Decyzje strategiczne w łańcuchach dostaw - ebook

Spis treści

Wstęp

1. Istota oraz miejsce strategii logistycznej w procesie zarządzania strategicznego

1.1. Istota decyzji strategicznych w logistyce

1.2. Strategia logistyczna

1.3. Typologia strategii logistycznych

2. Łańcuch dostaw w ujęciu modelowym

2.1. Istota i zakres łańcucha dostaw

2.2. Modele integracyjne

2.3. Modele dojrzałości/doskonałości

2.4. Modele zarządzania informacją w łańcuchach dostaw

2.5. Modele analityczne

3. Łańcuch dostaw w ujęciu strategicznym – tendencje i kierunki rozwoju

3.1. Odchudzony oraz elastyczny łańcuch dostaw

3.2. Inteligentny łańcuch dostaw

3.3. Zrównoważony łańcuch dostaw

3.4. Kruche i wrażliwe łańcuchy dostaw

4. Zachowania strategiczne w łańcuchach dostaw

4.1. Decyzje strategiczne w kontekście teorii interesariuszy

4.2. Relacje w łańcuchach dostaw

4.3. Decyzje strategiczne w łańcuchach dostaw według teorii gier

5. Obszary decyzji strategicznych w łańcuchu dostaw

5.1. Problemy lokalizacji w łańcuchu dostaw

5.2. Problematyka organizacji logistyki w łańcuchu dostaw

5.3. Strategiczne aspekty gospodarki materiałowej

5.3.1. Podstawy funkcjonowania gospodarki materiałowej w przedsiębiorstwie

5.3.2. Klasyfikacja strategii zakupowych

5.3.3. Tendencje zmian w zakresie zarządzania zakupami

5.3.4. Znaczenie zakupów elektronicznych w systemie zaopatrzenia

5.4. Znaczenie obsługi klienta w procesie strategicznego zarządzania łańcuchem dostaw

5.4.1. Pojęcie oraz elementy obsługi klienta

5.4.2. Strategie obsługi klienta

5.4.3. Metody i narzędzia wspierające procesy obsługi klienta

5.5. Przepływy informacyjne w procesach logistycznych

5.5.1. System informacji logistycznej − istota oraz podstawowe elementy

5.5.2. Klasy systemów informatycznych stosowanych w łańcuchach dostaw

5.5.3. Rozwiązania IT wspierające przepływ informacji w łańcuchach dostaw

Zakończenie

Spis tabel

Spis ilustracji

Bibliografia

Strony internetoweWstęp

Monografia przybliża Czytelnikom problematykę związaną z procesem podejmowania decyzji strategicznych w łańcuchu dostaw. Tematyka jest aktualna i ważna dla wszystkich interesariuszy oraz wskazuje cechy istotności dla uczestników łańcucha dostaw, do których należy zaliczyć podmioty gospodarcze oraz klientów. Celem naukowo-badawczym publikacji jest zebranie i uporządkowanie wiedzy, a zatem również terminologii związanej z podejmowaniem decyzji strategicznych w łańcuchu dostaw.

Oprócz walorów poznawczych i porządkujących wiedzę z omawianej tematyki, książka spełnia również rolę podręcznika akademickiego. Autorzy starali się w sposób jak najbardziej przystępny przybliżyć trudne zagadnienia strategicznego podejścia w logistyce. Ukazano specyfikę, istotę, rozwój oraz instrumentarium pomocne przy zarządzaniu i ocenie łańcuchów dostaw. Zaprezentowano szerokie spektrum zagadnień w sposób kompleksowy, a jednocześnie syntetyczny oraz możliwie komunikatywny, tak aby praca była zrozumiała dla szerokiego grona czytelników.

Autorzy skupili się na wskazaniu miejsca strategii logistycznej w procesie zarządzania strategicznego, w tym zdefiniowaniu pojęcia decyzji strategicznej w ujęciu logistycznym. W ujęciu modelowym i strategicznym zobrazowano tendencje rozwojowe łańcucha dostaw. Dużo uwagi poświęcono zachowaniom strategicznym oraz obszarom decyzyjnym w łańcuchu. Wskazano specyficzne elementy i płaszczyzny zachowań strategicznych z uwzględnieniem szerokiego zakresu narzędzi i koncepcji. Nie ulega wątpliwości, że zagadnienia związane z zarządzaniem strategicznym i decyzjami podejmowanymi w łańcuchu dostaw obejmują szerokie spektrum obszarowe i funkcjonalne, jak również często są trudne do zrozumienia. Dlatego twórcy pracy pokusili się o wskazanie własnego punktu widzenia w powyższych kwestiach.

