Benjamin Franklin. Autobiografia - ebook

Przedmowa do wydania polskiego

Kiedy w 1492 roku Krzysztof Kolumb dobił do wybrzeży Ameryki, nie mógł wiedzieć, że właśnie stoi na lądzie, na którym rozwinie się potężne państwo. Pięć stuleci później będzie uważane za mocarstwo gospodarcze i mekkę wolności. Aby to jednak mogło nastąpić, wcześniej musiał się rozpocząć proces kolonizacji tamtejszych terenów, a później okres krwawych walk o ziemię, władzę oraz wpływy, nie tylko pomiędzy poszczególnymi kolonizatorami, lecz także między nimi a miejscową ludnością. Był to również czas rozwoju niewolnictwa. Początkowo nowo wznoszone miasta zasilała ludność składająca się nie tylko z właścicieli ziemskich, zarządców czy też wojsk, lecz także ze skazańców, wyzwoleńców i uciekinierów. Wiele osób wyruszało w podróż do Ameryki w poszukiwaniu lepszego jutra. Jedną z nich był ojciec Benjamina Franklina – Josiah Franklin – który w 1682 roku przeniósł się wraz z rodziną z Anglii na nowy kontynent ze względu na wzmagające się prześladowania religijne. To właśnie dzięki tej decyzji Stany Zjednoczone zyskały jednego ze swoich najznamienitszych obywateli.

Benjamin Franklin urodził się 17 stycznia 1706 roku na Milk Street w Bostonie w niezamożnej, wielodzietnej rodzinie. W trakcie swojej bogatej kariery był drukarzem, wydawcą, wybitnym politykiem, społecznikiem oraz naukowcem. Swoją pierwszą pracę podjął już w wieku 12 lat pomagając ojcu w prowadzonej przez niego mydlarni, a następnie rozpoczął praktykę w drukarni swojego brata. Dzięki wcześnie zdobytym doświadczeniom nabył szerokie umiejętności i wiedzę z zakresu technik drukarskich i handlowych, stale rozwijając swoje zamiłowanie do literatury – czy może zatem dziwić, że w późniejszym czasie wykorzystał swoje doświadczenie i założył własną drukarnię oraz prowadził działalność wydawniczą? Umiłował Amerykę i jej ludność do tego stopnia, że większość życia poświęcił na walkę o lepszy byt amerykańskiego społeczeństwa zarówno na gruncie politycznym, społecznym, jak i naukowym. Do jego największych dokonań należy walka o suwerenność amerykańskich kolonii, stworzenie pierwszej amerykańskiej biblioteki oraz założenie Uniwersytetu Filadelfijskiego. Obok Thomasa Jeffersona był jednym z najważniejszych twórców Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych ogłoszonej 4 lipca 1776 roku.

Jako wynalazca stworzył wiele rozmaitych udogodnień, z których korzystamy do dnia dzisiejszego, takich jak choćby fotel bujany czy okulary dwuogniskowe. W roli odkrywcy praw natury odniósł wielki sukces przedstawiając właściwości ładunków elektrycznych i konstruując pierwszy piorunochron. To właśnie Benjamin Franklin jako pierwszy dostrzegł i udowodnił elektryczną naturę wyładowań atmosferycznych. Ponad wszelką wątpliwość był on człowiekiem o niezwykłej, złożonej osobowości i wielkich dokonaniach politycznych, naukowych i społecznych.

Informacje biograficzne o Benjaminie Franklinie można czerpać z wielu źródeł obejmujących między innymi jego listy do znajomych, artykuły naukowe jego autorstwa czy też liczne publikacje. Jednak najważniejszym dziełem dostarczającym wiedzy na temat życia Benjamina Franklina jest jego Autobiografia. Franklin spisywał swoje wspomnienia w latach 1771–1790. Choć proces powstawania tej książki trwał łącznie niemal dwie dekady, nie oznacza to wcale, że praca nad nią trwała nieprzerwanie ani że została ukończona – opowieść urywa się na 1757 roku. W ciągu tych dziewiętnastu lat pracy nad wspomnieniami Franklin jedynie czterokrotnie znalazł czas, aby w spokoju spisać to, co chciał przekazać.

W zetknięciu z Autobiografią, na pierwszy rzut oka można odnieść wrażenie, że Franklin, opisując własny żywot, ma tendencję do przechwałek. Jednak zagłębiając się mocniej w jego biografię, zauważymy, że chciał po prostu przedstawić najważniejsze fakty ze swojego życia w taki sposób, by można było wysnuć wnioski z jego postępowania, a wiele ważnych informacji pominął, bo nie miały one charakteru dydaktycznego. Choć momentami wydaje się osobą nieco próżną, to był także człowiekiem w pełni świadomym tej słabości, a warto wziąć pod uwagę fakt, że liczba jego dokonań jest doprawdy zdumiewająca. O tym, jak wielkie zasługi można przypisać Benjaminowi Franklinowi, świadczy chociażby fakt, że to jego wizerunek umieszczono na najwyższym nominale znajdującej się w obiegu waluty amerykańskiej – banknocie studolarowym. Był on nie tylko politykiem, społecznikiem i jednym z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych, lecz także naukowcem, myślicielem i moralistą. Jako jedyny z ojców założycieli podpisał wszystkie cztery ważne dla powstania Stanów Zjednoczonych dokumenty: Deklarację Niepodległości, sojusz z Francją, kończący wojnę z Wielką Brytanią pokój wersalski oraz konstytucję.

W obecnych czasach – gdyby ocenić niektóre z jego postaw przez pryzmat dzisiejszych standardów i norm kulturowych – na Franklina na pewno spadłaby fala krytyki. Należy jednak pamiętać o tym, że realia, w jakich wychowywał się i żył autor i bohater tej książki, są zgoła odmienne od tych panujących obecnie i w związku z tym historii Franklina nie można oceniać przez pryzmat standardów właściwych dla naszych czasów.

Autobiografia Benjamina Franklina niewątpliwie stanowi znakomite źródło wiedzy odnośnie do historii jej bohatera, ale jest także prawdziwą kopalnią wiedzy na temat obyczajowości i wydarzeń, jakie miały miejsce w czasach kolonialnych i które doprowadziły do uzyskania niepodległości przez Stany Zjednoczone. W pewnym sensie jego losy są ucieleśnieniem idei amerykańskiego snu, na który składa się wolność jednostki oraz narodu, który tworzą niezależni, wyzwoleni ludzi.

Liczymy na to, że historia Benjamina Franklina spotka się z równie ciepłym przyjęciem, co przetłumaczone przez Horyzont Idei dzieła innych wybitnych myślicieli i wynalazców takich jak Nikola Tesla, Thomas Alva Edison czy Charles Darwin. Jeszcze w 2021 roku pojawi się również słynna autobiografia Henry'ego Forda pt. Moje życie i dzieło, oraz książka Benjamina Franklina - Droga do Bogactwa.

OWOCNEJ LEKTURY ŻYCZĄ:

Wydawnictwo Horyzont Idei oraz Dom Wydawniczy Kontinuum