Doktor Omega. Fantastyczne przygody trzech Francuzów na Marsie - ebook

Arnould Galopin

Arnould Galopin urodził się 9 lutego 1863 roku w Marbeuf, mieście położonym w Normandii, gdzie jego ojciec pracował jako nauczyciel. Naukę zaczął w Liceum Corneille’a w Rouen, a dokończył w Paryżu, gdzie później przeniosła się jego rodzina. Po odbyciu służby wojskowej został nauczycielem, a następnie przez dziesięć lat pracował jako dziennikarz, pisząc głównie dla dwóch gazet: „La Nation” i „Le Soir”.

Następnie zwrócił się w stronę literatury pięknej i w 1903 roku opublikowana została jego pierwsza powieść Zakorzenieni. Jednocześnie debiutował w „La Vie Populaire” pierwszym wydaniem w odcinkach powieści płaszcza i szpady noszącej tytuł Szpieg kardynała. Potem związał się z Henrym de la Vaulx, by napisać w odcinkach Sto tysięcy lig w przestworzach. W 1906 roku w magazynie „Mon Beau Livre” ukazała się powieść Doktor Omega, która odniosła wielki sukces, a Galopin zyskał przydomek „Współczesnego Jules’a Verne’a”.

Od tamtej pory wydaje książkę za książką, a przez trzydzieści lat będzie żył z „przygodą na co dzień”, ku wielkiemu zadowoleniu jego czytelników, zarówno dorosłych, jak i młodzieży. Dużo jego powieści ukazuje się w odcinkach w „Le Journal” i „Le Petit Journal”, czasopismach o wysokich nakładach.

Po okresie współpracy z wydawcami Fayardem i Tallandierem przenosi się do wydawnictwa Albina Michela, którego już nie opuści i z którym będzie utrzymywał ciepłe, przyjazne stosunki.

Arnould Galopin napisał około stu dzieł, próbując prawie wszystkich gatunków literackich. Tworzył utwory historyczne, marynistyczne, fantastycznonaukowe, przygodowe, detektywistyczne i romanse. Swoje powieści bardzo często adresował do dzieci i młodzieży, co wyraża się dwudziestoma ośmioma tysiącami stron obfitujących we wszelkiego rodzaju przygody.

Nagła śmierć, która nastąpiła 9 grudnia 1934 roku w Paryżu, zakończyła drogę twórczą autora literatury popularnej, który starał się przenosić do niej humor i rozrywkę w dobrym i żywym stylu.Rozdział I

Tajemniczy człowiek

Mojemu przyjacielowi, Henry’emu de la Vaulx

W jaki sposób poznałem doktora Omegę? To cała historia… historia dziwna… fantastyczna… niepojęta, i może lepiej byłoby sobie życzyć, bym nigdy nie spotkał tego człowieka…!

Moje życie nie zostałoby wywrócone do góry nogami przez owe nadzwyczajne wydarzenia, i czasami zadaję sobie pytanie, czy mi się nie śni ta przedziwna przygoda, która mi się przydarzyła i uczyniła ze mnie bohatera, pomimo że pewnie jestem najmniej odważnym ze śmiertelników.

Jednak porozcinane gazety, magazyny i przeglądy, które leżą porozrzucane na stole, przywołują mnie do rzeczywistości.

Nie! To nie było senne marzenie… Nie stałem się zabawką jakiejś chorobliwej halucynacji…

Faktycznie na blisko szesnaście miesięcy opuściłem ten znany nam świat.

Jaką dziwaczną istotą jest człowiek…!

Prawie zawsze w chwili, kiedy czuje się najspokojniejszy, kiedy wreszcie cieszy się tak gorąco wyczekiwanym szczęściem, zaczyna poszukiwać najgłupszych komplikacji i sprowadza, jakby dla przyjemności, serię zupełnie niepotrzebnych kłopotów.

