Czysta miłość. 10 sposobów na (od)budowanie niewinności nastolatków - ebook

Wstęp Wstęp

Associated Press podało, że pewna nastoletnia dziewczyna na Florydzie wysłała i otrzymała łącznie 35 463 wiadomości tekstowe w ciągu jednego miesiąca. To 1182 esemesy dziennie lub prawie jeden na minutę. Już wcześniej wysyłała około 30 tysięcy miesięcznie, a wzrost o ponad 5 tysięcy spowodowany był nawiązaniem znajomości podczas obozu sportowego i chęcią podtrzymania kontaktu z nowymi przyjaciółmi.

Jak rodzic ma za tym nadążyć? Łatwo czuć się przytłoczonym przez szybkie życie nastolatków, zwłaszcza gdy uświadomimy sobie, że monitorowanie tysiąca wiadomości tekstowych dziennie jest najmniejszym z naszych zmartwień. Zdecydowanie większym jest to, że już w wieku jedenastu lat dziecko ma swój pierwszy kontakt z pornografią; że każdego roku około 9 milionów młodych ludzi w przedziale wiekowym od piętnastu do dwudziestu czterech lat zarazi się chorobą przenoszoną drogą płciową (ang. STD – Sexually Transmitted Disease); że dzisiejszy nastolatek, zanim ukończy dziewiętnaście lat, będzie wystawiony na obejrzenie ponad 300 000 reklam. Dodajmy, że jedną z takich reklam w San Diego był billboard promujący dwa popularne seriale telewizyjne: neonowy ogromny plakat umiejscowiony kilka przecznic od kilku szkół podstawowych głosił: „Uprawiaj seks z przyjaciółmi!”.

Wytoczono więc działa przeciwko niewinności młodych ludzi i pojawia się w związku z tym pytanie: W jaki sposób rodzice mają chronić psychiczne, duchowe i fizyczne zdrowie swoich dzieci?

Prawdopodobnie kiedy sam byłeś nastolatkiem, twoi rodzice nigdy nie podali ci szczegółowego i przekonującego wyjaśnienia nauczania Kościoła na temat czystości. Teraz to ty jesteś rodzicem i chcesz zapewnić swoim dzieciom coś, co być może nigdy nie było tobie dane – dodatkowo czynić masz to w czasach, kiedy życie w czystości dla nastolatków jest trudniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. W okresie twojego dorastania zapewne oczekiwano od ciebie wstrzemięźliwości seksualnej, bo inaczej… wiesz, co będzie. Być może twój ojciec wymachiwał bronią palną, gdy twoje sympatie przychodziły do domu. Takie starania prawdopodobnie zaszczepiały strach i trzymały cię w pionie – ale czasy się zmieniły i dzisiejsza młodzież potrzebuje silniejszej motywacji, aby zachować swoją czystość.

Mimo że czujesz się bezradny, jeżeli chodzi o przekazanie swojemu nastoletniemu dziecku wiadomości o samokontroli i czystości, to wiedz, że masz więcej mocy, niż możesz sobie wyobrazić.

Oni słuchają

Jeżeli jesteś jak większość rodziców nastolatków, to prawdopodobnie czujesz, że twoje nastoletnie dziecko będzie tak samo podekscytowane słuchaniem twojej rady na temat czystości, jak chodzeniem z tobą za rękę przez galerię handlową lub ściąganiem twojej ulubionej piosenki na swojego iPoda. Nie bądź dla siebie taki surowy. Krajowa kampania na rzecz zapobiegania ciąży nastoletniej przeprowadziła wśród ponad tysiąca nastolatków ankietę, w której zadała pytanie o podstawowy czynnik kształtujący ich decyzje na temat seksu – czy są to ich przyjaciele, rodzeństwo, nauczyciele od wychowania seksualnego, czy może media. Okazało się, że najczęściej powtarzała się odpowiedź: „Moi rodzice”.

Co ciekawe, gdy zapytano rodziców, w jaki sposób nastolatkowie odpowiedzą na to pytanie, poprawnie odpowiedziała mniej niż jedna czwarta ankietowanych.

