De Valera. Gigant polityki irlandzkiej i jego epoka - ebook

Pierw­sza w Pol­sce bio­gra­fia naj­waż­niej­sze­go po­li­ty­ka Ir­lan­dii XX wie­ku. Cu­dem unik­nął śmier­ci w 1916 roku po Po­wsta­niu Wiel­ka­noc­nym. Pierw­szy raz pre­zy­den­tem nie­uzna­wa­nej przez świat Ir­lan­dii zo­stał w 1919 roku. Gdy od­cho­dził z po­li­ty­ki miał 91 lat i był rok 1973. Łącz­nie przez po­nad 21 lat był pre­mie­rem, 14 lat pre­zy­den­tem. Unie­za­leż­nił Ir­lan­dię od Wiel­kiej Bry­ta­nii, uchro­nił ją przed udzia­łem w II woj­nie świa­to­wej, na­pi­sał wciąż obo­wią­zu­ją­cą kon­sty­tu­cję oraz stwo­rzył par­tię, któ­ra do dziś wy­gry­wa wy­bo­ry. Umiał sku­tecz­nie po­go­dzić gor­li­wie wy­zna­wa­ną re­li­gię ka­to­lic­ką z de­mo­kra­cją, cze­mu da­wał wy­raz w trak­cie rzą­dze­nia pań­stwem.

W 2015 roku przy­pa­da 40. rocz­ni­ca śmier­ci Eamo­na de Va­le­ry (1882-1975). W 2016 roku set­na rocz­ni­ca wy­bu­chu Po­wsta­nia Wiel­ka­noc­ne­go, któ­re od­mie­ni­ło losy oj­czy­zny św. Pa­try­ka. Już te dwie daty są wy­star­cza­ją­cym po­wo­dem, aby po­znać tego gi­gan­ta kon­ser­wa­ty­zmu w naj­lep­szym tego sło­wa zna­cze­niu.

Pre­zy­dent Ir­lan­dii, Eamon de Va­le­ra to je­den z bar­dziej za­po­mnia­nych po­li­ty­ków ka­to­lic­kich XX wie­ku. Książ­ka Paw­ła To­bo­ły-Per­t­kie­wi­cza wy­peł­nia tę lukę zna­ko­mi­cie.

Prof. dr hab. Grze­gorz Ku­char­czyk

Nie spo­sób zro­zu­mieć współ­cze­snej Ir­lan­dii, jej zma­gań o nie­pod­le­głość, bez po­zna­nia dzia­łal­no­ści de Va­le­ry. Książ­ka Paw­ła To­bo­ły-Per­t­kie­wi­cza to lek­tu­ra obo­wiąz­ko­wa dla wszyst­kich, któ­rych in­te­re­su­ją me­an­dry eu­ro­pej­skiej po­li­ty­ki w XX wie­ku.

Prof. Mie­czy­sław Ryba

Gi­gan­tycz­na za­iste po­stać ka­to­lic­kie­go i nie­pod­le­gło­ścio­we­go po­li­ty­ka ir­landz­kie­go, Eamo­na de Va­le­ry – szczę­śliw­szej, rzekł­bym, wer­sji Ro­mu­al­da Trau­gut­ta – sta­no­wi do­bit­ną eg­zem­pli­fi­ka­cję stwier­dze­nia ka­to­li­ka hisz­pań­skie­go, Ju­ana Do­no­so Cor­te­sa, iż Ir­lan­dia i Pol­ska są zbio­ro­wy­mi re­pre­zen­tan­ta­mi Zba­wi­cie­la na zie­mi. Dziś już tak nie­ste­ty nie jest, cze­go pierw­sza pol­ska bio­gra­fia ojca nie­pod­le­głej Éire rów­nież do­wo­dzi.

Prof. Ja­cek Bar­ty­zel

Pa­weł To­bo­ła-Per­t­kie­wicz z sza­lo­nym en­tu­zja­zmem od­sła­nia przed Po­la­ka­mi po­stać gi­gan­ta ir­landz­kiej po­li­ty­ki. W pew­nym sen­sie de Va­le­ra to Pił­sud­ski i Dmow­ski w jed­nej oso­bie, miał nie­sa­mo­wi­ty wpływ nie tyl­ko na wy­wal­cze­nie nie­pod­le­gło­ści Ir­lan­dii, ale też na kształt od­ro­dzo­ne­go pań­stwa, u któ­re­go ste­ru po­zo­sta­wał przez po­nad 30 lat. Za­wsze wier­ny tra­dy­cji ka­to­lic­kiej i cel­tyc­kie­mu na­cjo­na­li­zmo­wi, ale ra­czej w for­mie kon­ser­wa­tyw­nej niż ra­dy­kal­nej.

Prof. Ma­rek Jan Cho­da­kie­wicz

Po­li­tycz­na bio­gra­fia ir­landz­kie­go przy­wód­cy jest świet­ną lek­cją dla tych Po­la­ków, któ­rzy wie­rzą, że po­li­ty­ka to nie jest kwe­stia pu­stych slo­ga­nów i pi­ja­row­skich ha­seł, a śmia­łych na­ro­do­wych wi­zji i kon­se­kwent­nej prag­ma­ty­ki, opar­tej na chrze­ści­jań­skich war­to­ściach.

Bog­dan Za­lew­ski, dzien­ni­karzOd Autora

Ir­lan­dia jest dziś do­mem dla po­nad 100 ty­się­cy Po­la­ków, któ­rzy w po­szu­ki­wa­niu pra­cy, lep­sze­go ży­cia i szczę­ścia wy­emi­gro­wa­li na Zie­lo­ną Wy­spę. W prze­szło­ści to Ir­land­czy­cy byli na­ro­dem, któ­ry naj­czę­ściej ucie­kał z wła­snej oj­czy­zny do­kład­nie z tych sa­mych po­wo­dów dla któ­rych nasi ro­da­cy emi­gru­ją dziś z Pol­ski. Tak było rów­nież wów­czas, gdy Pol­ski i Ir­lan­dii jako nie­za­leż­nych państw nie było na ma­pach Eu­ro­py.

Czy to po­do­bień­stwo po­wo­du­je, że dzie­je Pol­ski i Ir­lan­dii, dwóch ka­to­lic­kich na­ro­dów, są so­bie bli­skie? Nie­wy­god­ne są­siedz­two, w na­szym przy­pad­ku naj­pierw Krzy­ża­ków, po­tem mo­nar­chii Ho­hen­zol­ler­nów i w koń­cu III Rze­szy z za­chod­niej stro­ny, ze stro­ny Ro­sji od wscho­du, a jesz­cze z pół­no­cy Szwe­dów, zaś z po­łu­dnia mo­nar­chii Habs­bur­skiej, w przy­pad­ku Ir­lan­dii ogra­ni­cza się je­dy­nie do wschod­nie­go są­sia­da, czy­li An­glii. Pol­ska przez kil­ka­set lat wciąż była obec­na na ma­pach Eu­ro­py, w swo­im szczy­to­wym mo­men­cie po­tę­gi się­ga­ła gra­ni­ca­mi od Bał­ty­ku aż po Mo­rze Czar­ne. Co zna­mien­ne i wy­jąt­ko­we dla na­szych dzie­jów, nie zdo­by­wa­li­śmy no­wych te­re­nów dro­gą pod­bo­ju, lecz swo­im wy­jąt­ko­wym sys­te­mem po­li­tycz­nym oraz bar­dzo zręcz­ną po­li­ty­ką dy­na­stycz­ną. Ir­lan­dii, z ko­lei, wła­ści­wie ni­g­dy na ma­pach świa­ta jako nie­za­leż­ne­go pań­stwa nie było. Gdy po 123 la­tach od­zy­ska­li­śmy nie­pod­le­głość, Pol­ska po­wsta­ła na gru­zach państw, któ­re roz­pę­ta­ły i woj­nę świa­to­wą i ją prze­gra­ły: Nie­miec i Au­stro–Wę­gier z jed­nej stro­ny, z dru­giej na po­grą­żo­nej w krwa­wej re­wo­lu­cji Ro­sji. Ir­lan­dia, znów zu­peł­nie od­mien­nie niż Pol­ska, wy­bi­ła się na nie­za­leż­ność od pań­stwa, któ­re zwy­cię­ży­ło w Wiel­kiej Woj­nie i było wów­czas naj­więk­szą po­tę­gą świa­ta.

O ile dla Po­la­ków w cza­sach nie­wo­li opar­ciem był nasz ję­zyk, na­sza wia­ra i kul­tu­ra oraz od­wo­ły­wa­nie się do chwa­leb­nej prze­szło­ści, o tyle sy­tu­acja Ir­lan­dii, znów była inna. Ję­zyk ir­landz­ki i li­te­ra­tu­ra nie ode­gra­ły tej roli co nasz ję­zyk. Ko­lej­ny pa­ra­doks to fakt, że o ile w na­szym pan­te­onie bo­ha­te­rów na­ro­do­wych zde­cy­do­wa­ną więk­szość sta­no­wią ka­to­li­cy, co nie może dzi­wić sko­ro re­li­gia ka­to­lic­ka i Ko­ściół są nie­roz­łącz­nie zwią­za­ne z Pol­ską i jej pań­stwo­wo­ścią, o tyle dla Ir­land­czy­ków, szcze­gól­nie w XVIII i XIX wie­ku, naj­więk­szy­mi bo­ha­te­ra­mi na­ro­do­wy­mi są Pro­te­stan­ci.

