MENU
Nasze ceny
Przeczytaj fragment on-line
-
promocja
Awanturnicy i bohaterowie. Wojennym szlakiem polskiej „kompanii braci” – 1. Samodzielnej Kompanii Commando - ebook
Awanturnicy i bohaterowie. Wojennym szlakiem polskiej „kompanii braci” – 1. Samodzielnej Kompanii Commando - ebook
Zjawiaj się znikąd. Zabijaj cicho. Znikaj niezauważony.
Twoim atutem jest zaskoczenie.
Twoim celem jest realizacja zadań, które wydają się niemożliwe do wykonania.
Twoją nagrodą będzie podziw w oczach sojuszników i strach w oczach wrogów.
Jeśli zginiesz w boju, daleko za linią frontu, ostatni ślad, jaki zostawisz, to bezimienna mogiła.
Dariusz Kaliński sięga do wspomnień polskich komandosów i źródeł historycznych, by odtworzyć szlak bojowy najbardziej brawurowych polskich specjalsów – żołnierzy 1. Samodzielnej Kompanii Commando. Nigdy nie pogodzili się z klęską wrześniową, walczyli we Francji, a gdy i ona upadła, przedostawali się do walczącej samotnie Wielkiej Brytanii.
Przeszli rygorystyczną selekcję i mordercze szkolenie komandoskie. Sam naczelny wódz obiecał im, że będą pierwszymi spośród polskich żołnierzy, którzy ponownie pójdą w bój o wolną Europę. Swoim męstwem i poziomem wyszkolenia dowiedli, że są elitą wojsk alianckich. Zabijali i ginęli. Do ojczyzny nie było im dane wrócić. Oto ich wojenna historia.
| Kategoria: | Historia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-240-9013-6 |
| Rozmiar pliku: | 13 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Przypisy
Rozdział 1. Churchillowskie „kompanie braci”
1 Przykładowo w ciągu ostatnich czterech miesięcy 1939 roku na angielskich drogach zginęły 4133 osoby, w tym 2657 pieszych, i było to ponad dwukrotnie więcej niż w analogicznym okresie rok wcześniej.
2 Z końcem 1939 roku, po agresji Sowietów na Finlandię, Londyn i Paryż istotnie rozważano tego typu posunięcie, przynajmniej w stosunku do Norwegii. Oba rządy pod pozorem wsparcia militarnego Helsinek zamierzały zająć Narwik, który oficjalnie miał stać się portem służącym do zaopatrywania Finów. Tym samym odcięłoby to III Rzeszę od transportowanej tamtędy szwedzkiej rudy żelaza z zagłębia w Kirunie, które było połączone z Narwikiem magistralą kolejową. Wszelkie podobne plany straciły rację bytu po podpisaniu przez Finlandię i Związek Sowiecki traktatu pokojowego, co nastąpiło 12 marca 1940 roku.
3 W późniejszym czasie, 7 maja 1940 roku, w porcie Harstad, położonym około 50 km na północny zachód od Narwiku wylądowała polska Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich. Ponadto w działaniach na morzu w kampanii norweskiej uczestniczyły okręty Polskiej Marynarki Wojennej: niszczyciele ORP „Grom”, „Błyskawica” i „Burza”, okręt podwodny ORP „Orzeł” i statki Marynarki Handlowej: motorowce „Chrobry”, „Batory” i „Sobieski”. W trakcie walk zatopione zostały ORP „Grom” i m/s „Chrobry”.
4 M. Hastings, I rozpętało się piekło. Świat na wojnie 1939–1945, Kraków 2013, s. 74.
5 Minister Marynarki Wojennej. Winston Churchill po raz pierwszy piastował to stanowisko w latach 1911–1915. Po raz drugi objął urząd pierwszego lorda Admiralicji 3 września 1939 roku.
6 Kronika II wojny światowej, red. T. Jendryczko, Warszawa 2004, s. 50.
7 Król Leopold III nie chciał ewakuować się do Wielkiej Brytanii, mimo że otrzymał taką propozycję od Winstona Churchilla. Po kapitulacji Niemcy osadzili go w areszcie domowym, a później deportowali do Rzeszy, gdzie pozostał do końca wojny. Po jej zakończeniu poddani, podzieleni co do oceny postępowania króla, nie zgodzili się na ponowne objęcie władzy przez Leopolda. Niektórzy wręcz zarzucali mu, że podczas okupacji kraju zawarł porozumienie z Niemcami. Leopold III abdykował na rzecz najstarszego syna w 1951 roku.