Kościół katolicki – i najwyraźniej twoje nastoletnie dziecko także – uznaje ciebie jako głównego wychowawcę twoich dzieci w zakresie seksualności. Ani państwo, ani szkoła, ani nawet Kościół nie mogą wziąć na siebie tej odpowiedzialności. Ta rola to nie tylko twoje prawo i obowiązek. Jesteś najodpowiedniejszą osobą do tego zadania, bo to właśnie ty znasz swoje dzieci lepiej niż ktokolwiek inny. Prawdopodobnie znasz je lepiej, niż one znają same siebie. Dostrzegasz ich wady i zalety, potrafisz rozpoznać ich poziom dojrzałości (lub jej brak), a także posiadasz kompetencje, której one często nie mają – masz doświadczenie i potrafisz przewidzieć, w jaki sposób ich dzisiejsze seksualne poczynania mogą ukształtować resztę ich życia. Masz moc! Skorzystaj z niej!

O co toczy się gra?

Niektórzy dorośli zakładają: „Ja nie zachowałem czystości do małżeństwa i całkiem nieźle na tym wyszedłem”; „Dzieciaki zawsze będą dzieciakami – i tak będą to robić”; „Bądźmy realistami – upewnijmy się po prostu, że mają zabezpieczenie”. Co ciekawe, mamy najczęściej do czynienia z podwójnym standardem, gdyż na taką przyzwalającą postawę decydujemy się wobec synów, rzadko kiedy rozciąga się ona na córki. Taka swobodna postawa jest jednak bardziej naiwna niż realistyczna. Swoboda seksualna nastolatków niesie za sobą poważne konsekwencje, nawet jeżeli jest ona tak „bezpieczna”, jak to tylko możliwe. O co zatem toczy się gra?

O zdrowie fizyczne. Kobiety są szczególnie narażone na choroby i to one, bardziej niż mężczyźni, są podatne na zarażenie się STD, ponieważ ich układ rozrodczy jest bardziej podatny na infekcje. Młode kobiety są również bardziej podatne na zarażenie niż starsze, ponieważ szyjka macicy nastolatki jest niedojrzała i biologicznie bardziej podatna na pewne STD. Według Amerykańskiego Stowarzyszenia Medycznego czterdzieści procent aktywnych seksualnie dziewcząt w wieku pomiędzy czternastym a dziewiętnastym rokiem życia jest obecnie zakażonych wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), który (nawet po stosowaniu szczepienia przeciwko HPV) może prowadzić do raka szyjki macicy. Dodajmy, że ponieważ mamy do czynienia z epidemią chorób przenoszonych drogą płciową, choroby kobiecego układu rozrodczego przyczyniają się do niezliczonych przypadków niepłodności. Również chłopcy, w alarmującym tempie, zarażają się chorobami przenoszonymi drogą płciową i mogą w rezultacie ponieść ich długotrwałe konsekwencje.

O zdrowie psychiczne. U dziewcząt, które są aktywne seksualnie, ponad trzykrotnie wzrasta prawdopodobieństwo zachorowania na depresję w porównaniu z tymi, które nie współżyją, przy czym badania pokazują, że nawet jednorazowa przygoda seksualna może przyczynić się do większej podatności na tę chorobę. Wskaźnik prób samobójczych wśród dziewcząt aktywnych seksualnie (w wieku od 12 do 16 lat) jest sześć razy wyższy niż wśród dziewic. Z tych powodów „American Journal of Preventive Medicine” (Amerykańskie Czasopismo Medycyny Profilaktycznej) zaleca lekarzom: „Nastoletnie dziewczęta podejmujące aktywność seksualną nie tylko powinny być badane pod kątem depresji, lecz także należy im zapewnić dostęp do informacji dotyczących ryzyka w obszarze zdrowia psychicznego jako konsekwencji takich zachowań”. Również aktywni seksualnie nastoletni chłopcy cierpią z powodu konsekwencji emocjonalnych przedmałżeńskiej aktywności seksualnej. W porównaniu do nastolatków żyjących w czystości, wśród młodych mężczyzn aktywnych seksualnie występuje ponad dwa razy większe prawdopodobieństwo zmagania się z depresją i ponad osiem razy częściej skłonność do podjęcia próby samobójczej.

