Borelioza - ebook

1 Choroby odkleszczowe

Drobnoustroje przenoszone przez wektory, w tym kleszcze, są nadal istotnym czynnikiem chorobowym w dzisiejszym, dynamicznie ewoluującym świecie. Sprzyjają temu zmiany klimatu, obszary ubóstwa, podróże oraz transport towarów i ludzi. W odróżnieniu od komarów, które mogą być w postaci larw przenoszone na nowe obszary, kleszcze są ściśle związane z danym środowiskiem występowania i żywicielami w określonych regionach geograficznych. Obszary, na których obecne są kleszcze ulegają poszerzeniu, zarówno w kierunku północnym, jak i południowym, pajęczaki te występują dziś na wyższych wysokościach niż w latach poprzednich. Wraz z ekspansją terytorialną kleszczy zwiększa się obszar występowania chorób odkleszczowych.

Choroby odkleszczowe są więc częstym problemem w praktyce lekarskiej, którego znaczenie stale rośnie. Składa się na to wiele czynników, zarówno ze strony organizmów atakowanych (wrażliwych), jak i wektorów zakażenia, czyli kleszczy.

Ze strony organizmów atakowanych (wrażliwych):

• starzenie się populacji ludzkiej,

• zwiększenie liczby osób z immunosupresją, a więc narażonych na potencjalnie cięższy przebieg infekcji,

• penetracja ekosystemów uważanych za niedostępne i rzadko odwiedzane,

• masowa turystyka, podróżowanie,

• zmiana stylu życia na bardziej aktywny, bliższy naturze.

Ze strony wektorów zakażenia – kleszczy:

• krótszy cykl rozwojowy,

• narastanie liczebności związane ze zmianami klimatycznymi i ekologicznymi,

• zmiany w zagospodarowaniu terenu,

• poszerzanie zasięgu geograficznego.

Ponadto dostępność nowoczesnych technik badawczych prowadzi do odkrywania nowych patogenów przenoszonych przez kleszcze.1.1. Choroby odkleszczowe na świecie

Kleszcze uznane są za drugie, po komarach, wektory chorób ludzi oraz za pierwsze i najważniejsze wektory chorób zwierząt wolno żyjących i hodowlanych.

Żerowanie kleszczy w skórze człowieka powoduje różne następstwa zdrowotne. Niektóre z tych następstw występują bardzo rzadko i są spowodowane odpowiedzią immunologiczną lub/i zapalną żywiciela, jak reakcje nadwrażliwości, w tym anafilaksja, wytwarzanie ziarniniaków wokół nieusuniętych części żerującego kleszcza. Opisano również przypadki paraliżu wywołanego działaniem toksyny Ixodes holocyclus, porównywanej z toksyną jadu kiełbasianego. Zachorowania dotyczyły dzieci w wieku 1–5 lat w Australii.

Kleszcze są również wektorami wielu chorób o etiologii wirusowej, bakteryjnej i pierwotniakowej (tab. 1, 2). Każdego roku patogeny przenoszone przez kleszcze są odpowiedzialne za ponad 100 000 zachorowań wśród ludzi na świecie. Znane jest przynajmniej 38 gatunków wirusów przenoszonych przez kleszcze. Niektóre z nich, jak wirus kleszczowego zapalenia mózgu, krymsko-kongijskiej gorączki krwotocznej, stanowią istotne zagrożenie dla ludzi, inne zaś – jak wirus afrykańskiej gorączki świń czy wirus choroby owiec Nairobi – dla hodowli zwierząt. Lista drobnoustrojów wykrywanych w kleszczach lub/i będących czynnikami etiologicznymi chorób człowieka stale rośnie. I tak, na przykład, w latach 1984–1995 opisano 11 nowych gatunków lub podgatunków riketsji patogennych dla człowieka.