Błyskawiczna prognoza pogody - ebook

Wstęp do wydania piątego

W gorące lato 1967 roku z ociąganiem usiadłem do pisania Błyskawicznej prognozy pogody. Pomysł tej książki podsunąłem Jamesowi Moore’owi, który wówczas był redaktorem wydawnictwa Adlard Coles, podległego Granada Publishing. Okazał się on bardziej niż entuzjastycznie do niego nastawiony, jednak ja byłem wówczas zajęty opracowywaniem poważnego podręcznika do fizyki i nie chciałem dać się odciągnąć od tej – jak mi się wówczas wydawało – ważniejszej pracy. Wkrótce przekonałem się, że to James miał rację – podręcznik do fizyki nigdy nie ujrzał światła dziennego, ale Błyskawiczna prognoza pogody od swej spektakularnej premiery w 1968 roku cieszy się licznymi wznowieniami.

Wcześniej napisałem jedynie dwie książki, o bardzo małych nakładach, i zdumiałem się na wieść, że moi wydawcy planują pierwszy nakład w wysokości 75 tysięcy egzemplarzy, by sprostać zapotrzebowaniu zarówno w Europie, jak i w Ameryce. James był na tyle pewny siebie, że zwołał konferencję prasową w dniu premiery książki. Chwilę później pisałem komentarze do mojej kolekcji zdjęć nieba dla prestiżowego „Sunday Times Magazine”. Wspaniale było się dowiedzieć, że moja mała książka prowadziła na „sekretnej liście bestsellerów”. To był niezwykły czas dla młodego autora.

Wszystkie recenzje były bardzo przychylne. Recenzenci dobrze zareagowali na książkę o trudnym przedmiocie, jakim jest meteorologia, książkę, którą mogli wykorzystywać w praktyce bez wcześniejszego przygotowania, nawet jeżeli nie rozumieli, w jaki sposób doszedłem do swoich wniosków.

Błyskawiczna prognoza pogody odniosła tak wielki sukces i po 43 latach doczekała się kolejnego wznowienia, bo daje szansę bezpośredniego zagłębienia się w synoptyczną grę i przyciąga pełnowymiarowymi zdjęciami. Udało mi się rozwinąć początkowo skromny materiał do sporej biblioteki przeźroczy ilustrujących wszystkie aspekty nieba, jak również różne ciekawe zjawiska, takie jak tęcza, wielokrotne słońce, rysunki, jakie zostawia szron na szybach, czy krajobrazy z bajki powstałe dzięki szadzi. Jednakże te niezwykle malownicze zdjęcia nie znalazły się w tej książce. Błyskawiczna prognoza pogody jest w swej esencji praktyczna. Nie zawiera spektakularnych fotografii, ponieważ nie ilustrują one w sposób właściwy opisywanych aspektów pogody.

Moja książka nie może być używana wszędzie na świecie. Przez lata prowadziłem w tej kwestii bardzo szeroką korespondencję. Jeden z czytelników w południowej Afryce twierdził, że jest ona po prostu jest bezużyteczna. Musiałem odpowiedzieć, że to mnie nie dziwi, gdyż jest odpowiednia dla krajów leżących w średnich szerokościach geograficznych, gdzie niże i antycyklony ścigają się nawzajem dookoła globu. Nikt nie powinien się spodziewać skutecznego zastosowania przedstawionych tu opisów do interioru Afryki. Informacje zawarte w Błyskawicznej prognozie pogody mogą być wykorzystywana wszędzie pomiędzy Vancouver i Władywostokiem (lub Santiago i Sydney), jednakże tracą sens w tropikach, szczególnie w Afryce i na Karaibach. Osoby żyjące w cieniu barier górskich uznają opisy prezentowane w książce za mniej przydatne w przewidywaniu pogody niż czytelnicy z atlantyckich wybrzeży Europy.

Każdy autor chciałby, żeby jego książka stała się bestsellerem w jedną noc. Poradniki takie jak Błyskawiczna prognoza pogody potrzebują na to więcej czasu. Szacuję, że przez 43 lata sprzedało się ponad milion egzemplarzy w kilkunastu językach. Mam nadzieję, że osoby, które nabędą niniejsze wydanie, będą mogły zgodnie ze swoimi potrzebami skutecznie przewidywać pogodę, tak jak wielu poprzednich czytelników.