O przyszłość. Wśród tych, którzy są aktywni seksualnie przed ślubem, ryzyko rozwodu znacznie wzrasta. Gdy mężczyzna żeni się, uprzednio nie współżyjąc, jego wskaźnik rozwodów jest sześćdziesiąt trzy procent niższy niż u mężczyzny, który już współżył. Dla dziewcząt jest on siedemdziesiąt sześć procent niższy. Może być kilka powodów takiej statystyki. Według czasopisma „Adolescent and Family Health” (Zdrowie Nastolatków i Rodziny) jednym z powodów jest to, że „ci, którzy uprawiają seks przedmałżeński, są także bardziej skłonni, aby uprawiać seks pozamałżeński, a seks pozamałżeński przyczynia się do wielu rozwodów”. Oprócz problemów małżeńskich wskazano także na fakt, że im młodsza dziewczyna staje się aktywna seksualnie, tym bardziej prawdopodobne jest, że będzie ona żyła poniżej poziomu ubóstwa, doświadczy także większej liczby rozstań, nieślubnych ciąż i aborcji.

O umysł. Nastoletnia aktywność seksualna ma ujemny wpływ na osiągnięcia akademickie zarówno chłopców, jak i dziewcząt. Według badania przeprowadzonego na 14 tysiącach nastolatków, wśród tych, którzy nie współżyli w szkole średniej, prawdopodobieństwo wydalenia ze szkoły malało o sześćdziesiąt procent, o połowę mniejsze było prawdopodobieństwo rezygnacji ze szkoły, z kolei wzrastała dwukrotnie szansa ukończenia studiów. Ten sukces nie był spowodowany tym, że ci młodzi ludzie uniknęli ciąży i jej konsekwencji albo też pochodzili z lepszych rodzin. Jego przyczyną było raczej to, że wstrzemięźliwi nastolatkowie nie byli tak rozproszeni i emocjonalnie zaangażowani na innym polu niż nauka. Okazywali większą kontrolę nad impulsami, większą wytrwałość oraz inne pozytywne postawy. Mówiąc najprościej: nastolatkowie aktywni seksualnie nie chodzą do szkoły z myślą o matematyce. Oni są zaprzątnięci czymś zupełnie innym. Naukowcy zauważyli, że ponieważ młodzi ludzie żyjący w czystości odnoszą większy sukces w szkole, mogą też oczekiwać, że ich dochody będą przeciętnie o szesnaście procent większe niż dochody nastolatków aktywnych seksualnie, żyjących w takich samych warunkach społeczno-ekonomicznych. Będzie to oznaczać średni wzrost dochodów o 370 000 dolarów przez całe życie.

O duszę. Ważniejsze od zagrożenia dla zdrowia, portfela czy umysłu młodego człowieka jest duchowy efekt grzechu. W 1917 roku Maryja objawiła się w Fatimie i przekazała orędzie dla trójki młodych ludzi. W jednym z objawień Matka Boska powiedziała: „Więcej dusz idzie do piekła z powodu grzechów cielesnych niż z jakiegokolwiek innego powodu”. To ostrzeżenie nie jest niczym nowym. Pismo Święte mówi wyraźnie: „ Nie łudźcie się! Ani rozpustnicy (…), ani cudzołożnicy (…) nie odziedziczą królestwa Bożego” (1 Kor 6,9–10).

Jeżeli naprawdę inwestujemy w nasze dzieci i mamy nadzieję zapewnić im przyszłość najlepszą z możliwych, musimy otworzyć nasze oczy na fakt, że czasy się zmieniły. Teraz stawka jest większa niż kiedykolwiek wcześniej, jeżeli chodzi o ich wybór życia w czystości.

Jest nadzieja

Pomimo sił kulturowych, które prowadzą wojnę przeciwko niewinności, jest też dobra wiadomość. Od 1991 roku wskaźniki aktywności seksualnej wśród nastolatków spadają (badania przeprowadzone w USA) i teraz większość uczniów szkół średnich żyje w czystości. Przy czym pomiędzy rokiem 1991 a 2005 wskaźnik aktywności seksualnej wśród nastoletnich chłopców ze szkół średnich spadł dwa razy szybciej niż u nastoletnich dziewcząt! Wśród młodych ludzi, którzy już stracili dziewictwo, blisko dwie trzecie z nich żałuje, że nie czekało dłużej z uprawianiem seksu.