Książka składa się z pięciu rozdziałów. W pierwszym scharakteryzowano miejsce i istotę strategii logistycznej w procesie zarządzania strategicznego, począwszy od zdefiniowania pojęcia logistycznych decyzji strategicznych, przez strategie logistyczne i ich typologie. W kolejnym główną uwagę zwrócono na modelowe ujęcie łańcucha dostaw. Szeroki zakres badanego obszaru pozwolił na wyodrębnienie cech charakterystycznych i kategoryzację poszczególnych modeli. W rozdziale trzecim opisano tendencje i kierunki rozwoju łańcuchów dostaw, począwszy od odchudzonego i elastycznego, przez inteligentny, zrównoważony, aż do kruchych i wrażliwych. Tematem rozdziału czwartego są zachowania strategiczne w łańcuchach dostaw, ze szczególnym uwzględnieniem teorii gier. Ostatni rozdział to charakterystyka decyzji strategicznych w ujęciu obszarowym. Skupiono się tu zarówno na problemach lokalizacji w łańcuchu, jak i organizacji logistyki, przechodząc do tematów związanych z gospodarką materiałową, obsługą klienta oraz przepływem informacji w łańcuchu.

Publikacja powstała na bazie wieloletnich doświadczeń dydaktycznych autorów, w tym pracy ze studentami na kierunku logistyka WZiEU US, oraz praktycznych obserwacji i badań naukowych związanych z implementacją zagadnień dotyczących podejmowania decyzji strategicznych i wdrażania różnego rodzaju strategii, na różnych poziomach organizacji oraz w obszarze łańcucha dostaw.

Monografia jest zgodna z treściami programowymi przedmiotów wykładanych na studiach wyższych na kierunku logistyka i zarządzanie, obejmujących swoim obszarem tematycznym zagadnienia strategii w logistyce i łańcuchu dostaw oraz wykorzystania narzędzi i instrumentów zarządzania w łańcuchach dostaw. Może służyć pomocą dydaktyczną studentom i nauczycielom akademickim, poszukującym kompleksowego podejścia do problematyki decyzji strategicznych. Może również stanowić praktyczny poradnik dla osób zajmujących się szkoleniami z zakresu implementacji strategii w łańcuchu dostaw, a także menedżerów łańcuchów (logistyki), pragnących uzyskać wiedzę na temat tradycyjnych i nowych narzędzi wspierających podejmowanie decyzji w łańcuchu dostaw.

Intencją autorów było przekazanie czytelnikom wiedzy, która pozwala na skuteczne i sprawne podejmowanie decyzji strategicznych w logistyce, z jednoczesnym uwzględnieniem eliminacji potencjalnego ryzyka niepowodzeń w zarządzaniu łańcuchem dostaw.

Blanka Tundys, Andrzej Rzeczycki, Joanna Drobiazgiewicz

Szczecin, listopad 20171. Istota oraz miejsce strategii logistycznej w procesie zarządzania strategicznego

1.1. Istota decyzji strategicznych w logistyce

Trafnie podjęte decyzje logistyczne przyczyniają się do zapewnienia sukcesu organizacji i całego łańcucha dostaw. Decyzje stanowią wybór jednej możliwości, spośród określonego zbioru, który musi się składać z co najmniej dwóch elementów. Wybór jednej możliwości określa się jako proces decyzyjny, stanowiący proces myślowy, podczas którego świadomie są określane kierunki i sposoby działania . Stosowanie odpowiednio dobranego zbioru technik i metod wspierających decyzje logistyczne może stanowić o sukcesie łańcucha dostaw. Decyzje logistyczne stanowią zbiór podejmowanych działań, które muszą być dostosowane do zmieniających się warunków otoczenia, determinowanych przez złożone struktury środowiska, w jakim funkcjonują łańcuchy. Właściwie podjęte, eliminują w pewnym stopniu zagrożenia oraz ryzyko niewykonania zadań i procesów, zapewniając skuteczność i sprawność ich realizacji.

