Buduj mosty, nie mury - ebook

Słowo wstępne

Niniejsza książka to efekt dziesięciu lat doświadczenia w nauczaniu o prawach człowieka, zrozumieniu interkulturowym i rozwiązywaniu konfliktów. Dzięki współpracy z norweskim Komitetem Helsińskim opracowaliśmy programy szkoleniowe i szkoliliśmy młodzież, studentów, uchodźców, nauczycieli, dziennikarzy i pracowników sektora publicznego na Bałkanach, na Białorusi, w Rosji, wliczając w to Czeczenię i Inguszetię, USA i – oczywiście – Norwegii.

Jesteśmy aktywistami zajmującymi się prawami człowieka. Prawa te reprezentują wartości wyznawane przez wszystkie kraje świata. Ich fundamentem jest to, że wszyscy mają taką samą godność jako ludzie i że nikt nie może być dyskryminowany z powodu płci, koloru skóry, narodowości, przynależności etnicznej, religii, preferencji seksualnych lub innych cech. Prawa człowieka, obok zrozumienia interkulturowego oraz pokojowego rozwiązywania konfliktów, stanowią być może najważniejsze zasoby, jakie ludzie i społeczeństwo powinni posiadać i praktykować w erze globalizacji. Jesteśmy od siebie zależni bardziej niż kiedykolwiek. Jeśli pragniemy pokoju, musimy wspólnie go stworzyć.

Dzięki naszemu nauczaniu, zwłaszcza w odniesieniu do młodych, szybko zauważyliśmy, że wykłady i szkolenia teoretyczne to niewłaściwa droga. Aby skłonić młodych ludzi do prawdziwego zrozumienia i rozwinięcia gotowości do działania, to właśnie oni muszą odgrywać najważniejszą rolę. Powoli, lecz skutecznie – po prostu dlatego, że najlepiej się to sprawdzało – opracowaliśmy ćwiczenia oparte na pedagogice uczestnictwa. Przez te wszystkie lata pojawiły się nowe pomysły, zajęcia i punkty widzenia. Uczyliśmy się dzięki pracy wykonywanej przez kolegów w kraju i za granicą, zbieraliśmy też materiały z ONZ, Rady Europy, Amnesty International oraz innych organizacji i podmiotów. Badaliśmy, sprawdzaliśmy, rozwijaliśmy i udoskonalaliśmy. Dwa lata temu mieliśmy gotowy obszerny i ważny materiał, do którego dostęp powinni uzyskać także inni.

Przedstawione w tej książce ćwiczenia można wykorzystywać w różnych sytuacjach. Będą stanowić cenne zasoby dla nauczycieli w szkołach podstawowych i średnich, w instytucjach szkolących dorosłych i organizacjach ochotniczych, w programach przystosowawczych dla uchodźców i imigrantów, dla liderów młodzieży oraz wszystkich, którzy prowadzą wszelkiego rodzaju kursy. Tego typu nauczanie jest emocjonujące i postrzega się je inaczej niż inne szkolenia. Jak to określiła siedemnastoletnia Jasmina: To była całkiem inna szkoła!

Napisanie tej książki było ogromną pracą. Jest wiele osób, którym należą się podziękowania. Przede wszystkim pragniemy podziękować Komitetowi Helsińskiemu i naszym kolegom za ścisłą wieloletnią współpracę oraz za to, że podzielają nasz pogląd mówiący, że praca nad kształtowaniem postaw stanowi ważny element działań na rzecz praw człowieka. Chcemy też wyrazić wdzięczność Marii Reklev za jej wkład w przygotowanie rozdziału i ćwiczeń dotyczących rozwiązywania konfliktów. Na koniec pragniemy podziękować wszystkim, którzy przeczytali projekt rękopisu i przekazali nam swoje cenne uwagi. Wielkie dzięki niech zechcą przyjąć: Gunn Bjørnsen, Eric Cleven, Inge Eidsvåg, Marit Hærnes, Gunnar M. Karlsen, Loveleen Brenna Kumar, Kirsti Lofthusnes i Inger Daa Quale. Należy dodać, że za ostateczną postać produktu odpowiadamy oczywiście my – autorzy.