8 W rejonie ewakuacji Brytyjczycy zmuszeni byli porzucić 65 tys. pojazdów, 20 tys. motocykli, 416 tys. ton zaopatrzenia, 2472 działa, 70 tys. ton amunicji oraz 162 tys. ton benzyny.
9 W ewakuacji żołnierzy alianckich z Francji aktywny udział wzięły również polskie okręty marynarki wojennej oraz statki floty handlowej i rybackiej. Były to niszczyciele „Burza” i „Błyskawica” oraz statki: „Batory”, „Sobieski”, „Rozewie”, „Oksywie”, „Poznań”, „Chorzów”, „Kmicic”, „Korab I”, „Korab II”, „Delfin II”.
10 Potem Niemcy odholowali wagon do Berlina, gdzie odpowiednio wyeksponowany w parku Lustgarten, położonym w centrum miasta, miał stanowić oczywisty symbol zwycięstwa nad Francją. U schyłku wojny wagon został zniszczony przez SS w miasteczku Ohrdruf w Turyngii.
11 F. McDonough, Czas Hitlera. Klęska 1940–1945, Poznań 2020, s. 67.
12 A. Roberts, Wicher wojny. Nowa historia drugiej wojny światowej, Warszawa 2010, s. 82.
13 Formacja Home Guard (Straż Krajowa) funkcjonowała początkowo jako Local Defence Volunteers – Ochotnicy Obrony Lokalnej.
14 Churchill sam z lubością kreślił szczegółowe plany takich operacji. W początkowym okresie I wojny światowej, gdy pełnił funkcję pierwszego lorda Admiralicji, był inicjatorem opanowania kontrolowanej przez Turcję, silnie ufortyfikowanej Cieśniny Dardanelskiej. W trakcie walk pod koniec kwietnia 1915 roku wysadzony został desant wojsk sojuszniczych na półwyspie Gallipoli, który miał umożliwić flocie sforsowanie cieśniny. Wprawdzie oddziały desantowe zdobyły przyczółki, ale walki przerodziły się w długotrwałe, krwawe zmagania z Turkami, które trwały do listopada i zakończyły się niepowodzeniem – wojska sojusznicze zostały ewakuowane, a Churchill stracił wówczas stanowisko.
15 Winston Churchill pełnił jednocześnie urząd ministra obrony.
16 I. Westwell, S. Dunstan, Oddziały specjalne aliantów. Komandosi, US Rangers, Warszawa 2010, s. 9.
17 Tamże.
18 W.S. Churchill, Druga wojna światowa, t. 2, ks. 1, Gdańsk 1995, s. 167.
19 Niektórzy autorzy pomysł utworzenia jednostek komandosów przypisują bezpośrednio podpułkownikowi Clarkowi.
20 Po stronie Burów walczyło również kilku Polaków, m.in: Witold Rylski, Dionizy Szukalski i Leo Pokrowsky.
21 Dla potrzeb tej pracy będziemy stosować polską transkrypcję słowa commandos – komandos.
22 W burskich republikach Transwalu i Oranii zwrot „go on commando” oznaczał obowiązek służby wojskowej mężczyzn z własnym koniem, karabinem, zapasem amunicji i żywnością wystarczającą na 8 dni.
