Autobiografizm filmowy jako ślad podmiotowej egzystencji - ebook

Autobiografizm różnego rodzaju wypowiedzi filmowych jest niezaprzeczalnym faktem, a sposób, w jaki się przejawia, wymaga złożonych i precyzyjnych narzędzi badawczych. Tymczasem literatura przedmiotu jest nieliczna i niezupełnie satysfakcjonująca, co może dziwić, zważywszy, że zbliżone obszary tematyczne były eksplorowane wielostronnie i starannie. Mam na myśli problem autora, podmiotu i autotematyzmu. Wyłonił się zatem obszar niespenetrowany dostatecznie, dając tym samym pole do wykazania się inwencją oraz samodzielnością i oryginalnością. Powiedzmy od razu, że autorka nie zawodzi oczekiwań Czytelnika. Jej rozprawa jest interesująca, napisana z polotem i zarazem z respektowaniem reguł warsztatu naukowego, nie brak jej wartości stricte literackich.

Prof. dr hab. Alicja Helman (z rec. pracy)

Tematem rozprawy jest autobiografizm filmowy, próba jego zdefiniowania oraz wyznaczenia głównych nurtów, z których się wywodzi (kina awangardy, undergroundowego oraz nowofalowego). Analiza postawy autobiograficznej twórcy zawartej w dziele wskazuje, że realizuje się ona przez wielogłosowy status „ja” autobiograficznego, reprodukcyjny charakter obrazu, fabularyzację oraz kreację. Ślad-trop, który autor pozostawia w filmie, zwraca się jednocześnie ku niemu samemu. Powtarzające się tropy tworzą natomiast podstawę retoryki twórczości autobiograficznej, czyli katalog najczęściej powracających tropów-sygnałów wskazujących na rzeczywistą osobę autora filmowego. Odmienne sposoby zawierania z widzem paktu autobiograficznego pozwalają uporządkować twórczość autobiograficzną według trzech typów „ja” autorskiego, czyli „ja” empirycznego, porte-parole oraz „ja” sylleptycznego, które stały się podstawą analiz twórczości trojga autorów – odpowiednio: Jonasa Mekasa, Márty Mészáros oraz Jerzego Skolimowskiego.

Magdalena Podsiadło – adiunkt w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Autobiografizm różnego rodzaju wypowiedzi filmowych jest niezaprzeczalnym faktem, a sposób, w jaki się przejawia, wymaga złożonych i precyzyjnych narzędzi badawczych. Tymczasem literatura przedmiotu jest nieliczna i niezupełnie satysfakcjonująca, co może dziwić, zważywszy, że zbliżone obszary tematyczne były eksplorowane wielostronnie i starannie. Mam na myśli problem autora, podmiotu i autotematyzmu. Wyłonił się zatem obszar niespenetrowany dostatecznie, dając tym samym pole do wykazania się inwencją oraz samodzielnością i oryginalnością. Powiedzmy od razu, że autorka nie zawodzi oczekiwań Czytelnika. Jej rozprawa jest interesująca, napisana z polotem i zarazem z respektowaniem reguł warsztatu naukowego, nie brak jej wartości stricte literackich.

Prof. dr hab. Alicja Helman (z rec. pracy)

Tematem rozprawy jest autobiografizm filmowy, próba jego zdefiniowania oraz wyznaczenia głównych nurtów, z których się wywodzi (kina awangardy, undergroundowego oraz nowofalowego). Analiza postawy autobiograficznej twórcy zawartej w dziele wskazuje, że realizuje się ona przez wielogłosowy status „ja” autobiograficznego, reprodukcyjny charakter obrazu, fabularyzację oraz kreację. Ślad-trop, który autor pozostawia w filmie, zwraca się jednocześnie ku niemu samemu. Powtarzające się tropy tworzą natomiast podstawę retoryki twórczości autobiograficznej, czyli katalog najczęściej powracających tropów-sygnałów wskazujących na rzeczywistą osobę autora filmowego. Odmienne sposoby zawierania z widzem paktu autobiograficznego pozwalają uporządkować twórczość autobiograficzną według trzech typów „ja” autorskiego, czyli „ja” empirycznego, porte-parole oraz „ja” sylleptycznego, które stały się podstawą analiz twórczości trojga autorów – odpowiednio: Jonasa Mekasa, Márty Mészáros oraz Jerzego Skolimowskiego.

Magdalena Podsiadło – adiunkt w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wstęp 7

Część I

AUTOBIOGRAFIZM FILMOWY

1. Krótka historia autobiografi zmu fi lmowego 19

2. Filmowy podmiot autobiografi czny 42

Wielogłosowe „ja” autobiograficzne 42

„Nowa autobiografia” 49

Kierunek „nowa subiektywność” 54

3. Ślady istnienia 61

Ślad -trop 61

Pośrednicy 66

Ślad ciała 68

4. Retoryka wypowiedzi autobiografi cznej 73

Filmowe sygnały autobiograficzne – krótka charakterystyka 81

5. Trzy typy wypowiedzi autobiografi cznych 107

„Ja” empiryczne 112

Porte -parole 119

„Ja” sylleptyczne 126

Część II

AUTOBIOGRAFIZM FILMOWY JAKO BYCIE

W ŚWIECIE. TRZY PRZYPADKI AUTOBIOGRAFICZNE

1. Jonas Mekas – „przybysz trwale przemieszczony” 137

„Ty prowadzisz dziennik, a dziennik prowadzi ciebie” 137

„Dzienniki, zapiski, szkice” 141

„Będąc innym, stał się sobą” 142

„Mgnienia piękna” 145

Strategia zadomowienia 147

Walden 150

„Nie miałem dokąd pójść” 153

„Desperacko usiłuję dotknąć serca chwili” 156

Kino domowe 158

2. Márta Mészáros – „otoczona ludźmi” 162

Linia matki 165

Zakochane kobiety 169

Walka o reprezentację 171

Linia ojca 175

3. Jerzy Skolimowski – „fi kcja oparta

na konkretach z życia” 183

Gra (o)sobą 183

Symulacja 187

Pokolenie teraźniejszości 192

Łagodność boksera 194

Obserwator 196

„Leszczyc bez zmian” 197

Błazen i kapłan 199

Zakończenie 203

Bibliografi a 205

Filmografi a 215

Indeks nazwisk 223

Summary 231