Oslo, 12 czerwca 2007 roku, Enver Djuliman i Lillian HjorthROZDZIAŁ 1 Nauczanie o prawach człowieka, zrozumieniu interkulturowym i rozwiązywaniu konfliktów

Codziennie na świat przychodzi ponad trzysta tysięcy ludzi. Przybywają bez bagażu, języka, kultury, wiedzy, moralności. W ciągu niewielu lat staną się tymi, którzy przejmą obowiązki dorosłych – jako rodzice, nauczyciele, rolnicy, politycy. Poprowadzą ludzkość w przyszłość.

Ci nowo przybyli wiedzą dokładnie równie mało o teorii względności, badaniach genetycznych lub prawach człowieka, co dziecko z epoki kamienia. A więc – nic. Wszystkiego trzeba się nauczyć. Norweski nauczyciel i pisarz Inge Eidsvåg powiedział, że w przeciwieństwie do zwierząt człowiek pojawia się na świecie po to, by się stawać. Pozostałe organizmy żywe rodzą się po to, by być tym, czym są. Są z góry zaprogramowane. Jeśli dostaną światło i żywność, będą się rozwijać mniej więcej tak, jak postanowiły o tym geny. Kociątko zostanie kotem, a jagnię owcą. Człowiek natomiast rodzi się po to, by się stawać. Ukształtować nas muszą inni ludzie. Każde pokolenie musi się uczyć od nowa. To my decydujemy o tym, jaką wiedzę otrzymają nasze dzieci¹.

Mówi się, że nowocześni ludzie to giganci technologii. Gdy natomiast chodzi o poziom moralności, można przy nim postawić znak zapytania. Stulecie, w którym człowiek podbił kosmos i postawił stopę na Księżycu, było jednocześnie najkrwawsze w historii. Nigdy wcześniej nie zabiliśmy tak wielu bliźnich jak w tym okresie. Opanowanie kunsztu technologicznego jest groźne, jeśli jednocześnie nie wzniesiemy się na wyżyny moralności. Dlatego najważniejszym wyzwaniem ery globalizacji jest nauczenie naszych dzieci tworzenia sprawiedliwego i pokojowego społeczeństwa.

Z tego względu szkoły i inne areny działań społecznych nie mogą być naszym zdaniem neutralne, jeśli chodzi o wartości. Wprost przeciwnie – coraz silniej należy się skupiać na etyce i wspólnych wartościach ludzkich. Jedynie przez intensyfikację takiego nauczania można wychować myślących i rozwijających się ludzi. Równie ważne jak uczenie dzieci i młodzieży czytania i pisania jest budowanie wiedzy i zrozumienia, które mogą pomóc nam uczestniczyć w procesach demokratycznych i tworzeniu dobrej wspólnoty społecznej. Wiedzę taką reprezentują tematy poruszane w niniejszej książce. Fundamentem jest wiara w godność człowieka i to, że my, ludzie, mamy ze sobą znacznie więcej wspólnego niż tego, co nas różni.

Dlaczego postanowiliśmy umieścić w tej samej książce prawa człowieka, zrozumienie interkulturowe i rozwiązywanie konfliktów? Najprostsza odpowiedź jest taka, że tematy te uzupełniają się wzajemnie i stanowią różne podejścia do tego, jak my jako osoby i obywatele możemy tworzyć dobre warunki życia i dobre społeczeństwo.

Prawa człowieka reprezentują nadbudowę ideologiczną tej książki oraz wartości, które władze, społeczeństwo i pojedyncze osoby muszą i powinni szanować. Gdy 10 grudnia 1948 roku przyjęto Powszechną Deklarację Praw Człowieka ONZ, pierwszy raz w historii stworzono wspólne, globalne stanowisko oraz pewne podstawowe normy – najmniejszy wspólny mianownik ludzkiej etyki. W centrum stoi godność człowieka i równouprawnienie: niezależnie od tego, kim jesteś – skąd pochodzisz i z jakiej kultury się wywodzisz – masz takie same prawa jak wszyscy inni. Dzięki członkostwu w ONZ i akceptacji międzynarodowych dokumentów dotyczących praw człowieka państwa zobowiązują się do przestrzegania praw swoich mieszkańców.