Nie zapomnij przytoczyć tych faktów swojemu nastoletniemu dziecku. Badania pokazują bowiem, że kiedy nastolatkowie uważają, że ich rówieśnicy mają postawę otwartą na seks przedmałżeński lub realnie się angażują, wówczas oni sami są bardziej skłonni podejmować aktywność seksualną. Jeśli jednak będą świadomi odrodzenia moralnych wartości wśród nastolatków, poczują się zachęceni, aby poruszać się we właściwym kierunku.

Ten zwrot w kierunku czystości jest już obecny i nawet jeśli media głównego nurtu zdają się go nie zauważać, to młodzi ludzie coraz głośniej o tym mówią i są z tego powodu coraz bardziej dumni. W jednym z badań grupie ponad tysiąca nastolatków zadano pytanie, czy przyznanie się do tego, że jeszcze się nie współżyło, jest wstydliwe. Zaskakujące, że aż siedemdziesiąt pięć procent powiedziało, że nie. Większość z tych, którzy uznali to za wstydliwe, było w wieku poniżej 15 lat. Tylko pięć procent starszych nastolatków (w wieku 15–17 lat) uważało, że przyznanie się do dziewictwa jest wstydliwe.

Nowa rewolucja seksualna coraz mocniej daje o sobie znać, choćby przez fakt, że na wielu uniwersytetach, między innymi na Harvardzie czy w Princeton, ale także w wielu innych miejscach, założono kluby czystości. Takie kluby funkcjonują także w niezliczonych publicznych i katolickich szkołach średnich. Najbardziej przekonującym aspektem tych ruchów jest fakt, że zostały one zainicjowane przez uczniów, a nie przez dorosłych.

Pewien licealista z Pensylwanii zainicjował projekt, w którym on i inni młodzi mężczyźni zebrali kwotę pieniędzy wystarczającą na zakup białej róży dla każdej dziewczyny ze szkoły i umieścili na szafkach koleżanek z klasy kwiat z kokardą, na której było napisane: „Warto na Ciebie zaczekać”.

Nie tak dawno amerykańskie przedsiębiorstwo odzieżowe Abercrombie and Fitch rozpoczęło sprzedaż T-shirtów damskich ozdobionych na wysokości piersi napisem: „Komu potrzebny mózg, jeśli masz to?”. Dwadzieścia cztery młode kobiety z Pensylwanii zainicjowały bojkot tej firmy. Protest trafił do lokalnych mediów, a inicjatorki akcji wystąpiły potem w programie Today Show w telewizji NBC. Opowieść o sprzeciwie pojawiła się w dwudziestu jeden programach informacyjnych, trzystu dwunastu lokalnych wiadomościach telewizyjnych, sześciu krajowych i międzynarodowych spotach radiowych, sześćdziesięciu siedmiu regionalnych, czterech krajowych i ośmiu międzynarodowych gazetach oraz w dwudziestu trzech tysiącach relacji w internecie. Pięć dni po wyemitowaniu audycji w Today Show firma Abercrombie and Fitch wydała oświadczenie, w którym zgodziła się zaprzestać produkcji T-shirtów i spotkać się z tymi kobietami. Firma A&F była prawdopodobnie zaskoczona, gdy kobiety przybyły na spotkanie w strojach biznesowych i z gotową prezentacją w programie PowerPoint, pokazującą, w jaki sposób ich firma mogłaby zmienić się na lepsze.

Pewna jedenastoletnia dziewczyna wysłała list do dyrekcji Nordstrom, w którym zwróciła uwagę na brak w ich ofercie skromnej odzieży. List ten trafił do Pete’a Nordstroma, wiceprezesa firmy. Kierownictwo odpisało na list, oznajmiając, że położy większy nacisk na edukację swoich menedżerów i sprzedawców w obszarze promowania mody dla młodzieży. Odważna szóstoklasistka wpłynęła na decyzje korporacyjnej Ameryki! Na szczęście, ona już nie jest sama. Targi skromnej mody powstały w całym kraju, a ich popularność przykuła uwagę projektantów mody.