23 Po raz pierwszy terminu marines w stosunku do brytyjskich oddziałów desantowych użyto w 1672 roku.
24 Powtórny rajd na Ostendę przeprowadzono w nocy 9 na 10 maja 1918 roku, lecz on również zakończył się niepowodzeniem.
25 Pierwsze na świecie płaskodenne barki desantowe z własnym napędem, o konstrukcji pozwalającej na podejście do płytkiego brzegu, zbudowano właśnie w Wielkiej Brytanii. Jednostki zamówiono na potrzeby operacji na półwyspie Gallipoli w lutym 1915 roku. Royal Navy zgłosiła wówczas zapotrzebowanie na 200 niewielkich okrętów desantowych (później zlecenie zwiększono do 225), nazwanych X-Lighters, a potocznie przezwanych lichtugami. Budowano je w różnych stoczniach, głównie w północno-wschodniej Anglii. Ich projekt oparto na używanych na Tamizie barkach. Jednostki X1-X200 miały 160 t wyporności, długość 32,2 m, szerokość 6,4 m oraz zanurzenie 1,1 m, natomiast X201-225 – wyporność 135 t, długość 29,6 m i szerokość 6,1 m. Na dziobach lichtug znajdowały się rampy, silnik spalinowy zapewniał prędkość 8 węzłów. Jednostki do przewozu około 500 żołnierzy, ale też zwierząt, dział, amunicji i innego zaopatrzenia otrzymały namalowaną na burcie sygnaturę „K” wraz z odpowiednim numerem, a te do transportu wody – „L”. W 1916 roku kilka z tych ostatnich przystosowano do przewozu paliwa. Lichtugi zadebiutowały na polu bitwy 6 sierpnia 1915 roku podczas desantu brytyjskiego IX Korpusu Armijnego w zatoce Suvla. Uczestniczyły też w ewakuacji wojsk z Gallipoli. Później używano ich w różnych rejonach Morza Śródziemnego oraz na Morzu Białym, w trakcie interwencji w Rosji. W 1920 roku Royal Navy sprzedała większość lichtug prywatnym armatorom. Były to jednostki nad wyraz długowieczne. Niektóre z nich, po odpowiedniej przebudowie i modernizacji, służyły jako statki handlowe jeszcze do lat 90. XX wieku.
26 J. Durnford-Slater, Komandosi. Wspomnienia dowódcy jednostki specjalnej 1940–1945, Warszawa 2002, s. 19.
27 R. Miller, Komandosi, Warszawa 2000, s. 23.
28 Tamże.
29 J. Durnford-Slater, Komandosi, dz. cyt., s. 24.
30 W Wielkiej Brytanii zasady te dość szczegółowo regulował od 1731 roku King’s Regulations – lub Queen’s Regulations – w zależności od płci monarchy zasiadającego wówczas na tronie.
31 W 1927 roku 50 egzemplarzy pistoletów maszynowych Thompson M1921 zakupiła również polska Komenda Główna Policji Państwowej w Warszawie.
32 I. Westwell, S. Dunstan, Oddziały specjalne aliantów, dz. cyt., s. 11.
33 Początkowo brytyjskie dowództwo planowało ewakuować owych czterech komandosów przy użyciu kutra torpedowego. Ostatecznie z pomysłu zrezygnowano. Pojmani żołnierze resztę wojny spędzili w Stalagu VIIIB – którego nazwę zmieniono w trakcie wojny na Stalag 344 – w Lamsdorfie na Śląsku Opolskim. Obecnie to polskie Łambinowice.
34 Directorate of Combined Operation – dosłownie Dowództwo Operacji Kombinowanych. Struktura powstała w miejsce poprzedniego Dowództwa Operacji Ofensywnych.
35 Brytyjscy wyżsi dowódcy nie byli tu jakimś wyjątkiem. Podobnego typu podejście do wszelkich nowinek cechuje wiele zbiurokratyzowanych, konserwatywnych struktur wojskowych na całym świecie. Kiedyś jeden z szefów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego powiedział pogardliwe o naszej najlepszej jednostce specjalnej GROM, że to jest tak mała jednostka, że może co najwyżej „zdobyć jedną chałupę”.
36 R. Hunter, Komandosi. Prawdziwe historie, Warszawa 2001, s. 36.
37 J. Durnford-Slater, Komandosi, dz. cyt., s. 45.
38 I. Westwell, S. Dunstan, Oddziały specjalne aliantów, dz. cyt., s. 12–13.
39 Home Forces.
40 Po II wojnie światowej nazwę święta zmieniono na Dzień Pamięci – Remembrance Day.
41 ME – Middle East.
42 Oprócz oddziałów Commando w Wielkiej Brytanii powstała podczas wojny cała mozaika oddziałów specjalnych o różnorodnym charakterze i przeznaczeniu, korzystających często z doświadczeń komandosów. Warto tu wymienić Special Air Service (SAS), Long Range Desert Group (LRDG), Special Boat Section (SBS). Również Amerykanie posiadali swój odpowiednik komandosów wojsk lądowych – rangersów, których pierwszy powstały batalion szkolił się w Commando Depot w Achnacarry. Oddziały specjalne istniały także w składzie US Navy – Underwater Demiltion Teams (UDT), oraz US Marine Corps – Marine Raiders.