Alan Watts

Jak korzystać z tej książki

Gdy niebo przybiera określony wygląd, bardzo często towarzyszy temu konkretna sekwencja zjawisk pogodowych. Nie ma tu jednak nic pewnego. Widzimy niebo deszczowe i burzowe, czerwone, a nawet niebieskie, jednak nie mamy pewności, czy prognoza pogody zapisana w chmurach – lub w ich braku – okaże się prawidłowa. Większość z nas widziała ciężkie, deszczowe chmury, z których nie spadła ani kropla deszczu, czy rozbudowane chmury burzowe, z których nie było ani jednego grzmotu, lub czerwone niebo o zachodzie słońca, po którym nie następowała bezwietrzna noc.

W 24 studiach przypadków chmur jest miejsce tylko na opis najbardziej typowych i oczywistych wniosków i czasem okaże się, że dany typ pogody się nie pojawi. Jednakże w 75 procentach przypadków zdjęcia w książce oraz krótkie notatki, które im towarzyszą, okażą się pomocne w przewidywaniu pogody na najbliższych kilka godzin. Korzystając z poradnika, znajdź zdjęcie nieba, które jest najbardziej podobne do obserwowanego. Następnie sprawdź, czy występują także najważniejsze oznaki danego typu pogody. Jeżeli tak, przeczytaj opis najważniejszych skutków tego układu oraz ich wyjaśnienie. Jeśli obraz nadal układa się w spójną całość, sprawdź element pogody, który ma największe znaczenie (na przykład wiatr lub opady), aby znaleźć prawdopodobny trend oraz czas, w jakim dojdzie do zmiany pogody. Najczęstszy błąd to nieprawidłowa ocena czasu. Jeżeli przewidujesz pogorszenie pogody, najlepiej założyć, że nadejdzie szybciej, niż się spodziewamy – szczególnie jeżeli jesteś na morzu.

Zwrot „błyskawiczna prognoza” sugeruje, że droga do konstruowania własnych prognoz pogody jest łatwa i szybka. Nic bardziej mylnego. Niniejsza pozycja to efekt wielu lat meteorologicznego doświadczenia, jednak również osoby bez profesjonalnego przygotowania synoptycznego mogą skutecznie wykorzystać pomysły w niej przedstawione. Mam nadzieję, że stanie się tak także w Twoim przypadku.Uwagi ogólne

Wszędzie, gdzie nie zostało to zaznaczone, warunki dotyczą szerokości geograficznych strefy umiarkowanej na półkuli północnej. Jak dostosować reguły dotyczące kierunku wiatru i jego zmian dla półkuli południowej, opisano na stronie 7. Ogólnie rzecz biorąc, opisana w tekście zmiana kierunku wiatru zgodnie z ruchem wskazówek zegara oznacza przeciwną zmianę na półkuli południowej (przeciwnie do ruchu wskazówek zegara) i na odwrót.

Informacje, jakie niosą chmury piętra wysokiego i inne zjawiska pozwalające przewidywać pogodę krótkoterminowo, są w zasadzie takie same niezależnie od miejsca, w którym znajduje się obserwator. Warto jednak zauważyć, że po zawietrznej stronie pasm górskich, wewnątrz kontynentów lub na środku oceanów obserwacje mogą niekiedy znacząco odbiegać od opisywanych w książce warunków.

W opisie temperatury używane jest raczej odczucie temperatury i jej zmian niż precyzyjne wartości. Taka konwencja została przyjęta, ponieważ prędkość wiatru ma często zasadnicze znaczenie w chłodzeniu powierzchni naszego ciała, co niweluje skutki wysokiej temperatury. Cichy zimowy dzień może stać się bardzo mroźny bez jakiejkolwiek zmiany temperatury powietrza (zmierzonej w stacji meteorologicznej – przyp. tłum.) tylko dlatego, że wzrośnie prędkość wiatru. Ponieważ większość osób chciałaby wiedzieć, jaka będzie pogoda podczas ich rekreacji czy urlopu, przedstawione tutaj zjawiska dotyczą głównie miesięcy wiosennych, letnich i jesiennych, kiedy pogoda najbardziej sprzyja przebywaniu na świeżym powietrzu.

Luka w tabeli, gdzie krótko opisano zmienność parametrów pogody, wskazuje jedynie, że nie da się na tej podstawie powiedzieć nic użytecznego. Nie oznacza to jednak, że dany parametr nie będzie się zmieniać, lecz że zmiany, które wystąpią, będą niespecyficzne.Reguła krzyżujących się wiatrów

Zmienna i często nieprzyjemna pogoda nadchodzi, gdy nad daną lokalizacją przesuwa się rodzina niżów. Wiatry powierzchniowe mają tendencję do zmiany kierunku przeciwnie do ruchu wskazówek zegara (w lewo – ang. back, cofać), gdy nadchodzi gorsza pogoda, i do zmiany kierunku zgodnie z ruchem wskazówek zegara (w prawo – ang. veer), gdy nadchodzi lepsza pogoda. To jednak są bardzo ogólne reguły, bo na przykład po prawej stronie rysunku 1 widać, że wraz z poprawą pogody wiatr będzie zmieniał kierunek przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Warto także zauważyć, że wiatr zmienia kierunek zgodnie z ruchem wskazówek zegara na południe od ścieżki niżów, natomiast w przeciwnym kierunku na północ od przechodzącego niżu. Uwaga! Na półkuli południowej zmiany kierunku wiatru są odwrotne.