Ku uciesze wielu dorosłych niezliczona liczba młodych ludzi zapoczątkowała krucjatę, aby powrócić do tradycyjnych wartości moralnych. I nawet nastolatkowie niezaznajomieni wcześniej z ideą czystości twierdzą, że idea jest dla nich pociągająca. Widać więc, że nie chcą być postrzegani jako dzieci, które niezależnie od zdania rodziców, „i tak będą to robiły”. Gdy ktoś mówi im więc, że są zdolni do heroicznego poświęcenia, postrzegają to jako komplement i przyjmują wyzwanie. Warto, byśmy my, dorośli, to zrozumieli i umieli zaproponować czystość nastolatkom. Damy im tym samym do zrozumienia, że wierzymy, iż są w stanie dokonać właściwych wyborów. Oni, jak podkreślał już św. Jan Paweł II, poszukują piękna w miłości, pragną, aby ich miłość była piękna. W rezultacie są gotowi podążać za Chrystusem, nie dbając o to, jakie będą tego konsekwencje.

Dlaczego reagują?

Młodzi ludzie reagują na przesłanie o czystości nie dlatego, że mogą dzięki temu uniknąć rzeżączki i ciąży przedmałżeńskiej. Reagują, ponieważ zaczynają dostrzegać to, w jaki sposób czystość pomaga im doświadczyć autentycznej miłości. Podczas gdy wstrzemięźliwość mówi „nie” dla niedozwolonego seksu, czystość jest powiedzeniem „tak” czemuś pozytywnemu. Zamiast coś zabierać, czystość ma młodym ludziom coś do zaoferowania. Uczy ich ona, jak przezwyciężać egoizm, aby móc być wolnym i prawdziwie kochać. Wielu nastolatków cierpi z powodu różnorakich strapień, rozbicia rodziny i ciągłego zamieszania w swoich związkach. Dlatego tęsknią za czymś, co oferuje nadzieję, sens i przejrzystość.

Świat, ciało i szatan mogą być przeciwni przesłaniu czystości, ale my mamy przewagę. Młodzi ludzie pragną miłości. Chcą wiedzieć, czym ona jest, jak rozpoznać jej imitację oraz w jaki sposób odnaleźć oryginał. Ponieważ ludzki umysł został stworzony dla prawdy, nastolatkowie także są głodni prawdy. Ich serca zostały stworzone dla miłości i nie zadowoli ich jej namiastka. Piękno czystości polega na tym, że ma ona do zaoferowania prawdę planu Boga dla seksualności ludzkiej i czyni ona człowieka wolnym, aby dawać i otrzymywać autentyczną miłość. Żądza – przeciwnie, ona prowadzi do egocentryzmu. Uniemożliwia nam zdolność do bycia darem dla innych, a w zamian motywuje nas tylko do brania. Żądza deformuje nasz wzrok – sprawia, że widzimy innych jako przedmioty do użycia, nie jako ludzi, których należy kochać.

Z tej przyczyny prawdziwa miłość nie jest możliwa bez czystości serca. Skoro czystość chroni nas od egocentryzmu żądzy, to uwalnia nas także do tego, aby patrzeć poza siebie i kochać w sposób ofiarny, dając siebie innym. To umożliwia nam stanie się człowiekiem żyjącym pełnią życia, otwartym na to, do czego stworzył nas Bóg. Czystość nie stoi w sprzeczności z naszą seksualnością. To nie jest wiktoriańska, pruderyjna idea – wręcz przeciwnie. Tylko czysty zdaje sobie sprawę z wielkości daru, jakim jest ludzka seksualność, i traktuje go z honorem, na jaki on zasługuje. Gdy nastolatkowie zaczną rozumieć tę wizję ludzkiej miłości, uświadomią sobie, że czystość nie jest wrogiem miłości, ale raczej jej obrońcą.

Nie lękajcie się!

W chaosie dzisiejszego moralnego upadku i zamieszania musimy pamiętać słowa, które Jezus powtarzał częściej niż jakiekolwiek inne na kartach Ewangelii: „Nie lękajcie się!”. Być może trzymasz w dłoniach tę książkę, ponieważ jesteś sfrustrowany tym, co proponuje obecnie kultura, ponieważ straciłeś nadzieję lub też miotasz się z powodu następstw sytuacji, która stała się udziałem twojego nastolatka. Możesz czuć się bezradny, stojąc na linii frontu i broniąc swoje dziecko przed nawałnicą wojen kultu-rowych.