Po długim ściganiu fortuny, kiedy to nie dawałem rady chwycić jej w przelocie, dostałem niespodziewaną szansę odziedziczenia miliona franków po starym stryju, którego zawsze uważałem za biednego jak Hiob1, gdyż żył w straszliwej nędzy i nosił brudne łachmany, zaledwie cudem się na nim trzymające.

Tymczasem po śmierci stryja znaleziono w jego sienniku tysiąc biletów bankowych po tysiąc franków.

Co prawda były już dobrze wymięte, ale proszę mi wierzyć, że nie robiłem żadnych trudności, by je skwapliwie przyjąć.

Kiedy tylko stałem się posiadaczem tej fortuny, natychmiast wycofałem się na prowincję. Nabyłem w Marbeuf2, moim rodzinnym mieście, ładny domek otoczony pięciohektarowym parkiem i bez najmniejszego żalu opuściłem ten paryski wir, w którym traci się energię i tak często toną nadzieje.

Ja, który byłem wołem roboczym… niestrudzonym fanatykiem pisania, gdy tylko stałem się bogaty, wyrzekłem się w jednej chwili wszelkiej pracy piórem, a nawet wszelkiej lektury.

Zamknięty w moim rodzinnym gnieździe, żyłem sobie spokojnie, nie nudząc się. Podobno są natury, które nie potrzebują ruchliwego świata, aby się zajmować lub bawić, i to, co dla jednych jest monotonne, dla drugich jest źródłem niewyczerpanych rozkoszy.

Każdy niesforny hałas raził moje uszy dysharmonią i sprawiał mi nawet wrażenie bolesnego bólu. Pragnąłem, żeby wokół mnie nie rozbrzmiewały żadne inne odgłosy, jak tylko głos moich skrzypiec, gdyż zapomniałem powiedzieć, że tylko jedna rzecz… jedyna… wiązała mnie jeszcze z cywilizowanym światem: namiętność do muzyki.

Kupiłem skrzypce Stradivariego po jednym zmarłym wirtuozie, który umarł nagle w czasie wykonywania koncertu Spohra3, a szczęśliwie udało mi się nabyć ten instrument prawie za darmo, czyli za czterdzieści pięć tysięcy franków.

Wiem o tym, że to, co zrobiłem, wywoła uśmiech wszystkich tych, dla których muzyka jest czymś strasznym. Wyłożyć czterdzieści pięć tysięcy franków na skrzypce, toż to czyste szaleństwo!

Możliwe, ale każdy ma swoje gusta.

Wolę wykonywać na stradivariusie dzieła naszych starych mistrzów, niż pędzić po drogach z prędkością stu kilometrów na godzinę.

Spędzałem więc czas, prowadząc na strunach mego instrumentu wspaniały smyczek wykonany z drzewa z Pernambuco, którego samo zakończenie było samo w sobie małym arcydziełem.

Jak tylko wstawałem, natychmiast ustawiałem się przed pulpitem i gorliwie pracowałem nad najtrudniejszymi koncertami Paganiniego4, Alarda5, Vieuxtempsa6 i innych.

Nie można jednak powiedzieć, że grałem w celu zdumiewania współczesnych mi ludzi.

Nie, byłem po prostu samotnym skrzypkiem, zatopionym w swej sztuce, zapalonym, niestrudzonym, lecz skromnym wykonawcą.

Od czasu do czasu odwiedzał mnie stary przyjaciel, członek Akademii Inskrypcji i Literatury Pięknej7, który niegdyś był moim współpracownikiem i z którym odniosłem kilka sukcesów księgarskich.

No cóż! Muszę się do tego przyznać, że kiedy ten przyjaciel dzwonił do bramy i kiedy widziałem w alejce jego wysoką sylwetkę czapli, nie mogłem się powstrzymać przed odruchem złego humoru.