Tych róż­nic, któ­re po­wo­du­ją, że losy Pol­ski i Ir­lan­dii są tak na­praw­dę zu­peł­nie od sie­bie od­mien­ne, moż­na by­ło­by wy­mie­nić jesz­cze wie­le. Zresz­tą, czy losy ja­kie­go­kol­wiek na­ro­du moż­na po­rów­ny­wać do in­ne­go. Każ­da hi­sto­ria jest za­sad­ni­czo inna, mimo że cza­sem moż­na się w niej do­szu­kać pew­nych po­do­bieństw czy ana­lo­gii. Po­rów­na­nie hi­sto­rii Ir­lan­dii i Pol­ski nie jest jed­nak ce­lem tej pra­cy. Książ­ka przy­bli­ża hi­sto­rię Ir­lan­dii, szcze­gól­nie hi­sto­rię nie­pod­le­głej Ir­lan­dii, wy­ka­zu­jąc wy­jąt­ko­wą rolę, jaką w wal­ce o tę nie­pod­le­głą, a na­stęp­nie już nie­za­leż­ną Éire, ode­grał Eamon de Va­le­ra. Po­stać na tyle nie­tu­zin­ko­wa, na tyle cha­ry­zma­tycz­na i wy­jąt­ko­wa w XX–wiecz­nej hi­sto­rii Eu­ro­py, że dzi­wić może, że do tej pory wła­ści­wie nikt w Pol­sce nie po­chy­lił się nad Ir­land­czy­kiem.

Co łą­czy tę po­stać z na­szą ro­dzi­mą hi­sto­rią to spór i kon­tro­wer­sje, ja­kie wciąż wy­wo­łu­je. Jako żywo przy­po­mi­na to ro­dzi­my spór o Ro­ma­na Dmow­skie­go i Jó­ze­fa Pił­sud­skie­go, któ­rzy przez część na­ro­du są uwiel­bia­ni, przez dru­gą część kry­ty­ko­wa­ni i na od­wrót. Ana­lo­gicz­nie jest w przy­pad­ku bo­ha­te­ra tej książ­ki – Eamo­na de Va­le­ry. Po­ło­wa Ir­lan­dii go wiel­bi i po­dzi­wia, dru­ga po­ło­wa kry­ty­ku­je.

Dzie­więt­na­sto­wiecz­na Ir­lan­dia czci­ła bo­ha­te­rów ko­lej­no w oso­bach Da­nie­la O’Con­nel­la i Char­le­sa Ste­war­ta Par­nel­la, o któ­rych bę­dzie wspo­mnia­ne w dal­szej czę­ści książ­ki. W ubie­głym stu­le­ciu na czo­ło wy­su­nę­ły się dwie po­sta­cie: Mi­cha­el Col­lins i wła­śnie de Va­le­ra. Col­lin­sa, twór­cę IRA, jak więk­szość przed­wcze­śnie zmar­łych przy­wód­ców, szyb­ko oto­czy­ła glo­ria chwa­ły i po­wszech­ne­go sza­cun­ku. W dzi­siej­szej Ir­lan­dii każ­de miej­sce, ma­ją­ce ja­ki­kol­wiek zwią­zek z po­sta­cią Col­lin­sa, jest od­po­wied­nio za­zna­czo­ne pa­miąt­ko­wą ta­bli­cą, wy­ry­tym ka­mie­niem bądź po pro­stu in­for­ma­cją o jego po­by­cie i oko­licz­no­ściach z tym zwią­za­nych. Do­dat­ko­wym czyn­ni­kiem po­pu­la­ry­za­tor­skim, rów­nież w Pol­sce, jest świet­ny film w re­ży­se­rii Ne­ila Jor­da­na z 1996 roku pt. Mi­cha­el Col­lins.

Tego sa­me­go na­to­miast nie moż­na na­pi­sać o bo­ha­te­rze tej książ­ki. Gdy py­ta­łem ko­bie­tę, u któ­rej miesz­ka­łem pod­czas po­by­tu w Ir­lan­dii, co są­dzi o de Va­le­rze, od­par­ła, że w jej oce­nie de Va­le­ra zro­bił dla Ir­lan­dii wię­cej złe­go niż do­bre­go. Każ­da ir­landz­ka dziew­czy­na, jak mi wy­zna­ła, w mło­do­ści ko­cha­ła się w Col­lin­sie i on rów­nież był jej bo­ha­te­rem i obiek­tem mi­ło­snych wes­tchnień. Z ko­lei w re­pu­bli­kań­skim pu­bie w miej­sco­wo­ści En­ni­scor­thy we wschod­niej Ir­lan­dii, w re­ak­cji na to samo py­ta­nie pada cał­kiem od­mien­na od­po­wiedź. Bar­man na dźwięk na­zwi­ska de Va­le­ry od razu pod­no­si do góry kciuk w ge­ście sym­pa­tii, wy­ra­ża­jąc uzna­nie z cha­rak­te­ry­stycz­nym ir­landz­kim ak­cen­tem: Re­pu­bli­can, czy­li re­pu­bli­ka­nin. Na te­mat Col­lin­sa – co zro­zu­mia­łe ze wzglę­du na miej­sce – wy­po­wia­dać się nie chce. „O zmar­łych źle się nie mówi…”.

Na jed­nym z du­bliń­skich tar­gów w an­ty­kwa­ria­cie z książ­ka­mi py­tam wła­ści­cie­la o pu­bli­ka­cje na te­mat de Va­le­ry. An­ty­kwa­riusz naj­pierw pa­trzy na mnie zdzi­wio­ny, że ob­co­kra­jo­wiec pyta w ogó­le o tego czło­wie­ka, po czym wska­zu­je wła­ści­wą pół­kę. Gdy po po­bież­nym przej­rze­niu py­tam, któ­rą by mi po­le­cił, od­po­wia­da py­ta­niem: czy cho­dzi mi o bio­gra­fię kry­tycz­ną czy glo­ry­fi­ku­ją­cą. „Naj­le­piej obiek­tyw­ną” – mó­wię, na co an­ty­kwa­riusz re­agu­je uśmie­chem. Ta­kich jesz­cze nie na­pi­sa­no, po­wia­da. De Va­le­rę albo się wiel­bi, albo nie­na­wi­dzi. „Mało kto jest obo­jęt­ny wo­bec nie­go, może le­piej za­in­te­re­suj się Mi­cha­elem Col­lin­sem, on jest mniej kon­tro­wer­syj­ny” – ra­dzi.

Do­brych rad an­ty­kwa­riu­sza z Du­bli­na nie po­słu­cha­łem, cze­go efek­tem jest ni­niej­sza książ­ka, przed­sta­wia­ją­ca do­ro­bek po­li­tycz­ny czło­wie­ka, któ­ry całe swo­je dłu­gie ży­cie po­świę­cił Ir­lan­dii. Dłu­gie, gdyż de Va­le­ra oka­zał się nad­zwy­czaj dłu­go­wiecz­nym i czło­wie­kiem, i po­li­ty­kiem – prze­żył dzie­więć­dzie­siąt trzy lata, z cze­go łącz­nie po­nad dwa­dzie­ścia je­den lat jako pre­mier, zaś czter­na­ście jako pre­zy­dent Ir­lan­dii. Wszyst­ko wska­zu­je na to, że to wła­śnie on wy­warł naj­więk­szy wpływ na ir­landz­ką sce­nę po­li­tycz­ną ubie­głe­go wie­ku. Po raz pierw­szy pre­zy­den­tem Re­pu­bli­ki Ir­landz­kiej, co praw­da nie­uzna­wa­nej wów­czas przez więk­szość państw świa­ta, zo­stał wy­bra­ny w 1919 roku, ale w świa­do­mo­ści Ir­land­czy­ków za­pi­sał się trzy lata wcze­śniej. W 1916 roku był jed­nym z przy­wód­ców Po­wsta­nia Wiel­ka­noc­ne­go – je­dy­nym, któ­ry oca­lał. Ura­to­wał go zresz­tą tyl­ko fakt, że miał szczę­ście uro­dzić się na Man­hat­ta­nie w No­wym Jor­ku, do­kąd w po­szu­ki­wa­niu pra­cy wy­emi­gro­wa­ła jego mat­ka, a nie na Zie­lo­nej Wy­spie. De­cy­zję o za­mia­nie kary śmier­ci na do­ży­wot­nie wię­zie­nie pod­ję­to na sześć go­dzin przed wy­zna­czo­ną go­dzi­ną eg­ze­ku­cji. Gdy­by wów­czas zo­stał stra­co­ny, jak po­zo­sta­li po­wstań­czy przy­wód­cy, z pew­no­ścią ota­cza­ła­by go po­dob­na do resz­ty bo­jow­ni­ków sym­pa­tia ze stro­ny ir­landz­kiej opi­nii pu­blicz­nej.