Ale gdy masz powody do niepokoju, masz również powody, by mieć nadzieję. Masz przesłanie, którym możesz się podzielić ze swoim dzieckiem – przesłanie miłości, do której zostało ono stworzone! Masz po swojej stronie Boga! Twój głos być może jest bardziej cichy niż grzmiący głos kultury, ale jest on nieskończenie potężniejszy. Przesłanie przyjemności jest jak hałaśliwy, ale płytki potok. Natomiast prawda płynie jak cicha, głęboka rzeka. Kiedy przekazuje ją rodzic, trafia do duszy dziecka mocniej i bardziej przekonująco, niż kiedykolwiek mogłaby to uczynić pusta wrzawa kultury.

Nowa seksualna rewolucja już się rozpoczęła, nawet jeżeli trudno ją dostrzec. Twoja rola w rozpaleniu i podtrzymaniu tej rewolucji jest nieodzowna. Rodzina jest podstawowym środkiem przekazu, poprzez który Bóg może odnowić kulturę.

Spróbuj zatem skorzystać z dziesięciu sposobów, które pomogą ci wygrać wojnę kulturową we własnym domu. Niektóre z nich mogą się okazać dla ciebie nowatorskimi pomysłami, inne z kolei stosujesz od lat. Wiele wskazówek zawartych w tej książce przekazali nam rodzice, z którymi spotykamy się w różnych miejscach kraju. Potraktuj je wszystkie jako wsparcie, szczególnie w chwilach, w których być może wątpisz w siebie jako rodzica. Naprawdę możesz wygrać bitwę o czystość swojego dziecka, bez względu na to, jaka była jego przeszłość! A zawarte w tej książce sposoby pokażą ci, w jaki sposób tego dokonać.

DO PRZEMYŚLENIA

1. Co w twoim odczuciu jest dzisiaj największym zagrożeniem dla niewinności młodych ludzi?

2. Czy twoim zdaniem większość rodziców bagatelizuje problemy związane ze swobodą seksualną? Jeśli tak, czy jesteś w stanie stwierdzić, dlaczego tak się dzieje?

3. Jakie znaki rozpowszechnia kultura czystości? Czy potrafisz je dostrzec?

4. Czy twoi rodzice zapoznali cię z przesłaniem czystości? Jeśli tak, w jaki sposób to uczynili?

5. Zanim przeczytałeś powyższy wstęp do książki, co uważałeś za najistotniejszy czynnik kształtujący seksualne decyzje nastolatków?

Zob. 35 000 Text Messages In A Month, „The Associated Press”, 15 stycznia 2009.

Zob. J. Ropelato, Internet Pornography Statistics, http://Internet-filter-review.toptenreviews.com/Internet-pornography-statistics. W roku 2019, gdy książkę tłumaczono na język polski, nie wszystkie wskazane przez autora adresy stron internetowych były aktywne, dlatego nie podajemy dat dostępu – przyp. red.

Zob. H. Weinstock i in., Sexually Transmitted Diseases among American Youth: Incidence and Prevalence Estimates, 2000, „Perspectives on Sexual and Reproductive Health” 36/1 (2004), s. 6–10.

Zob. P. Zollo, Getting Wiser to Teens: More Insights Into Marketing to Teenagers, New Strategist Publications, Ithaca 2003.

Zob. B. Albert, With One Voice (lite): A 2009 Survey of Adults and Teens on Parental Influence, Abstinence, Contraception, and the Increase in the Teen Birth Rate, The National Campaign to Prevent Teen and Unplanned Pregnancy (wiosna 2009).

Zob. np. Papieska Rada ds. Rodziny, Ludzka płciowość: prawda i znaczenie, 41–47 (Prawa i obowiązki rodziców oraz Znaczenie obowiązku rodziców).