43 Co ciekawe, zakusy na zajęcie Azorów mieli również Niemcy. Adolf Hitler widział je jako bazę morską dla Kriegsmarine oraz lotniczą dla dalekodystansowych bombowców Luftwaffe, skąd mogłyby dokonywać ataków na Wschodnie Wybrzeże Stanów Zjednoczonych. Ostatecznie aliancka baza morsko-lotnicza na Azorach powstała na mocy porozumienia zawartego 18 sierpnia 1943 roku między rządami Portugalii i Wielkiej Brytanii.
Rozdział 1. Churchillowskie „kompanie braci”
1 Przykładowo w ciągu ostatnich czterech miesięcy 1939 roku na angielskich drogach zginęły 4133 osoby, w tym 2657 pieszych, i było to ponad dwukrotnie więcej niż w analogicznym okresie rok wcześniej.
2 Z końcem 1939 roku, po agresji Sowietów na Finlandię, Londyn i Paryż istotnie rozważano tego typu posunięcie, przynajmniej w stosunku do Norwegii. Oba rządy pod pozorem wsparcia militarnego Helsinek zamierzały zająć Narwik, który oficjalnie miał stać się portem służącym do zaopatrywania Finów. Tym samym odcięłoby to III Rzeszę od transportowanej tamtędy szwedzkiej rudy żelaza z zagłębia w Kirunie, które było połączone z Narwikiem magistralą kolejową. Wszelkie podobne plany straciły rację bytu po podpisaniu przez Finlandię i Związek Sowiecki traktatu pokojowego, co nastąpiło 12 marca 1940 roku.
3 W późniejszym czasie, 7 maja 1940 roku, w porcie Harstad, położonym około 50 km na północny zachód od Narwiku wylądowała polska Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich. Ponadto w działaniach na morzu w kampanii norweskiej uczestniczyły okręty Polskiej Marynarki Wojennej: niszczyciele ORP „Grom”, „Błyskawica” i „Burza”, okręt podwodny ORP „Orzeł” i statki Marynarki Handlowej: motorowce „Chrobry”, „Batory” i „Sobieski”. W trakcie walk zatopione zostały ORP „Grom” i m/s „Chrobry”.
4 M. Hastings, I rozpętało się piekło. Świat na wojnie 1939–1945, Kraków 2013, s. 74.
5 Minister Marynarki Wojennej. Winston Churchill po raz pierwszy piastował to stanowisko w latach 1911–1915. Po raz drugi objął urząd pierwszego lorda Admiralicji 3 września 1939 roku.
6 Kronika II wojny światowej, red. T. Jendryczko, Warszawa 2004, s. 50.
7 Król Leopold III nie chciał ewakuować się do Wielkiej Brytanii, mimo że otrzymał taką propozycję od Winstona Churchilla. Po kapitulacji Niemcy osadzili go w areszcie domowym, a później deportowali do Rzeszy, gdzie pozostał do końca wojny. Po jej zakończeniu poddani, podzieleni co do oceny postępowania króla, nie zgodzili się na ponowne objęcie władzy przez Leopolda. Niektórzy wręcz zarzucali mu, że podczas okupacji kraju zawarł porozumienie z Niemcami. Leopold III abdykował na rzecz najstarszego syna w 1951 roku.
8 W rejonie ewakuacji Brytyjczycy zmuszeni byli porzucić 65 tys. pojazdów, 20 tys. motocykli, 416 tys. ton zaopatrzenia, 2472 działa, 70 tys. ton amunicji oraz 162 tys. ton benzyny.
9 W ewakuacji żołnierzy alianckich z Francji aktywny udział wzięły również polskie okręty marynarki wojennej oraz statki floty handlowej i rybackiej. Były to niszczyciele „Burza” i „Błyskawica” oraz statki: „Batory”, „Sobieski”, „Rozewie”, „Oksywie”, „Poznań”, „Chorzów”, „Kmicic”, „Korab I”, „Korab II”, „Delfin II”.