Prawa człowieka to uprawnienia jednostek i obowiązki państw

Prawa człowieka to zobowiązania prawne, mogą jednak stanowić podstawę osobistej etyki, na co ONZ zwróciła uwagę już w Powszechnej Deklaracji². Prawa te dają ludziom wolność, wymagają jednak jednocześnie odpowiedzialności, ponieważ w ten sam sposób, w jaki człowiek może żądać poszanowania swoich praw, musi szanować prawa innych. Prawa człowieka wiążą się więc z szacunkiem oraz tolerancją i budują solidarność.

Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa (Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, art. 1).

Uniwersalność praw człowieka nie sprawia, że są one niekonkretne. Reprezentują raczej oczywiste wartości i zasady oraz wyznaczają granice możliwości działań ludzi: to wolno, lecz tego już nie. Elementy kultury, religii i światopoglądu, które wiążą się z nietolerancją, dyskryminacją i uciskiem, spotkają się z oporem w formie praw człowieka. Wartością fundamentalną jest nienaruszalność godności człowieka. Ochrona prawa do bycia „innym” i docenianie różnorodności ludzkiej i kulturowej to zatem dwie strony tej samej sprawy.

It is not wrong to be different. It is wrong to be treated differently if you are.

Prawa człowieka stanowią wspólne prawne i normatywne ramy odniesienia dla wszystkich społeczeństw. Są to nowoczesne wartości dla coraz bardziej wielokulturowej wspólnoty, która kształtuje się dziś na całym świecie. Wciąż jest jednak tak, że granice etycznego i moralnego uniwersum ludzi często zależą od ich przynależności narodowej, etnicznej czy religijnej. Prowadzi to często do konfliktów i napaści – zarówno w społeczeństwie narodowym, jak i międzynarodowym. Uniwersalna perspektywa praw człowieka może uwolnić nas od „zamknięcia” w tych ciasnych ramach i przyczynić się do tworzenia horyzontów poglądów, które obejmą nas wszystkich.

Przepisy prawa niewiele pomogą, jeśli nie zapewni się aktywnego uczestnictwa ludności. Przy tworzeniu żywej kultury praw człowieka za budujące świadomość mechanizmy służyć mogą zrozumienie interkulturowe i wiedza o tym, jak rozwiązywać konflikty. Takie kompetencje zwiększają naszą zdolność do funkcjonowania w społeczeństwie i uczestniczenia w procesach demokratycznych, na których opiera się nowoczesne społeczeństwo.

Zrozumienie interkulturowe skupia się na „człowieku w społeczeństwie” i tych procesach, które funkcjonują w relacjach międzyludzkich. Zastanawiając się nad wieloma skomplikowanymi związkami przyczynowymi, które nas kształtują, uzyskujemy wgląd w siebie i lepsze możliwości rozumienia innych. Gdy zdamy sobie sprawę z naszej skłonności do kategoryzowania ludzi i tworzenia grup, łatwiej nam będzie zrozumieć to, jak powstają stereotypy i przesądy oraz jak dochodzi do dyskryminacji. Taki wgląd wzmacnia umiejętność patrzenia na ludzi jako jednostki, a nie jedynie jako część grupy. Może się także przyczyniać do rozwijania w sobie pokory i bardziej otwartego stosunku do siebie i innych.

Rozwiązywanie konfliktów opiera się na przyznaniu tego, że możemy kierować naszym życiem i relacjami. Uświadamia, że konflikt jest naturalną częścią naszej egzystencji i warunkiem postępu. Konflikty są z reguły wyrazem warunków, które można poprawić. Często widzimy jednak, że mają one negatywne konsekwencje. Jeśli będziemy w stanie lepiej je rozwiązywać, może to prowadzić do rozwoju osobistego, a także do ewolucji społeczeństwa. Najważniejszą zaletą rozwiązywania konfliktów jest to, że uświadamia ono konsekwencje własnego zachowania, a przez to tworzy gotowość do działania.

Prawa człowieka, zrozumienie interkulturowe i rozwiązywanie konfliktów są z tego względu działaniami, które nie są neutralne pod względem wartości. Wprost przeciwnie – ich celem jest wpływanie na „całego człowieka” i kreowanie postaw harmonizujących z ludzką godnością i równością wszystkich ludzi. Dzięki opanowaniu tej wiedzy uczymy się świata takiego, jakim jest, ale również takiego, jakim może się stać.