Dużo bardziej użyteczna reguła jest przedstawiona na rysunku 1, na którym znajduje się uproszczony schemat niżu przy powierzchni ziemi, poruszającego się na wschód, zgodnie z kierunkiem nadawanym przez impet silnych wiatrów górnych. Dla naszych celów wiatr bliżej powierzchni ziemi wiejący równolegle do izobar będziemy nazywać wiatrem dolnym (L – ang. lower), natomiast wiatr wiejący na poziomie chmur piętra średniego i wysokiego – wiatrem górnym (U – ang. upper).

Te wiatry są ze sobą powiązane – to, czy ich kierunki krzyżują się (stąd reguła krzyżujących się wiatrów), czy są równoległe, zależy od temperatury przeważającej masy powietrza, która ma napłynąć. Tak więc w punkcie A, gdzie ciepła masa powietrza napłynie w ciągu 12 do 24 godzin, wiatr dolny przecina wiatr górny pod kątem prostym. Podobnie, jednak z innych kierunków, wiatry przecinają się w punkcie C, za zimnym frontem, gdzie napływa zimna masa powietrza. Ten wietrzny i deszczowy typ pogody ustąpi wreszcie ładnej pogodzie.

W punkcie A pogoda się pogorszy, podczas gdy w punkcie C polepszy. W ten sposób powstała reguła, którą będziemy nazywać regułą krzyżujących się wiatrów.

1. Stań plecami do wiatru dolnego. Jeżeli wiatr górny wieje (patrz na chmury) z lewej strony, pogoda powinna się pogorszyć.

2. Stań plecami do wiatru dolnego. Jeżeli wiatr górny wieje (patrz na chmury) z prawej strony, pogoda powinna się poprawić.

Tę regułę stosuje się dla półkuli północnej. W przypadku strefy umiarkowanej na półkuli południowej należy stanąć przodem do wiatru dolnego.

Rysunek 1: Ilustracja reguły krzyżujących się wiatrów

Uściślając, wiatr dolny to nie to samo co wiatr przypowierzchniowy. W idealnych warunkach kierunek wiatru dolnego pokrywa się z kierunkiem ruchu chmur cumulus czy stratocumulus lub innych chmur piętra niskiego. Wiatr przypowierzchniowy wieje pod kątem do izobar od ośrodka wysokiego ciśnienia do ośrodka niskiego ciśnienia. Średnio kąt ten wynosi około 30° nad lądem i około 10° nad morzem. Tak więc aby określić kierunek wiatru dolnego (L), stań plecami do wiatru powierzchniowego (upewnij się, że nie jest to bryza lub wiatr górski/dolinny) i obróć się zgodnie z ruchem wskazówek zegara o wymagany kąt. Będziesz stać mniej więcej plecami do wiatru dolnego.

Trzecia część reguły jest zilustrowana na rysunku 1 w punktach B i D. W tych miejscach masa powietrza jest ta sama od góry do dołu troposfery, a wiatry górne i dolne wieją równolegle do siebie w tym samym kierunku lub równolegle do siebie w przeciwnych kierunkach. To oznacza, że żaden główny front nie będzie aktywny w najbliższym czasie i wtedy:

3. Stań plecami do wiatru dolnego, jeżeli wiatr górny wieje (patrz na chmury) równolegle, pogoda nie powinna się znacząco zmienić przez jakiś czas.

Wskazówki, jak rozpoznać kierunek i prędkość wiatru górnego na podstawie chmur, zostały podane w opisach poszczególnych zdjęć, dobranych specjalnie po to, by ułatwić używanie reguły krzyżujących się wiatrów do prognozowania pogody. Nie służą one do przewidywania pogody na następny dzień (choć w wielu przypadkach mogą pomóc). Działają na kilka godzin naprzód, pół dnia lub czasem więcej, w zależności od tego, jaki rodzaj chmur obserwujemy w momencie dokonywania prognozy.

Opis zasad określania kierunku wiatru nie jest wyczerpujący w każdym aspekcie, jednakże wystarcza do celów tej książki. Czytelnicy, którzy chcieliby dowiedzieć się więcej na ten temat, mogą skorzystać z mojej książki The Weather Handbook, która dostarczy bardziej szczegółowych informacji.