10 Potem Niemcy odholowali wagon do Berlina, gdzie odpowiednio wyeksponowany w parku Lustgarten, położonym w centrum miasta, miał stanowić oczywisty symbol zwycięstwa nad Francją. U schyłku wojny wagon został zniszczony przez SS w miasteczku Ohrdruf w Turyngii.
11 F. McDonough, Czas Hitlera. Klęska 1940–1945, Poznań 2020, s. 67.
12 A. Roberts, Wicher wojny. Nowa historia drugiej wojny światowej, Warszawa 2010, s. 82.
13 Formacja Home Guard (Straż Krajowa) funkcjonowała początkowo jako Local Defence Volunteers – Ochotnicy Obrony Lokalnej.
14 Churchill sam z lubością kreślił szczegółowe plany takich operacji. W początkowym okresie I wojny światowej, gdy pełnił funkcję pierwszego lorda Admiralicji, był inicjatorem opanowania kontrolowanej przez Turcję, silnie ufortyfikowanej Cieśniny Dardanelskiej. W trakcie walk pod koniec kwietnia 1915 roku wysadzony został desant wojsk sojuszniczych na półwyspie Gallipoli, który miał umożliwić flocie sforsowanie cieśniny. Wprawdzie oddziały desantowe zdobyły przyczółki, ale walki przerodziły się w długotrwałe, krwawe zmagania z Turkami, które trwały do listopada i zakończyły się niepowodzeniem – wojska sojusznicze zostały ewakuowane, a Churchill stracił wówczas stanowisko.
15 Winston Churchill pełnił jednocześnie urząd ministra obrony.
16 I. Westwell, S. Dunstan, Oddziały specjalne aliantów. Komandosi, US Rangers, Warszawa 2010, s. 9.
17 Tamże.
18 W.S. Churchill, Druga wojna światowa, t. 2, ks. 1, Gdańsk 1995, s. 167.
19 Niektórzy autorzy pomysł utworzenia jednostek komandosów przypisują bezpośrednio podpułkownikowi Clarkowi.
20 Po stronie Burów walczyło również kilku Polaków, m.in: Witold Rylski, Dionizy Szukalski i Leo Pokrowsky.
21 Dla potrzeb tej pracy będziemy stosować polską transkrypcję słowa commandos – komandos.
22 W burskich republikach Transwalu i Oranii zwrot „go on commando” oznaczał obowiązek służby wojskowej mężczyzn z własnym koniem, karabinem, zapasem amunicji i żywnością wystarczającą na 8 dni.
23 Po raz pierwszy terminu marines w stosunku do brytyjskich oddziałów desantowych użyto w 1672 roku.
24 Powtórny rajd na Ostendę przeprowadzono w nocy 9 na 10 maja 1918 roku, lecz on również zakończył się niepowodzeniem.
25 Pierwsze na świecie płaskodenne barki desantowe z własnym napędem, o konstrukcji pozwalającej na podejście do płytkiego brzegu, zbudowano właśnie w Wielkiej Brytanii. Jednostki zamówiono na potrzeby operacji na półwyspie Gallipoli w lutym 1915 roku. Royal Navy zgłosiła wówczas zapotrzebowanie na 200 niewielkich okrętów desantowych (później zlecenie zwiększono do 225), nazwanych X-Lighters, a potocznie przezwanych lichtugami. Budowano je w różnych stoczniach, głównie w północno-wschodniej Anglii. Ich projekt oparto na używanych na Tamizie barkach. Jednostki X1-X200 miały 160 t wyporności, długość 32,2 m, szerokość 6,4 m oraz zanurzenie 1,1 m, natomiast X201-225 – wyporność 135 t, długość 29,6 m i szerokość 6,1 m. Na dziobach lichtug znajdowały się rampy, silnik spalinowy zapewniał prędkość 8 węzłów. Jednostki do przewozu około 500 żołnierzy, ale też zwierząt, dział, amunicji i innego zaopatrzenia otrzymały namalowaną na burcie sygnaturę „K” wraz z odpowiednim numerem, a te do transportu wody – „L”. W 1916 roku kilka z tych ostatnich przystosowano do przewozu paliwa. Lichtugi zadebiutowały na polu bitwy 6 sierpnia 1915 roku podczas desantu brytyjskiego IX Korpusu Armijnego w zatoce Suvla. Uczestniczyły też w ewakuacji wojsk z Gallipoli. Później używano ich w różnych rejonach Morza Śródziemnego oraz na Morzu Białym, w trakcie interwencji w Rosji. W 1920 roku Royal Navy sprzedała większość lichtug prywatnym armatorom. Były to jednostki nad wyraz długowieczne. Niektóre z nich, po odpowiedniej przebudowie i modernizacji, służyły jako statki handlowe jeszcze do lat 90. XX wieku.