W 1916 roku miał trzy­dzie­ści czte­ry lata. Gdy prze­ka­zy­wał urząd pre­zy­den­ta swo­je­mu na­stęp­cy, Er­ski­no­wi Chil­der­so­wi, był rok 1973, a on sam miał lat dzie­więć­dzie­siąt je­den i był nie­wi­do­my. Nie znaj­dzie­my chy­ba w XX–wiecz­nej Eu­ro­pie dru­gie­go po­li­ty­ka, któ­re­mu by było dane tak dłu­go od­dzia­ły­wać na losy swo­jej oj­czy­zny i któ­re­go rola w kształ­to­wa­niu ży­cia po­li­tycz­ne­go oj­czy­zny nie koń­czy się wraz z jego odej­ściem. War­to, żeby pol­scy czy­tel­ni­cy po­zna­li tego wy­bit­ne­go męża sta­nu.Rozdział II

Rys biograficzny Eamona de Valery

Eamon de Va­le­ra uro­dził się 14 paź­dzier­ni­ka 1882 roku w No­wym Jor­ku^(⁷¹). Mat­ka, Ca­th­ri­ne Coll, była ir­landz­ką emi­grant­ką, któ­rą do Ame­ry­ki, po­dob­nie jak mi­lio­ny jej ro­da­ków, przy­gna­ła nę­dza i prze­śla­do­wa­nia ze stro­ny uprzy­wi­le­jo­wa­nej pro­te­stanc­kiej mniej­szo­ści za­miesz­ku­ją­cej Wy­spę. Coll uro­dzi­ła się naj­praw­do­po­dob­niej w 1858 roku nie­opo­dal miej­sco­wo­ści Bru­ree w hrab­stwie Li­me­rick w za­chod­niej Ir­lan­dii. W koń­cu lat sie­dem­dzie­sią­tych XIX wie­ku jako je­dy­na z ro­dzi­ny wy­emi­gro­wa­ła do Sta­nów Zjed­no­czo­nych. Na emi­gra­cji po­zna­ła swo­je­go przy­szłe­go męża i ojca Eamo­na – Vi­vio­na Ju­ana de Va­le­rę. W kwe­stii po­cho­dze­nia ojca póź­niej­sze­go pre­zy­den­ta Ir­lan­dii po­zo­sta­je spo­ro nie­ja­sno­ści. We­dług qu­asi ofi­cjal­nej bio­gra­fii de Va­le­ry pió­ra O’Ne­il­la i Long­for­da^(⁷²), Vi­vion Juan de Va­le­ra uro­dził się w Hisz­pa­nii, zaś w Sta­nach Zjed­no­czo­nych za­ra­biał na ży­cie jako na­uczy­ciel mu­zy­ki. Zda­niem au­to­rów, w 1885 roku, w cza­sie prze­pro­wadz­ki ze wzglę­dów zdro­wot­nych do De­nver w sta­nie Co­lo­ra­do, oj­ciec póź­niej­sze­go pre­zy­den­ta Ir­lan­dii zmarł. In­for­ma­cje o hisz­pań­skich ko­rze­niach ojca de Va­le­ry pod­wa­żył m.in. pro­fe­sor Bren­dan Ward^(⁷³) z Uni­ver­si­ty of Co­lum­bia. Na pod­sta­wie ba­dań, ja­kie pro­wa­dził przez dwa lata, a któ­re udo­ku­men­to­wał od­po­wied­ni­mi me­try­ka­mi ku­bań­ski­mi, udo­wad­nia, że oj­ciec Eamo­na de Va­le­ry był Ku­bań­czy­kiem. Przy­wód­ca Ir­lan­dii miał być za­tem uro­dzo­nym w Sta­nach Zjed­no­czo­nych pół Ir­land­czy­kiem, pół Ku­bań­czy­kiem. Jed­nak do­wo­dy przed­sta­wio­ne przez pro­fe­so­ra War­da po­zo­sta­ły bez więk­sze­go echa w sa­mej Ir­lan­dii^(⁷⁴).

Po­dob­nie nie­wy­ja­śnio­ną do koń­ca kwe­stią po­zo­sta­je sta­tus związ­ku, z ja­kie­go na­ro­dził się Eamon de Va­le­ra. Ame­ry­kań­skie ar­chi­wa ko­ściel­ne nie od­no­to­wu­ją^(⁷⁵) ani ślu­bu ro­dzi­ców, ani chrztu sa­me­go Eamo­na. Zda­niem Co­oga­na, wie­le wska­zu­je na to, że Eamon de Va­le­ra na­ro­dził się ze związ­ku po­za­mał­żeń­skie­go. Inny opis związ­ku ro­dzi­ców Eamo­na znaj­du­je­my w książ­ce zmar­łe­go w 2007 roku naj­młod­sze­go syna de Va­le­ry, Ter­ry’ego – po­da­je on nie tyl­ko do­kład­ną datę i miej­sce ślu­bu, ale rów­nież na­zwi­sko księ­dza udzie­la­ją­ce­go sa­kra­men­tu oraz wy­mie­nia na­zwi­ska kil­ku go­ści uczest­ni­czą­cych w ce­re­mo­nii^(⁷⁶). Sam de Va­le­ra wy­po­wie­dział się na te­mat swo­je­go po­cho­dze­nia, przy oka­zji oskar­żeń o ży­dow­skie po­cho­dze­nie w cza­sie jed­nej z kam­pa­nii wy­bor­czych, w na­stę­pu­ją­cy spo­sób. „Moi ro­dzi­ce po­bra­li się 19 paź­dzier­ni­ka 1881 roku. Uro­dzi­łem się w paź­dzier­ni­ku 1882 roku, zo­sta­łem ochrzczo­ny w ko­ście­le. Wzra­sta­łem w ka­to­lic­kiej at­mos­fe­rze. Miesz­ka­łem i do­ra­sta­łem po­śród Ir­land­czy­ków, któ­rych po­ko­cha­łem tak samo, jak każ­de źdźbło tra­wy ro­sną­ce na tej zie­mi. Nie ob­cho­dzą mnie za­rzu­ty lu­dzi, któ­rzy pró­bu­ją udo­wod­nić, że nie je­stem Ir­land­czy­kiem. Po­wta­rzam za­tem tyl­ko, że uwa­żam sie­bie za Ir­land­czy­ka, i wszyst­ko, co mia­łem, od­da­łem na­ro­do­wi ir­landz­kie­mu”^(⁷⁷). Dla więk­szo­ści Ir­land­czy­ków spra­wa po­cho­dze­nia ich wie­lo­let­nie­go przy­wód­cy oraz kon­tro­wer­sje zwią­za­ne z ro­dza­jem związ­ku jego ro­dzi­ców po­zo­sta­ją je­dy­nie spo­rem hi­sto­rycz­nym i zu­peł­nie ich nie in­te­re­su­ją. Nie są też naj­waż­niej­sze w kwe­stii oce­ny jego do­rob­ku po­li­tycz­ne­go. Być może wła­śnie dla­te­go sen­sa­cyj­na wia­do­mość, jaką mia­ła być nowa hi­sto­ria po­cho­dze­nia de Va­le­ry, szyb­ko znik­nę­ła z czo­łó­wek pra­so­wych^(⁷⁸).

Po śmier­ci męża Ca­th­ri­ne Coll^(⁷⁹) po­now­nie wy­szła za mąż – tym ra­zem za po­cho­dzą­ce­go z An­glii woź­ni­cę Char­le­sa Whe­elw­ri­gh­ta. Z tego związ­ku przy­szła na świat cór­ka Ann i syn Tho­mas, któ­ry zo­stał póź­niej księ­dzem. Eamon jesz­cze przed po­now­nym za­mąż­pój­ściem swo­jej mat­ki zo­stał ode­sła­ny do ro­dzin­nej miej­sco­wo­ści Bru­ree i ni­g­dy póź­niej ra­zem z mat­ką już nie miesz­kał. Opie­ką i wy­cho­wa­niem przy­szłe­go po­wstań­ca za­ję­ła się bab­ka Eli­za­beth Coll wraz z ro­dzeń­stwem Ca­th­ri­ne – bra­tem Pa­tric­kiem oraz sio­strą Han­nie. Eamon de Va­le­ra przez kil­ka lat uczęsz­czał do pań­stwo­wej szko­ły Chri­stian Bro­ther’s Scho­ol w Char­le­vil­le w hrab­stwie Cork, od­da­lo­nym od jego miej­sca za­miesz­ka­nia o 11 ki­lo­me­trów. Za­nim bab­ka za­ku­pi­ła dla wnu­ka ro­wer, mło­dy Eamon przez kil­ka lat co­dzien­nie po­ko­ny­wał ten dy­stans pie­szo^(⁸⁰). W wie­ku szes­na­stu lat, dzię­ki sty­pen­dium uzy­ska­ne­mu za do­bre wy­ni­ki w na­uce, roz­po­czął edu­ka­cję w Roc­kwell Col­le­ge w Du­bli­nie.

Pod­czas stu­diów za­in­te­re­so­wał się po­li­ty­ką, a przede wszyst­kim ję­zy­kiem ir­landz­kim. Za­czął uczest­ni­czyć w kur­sach kształ­ce­nia, po czym przy­stą­pił do Ligi Ga­elic­kiej, sta­wia­ją­cej so­bie za cel od­ro­dze­nie kul­tu­ry cel­tyc­kiej. Pod­czas spo­tkań Ligi po­znał Si­néad Fla­na­gan, któ­rą po­ślu­bił w 1910 roku. W 1913 roku przy­stą­pił z ko­lei do Ir­landz­kich Ochot­ni­ków (Irish Vo­lun­te­ers), or­ga­ni­za­cji bę­dą­cej „nie­for­mal­ną ar­mią Re­pu­bli­ki”^(⁸¹). Od tego mo­men­tu rósł wpływ de Va­le­ry na wy­da­rze­nia po­li­tycz­ne w Ir­lan­dii. Przez pół wie­ku był obec­ny w ży­ciu pu­blicz­nym, peł­niąc ko­lej­no wszyst­kie naj­waż­niej­sze funk­cje w pań­stwie i wy­zna­cza­jąc głów­ne kie­run­ki i cele po­li­ty­ki. De Va­le­ra miał wła­sną, bar­dzo wy­raź­ną wi­zję nie­pod­le­głej Ir­lan­dii. W roz­dzia­le szó­stym wi­zja te zo­sta­nie przed­sta­wio­na, ze szcze­gól­nym uwzględ­nie­niem wagi i wy­mia­ru kon­sty­tu­cji Éire z 1937 roku, któ­ra pi­sa­na przy znacz­nym udzia­le de Va­le­ry, była eks­pre­sją jego po­glą­dów po­li­tycz­nych i wi­zji Ir­lan­dii, o jaką wal­czył.