Branża, która się rozwija

Nauczanie w zakresie praw człowieka, zrozumienia interkulturowego i rozwiązywania konfliktów to sfera, o której można powiedzieć, że dopiero stoi w blokach startowych swojego rozwoju, jednak faktem jest, że w ostatnich latach obserwujemy jej gwałtowny rozrost. Uczenie praw człowieka jako pojęcie akademickie zostało pierwszy raz użyte w połowie lat osiemdziesiątych XX wieku, równolegle z rosnącym międzynarodowym zainteresowaniem znaczeniem praw człowieka dla rozwoju demokracji i pokoju. Od tego czasu niezliczone podmioty rządowe i pozarządowe zwracają uwagę na to, jak ważne jest takie nauczanie dla promowania tolerancji i szacunku dla godności ludzkiej i wspólnych wartości związanych z prawami człowieka.

Swoją politykę w tej dziedzinie rozwijają tak ONZ, jak i Rada Europy czy Unia Europejska. Uchwalono, że okres 1994–2004 był „dekadą nauczania o prawach człowieka w ONZ”, a w roku 2005 powstał „Światowy Program na rzecz Edukacji o Prawach Człowieka” ONZ, w którym państwa zachęcane są do wdrażania takiego nauczania w szkołach i w całym społeczeństwie:

The international community has increasingly expressed consensus on the fundamental contribution of human rights education to the realization of human rights. Human rights education aims at developing an understanding of our common responsibility to make human rights a reality in every community and in society at large. In this sense it contributes to the long-term prevention of human rights abuses and violent conflicts, the promotion of equality and sustainable development and the enhancement of people’s participation in decision-making processes within a democratic system (…)³.

W 2010 roku Rada Europy przyjęła Kartę Edukacji Obywatelskiej i Edukacji o Prawach Człowieka, a rok później ONZ Deklarację dotyczącą edukacji o prawach człowieka.

Także w Norwegii prawa człowieka stanowią fundament kształcenia dzieci i młodzieży. Zarówno w szkole podstawowej, jak i średniej jednym z celów jest to, by uczniowie uczyli się o tych prawach. Zasady te mają również stanowić wytyczne określające metody szkoleniowe.

Celem (…) jest przyczynianie się do zrozumienia i zaakceptowania podstawowych praw człowieka, wartości demokratycznych i równouprawnienia, a także do aktywnych postaw obywatelskich i uczestniczenia w demokracji⁴.

Dla tego typu nauczania ogromnie ważne są metodyka i środowisko nauki, na co zwraca uwagę także ONZ:

Human rights education goes beyond cognitive learning and includes the social and emotional development of all those involved in the learning and teaching process. It aims at developing a culture of human rights, where human rights are practised and lived within the school community and through interaction with the surrounding community⁵.

Wiele pozarządowych organizacji zajmujących się prawami człowieka przoduje, jeśli chodzi o wykorzystywanie w swojej działalności nauczania o prawach człowieka i rozwijanie metodyki. Nauczanie jest ważnym narzędziem pracy organizacji w terenie niezależnie od tego, czy działają na obszarach dotkniętych wojnami i konfliktami, w krajach rządzonych przez opresyjne reżimy czy w nowoczesnych, wielokulturowych miastach. Praktyczna i uwzględniająca rzeczywiste warunki praca tych organizacji doprowadziła do opracowania innowacyjnych metod pedagogicznych. Jako że podstawowym celem jest kreowanie pozytywnych postaw, preferowaną metodą stała się pedagogika uczestnictwa. Doświadczenia wykazują, że ludzie nie formują swoich postaw przede wszystkim dzięki teoretycznym szkoleniom i wkuwaniu na pamięć, a poprzez aktywne uczestnictwo, dyskusje, rozmowy, przeżycia, refleksję i działania.

To, jak się uczysz, jest równie ważne jak to, czego się uczysz.

To ma sens

Celem niniejszej książki jest przekazanie wiedzy oraz kreowanie postaw i gotowości do działania. Zwrócimy uwagę na to, jak ważne jest pozytywne patrzenie w przyszłość, gdy pracuje się z dziećmi i młodzieżą. Dobre przykłady, ciepłe opowieści i ważne trendy muszą być wysuwane na pierwszy plan. Ponieważ mimo tego, że wiele wyzwań wydaje się dziś nie do pokonania, w wielu najważniejszych obszarach widać postęp.