26 J. Durnford-Slater, Komandosi. Wspomnienia dowódcy jednostki specjalnej 1940–1945, Warszawa 2002, s. 19.
27 R. Miller, Komandosi, Warszawa 2000, s. 23.
28 Tamże.
29 J. Durnford-Slater, Komandosi, dz. cyt., s. 24.
30 W Wielkiej Brytanii zasady te dość szczegółowo regulował od 1731 roku King’s Regulations – lub Queen’s Regulations – w zależności od płci monarchy zasiadającego wówczas na tronie.
31 W 1927 roku 50 egzemplarzy pistoletów maszynowych Thompson M1921 zakupiła również polska Komenda Główna Policji Państwowej w Warszawie.
32 I. Westwell, S. Dunstan, Oddziały specjalne aliantów, dz. cyt., s. 11.
33 Początkowo brytyjskie dowództwo planowało ewakuować owych czterech komandosów przy użyciu kutra torpedowego. Ostatecznie z pomysłu zrezygnowano. Pojmani żołnierze resztę wojny spędzili w Stalagu VIIIB – którego nazwę zmieniono w trakcie wojny na Stalag 344 – w Lamsdorfie na Śląsku Opolskim. Obecnie to polskie Łambinowice.
34 Directorate of Combined Operation – dosłownie Dowództwo Operacji Kombinowanych. Struktura powstała w miejsce poprzedniego Dowództwa Operacji Ofensywnych.
35 Brytyjscy wyżsi dowódcy nie byli tu jakimś wyjątkiem. Podobnego typu podejście do wszelkich nowinek cechuje wiele zbiurokratyzowanych, konserwatywnych struktur wojskowych na całym świecie. Kiedyś jeden z szefów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego powiedział pogardliwe o naszej najlepszej jednostce specjalnej GROM, że to jest tak mała jednostka, że może co najwyżej „zdobyć jedną chałupę”.
36 R. Hunter, Komandosi. Prawdziwe historie, Warszawa 2001, s. 36.
37 J. Durnford-Slater, Komandosi, dz. cyt., s. 45.
38 I. Westwell, S. Dunstan, Oddziały specjalne aliantów, dz. cyt., s. 12–13.
39 Home Forces.
40 Po II wojnie światowej nazwę święta zmieniono na Dzień Pamięci – Remembrance Day.
41 ME – Middle East.
42 Oprócz oddziałów Commando w Wielkiej Brytanii powstała podczas wojny cała mozaika oddziałów specjalnych o różnorodnym charakterze i przeznaczeniu, korzystających często z doświadczeń komandosów. Warto tu wymienić Special Air Service (SAS), Long Range Desert Group (LRDG), Special Boat Section (SBS). Również Amerykanie posiadali swój odpowiednik komandosów wojsk lądowych – rangersów, których pierwszy powstały batalion szkolił się w Commando Depot w Achnacarry. Oddziały specjalne istniały także w składzie US Navy – Underwater Demiltion Teams (UDT), oraz US Marine Corps – Marine Raiders.
43 Co ciekawe, zakusy na zajęcie Azorów mieli również Niemcy. Adolf Hitler widział je jako bazę morską dla Kriegsmarine oraz lotniczą dla dalekodystansowych bombowców Luftwaffe, skąd mogłyby dokonywać ataków na Wschodnie Wybrzeże Stanów Zjednoczonych. Ostatecznie aliancka baza morsko-lotnicza na Azorach powstała na mocy porozumienia zawartego 18 sierpnia 1943 roku między rządami Portugalii i Wielkiej Brytanii.
więcej..