Z lek­tu­ry jego licz­nych bio­gra­fii i mo­no­gra­fii wy­ni­ka, że de Va­le­ra był przy­wód­cą łą­czą­cym w so­bie wie­le sprzecz­nych cech. Jed­ni uwa­ża­ją go za wzór ide­ali­sty, inni za przy­kład prag­ma­ty­ka i ko­niunk­tu­ra­li­sty za­fa­scy­no­wa­ne­go fi­lo­zo­fią Ma­chia­vel­le­go. Dla jed­nych jego ir­landz­ka ra­cja sta­nu była re­ali­za­cją po­li­ty­ki re­al­nej, dla po­zo­sta­łych wy­ra­zem bez­sil­no­ści. W oczach nie­któ­rych był so­cja­li­stą, w oczach in­nych – kle­ry­ka­łem i re­ak­cjo­ni­stą. Znaj­dzie­my więc cha­rak­te­ry­sty­kę de Va­le­ry jako dyk­ta­to­ra, ale i jako wzor­co­we­go de­mo­kra­ty. Jak wy­tłu­ma­czyć tak skraj­nie prze­ciw­staw­ne ce­chy przy­pi­sy­wa­ne wie­lo­let­nie­mu pre­mie­ro­wi Ir­lan­dii? Wy­da­je się, że wy­ni­ka to ze wspo­mnia­nych już wcze­śniej róż­nic w po­dej­ściu do ro­zu­mie­nia i po­strze­ga­nia ir­landz­kiej prze­szło­ści. Ir­landz­ka hi­sto­ria jest na tle dzie­jów in­nych na­ro­dów eu­ro­pej­skich na­der skom­pli­ko­wa­na, a po­nad­to wy­two­rzy­ła na wła­sne po­trze­by spe­cy­ficz­ne ro­zu­mie­nie pew­nych ter­mi­nów, któ­re w in­nych pań­stwach są po­strze­ga­ne zgo­ła od­mien­nie.

Przy­kła­dem ga­li­ma­tia­su ter­mi­no­lo­gicz­ne­go jest cho­ciaż­by re­pu­bli­ka­nizm. De Va­le­ra wie­lo­krot­nie na­zy­wa­ny jest przy­wód­cą re­pu­bli­kań­skim czy li­de­rem re­pu­bli­ka­nów. Py­ta­nie brzmi za­tem: czym jest re­pu­bli­ka­nizm w kon­tek­ście ir­landz­kim. Eith­ne Mac­Der­mott zrów­nu­je ter­min re­pu­bli­ka­nizm z na­cjo­na­li­zmem, ale uwa­ża też, że „sub­tel­ne róż­ni­ce mię­dzy nimi do­pro­wa­dzi­ły do kil­ku we­wnętrz­nych na­pięć w ra­mach tego, co może być luź­no okre­śla­ne jako ir­landz­ki ruch re­pu­bli­kań­ski”^(⁸²). i tak mamy do czy­nie­nia z róż­ny­mi po­dzia­ła­mi re­pu­bli­ka­ni­zmu ir­landz­kie­go; jest pra­wi­co­wy i le­wi­co­wy, jest ten przed 1921 ro­kiem i po nim. Przed 1921 ro­kiem wszy­scy po­li­ty­cy – poza kon­sty­tu­cjo­na­li­sta­mi – byli re­pu­bli­ka­na­mi, po pod­pi­sa­niu trak­ta­tu bry­tyj­sko–ir­landz­kie­go już nie. Trak­tat wy­zna­cza za­tem ce­zu­rę zmie­nia­ją­cą ro­zu­mie­nie tego sło­wa. Po jego za­war­ciu zwo­len­ni­cy Cos­gra­ve’a sta­ją się na­cjo­na­li­sta­mi kon­sty­tu­cyj­ny­mi, zaś Sinn Féin z de Va­le­rą na­dal po­zo­sta­ją re­pu­bli­ka­na­mi. Po 1927 roku de Va­le­ra prze­sta­je być re­pu­bli­ka­ni­nem, a mimo to peł­na na­zwa jego ugru­po­wa­nia brzmi: Fian­na Fáil – The Re­pu­bli­can Par­ty. Oto bo­wiem na­stę­pu­je ko­lej­ny po­dział re­pu­bli­ka­nów: roz­dzie­la­ją się na nurt ide­ali­stycz­ny i nurt prag­ma­tycz­ny^(⁸³). De Va­le­ra w tym ro­zu­mie­niu owe­go ter­mi­nu po­zo­sta­je re­pu­bli­ka­ni­nem ide­ali­stycz­nym do 1927 roku. Po jego wej­ściu do Dái­lu w tym nur­cie miesz­czą się już tyl­ko Sinn Féin i IRA.

Z na­zwi­skiem de Va­le­ry nie­odzow­nie ko­ja­rzą się rów­nież okre­śle­nia cha­ry­zma­tycz­ne­go przy­wód­cy po­li­tycz­ne­go oraz wy­trwa­łe­go bo­jow­ni­ka o wol­ność Ir­lan­dii. Jak wy­ja­śnia Słow­nik so­cjo­lo­gicz­ny, przy­wódz­two cha­ry­zma­tycz­ne „opie­ra się na ce­chach oso­bo­wo­ści przy­wód­cy, na jej spo­łecz­nym od­bio­rze i po­strze­ga­niu, oraz nie­kie­dy na przy­pi­sy­wa­niu mu przez szer­sze śro­do­wi­sko spo­łecz­ne cech wy­jąt­ko­wych (…j”^(⁸⁴). Lek­sy­kon po­li­to­lo­gicz­ny do­pre­cy­zo­wu­je ter­min przy­wódz­two po­li­tycz­ne jako „sto­su­nek po­mię­dzy jed­nost­ką przy­wód­cą a gru­pą, któ­rą two­rzą zwo­len­ni­cy przy­wód­cy. (…) Przy­wód­ca to taka jed­nost­ka, któ­ra sys­te­ma­tycz­nie wy­wie­ra wpływ na gru­pę, gdzie peł­ni funk­cje przy­wód­cze”^(⁸⁵). De Va­le­ra speł­nia kry­te­ria cha­ry­zma­tycz­ne­go przy­wód­cy, jako że przez bli­sko trzy­dzie­ści lat ze wzglę­du na ce­chy oso­bo­wo­ścio­we i zdol­no­ści przy­wód­cze cie­szył się nie­pod­wa­żal­nym au­to­ry­te­tem wśród człon­ków par­tii i jej sym­pa­ty­ków. Był dla nich przy­kła­dem bo­ha­ter­stwa i od­wa­gi, ide­al­ne­go obroń­cy wol­no­ści i su­we­ren­no­ści Ir­lan­dii. Z ko­lei wśród resz­ty oby­wa­te­li uzna­nie jego przy­wódz­twa opie­ra­ło się na au­to­ry­te­cie le­gal­no­ści, je­śli po­zo­sta­nie­my przy po­słu­gi­wa­niu się po­dzia­łem za­pro­po­no­wa­nym przez Maxa We­be­ra^(⁸⁶). De Va­le­ra zwy­cię­żał w de­mo­kra­tycz­nych wy­bo­rach, dzię­ki cze­mu miał le­gal­ną le­gi­ty­ma­cję dla swo­ich rzą­dów, co uzna­wa­li jego kon­ku­ren­ci i prze­ciw­ni­cy, któ­rych prze­cież ni­g­dy nie bra­ko­wa­ło. Gdy wy­bo­ry prze­gry­wał, wła­dzę prze­ka­zy­wał zwy­cię­skim przy­wód­com in­nych par­tii zaj­mu­jąc miej­sce w ła­wach opo­zy­cji.

Sama wal­ka o wol­ność Ir­lan­dii może być róż­nie ro­zu­mia­na. W XIX wie­ku O’Con­nell i Par­nell nie­wąt­pli­wie wal­czy­li o jej wol­ność, ale czym in­nym była wol­na Ir­lan­dia dla nich, a czym in­nym dla de Va­le­ry i jego po­ko­le­nia. Dla tego ostat­nie­go wol­na Ir­lan­dia to su­we­ren­ny na­ród obej­mu­ją­cy swym ob­sza­rem całą Wy­spę o na­zwie Ir­lan­dia wraz z przy­le­ga­ją­cy­mi do niej wszyst­ki­mi ma­ły­mi wy­sep­ka­mi. Jak wol­na mia­ła po­zo­sta­wać Ir­lan­dia, naj­le­piej od­da­je treść ar­ty­ku­łu 5 kon­sty­tu­cji z 1937 roku, któ­ry brzmi: „Ir­lan­dia jest pań­stwem su­we­ren­nym, nie­pod­le­głym i de­mo­kra­tycz­nym”^(⁸⁷), do cze­go moż­na do­dać za Mar­ci­nem Kulą – pań­stwem „ży­ją­cym we wła­snym, od­wiecz­nym świe­cie”^(⁸⁸).

Zapraszamy do zakupu penej wersji
Sprze­daż książ­ki w In­ter­ne­cie:
Bibliografia:

Tek­sty źró­dło­we:

Act of Su­pre­ma­cy, 1559.

Ad­op­tion Act, 1952.

Ar­tic­les of Agre­ement for a Tre­aty Be­twe­en Gre­at Bri­ta­in and Ire­land, 1921.

Dec­la­ra­tion of In­dul­gen­ce, 1687.

Exter­nal Re­la­tions Act, 1936.

Go­vern­ment of Ire­land Act, 1914.

Go­vern­ment of Ire­land Act, 1920.

Of­fi­cial Cor­re­spon­den­ce re­la­ting to the Pe­ace Ne­go­tia­tions. PART 1.

Pre­li­mi­na­ry Cor­re­spon­den­ce. June 24th - July 9th, 1921.

Of­fi­cial Cor­re­spon­den­ce re­la­ting to the Pe­ace Ne­go­tia­tions. PART 2, Cor­re­spon­den­ce ari­sing from the Co­nver­sa­tions at Lon­don be­twe­en Pre­si­dent de Va­le­ra and the Bri­tish Pri­me Mi­ni­ster, July 20th -Sep­tem­ber 30th, 1921.

