Człowiek jako słowo i ciało. W poszukiwaniu nowej koncepcji podmiotu - ebook

Książka wyrasta z niezwykle ambitnego zamierzenia, Autorka chce bowiem zrekonstruować współczesną wizję podmiotu, niezależnie od różnic zachodzących między poszczególnymi autorami i szkołami filozoficznymi. (...) Wprawdzie przedstawiciele poszczególnych szkół filozoficznych akcentują raczej różnice niż podobieństwa między swoimi doktrynami, to jednak podzielają również wspólne przekonania, nawet jeśli nie są tego świadomi. Założenie to, samo w sobie racjonalne i uzasadnione, pozwoliło Katarzynie Gurczyńskiej-Sady oryginalnie i twórczo spojrzeć na jeden z najważniejszych sporów filozoficznych nowożytności, dotyczący natury podmiotu oraz jego relacji do świata. Autorka próbuje zrekonstruować wizję podmiotu (czy raczej – destrukcji podmiotu), charakterystyczną dla wieku XX (...).  Z dużym znawstwem kreśli najpierw destrukcję podmiotu rozumianego jako substancjalna dusza, potem także destrukcję podmiotu utożsamianego z ciałem, rozpływającego się w rozmaitych językowych grach, stylach życia czy społecznych funkcjach. Znakomite analizy zarówno podmiotu kartezjańskiego, jak też jego współczesnych krytyk, zdradzają z jednej strony nieprzeciętną erudycję Autorki, z drugiej – bardzo rzadką umiejętność swobodnego poruszania się po tekstach tak różnych filozofów, jak Wittgenstein, Scheler, Heidegger, Sartre, Foucault, Nietzsche, Gadamer, Deleuze, Kant, Husserl, Fleck, Merleau-Ponty czy Arendt. W moim odczuciu trafną diagnozą jest przekonanie Autorki, iż destrukcja podmiotu wiąże się z jednej strony z roztopieniem go w języku (...), z drugiej – z jego transcendencją, polegającą jednak nie na przekraczaniu siebie (jak przyjmowała tradycyjna filozofia metafizyczna), lecz z zaangażowaniem w społeczny wymiar istnienia. Podmiot przestaje być bowiem substancjalnym indywiduum, stając się niesamodzielnym elementem wielu różnych, nadrzędnych względem niego, struktur, grup czy całości (przyjmujących każdorazowo enigmatyczną formę nieokreślonego „my”). Zjawisko to powoduje nie tylko desubstancjalizację podmiotu, lecz wprost jego całkowite rozproszenie w płynnych strukturach względem niego zewnętrznych.

Z recenzji wydawniczej prof. Ireneusza Ziemińskiego

Katarzyna Gurczyńska-Sady jest kierownikiem Katedry Filozofii Kultury w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie. Opublikowała m.in. książki Metafizyczne tezy Traktatu logiczno-filozoficznego Ludwiga Wittgensteina (2000), Podmiot jako byt otwarty : problematyka podmiotowości w późnych pismach Wittgensteina (2007) oraz wspólnie z Wojciechem Sady Wielcy filozofowie współczesności (2012). Obecnie pochłaniają ją dociekania nad etycznymi konsekwencjami nowego obrazu podmiotu, jaki wyłania się z prac najwybitniejszych filozofów XX wieku.

Wprowadzenie

Rozdział I. Podmiot i mowa

1. Kartezjańska wizja człowieka: podmiot jako immanencja

2. Wittgenstein: krytyka introspekcji

3. Nieokreśloność ludzkiego bytu

4. „Transcendencja” jako kompensata utraconej immanencji

4.1. Heidegger: jestestwo i fenomen poznawania świata

4.2. Heidegger: krytyka myślenia pojętego jako medium

4.3. Wittgenstein o myśleniu

4.4. Nowe pojęcie myślenia

5. Scheler: nowy status stanów psychicznych

6. Życie psychiczne jako uczestnictwo w świecie społecznym

6.1. Sartre: ja i opinia innych

7. Foucault: niesamodzielność podmiotu

Rozdział II. Byt i sens

1. Nietzsche: prawda obiektywna nie istnieje

2. Heidegger: jestestwo jako byt ontologiczny

3. Gadamer: rzeczywistość jako język

4. Derrida: różnorodność sensu

5. Deleuze: sens jako to, co produkowane

6. Anty-kartezjański podmiot: pozbawiony wnętrza i uprzedzony

Rozdział III. Uprzedzenie

1. Kant: antycypacja i receptywność rozumu ludzkiego

2. Fleck: antycypacja jako wiedza

3. Wittgenstein: widzieć znaczy wiedzieć, co się zobaczy

4. Wiedza i nieświadomość

5. Wiedza jako umiejętność

6. Redefinicja pojęcia ciała

Rozdział IV. Ludzkie ciało jako rzecz w przyrodzie

1. Cielesność kartezjańska

1.1. Ciało jako mechanizm

1.2. Sensoryczność ciała

1.3. Podrzędność epistemiczna ciała

1.4. I do czego to prowadzi?

2. Husserlowska koncepcja cielesności

2.1. Własność i obcość ciała

2.2. Ciało własne jako szczególna część przyrody

2.3. Ciało obecne w polu widzenia

2.4. I co z tego wynika?

Rozdział V. Nowy obraz ludzkiej cielesności

1. Sartre: ciało nie jest przedmiotem

2. Heidegger: podmiot hermeneutyczny i narzędzia

3. Merleau-Ponty: ciało i doświadczenie

3.1. Ciało i nieskończoność znaczeń

3.2. Kinetyka ciała – gest

3.3. Świat kultury

4. Ciało i sens

Rozdział VI. Ciało jako substancja etyczna

1. Nietzsche: narodziny duszy z ciała

1.1. Od zwierzęcia do człowieka

1.2. Dusza jako świadomość i moralność

2. Doskonałość duszy jako użyteczny mit

2.1. Nietzsche: wina i kara

2.2. Foucault: nadzór i kara

2.3. Dusza naturalna jako przeciwieństwo pozaświatowej

3. Troska o duszę i kultura wroga ciału

4. Troska o duszę troską o zwierzęcą egzystencję

4.1. Arendt: od człowieka do zwierzęcia

5. Ku nowej alternatywie

Zakończenie

Bibliografia