Im bardziej zagłębimy się w historię, tym łatwiej będzie nam zauważyć elementy pozytywnego rozwoju. Dwieście lat temu kwestia tego, czy niewolnictwo należy zlikwidować, czy nie, była jedną z najintensywniej debetowanych spraw. Patrząc z dzisiejszego punktu widzenia, dyskusja ta wydaje się nam dość absurdalna. Inną radykalną zmianą jest pozycja kobiet. Zaledwie sto lat temu ta połowa ludności świata w niektórych krajach nie miała praw wyborczych. Dziś kraje takie to szczególne wyjątki od oczywistej globalnej tendencji, która pokazuje, że kobiety uzyskują coraz większy wpływ w społeczeństwie, polityce i gospodarce. Istnieje niezliczona ilość innych przykładów: coraz więcej ludzi dłużej żyje, w ciągu kilku dekad śmiertelność dzieci spadła o połowę, nigdy dotąd nie było tak wiele dzieci chodzących do szkoły, w roku 1974 na świecie było 41 demokracji, a dziś ponad 125, liczba zabitych w konfliktach zbrojnych jest niższa niż wcześniej, zmniejszyło się też prawdopodobieństwo tego, że ludzie będą żyć w czasach wojny i konfliktów⁶.

Mimo ważnych postępów wciąż istnieją jednak duże nierozwiązane problemy: bieda, dyskryminacja, epidemie, zagrożenia środowiskowe, opresyjne reżimy i terroryzm. A dla człowieka w potrzebie lub narażonego na ataki żadną pociechą nie jest fakt, że globalny rozwój idzie we właściwym kierunku. Poza tym jest tak, że gdy ludzie i społeczeństwo, często po długiej i trudnej batalii, ostatecznie osiągną pewne standardy, pojawiają się inne potrzeby, a cele się zmieniają. Tworzenie lepszych warunków życia to proces, który prawdopodobnie nigdy się nie kończy.

We have promises to keep and miles to go before we sleep (za Robertem Frostem)

Tworzenie kultury praw człowieka to jedna z najważniejszych rzeczy, w które społeczeństwo może inwestować, by zapewnić sprawiedliwość, pokój i rozwój. Jednak w przeciwieństwie do innych zasobów, takich jak ropa, gaz czy ryby, które otrzymaliśmy od natury, kulturę praw człowieka trzeba stworzyć. Pozytywny rozwój nie następuje sam z siebie. Jak już wskazywaliśmy we wstępie: człowiek rodzi się, by się stawać, i wszyscy wywieramy wpływ na siebie nawzajem. Dlatego wszyscy musimy też nad tym pracować. Dobre uczynki ratują świat. Nie te wielkie i nieliczne, ale te małe i liczne.

Postanowiliśmy nazwać tę książkę Buduj mosty, nie mury. Ten tytuł to zachęta wskazująca, że to my sami decydujemy o naszych czynach i kształtujemy naszą rzeczywistość.

Ludzkość przez całą swoją historię budowała mosty i mury, by następnie je niszczyć. Gdy Niemcy w roku 1989 w euforii wolności zburzyli zimnowojenny mur berliński, niewiele lat później zbudowano jeszcze dłuższy mur – tym razem na Bliskim Wschodzie. Pewnego dnia także on zostanie zniszczony. Nikt nie wie, kiedy to nastąpi, ale jedno jest pewne: nie stanie się to samo z siebie. Mur burzy się dopiero wtedy, gdy chcą tego ludzie. Zanim do tego dojdzie, wiele osób musi ciężko pracować nad budowaniem mostów: mostów między ludźmi.

Mamy nadzieję, że książka ta przyczyni się do budowania mostów.ROZDZIAŁ 2 Podejście pedagogiczne

Niniejsza książka opiera się na perspektywie humanistycznej, zgodnie z którą wolność, godność i odpowiedzialność to wartości centralne, a celem jest rozwijanie „całego człowieka”. Nauczanie zakłada, że wszyscy uczestnicy są równi, a indywidualne różnice i potrzeby należy akceptować i doceniać. Trzeba dążyć do tego, by każda jednostka była rozumiana na swoich własnych zasadach. Nikt nie może mieć wyższej pozycji od innych, również prowadzący, który zamiast tego powinien przyjąć rolę mediatora i „najwyższego wśród równych”.