Of­fen­ces Aga­inst the Sta­te Act, 1939.

Pe­nal Laws, 1695-1709.

Pu­blic Sa­fe­ty Bill, 1931.

Roy­al and Par­lia­men­ta­ry Ti­tles Act, 1927.

Sta­tu­te of West­min­ster, 1931.

Su­pre­me Go­ver­nor of the Church of En­gland, 1559.

The Ire­land Act, 1949.

The Mu­ni­ci­pal Cor­po­ra­tions Act (Ire­land) 1840.

The World Fact­bo­ok, 2006.

Książ­ki:

Bi­dwell Geo­r­ge, Ir­lan­dia, Wie­dza Po­wszech­na, War­sza­wa 1970.

Bi­dwell Geo­r­ge,Nie­ko­ro­no­wa­ny król Ir­lan­dii. Ży­cio­rys Ka­ro­la Ste­war­ta Par­nel­la,Osso­li­neum, Wro­cław 1975.

Bi­the­ry­od Sy­lvia i Paul, Cel­to­wie, Stu­dio Astrop­sy­cho­lo­gii, Bia­ły­stok 2001.

Ber­na­sio­wie Ju­lit­ta i Fran­ci­szek, Bu­rza nad «Zie­lo­ną Wy­spą», Wy­daw­nic­two Mi­ni­ster­stwa Obro­ny Na­ro­do­wej, War­sza­wa 1964.

Bo­land Ke­vin, The Rise and Dec­li­ne of Fian­na Fáil, The Mer­cier Press, Du­blin 1982.

Böll He­in­rich, Dzien­nik ir­landz­ki, Wy­daw­nic­two Znak, Kra­ków 2007.

Bow­man John, De Va­le­ra and the Ul­ster Qu­es­tion 1917-1973, Oxford Uni­ver­si­ty Press, Nowy Jork 1989.

Brown Te­ren­ce, Ire­land. A So­cial and Cul­tu­ral Hi­sto­ry 1922-1985, Har­per-Col­lins Pu­bli­sher, Du­blin 1985.

Ca­hill Tho­mas, Jak Ir­land­czy­cy oca­li­li cy­wi­li­za­cję, Me­dia Ro­dzi­na, Po­znań 2002.

Chur­chill Win­ston, Dru­ga woj­na świa­to­wa t.1-5, Phan­tom Press In­ter­na­tio­nal, Gdańsk 1994.

Chur­chill Win­ston, My­śli i przy­go­dy, Zysk i S-ka, Po­znań 2003.

Col­lins Mi­cha­el, The Path for Fre­edom, We­lsh Aca­de­mic Press, Car­diff 1996.

Co­ogan Tim Pat, Eamon de Va­le­ra: Long Fel­low, Long Sha­dow, Hut­chin­son, Lon­dyn 1993.

Co­ogan Tim Pat, Eamon de Va­le­ra. The Man Who Was Ire­land, Har­per-Col­lins Pu­bli­shers, Nowy Jork 1993.

Co­ogan Tim Pat, Mi­cha­el Col­lins: The Man Who Made Ire­land, Ro­berts Ri­ne­hart Pu­bli­shers, Co­lo­ra­do 1996.

De Va­le­ra Ter­ry, A Me­mo­ir, Cur­rach Press, Du­blin 2005.

Dwy­er T. Ryle, De Va­le­ra. The Man & The My­ths, Po­ol­beg Press, Du­blin 1992.

Fa­lar­ski Woj­ciech, Po­dró­że po Ir­lan­dii mo­na­stycz­nej, „W dro­dze”, Po­znań 2006.

Fer­ri­ter Diar­ma­id,Jud­ging Dev: A re­as­ses­sment of the life and le­ga­cy of Eamon de Va­le­ra, Roy­al Irish Aca­de­my, Du­blin 2007.

Foy Mi­cha­el, Mi­cha­el Col­lin’s In­tel­li­gen­ce War, Sut­ton Pu­bli­shing, Lon­dyn 2006.

Gi­tlin Jan, Wy­spa Cel­tów, Książ­ka i Wie­dza, War­sza­wa 1961.

Grusz­ka Wi­told, Kon­flikt w Ir­lan­dii Pół­noc­nej, Wy­daw­nic­two Mi­ni­ster­stwa Obro­ny Na­ro­do­wej, War­sza­wa 1977.

Grusz­ka Wi­told, «Szma­rag­dy» nie lu­bią ko­lo­ru kha­ki, Kra­jo­wa Agen­cja Wy­daw­ni­cza, War­sza­wa 1986

Grzy­bow­ski Sta­ni­sław, Hi­sto­ria Ir­lan­dii, Osso­li­neum, Wro­cław 1977.

Hall Alek­san­der, Char­les de Gaul­le, Wy­daw­nic­two Iskry, War­sza­wa 2002.

Hart Pe­ter, Mick. The Real Mi­cha­el Col­lins, Mac­mil­lan, Lon­dyn 2005.

Hill Myr­tle, Lynch John,Ire­land So­cie­ty & Eco­no­my 1912-1949.

Hull Mark M.,Irish Se­crets. Ger­man Espio­na­ge in War­ti­me Ire­land 1939-1945, Iri­shA­ca­de­mic Pr., Du­blin 2003.

Jack­son T.A., Wal­ka Ir­lan­dii o wol­ność, Pań­stwo­we Wy­daw­nic­two Na­uko­we, War­sza­wa 1955.

Ken­ny Mary, Go­od­bye to Ca­tho­lic Ire­land, New Is­land Bo­oks, Du­blin 2000.

Kę­dzier­ski Je­rzy Z., Hi­sto­ria An­glii 1485-1939, Osso­li­neum, Wro­cław 1986.

Klim­kie­wicz Sła­wo­mir, Bru­nat­na pa­ję­czy­na, Wy­daw­nic­two MON, War­sza­wa 1974.

Klim­kie­wicz Sła­wo­mir, Re­pu­bli­ka Ir­lan­dii, Kra­jo­wa Agen­cja Wy­daw­ni­cza, War­sza­wa 1979.

Ke­ogh Der­mot, Ire­land and the Va­ti­can. The Po­li­tics and Di­plo­ma­cy of Church-Sta­te Re­la­tions 1922-1960, Cork Uni­ver­si­ty Press, Cork 1995.

Ko­nar­ski Waw­rzy­niec, Sys­tem kon­sty­tu­cyj­ny Ir­lan­dii, Wy­daw­nic­two Sej­mo­we, War­sza­wa 2005.

Ko­nar­ski Waw­rzy­niec, Prag­ma­ty­cy i ide­ali­ści. Ro­do­wód, ty­po­lo­gia i ewo­lu­cja ugru­po­wań po­li­tycz­nych na­cjo­na­li­zmu ir­landz­kie­go w XX wie­ku, Wyż­sza Szko­ła Hu­ma­ni­stycz­na,Puł­tusk-War­sza­wa 2001.

Ko­nar­ski Waw­rzy­niec, Nie­prze­jed­na­ni. Rzecz o Ir­landz­kiej Ar­mii Re­pu­bli­kań­skiej, Agen­cja Wy­daw­ni­cza TOR, War­sza­wa 1991.

Ko­nar­ski Waw­rzy­niec, Cen­tro­pra­wi­ca ir­landz­ka na prze­ło­mie de­kad 1977-1982, To­wa­rzy­stwo Pol­sko-Ir­landz­kie, Po­znań 1992.

Ko­nar­ski Waw­rzy­niec, Par­la­ment Na­ro­do­wy Ir­lan­dii, Wy­daw­nic­two Sej­mo­we, War­sza­wa 1992.

Ko­nar­ski Waw­rzy­niec, Na­cjo­na­lizm w no­wo­żyt­nej hi­sto­rii Ir­lan­dii 1782-1921, To­wa­rzy­stwo Pol­sko-Ir­landz­kie, Po­znań 1997.

La­qu­eter Wal­ter, Hi­sto­ria Eu­ro­py 1945-1992, Wy­daw­nic­two Puls, Lon­dyn 1993.

Long­ford The Earl of, O’Ne­ill Tho­mas, Eamon de Va­le­ra, Hut­chin­son & Co, Ar­row Edi­tion 1974.

Lu­siń­ski Ce­za­ry, Par­nell. Dro­ga Ir­land­czy­ków do de­mo­kra­cji par­la­men­tar­nej, Wy­daw­nic­two Me­ri­tom, War­sza­wa 1999.

Ma­chia­vel­li Nic­co­ló, Ksią­żę, Wy­daw­nic­two An­tyk, Kęty 2005.

Mac Ma­nus J.M., Eamon de Va­le­ra, Ziff-Da­vis Pu­bli­shing Com­pa­ny, Chi­ca­go-Nowy Jork 1946.

Mal­le­ra­is Ber­nard Tis­sier de, Mar­cel Le­fe­bvre. Zy­cie, Dę­bo­gó­ra 2010.

McMa­hon Sean, Char­les Ste­wart Par­nell, Mer­cie Press, Du­blin 2000.

Mit­chel John, The Last Co­nqu­ist of Ire­land (Per­haps), Uni­ver­si­ty Col­le­ge Du­blin Press, Du­blin 2005.

Mit­chell Ar­thur, Re­vo­lu­tio­na­ry Go­vern­ment in Ire­land. Dáil Éi­re­ann 1919-1922, Gill & Mac­Mil­lian LTD, Du­blin 1995.

Mor­by John E., Dy­na­stie świa­ta. Prze­wod­nik chro­no­lo­gicz­ny i ge­ne­alo­gicz­ny, Wy­daw­nic­two Znak, Kra­ków 1994.