Podejmowanie decyzji stanowi proceduralno-technologiczną cechę procesu zarządzania o wielorakich uwarunkowaniach ekonomicznych i psychosocjologicznych. Podejmowanie decyzji można rozpatrywać w dwóch znaczeniach: wąskim i szerokim . W pierwszym stanowi jeden z etapów procesu decyzyjnego, oznaczający akt woli decydenta dokonującego nielosowego wyboru jednego ze zbioru możliwych wariantów rozwiązania problemu decyzyjnego (warianty te oczywiście muszą być wcześniej zidentyfikowane lub zaprojektowane). W drugim ujęciu to złożony proces, na który składają się: rejestracja i ocena informacji, identyfikacja problemu decyzyjnego i zastosowanie przyjętego kryterium wyboru, określenie i wydanie decyzji (zadania decyzyjnego) oraz rejestracja informacji o jej wykonaniu. Proces decyzyjny jest więc sekwencją czynności, która zawiera sformułowanie problemu, jego rozwiązanie oraz wdrożenie podjętej decyzji. Istotą procesu decyzyjnego jest podejmowanie decyzji (wybór), które składa się z podmiotu decyzyjnego (decydent), zbioru sytuacji decyzyjnych (warunków), wyników oraz hipotez przyszłych sytuacji kształtujących decyzje.

Do najważniejszych etapów podejmowania decyzji należy zaliczyć:

• identyfikację sytuacji, która wymaga podjęcia decyzji (analiza i określenie sytuacji problemowej w tych warunkach organizacyjnych),

• identyfikację i projekcję wariantów decyzji (określenie zbioru możliwych decyzji, ocena możliwych decyzji),

• ocenę wskazanych wariantów i wybór wariantu najbardziej optymalnego,

• stworzenie warunków do realizacji decyzji,

• weryfikację rekomendowanego wariantu i wprowadzenie korekt lub też powrót do kroków poprzednich w celu uzupełnienia informacji,

• wdrożenie proponowanego i zatwierdzonego wariantu działań,

• obserwację wyników i ich ocenę,

• kontrolę efektów podejmowanych decyzji oraz udoskonalenie (poprawę) podjętych działań – reengineering.

Decyzje logistyczne, uwzględniając zakres i rodzaj informacji, którymi dysponuje decydent, są podejmowane na różnym poziomie zarządzania i stopnia niepewności , co w praktyce oznacza: warunki pewności (względna pewność), warunki ryzyka (częściowa niepewność), warunki niepewności (skrajna niepewność). Niepewność i ryzyko, które się pojawią, najczęściej są związane z niespełnieniem oczekiwań. Jedną z możliwych sytuacji jest pojawiające się zjawisko entropii, czyli zupełniej nieznajomości prawdopodobieństwa zajścia zdarzenia, związanej z niedostatkiem informacji. Ten typ ryzyka powoduje podejmowanie decyzji z pewnym zakładanym prawdopodobieństwem osiągnięcia uzasadnionego rezultatu. Podejmowane decyzje logistyczne wpływają na konkurencyjność organizacji, rozwój struktury produktów i usług, kreowanie składników otoczenia, dlatego podczas trwania procesu konieczne jest posiadanie informacji zarówno prospektywnych, jak i retrospektywnych, które przyczyniają się do podejmowania bardziej trafnych decyzji.

Proces decyzyjny w logistyce obejmuje definiowanie i redefiniowanie strategii w reakcji na zmiany otoczenia lub wyprzedzając te zmiany, a często także je wywołując oraz włączając w to sprzężony z nim proces implementacji, w którym zasoby i umiejętności są tak dysponowane, by osiągnąć przyjęte długofalowe cele rozwoju . W organizacjach i łańcuchach dostaw można wskazać szereg problemów obejmujących różny horyzont decyzyjny i analityczny, które jednocześnie odpowiadają określonym poziomom zarządzania w strukturze kierowania organizacją. Problemy te i towarzyszące im decyzje mogą występować na poziomie : sieci, przedsiębiorstwa, korporacji, łańcucha dostaw i funkcjonalnym. Opierając się na klasyfikacji związanej z pozycją hierarchiczną i celami, jakie mają zostać osiągnięte, decyzje logistyczne podejmowane są więc w kontekście strategicznym, operacyjnym i taktycznym . W ujęciu strategicznym należy rozumieć je jako elementy procesu informacyjno-decyzyjnego wspomaganego procesami planowania, organizacji, motywacji i kontroli, których celem jest rozstrzyganie o kluczowych problemach działalności organizacji, jej przetrwaniu i rozwoju, ze szczególnym uwzględnieniem oddziaływań otoczenia i węzłowych czynników własnego potencjału wytwórczego . Oznacza to, że decyzje logistyczne skupiają się na kluczowych kwestiach dotyczących działalności organizacji, często decydujących o jej rozwoju czy przetrwaniu. Podejmowanie decyzji strategicznych w logistyce wiąże się z zarządzaniem procesami logistycznymi i ma duże znaczenie dla uzyskiwania przewagi konkurencyjnej. Tworzenie efektywnych struktur pozwala na zaspokajanie potrzeb klienta i zapewnienie oczekiwanych zysków .