Do celów nauczania z perspektywy humanistycznej odpowiednią metodą jest pedagogika uczestnictwa. Kładzie ona nacisk na komunikację i wspólne działanie, a mniejszy na jednostronne pośrednictwo i wykłady prowadzącego. Nauka przebiega we wspólnocie, w której doświadczenia i umiejętności każdej osoby są istotne i wykorzystywane. Znaczenie nauki we wspólnocie opiera się na założeniu, że nauka to proces społeczny. Wiedza, wartości, postawy i odpowiedzialność buduje się poprzez wspólne działanie i uczenie się w pewnym kontekście, a nie jedynie poprzez indywidualne procesy. Uczestnik jest osobą w działaniu i osobą w sytuacji.

Ze względu na to, że każdy człowiek doświadcza świata na swój własny sposób, ważnym elementem nauki we wspólnocie jest zauważanie perspektyw innych ludzi. Tworzy to pozytywną wzajemną zależność, w której wiedza jest dzielona z innymi i każdy uczy się od innych. Nauczanie rozwija w ten sposób jednocześnie umiejętności komunikacyjne i uświadamia fakt, że wszyscy wnoszą od siebie pewną odpowiedzialność. Ważną wartością jest także to, że uczestnicy dobrze się poznają. Nauka we wspólnocie powinna zatem być wykorzystywana w sytuacjach, w których celem jest to, by ludzie uczyli się nawzajem poznawania siebie, co często występuje na przykład w kontekstach wielokulturowych.

Aby nauczanie oparte na pedagogice uczestnictwa funkcjonowało optymalnie, musi być uważane za odpowiednie i pełne znaczenia przez tych, którzy w nim uczestniczą. Aby to osiągnąć, należy docenić i uwzględnić pewne perspektywy. Są one wbudowane w ćwiczenia, jednak nie będziemy w tej chwili dokładniej tego opisywać.

Nauka powinna być ukierunkowana na przeżycie. Oznacza to, że człowiek uczy się z przeżyć doznawanych podczas ćwiczeń niezależnie od tego, czy jest to praca grupowa, odgrywanie ról, badania, dyskusje, refleksje, ćwiczenia stymulujące, czy inne działania. Nauczanie powinno być również ukierunkowane na doświadczenie, co oznacza aktywne wykorzystywanie wiedzy i doświadczenia uczestników. Gdy własnym kompetencjom nada się znaczenie, lżej będzie uzyskać nowe zrozumienie i doświadczenia. Nauczanie powinno też w jak największym stopniu być ukierunkowane na rzeczywistość poprzez powiązanie z naszymi własnymi czasami i codziennością uczestników. I na koniec – powinno być ukierunkowane na przyszłość i należy na nie patrzeć w odniesieniu do konstruktywnych perspektyw oraz kreowania gotowości do działania. Trudne tematy, takie jak rasizm, dyskryminacja, przesądy, wojna, konflikt, głód i nędza, często mogą być ważne i niezbędne, ale należy je zawsze wiązać z możliwością pozytywnej zmiany.Wydawnictwo Akademickie DIALOG

specjalizuje się w publikacji książek dotyczących języków, zwyczajów, wierzeń, kultur, religii, dziejów i współczesności świata Orientu.

Naszymi autorami są znani orientaliści polscy i zagraniczni, wybitni znawcy tematyki Wschodu.

Wydajemy także przekłady bogatej i niezwykłej literatury pięknej krajów Orientu.

Redakcja: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/219
tel. (22) 620 32 11, (22) 654 01 49
e-mail: [email protected]

Biuro handlowe: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/218
tel./faks (22) 620 87 03
e-mail: [email protected]
www.wydawnictwodialog.pl

Serie Wydawnictwa Akademickiego DIALOG:

• Języki orientalne

• Języki Azji i Afryki

• Literatury orientalne

• Skarby Orientu

• Teatr Orientu

• Życie po japońsku

• Sztuka Orientu

• Dzieje Orientu

• Podróże – Kraje – Ludzie

• Mądrość Orientu

• Współczesna Afryka i Azja

• Vicus. Studia Agraria

• Orientalia Polona

• Literatura okresu transformacji

• Literatura frankofońska

• Być kobietą

• Temat dnia

• Życie codzienne w…

Prowadzimy sprzedaż wysyłkową