Mo­ody Theo W., Mar­tin, F.X., Hi­sto­ria Ir­lan­dii, Zysk i S-ka, Po­znań 1998.

O’Brien Bren­dan, IRA, Wie­dza Po­wszech­na, War­sza­wa 2001.

Olech­nic­ki Krzysz­tof, Za­łęc­ki Pa­weł, Słow­nik so­cjo­lo­gicz­ny, Graf­fi­ti BC, To­ruń 1997.

Ols­son Jan Olof, Mar­ga­re­ta Sjo­gren, Niż nad Ir­lan­dią, Wy­daw­nic­two Iskry, War­sza­wa 1974.

O’Ma­ho­ney Edward, Mi­cha­el Col­lins - His Life and Ti­mes, http://www.ge­ne­ral­mi­cha­el­col­lins.com, Du­blin 2002.

Pe­tru­se­wicz Mar­ta, Ir­landz­ki sen. Zy­cie Kon­stan­cji Mar­kie­wicz - ko­men­dant­ki IRA (1868-1927), Twój Styl, War­sza­wa 2000.

Pol­lard Al­bert Fe­de­rick, Hen­ryk VIII, Pań­stwo­wy In­sty­tut Wy­daw­ni­czy, War­sza­wa 1979.

Po­sner Sta­ni­sław, Au­to­no­mia Ir­lan­dyi, Bi­blio­te­ka Re­prin­tów To­wa­rzy­stwa Pol­sko-Ir­landz­kie­go, Po­znań 1993.

Pra­ca zbio­ro­wa, Mowy, któ­re zmie­ni­ły świat, Wy­daw­nic­two Dol­no­ślą­skie, Wro­cław 2007.

Ra­ne­lagh John O’Be­ir­ne, Hi­sto­ria Ir­lan­dii, Wy­daw­nic­two Ma­ra­but, War­sza­wa-Gdańsk 2003.

Ra­taj­czak Da­riusz, Te­ma­ty nie­bez­piecz­ne, Wy­daw­nic­two As, Opo­le 1999.

Red. Chmaj Ma­rek, So­kół Woj­ciech, Lek­sy­kon po­li­to­lo­gicz­ny, Wy­daw­nic­two Mor­pol, Lu­blin 1999.

Red. Gar­lic­ki Le­szek, Kon­sty­tu­cja Ir­lan­dii, se­ria: Kon­sty­tu­cje świa­ta, Wy­daw­nic­two Sej­mo­we, War­sza­wa 2006.

Red. Go­duń T., Cy­ga­row­ski M., Du­dek S. i Iwa­nisz­czuk P., Lek­sy­kon sys­te­mów po­li­tycz­nych, Dom Wy­daw­ni­czy Elip­sa, War­sza­wa 2003.

Red. Ka­łuż­na-Ross Jo­an­na, Mi­to­lo­gie świa­ta. Cel­to­wie, New Me­dia Kon­cept, War­sza­wa 2007.

Red. Ma­len­dow­ski Wło­dzi­mierz, Spo­ry i kon­flik­ty mię­dzy­na­ro­do­we. Aspek­ty praw­ne i po­li­tycz­ne, Atla2, Wro­cław 2000.

Red. O’Car­roll John P., Mur­phy John A., De Va­le­ra and His Ti­mes, Cork Uni­ver­si­ty Press, Cork 1986.

So­bo­lew­ska-My­ślik Ka­ta­rzy­na, Par­tie i sys­te­my par­tyj­ne na świe­cie, Wy­daw­nic­two Na­uko­we PWN, War­sza­wa 2004.

Strzel­czyk Je­rzy, Chry­stia­ni­za­cja Ir­lan­dii, Księ­gar­nia św. Woj­cie­cha, Po­znań 2006.

Swo­bo­da Grze­gorz, Du­blin 1916, Dom Wy­daw­ni­czy Bel­lo­na, War­sza­wa 2006.

Scza­niec­ki Mi­chał, Po­wszech­na hi­sto­ria pań­stwa i pra­wa, Wy­daw­nic­two Praw­ni­cze PWN, War­sza­wa 1997.

Tra­wers Pau­ric, Eamon de Va­le­ra, Dun­dal­gan Press, Du­blin 1994.

Tre­ve­ly­an Geo­r­ge Ma­cau­lay, Hi­sto­ria An­glii, Pań­stwo­we Wy­daw­nic­two Na­uko­we, War­sza­wa 1967.

Youn­ger Cal­ton, A Sta­te of Di­su­nion, Fre­de­rick Mul­ler LTD, Lon­dyn 1972.

Za­bie­glik Ste­fan, Hi­sto­ria Szko­cji, Wy­daw­nic­two DJ, Gdańsk 2000.

Pra­sa na­uko­wa:

„Hi­sto­ry Ire­land”, 2005.

„Pro­ce­edings of the Roy­al Irish Aca­de­my”, rocz­nik 2001.

„The Jo­ur­nal of Com­mon­we­alth and Com­pa­ra­ti­ve Po­li­tics”, rocz­nik 1974.

Cza­so­pi­sma:

„Back­gro­un­der. Pu­bli­sher by The He­ri­ta­ge Fo­un­da­tion”, 2006. „Chri­stia­ni­tas”, 2002.

„Ga­ze­ta War­szaw­ska”, 1932.

„Ga­ze­ta Wy­bor­cza”, 2006.

„Gość Nie­dziel­ny”, 2007.

„Irish In­de­pen­dent”, 2005.

„Kur­jer War­szaw­ski”, 1932-1933, 1937.

„Ma­ga­zyn Hi­st­mag”, 2006.

„Mię­dzy­na­ro­do­wy Prze­gląd Po­li­tycz­ny”, 2003-2004.

„Mó­wią wie­ki”, 2004.

„Mor­ning post”, 1932.

„Nowe ży­cie. Dol­no­ślą­skie pi­smo ka­to­lic­kie”, 2004.

„Orga”, 2005.

„Prze­gląd Po­lo­nij­ny”, 1988.

„The blan­kiet”, 2003.

„The Irish Ti­mes”, 2005.

„Time”, 1932-1975.

„Więź”, 2002.

In­ter­net:

http://acts.oire­ach­tas.ie

http://bre­akin­gnews.iol.ie

http://cla­re­li­bra­ry.ie

http://elec­tion­si­re­land.org

http://en.wi­ki­pe­dia.org http://en.wi­ki­so­ur­ce.org

http://www.fre­eme.org

http://he­ri­ta­ge.org

http://hi­sto­ri­cal-de­ba­tes.oire­ach­tas.ie

http://hi­sto­ry.ha­no­ver.edu

http://ho­me­pa­ge.eir­com.net

http://mul­ti­text.ucc.ie

http://www.1916ri­sing.com.

http://www.cia.gov

http://www.cso.ie

http://eur-lex.eu­ro­pa.eu/

http://www.fian­na­fa­il.ie

http://www.ge­ne­ral­mi­cha­el­col­lins.com

http://www.hi­sto­ria.ter­ra­ma­il.pl

http://www.ibi­blio.org

http://www.iri­sh­sta­tu­te­bo­ok.ie

http://www.ja­co­bi­te.ca

http://www.ka­pi­ta­lizm.re­pu­bli­ka.pl

http://www.law.umn.edu.

http://www.li­fe­si­te.net

http://www.na­tio­na­lar­chi­ves.ie

http://www.opo­ka.org.pl

http://www.osca­il.ie

http://www.par­ties-and-elec­tions.de

http://www.pho­blacht.net

http://www.po­li­tics.ie

http://www.pre­si­den­cy.ucsb.edu

http://www.stri­pes.com

http://www.thre­emon­key­son­li­ne.com

http://www.time.com

http://www.ucc.ie.

http://www.uni­set.ca

http://www.uro­czy­sko.re­pu­bli­ka.plIndeks nazwisk:

A

Ahern Ber­tie (ur. 1951, pre­mier Ir­lan­dii w l. 1997-2008)

Aiken Frank (1898-1983, prze­ciw­nik trak­ta­tu, szef IRA, wie­lo­let­ni mi­ni­ster spraw za­gra­nicz­nych)

Asqu­ith Her­bert (1852-1928, pre­mier Wiel­kiej Bry­ta­nii w l. 1908-1916)

At­tlee Cle­ment (1883-1967, pre­mier Wiel­kiej Bry­ta­nii w l. 1945-1951)

B

Bau­do­uin I (1930-1993, król Bel­gii w l. 1951-1993)

Bar­tley Ge­rald (1898-1974, dwu­krot­ny mi­ni­ster)

Bar­ton Ro­bert (1881-1975, de­le­gat na roz­mo­wy trak­ta­to­we w 1921 r.)

Bo­land Ge­rald (1885-1973, wi­ce­pre­zes Fian­na Fáil, brat Har­ry’ego Bo­lan­da)

Bo­land Har­ry (1887-1922, prze­ciw­nik trak­ta­tu, zgi­nął w cza­sie woj­ny do­mo­wej)

Böll He­in­rich (1915-1984, nie­miec­ki pi­sarz, lau­re­at No­bla z 1972 r.)