Do logistycznych decyzji strategicznych można zaliczyć :

• wybór i lokalizację infrastruktury logistycznej związanej z wytwarzaniem i magazynowaniem,

• rodzaje, technologie i wyposażenie magazynów,

• decyzje lokalizacyjne dotyczące tzw. punktów rozdziału,

• decyzje dotyczące metod i sposobów zarządzania zapasami w całym łańcuchu dostaw,

• wybór i zasady współpracy z dostawcami.

W tym ujęciu podejmowane decyzje strategiczne w logistce wspierają działalność i strategię całego przedsiębiorstwa, m.in. przez: wybór strategicznych dostawców materiałów i półfabrykatów, podejmowanie decyzji make or buy (np. własna lub zewnętrzna obsługa transportowa procesów logistycznych), wybór struktury podmiotowej sprzedaży, sieci dystrybucji (sieć własna lub wykorzystanie sieci innych podmiotów), planowanie struktury łańcucha dostaw (liczba ogniw, ich lokalizacja, rola jednostek, lidera), modelowanie i reorganizację sieci, prognozowanie strumienia popytu, wybór odpowiedniej strategii zarządzania pozwalającej na uzyskanie większej efektywności działań logistycznych, w tym zarządzania zapasami, gospodarką magazynową, doborem systemu dystrybucji, transportu czy zagospodarowaniem odpadów. Logistyczne decyzje strategiczne to również decyzje obejmujące racjonalizację kosztów, przy zapewnieniu efektywnej obsługi klienta, dbające o odpowiedni przepływ informacji.

Decyzje taktyczne dotyczą zasobów powiązanych z podstawowymi procesami w organizacji, stanowiąc niezbędny element realizacji jej funkcji. W logistycznym kontekście do decyzji taktycznych należy zaliczyć decyzje dotyczące zakresu i sposobu wykorzystania magazynów, zadań w nich wykonywanych, alokacji zasobów czy wyboru i zakupu środków transportu.

Decyzje operacyjne dotyczą bieżącej działalności i prowadzą do bezpośredniego działania, są ograniczone decyzjami podejmowanymi na wyższych szczeblach, a w ujęciu logistycznym obejmują podstawowe procesy techniczne i ekonomiczne w sferze przepływów towarowych realizowanych w ramach określonych struktur, potencjałów oraz potrzeb, np. zmiana statusu klientów czy opracowywanie planów awaryjnych. Problemy decyzji strategicznych w zakresie logistyki odnoszą się również do planowania wielkości produkcji, sposobu zaopatrzenia/zakupu, powiązań lokalizacyjnych w łańcuchu, systemu i sposobów alokacji zapasów, w tym magazynów, organizacji procesów transportowych (ich minimalizacji przy zachowaniu terminowości i określonej jakości), procesów związanych z przepływem materiałów i informacji w łańcuchu dostaw i ich usprawnianiem, zaspokajaniem potrzeb interesariuszy, optymalizacją działań, biorąc pod uwagę zachowanie zasady złotego trójkąta logistycznego (koszty, czas, jakość – rys. 1.1), jak również optymalne wykorzystanie infra- i suprastruktury, zapewnienie odpowiedniego poziomu obsługi logistycznej, jakości zarówno strumienia materialnego, jak i procedur zarządzania infrastrukturą informatyczną i technologiami związanymi z przepływem informacji, uwzględniania w ramach działalności aspektów kosztowych i oparcia podejmowanych decyzji na rachunku ekonomicznym, decyzji lokalizacyjnych, modernizacji struktury łańcucha oraz struktur organizacyjnych, w tym powołania odpowiednich służb logistycznych, wyboru odpowiednich sposobów zarządzania zapasami, wykorzystania nowoczesnych metod zarządzania, tworzenia odpowiedniego systemu wsparcia logistycznego.

W ujęciu obszarowym decyzje logistyczne dotyczą sfery zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji, biorąc pod uwagę procesy przemieszczania dóbr, magazynowania, pakowania, manipulacji, uszlachetniania, kontroli, realizacji zamówień, zwrotów, gromadzenia i usuwania odpadów.

Rysunek 1.1. Idea „złotego trójkąta logistycznego”

Źródło: .

Decyzje muszą uwzględniać różne możliwości rozwiązań, aby móc podjąć te najbardziej słuszne, decydowane w odpowiednim czasie, jak również obejmować efektywność kosztową, bazując na rachunku ekonomicznym, zapewniać odpowiednią jakość realizowanych zadań, spełniając określone cele.