Zob. R. Eng, W.T. Butler, The Hidden Epidemic: Confronting Sexually Transmitted Diseases, National Academy Press, Washington 1997, s. 71–73; Pelvic Inflammatory Disease, Fact Sheet (CDC); A.B. Moscicki i in., Differences in Biologic Maturation, Sexual Behavior, and Sexually Transmitted Disease Between Adolescents with and without Cervical Intraepithelial Neoplasia, „Journal of Pediatrics” 115/3 (wrzesień 1989), s. 487–493; A.B. Moscicki i in., The Significance of Squamous Metaplasia in the Development of Low Grade Squamous Intraepithelial Lesions in Young Women, „The Cancer” 85/5 (marzec 1999), s. 1139–1144; M.L. Shew i in., Interval Between Menarche and First Sexual Intercourse, Related to Risk of Human Papillomavirus Infection, „Journal of Pediatrics” 125/4 (październik 1994), s. 661–666; Vincent Lee i in., Relationship of Cervical Ectopy to Chlamydia Infection in Young Women, „Journal of Family Planning and Reproductive Health Care” 32/2 (kwiecień 2006), s. 104–106.

Zob. E.F. Dunne i in., Prevalence of HPV Infection Among Females in the United States, „The Journal of the American Medical Association” 297/8 (luty 2007), s. 815–816.

Zob. R.E. Rector i in., Sexually Active Teenagers are More Likely to be Depressed and to Attempt Suicide, The Heritage Foundation (czerwiec 2003).

Zob. D. Hallfors i in., Adolescent Depression and Suicide Risk: Association with Sex and Drug Behavior, „American Journal of Preventive Medicine” 27/3 (październik 2004), s. 224–231; M.W. Waller i in., Gender Differences in Associations Between Depressive Symptoms and Patterns of Substance Use and Risky Sexual Behavior among a Nationally Representative Sample of U.S. Adolescents, „Archives of Women’s Mental Health” 9/3 (maj 2006), s. 139–150.

Zob. D.P. Orr, M. Beiter, G. Ingersoll, Premature Sexual Activity as an Indicator of Psychosocial Risk, „Pediatrics” 87/2 (luty 1991), s. 141–147.

D. Hallfors i in., Which Comes First in Adolescence-Sex and Drugs or Depression?, „American Journal of Preventive Medicine” 29/3 (październik 2005), s. 169.

Zob. R.E. Rector i in., Sexually Active Teenagers are More Likely to be Depressed and to Attempt Suicide.

Zob. E.O. Laumann i in., The Social Organization of Sexuality: Sexual Practices in the United States, University of Chicago Press, Chicago 1994, s. 503.

R. Finger i in., Association of Virginity at Age 18 with Educational, Economic, Social, and Health Outcomes in Middle Adulthood, „Adolescent and Family Health” 3/4 (2004), s. 169.

Zob. R.E. Rector i in., The Harmful Effects of Early Sexual Activity and Multiple Sexual Partners Among Women: A Book of Charts, The Heritage Foundation (czerwiec 2003).

Zob. R.E. Rector, K.A. Johnson, Teenage Sexual Abstinence and Academic Achievement, The Heritage Foundation, Conference Paper (październik 2005).

Zob. tamże.

Wszystkie fragmenty biblijne cytowane za: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia, Pallottinum, Poznań 2003.

Zob. Centers for Disease Control, Sexual and Reproductive Health of Persons Aged 10–24 Years – United States, 2002–2007, „Morbidity and Mortality Weekly Report”, 17 lipca 2009; Centers for Disease Control, Youth Risk Behavior Surveillance – United States, 2007, „Morbidity and Mortality Weekly Report”, 6 czerwca 2008, s. 97.

Zob. Centers for Disease Control, Trends in HIV-Related Behaviors Among High School Students – United States 1991–2005, „Morbidity and Mortality Weekly”, 11 sierpnia 2006, s. 851–854.

Zob. B. Albert, With One Voice 2007: America’s Adults and Teens Sound Off About Teen Pregnancy, The National Campaign to Prevent Teen Pregnancy, luty 2007, s. 26.

Zob. D. Kirby, Understanding What Works and What Doesn’t In Reducing Adolescent Sexual Risk-Taking, „Family Planning Perspectives”, listopad/grudzień 2001, s. 27.

Zob. B. Albert, With One Voice 2007: America’s Adults and Teens Sound Off About Teen Pregnancy.

Zob. The Girlcott Story, www.wgfpa.org.