Boru Brian (941-1014, król Ir­lan­dii w l. 1002-1014)

Boy­cott Char­les (1809-1898, bry­tyj­ski żoł­nierz, za­rząd­ca hrab­stwa Mayo)

Bre­en Da­niel (1899-1971, pierw­szy prze­ciw­nik trak­ta­tu, któ­ry wszedł do Dái­lu)

Bru­gha Ca­thal (1874-1922, pierw­szy pre­mier Ir­lan­dii, prze­ciw­nik trak­ta­tu)

Bu­achal­le Do­mhall Ua (patrz: Buc­kley Da­niel Ri­chard)

Buc­kley Da­niel Ri­chard (1866-1963, ostat­ni gu­ber­na­tor Wol­ne­go Pań­stwa Ir­landz­kie­go w l. 1932-1935)

Butt Isa­ac (1813-1879, pro­te­stant, zwo­len­nik rzą­dów kra­jo­wych)

C

Ca­hill Edward (1868-1941, ir­landz­ki du­chow­ny, twór­ca ir­landz­kiej Ak­cji Ka­to­lic­kiej)

Car­son Edward (1854-1935, wie­lo­let­ni li­der Ir­landz­kiej Par­tii Unio­ni­stycz­nej)

Ca­se­ment Ro­ger (1864-1916, bo­ha­ter na­ro­do­wy Ir­lan­dii, ska­za­ny na śmierć przez Bry­tyj­czy­ków za zdra­dę sta­nu)

Ca­ven­dish Fre­de­rick lord (1732-1796, bry­tyj­ski ary­sto­kra­ta i po­li­tyk)

Ce­ar­bhall Ó Dála­igh (1911-1978, pre­zy­dent Ir­lan­dii w l. 1974-1976)

Ce­zar (100-42 A.CHr.n., rzym­ski wódz i dyk­ta­tor)

Cham­ber­la­in Ne­vil­le (1869-1940, pre­mier Wiel­kiej Bry­ta­nii w l. 1937-1940)

Chil­ders Er­ski­ne Ha­mil­ton (1905-1974, pre­zy­dent Ir­lan­dii w l. 1973-1974)

Chil­ders Er­ski­ne Ro­bert (1870-1922, prze­ciw­nik trak­ta­tu, zgi­nął w cza­sie woj­ny do­mo­wej)

Chur­chill Win­ston (1874-1965, dwu­krot­ny pre­mier Wiel­kiej Bry­ta­nii)

Coll Ca­th­ri­ne (1858-1932, mat­ka Eamo­na de Va­le­ry)

Coll Han­nie (sio­stra mat­ki de Va­le­ry)

Coll Eli­za­beth (bab­ka Eamo­na de Va­le­ry)

Coll Pa­trick (brat mat­ki de Va­le­ry)

Col­lins Mi­cha­el (1890-1922, za­ło­ży­ciel i przy­wód­ca IRA, zgi­nął w cza­sie woj­ny do­mo­wej)

Con­nol­ly Ja­mes (1868-1916, przy­wód­ca ro­bot­ni­czy)

Co­nvay Wil­liam kar­dy­nał (1913-1977, pry­mas Ir­lan­dii w l. 1963-1977)

Cos­gra­ve Wil­liam (1880-1965, pre­mier Ir­lan­dii w l. 1922-1932)

Co­stel­lo John A. (1891-1976, dwu­krot­ny pre­mier Ir­lan­dii)

Cra­ig Ja­mes (1871-1940, pre­mier Ir­lan­dii Pół­noc­nej w l. 1921-1940)

Craw­ford Fred (1861-1952, li­der Ul­ster Vo­lun­te­er For­ce)

Crom­well Oli­ver (1599-1658, lord pro­tek­tor Re­pu­bli­ki An­glii, Szko­cji i Ir­lan­dii w l. 1653-1658)

D

Déak Fran­ci­szek (1803-1876, po­li­tyk wę­gier­ski)

De Gaul­le Char­les (1890-1970, pre­zy­dent Fran­cji w l. 1959-1969)

De Va­le­ra Si­néad (1878-1975, żona Eamo­na de Va­le­ry)

De Va­le­ra Ter­ry (1922-2007, syn Eamo­na de Va­le­ry)

De Va­le­ra Vi­vion Juan de (oj­ciec Eamo­na de Va­le­ry)

Dil­lon Ja­mes (1902-1986, syn Joh­na Dil­lo­na, li­der Fine Gael w l. 1959-1966)

Dil­lon John (1851-1927, li­der ir­landz­kiej par­tii par­la­men­tar­nej)

Dmow­ski Ro­man (1864-1939, je­den z twór­ców nie­pod­le­głej Pol­ski, przy­wód­ca en­de­cji)

Duf­fy Geo­r­ge Ga­van (1882-1951, de­le­gat na roz­mo­wy trak­ta­to­we w 1921 r.)

Dug­gan Eamonn (1874-1936, czło­nek de­le­ga­cji na roz­mo­wy trak­ta­to­we z Bry­tyj­czy­ka­mi w 1921 r.)

E

Edward VIII (1894-1972, król An­glii, ab­dy­ko­wał w 1936 r.)

Elż­bie­ta I Tu­dor (1533-1603, kró­lo­wa An­glii w l. 1558-1603)

Em­met Ro­bert (1780-1803, ir­landz­ki bo­ha­ter na­ro­do­wy, przy­wód­ca po­wsta­nia z 1803 r.)

Eve­rett Ja­mes (1894-1967, li­der Na­ro­do­wej Par­tii Pra­cy)

F

Fa­hey De­nis (1883-1954, ka­to­lic­ki ksiądz, pro­mo­tor in­tro­ni­za­cji Chry­stu­sa na kró­la Ir­lan­dii)

Fe­ethan Ri­chard (1874-1965, po­li­tyk, nie­za­leż­ny przed­sta­wi­ciel w ko­mi­sji gra­nicz­nej w l. 1924-1925)

Fit­zGe­rald Wil­liam Ves­sey (1783-1843, wie­lo­krot­ny mi­ni­ster w rzą­dach bry­tyj­skiej Par­tii Kon­ser­wa­tyw­nej)

Fla­na­gan Si­néad (patrz: De Va­le­ra Si­néad)

Fran­co Fran­ci­sco (1892-1975, ge­ne­rał, przy­wód­ca Hisz­pa­nii w l. 1936-1975)

G

Glad­sto­ne Wil­liam (1809-1898, pre­mier Wiel­kiej Bry­ta­nii w l. 1868-1874) 41, 42

Go­ertz Her­mann (1890-1947, nie­miec­ki szpieg pod­czas II woj­ny świa­to­wej) 146

Grat­tan Hen­ry (1746-1820, ir­landz­ki pro­te­stant wal­czą­cy o pra­wa ka­to­li­ków)

Gray Da­vid (1870-1968, am­ba­sa­dor Sta­nów Zjed­no­czo­nych w Ir­lan­dii w l. 1940-1947)

Gre­en­wo­od Ha­mar (1870-1948, ostat­ni głów­ny se­kre­tarz Ir­lan­dii w l. 1920-1922)

Grif­fith Ar­thur (1872-1922, współ­za­ło­ży­ciel i głów­ny ide­olog Sinn Féin, pierw­szy pre­zy­dent Wol­ne­go Pań­stwa Ir­landz­kie­go)

H

Ha­li­fax lord (1881-1959, wł. Edward Wood, po­li­tyk bry­tyj­skiej Par­tii Kon­ser­wa­tyw­nej)

He­ar­ne John (1893-1969, praw­nik, współ­twór­ca kon­sty­tu­cji z 1937 r.)

He­min­gway Er­nest (1899-1961, pi­sarz, lu­are­at No­bla z 1954 r.)

Hem­pel Edu­ard (1887-1972, am­ba­sa­dor Nie­miec w Ir­lan­dii w l. 1937-1945)

Hen­ryk II Plan­ta­ge­net (1133-1189, król An­glii 1152-1189)

Hen­ryk VIII (1491-1547, król An­glii 1509-1547)

Hi­tler Adolf (1899-1945, fuh­rer Nie­miec w l. 1934-1945)

Hugo Vic­tor (1802-1885, pi­sarz fran­cu­ski)

Hyde Do­uglas (1860-1949, twór­ca Ligi Ga­elic­kiej)

J

Jan I (1167-1214, król An­glii 1199-1214)

Jan bez Zie­mi (patrz: Jan I)

Ja­kub II Stu­art (1631-1701, król An­glii 1685-1688)

Je­rzy V (1865-1936, król Wiel­kiej Bry­ta­nii w l. 1910-1936)

John­son Lyn­don (1908-1973, 36. pre­zy­dent Sta­nów Zjed­no­czo­nych w l. 1963-1969)

John­son Tho­mas (1872-1963, li­der ir­landz­kiej Par­tii Pra­cy)

K

Ka­rol II Stu­art (1630-1685, król An­glii w l. 1660-1685)

L

Le­ger An­ton S.T. (1496-1559, na­miest­nik Hen­ry­ka VIII w Ir­lan­dii)

Le­fe­bvre Mar­cel ar­cy­bi­skup (1905-1991, za­ło­ży­ciel Brac­twa Św. Piu­sa X)

Le­mass Séan (1899-1971, wie­lo­let­ni wi­ce­pre­mier i pre­mier Ir­lan­dii w l. 1959-1966)

Le­nin Wło­dzi­mierz (1870-1924, przy­wód­ca re­wo­lu­cji bol­sze­wic­kiej)

Long­ford Earl of (wł. Fran­cis Pa­ken­ham)

Lloyd Geo­r­ge Da­vid (1863-1945, pre­mier Wiel­kiej Bry­ta­nii w l. 1916-1922)

Lu­dwik XIV (1638-1715, król Fran­cji w l. 1643-1715)

Lynch Liam (1893-1923, prze­ciw­nik trak­ta­tu, ge­ne­rał IRA, zgi­nął w cza­sie woj­ny do­mo­wej)

M

Mac­Bri­de Sean (1904-1988, szef szta­bu IRA, za­ło­ży­ciel Clann na Po­blach­ta)

Ma­cEn­tee Sean (1899-1984, mi­ni­ster, czło­nek wszyst­kich ga­bi­ne­tów za cza­sów de Va­le­ry)

Ma­chia­vel­li Nic­co­ló (1469-1527, wło­ski pi­sarz po­li­tycz­no-spo­łecz­ny)

Mac­Do­nald Mal­colm (1901-1981, wie­lo­let­ni mi­ni­ster w róż­nych rzą­dach w Wiel­kiej Bry­ta­nii)

Mac Mor­rugh Der­mo­uth (1110-1171, król Le­in­ste­ru w l. 1126-1171)

Mac­Ne­ill Eoin (1867-1945, zwo­len­nik trak­ta­tu, wie­lo­let­ni mi­ni­ster róż­nych re­sor­tów)

Ma­cRo­ry Jo­seph kar­dy­nał (1861-1945, pry­mas Ir­lan­dii w l. 1928-1945)

McGar­ri­ta Jo­seph (1874-1940, głów­ny or­ga­ni­za­tor wy­pra­wy de Va­le­ry do Sta­nów Zjed­nocz­nych w 1920 r.)

Mann Tho­mas (1875-1955, pi­sarz, lau­re­at No­bla z 1929 r.)

Man­ner­he­im Gu­staf (1867-1951, mar­sza­łek i pre­zy­dent Fin­lan­dii)

Ma­ria I Tu­dor (1516-1558, kró­lo­wa An­glii w l. 1553-1558)

Mar­kie­wicz Kon­stan­cja (1868-1927, ir­landz­ka pa­triot­ka, uczest­nicz­ka Po­wsta­nia oraz mi­ni­ster pra­cy)

McQu­aid John Char­les ar­cy­bi­skup (1895-1972, pry­mas Ir­lan­dii w l. 1940-1972)

McNe­il­le Ja­mes (1869-1938, gu­ber­na­tor ge­ne­ral­ny w l. 1928-1932)

Mit­chel John (1815-1875, ir­landz­ki pu­bli­cy­sta i dzia­łacz nie­pod­le­gło­ścio­wy)

Mó­ráin Mi­che­ál Ó (1912-1983, mi­ni­ster róż­nych re­sor­tów w l. 1957-1970)

Mul­ca­hy Ri­chard (1886-1971, li­der Fine Gael)

Mus­so­li­ni Be­ni­to (1883-1945, przy­wód­ca Włoch w l. 1922-1943)

O

O’Con­nell Da­niel (1775-1847, ir­landz­ki przy­wód­ca na­ro­do­wy, do­pro­wa­dził do eman­cy­pa­cji ka­to­li­ków)

O’Con­nell Ka­th­le­en (1888-1956, wie­lo­let­nia se­kre­tar­ka de Va­le­ry)

O’Don­nell Pa­trick kar­dy­nał (1856-1927, pry­mas ca­łej Ir­lan­dii od 1925 r.)

O’Don­nell Pe­adar (1893-1986, ir­landz­ki so­cja­li­sta)

O’Duf­fy Eoin (1892-1944, ir­landz­ki żoł­nierz i po­li­tyk, przy­wód­ca Błę­kit­nych Ko­szul, wal­czył po stro­nie gen. Fran­co)

O’Gra­dy Stan­dish (1846-1928, ir­landz­ki hi­sto­ryk, przed­sta­wi­ciel Od­ro­dze­nia Cel­tyc­kie­go)

O’Hig­gins Ke­vin (1892-1927, zwo­len­nik trak­ta­tu, wi­ce­pre­mier za­mor­do­wa­ny w 1927 r.)

O’Hig­gins Tom (1916-2003, dwu­krot­ny kan­dy­dat na pre­zy­den­ta z ra­mie­nia Fine Gael)

O’Kel­ly Sean T. (1882-1966, pre­zy­dent Ir­lan­dii w l. 1945-1959)

O’Ne­ill Hugh (ok. 1550-1616, ir­landz­ki do­wód­ca)

O’Shea Ka­tha­ri­ne (1846-1921, wie­lo­let­nia ko­chan­ka Ch. Par­nel­la, jego póź­niej­sza żona)

P

Pa­cel­li Eu­ge­nio (patrz: Pius XII)

Par­nell Char­les Ste­wart (1846-1891, pro­te­stant, przy­wód­ca ru­chu na rzecz rzą­dów kra­jo­wych w l. 1877-1890)

Pa­tryk świę­ty (385-389-461, pa­tron Ir­lan­dii)

Pa­weł VI (1897-1978, pa­pież w l. 1963-1978)

Pe­ar­se Mar­ga­ret (1857-1932, mat­ka Pádra­iga Pe­ar­se’a, człon­ki­ni Fian­na Fáil i Dái­lu)

Pe­ar­se Pádra­ig (1879-1916, przy­wód­ca Po­wsta­nia Wiel­ka­noc­ne­go, bo­ha­ter na­ro­do­wy Ir­lan­dii)

Pił­sud­ski Jó­zef (1867-1935, je­den z twór­ców nie­pod­le­głej Pol­ski, mar­sza­łek)

Pitt Wil­liam Młod­szy (1759-1806, dwu­krot­ny pre­mier An­glii)

Pius XI (1857-1939, pa­pież w la­tach 1922-1939)

Pius XII (1876-1958, pa­pież w l. 1939-1958)

Pli­niusz Star­szy (23-79, rzym­ski hi­sto­ryk)

R

Red­mond John (1856-1918, li­der ir­landz­kiej par­tii par­la­men­tar­nej)

Rib­ben­trop Jo­achim von (1893-1946, mi­ni­ster spraw za­gra­nicz­nych Nie­miec w l. 1938-1945)

Ro­ose­velt Fran­klin De­la­no (1882- -1945, pre­zy­dent Sta­nów Zjed­no­czo­nych w l. 1932-1945)

Rus­sel Séan (1893-1940, je­den z przy­wód­ców IRA)

Ru­tled­ge Pa­trick (1892-1952 prze­ciw­nik trak­ta­tu, wie­lo­let­ni czło­nek rzą­du de Va­le­ry)

S

Sa­la­zar An­tó­nio (1889-1790, pre­mier Por­tu­ga­lii w l. 1932-1968)

Shaw Geo­r­ge Ber­nard (1856-1950, pi­sarz, lau­re­at No­bla z 1925 r.)

Smuts Jan Chri­stian (1870-1950, po­li­tyk, dwu­krot­ny pre­mier Związ­ku Po­łu­dnio­wej Afry­ki)

Suc­cat Ma­ewyn (patrz: św. Pa­tryk)

Sul­li­van Da­vid (ur. 1946, ir­landz­ki ksiądz, mi­sjo­narz)

Stack Au­stin (1879-1929, ir­landz­ki po­li­tyk, prze­ciw­nik Trak­ta­tu)

T

Ta­cyt (ok. 55-120, rzym­ski hi­sto­ryk)

Tray­nor Oscar (1886-1963, po­li­tyk Fian­na Fáil, mi­ni­ster w kil­ku rzą­dach)

U

Ua Bu­achal­la Do­mh­nall (1866-1963, wł. Da­niel Buc­kley, trze­ci gu­ber­na­tor Wol­ne­go Pań­stwa)

W

We­ber Max (1864-1920, nie­miec­ki so­cjo­log)

Wel­ling­ton ksią­żę (1769-1852, wł. Wel­le­sley Ar­thur, ary­sto­kra­ta i żoł­nierz bry­tyj­ski)

Whe­elw­ri­ght Char­les

Whi­ta­ker Ken­neth (ur. 1916, mi­ni­ster fi­nan­sów, twór­ca ir­landz­kie­go cudu go­spo­dar­cze­go)

Wil­helm Orań­ski (1535-1584, król An­glii 1689-1702)

Wil­son Wo­od­row (1856-1924, pre­zy­dent Sta­nów Zjed­no­czo­nych w l. 1913-1921)

Wol­fe Tone The­obald (1763-1798, ir­landz­ki bo­ha­ter na­ro­do­wy, przy­wód­ca po­wsta­nia z 1798 r.)

Y

Yeats Wil­liam Bu­tler (1865-1939, pi­sarz, lau­re­at No­bla z 1932 r.)Pa­weł To­bo­ła-Per­t­kie­wicz (ur. 1981 r.), ab­sol­went Wy­dzia­łu Dzien­ni­kar­stwa i Nauk Po­li­tycz­nych UW, przed­się­bior­ca, wy­daw­ca i pu­bli­cy­sta. Po­my­sło­daw­ca i re­dak­tor (wspól­nie z prof. M.J. Cho­da­kie­wi­czem) pierw­szej wy­da­nej po 1989 roku w Pol­sce książ­ki o Ro­nal­dzie Re­aga­nie pt. Moja wi­zja Ame­ry­ki (AR­WIL, War­sza­wa 2004). Współ­au­tor książ­ki Ro­nald Re­agan. Nowa od­sło­na w 100-le­cie uro­dzin pod red. Pio­tra Mu­sie­wi­cza (Ośro­dek My­śli Po­li­tycz­nej, Kra­ków 2011).

Od 2007 roku pro­wa­dzi za­ło­żo­ne przez sie­bie Wy­daw­nic­two Pro­hi­bi­ta, któ­re od po­cząt­ku dzia­łal­no­ści wy­da­je książ­ki bez ja­kich­kol­wiek pań­stwo­wych do­ta­cji, oraz księ­gar­nię in­ter­ne­to­wą Mul­ti­bo­ok.pl – obec­nie naj­więk­szą księ­gar­nię po Pra­wej stro­nie w Pol­sce.

W 2008 roku ini­cja­tor pierw­sze­go ogól­no­pol­skie­go pro­te­stu prze­ciw przy­mu­so­we­mu ob­ni­że­niu wie­ku szkol­ne­go, twór­ca stro­ny www.pra­wa­ro­dzi­cow.pl, na któ­rej 50 tys. lu­dzi pod­pi­sa­ło swój sprze­ciw.

Tata Ewy, Zo­fii i Le­ona