Jednakże starałem się dobrze go przyjmować (z dnia na dzień nikt nie staje się dzikim człowiekiem), ale kiedy cały dzień musiałem znosić jego obecność, zaczynałem okazywać zniecierpliwienie… Na drugi dzień już go nie słuchałem i podczas gdy on zagłębiał się w długie dysertacje na temat niedawnego odkrycia jakiegoś średniowiecznego palimpsestu8, z roztargnieniem cicho grałem pewne adadżio9 Beethovena.

Ów przyjaciel niewątpliwie stwierdził, że ze swoimi skrzypcami byłem tak nudny jak monsieur10 Ingres11, ponieważ nigdy już się nie pojawił.

Jednakże, wysilając się nieustannym odczytywaniem podwójnych i potrójnych ósemek, oczy bardzo się męczyły, a palce traciły elastyczność wskutek zbyt długich ćwiczeń.

Wtedy starannie chowałem skrzypce do palisandrowego futerału, prawdziwego arcydzieła z końca siedemnastego wieku i szedłem usiąść na małym tarasie położonym na skraju mego parku, przy samej drodze.

Tam, cały czas rozmyślając o sonatach i kantylenach12, pozwalałem wzrokowi błąkać się po krajobrazie, który się przede mną rozciągał.

Jak okiem sięgnąć widziałem bujne lasy, między którymi tu i ówdzie przeświecały łupkowe dachy jednakowych dzwonnic. U moich stóp, to znaczy poniżej tarasu, wzdłuż zaledwie przejezdnej uliczki ciągnęło się w szeregu kilka domków, w większości o łamiącej serce architekturze. Zbudowane z czerwonych i czarnych cegieł ułożonych z taką symetrią, że były podobne do dość rozległych szachownic.

Na samym skraju wsi drzemała wielka i monotonna równina, w środku której wznosiły się dwa straszliwe hangary, które zawsze brałem za fabryki albo lotnicze remizy.

Te ponure zabudowania trochę mi psuły harmonię horyzontu, jednak nadmiernie się tym nie martwiłem…

Zresztą w kwestiach estetyki byłem nieporównanie obojętny.

Pewnego wieczora siedziałem na tarasie zatopiony myślami w jakichś melodyjnych marzeniach i nie spostrzegłem się, jak nadeszła noc.

Miałem właśnie wstać, aby wejść z powrotem do domku, kiedy nagle przede mną złowróżbny błysk rozświetlił niebo, rozwijając się jak ogromny ogniowy wąż… Na chwilę wielkie iskrzenie oświetliło nagle uśpione pola i straszny trzask, głośny huk jak odgłos tysięcy wodospadów napełnił powietrze i potoczył się echami… Ziemia zatrzęsła się potężnym dreszczem.

Uczułem, że zostałem zrzucony z mego rocking-chair13, a szkło z okien mego kiosku spadło mi deszczem na głowę… Głośno krzyknąłem…

Natychmiast przybiegli ogrodnik oraz kamerdyner i podnieśli mnie, mając zapłakane twarze. Może obawiali się, że zostałem niebezpiecznie ranny, może niespokojnie wypatrywali, czy nie zostałem zabity, co pozbawiłoby ich idealnego pana, mało wymagającego względem służby, żyjącego w spokojnym miejscu, co było dla nich prawdziwą synekurą14. Kiedy się przekonali, że wcale nie byłem ranny, ich twarze się rozjaśniły.

– Co to było…? Co się stało…?! – krzyknąłem.

Jakiś człowiek, który akurat przechodził wzdłuż parkowego muru, usłyszał moje pytanie i spiesznie rzucił mi te słowa:

– To jeden z hangarów doktora Omegi wyleciał w powietrze…

Potem pospiesznie skierował się na miejsce nieszczęśliwego wypadku.

– Doktor Omega…? Doktor Omega…? – szeptałem, spoglądając na służących. – Kim jest ten osobnik…? Wy go znacie…?

– To jakiś stary oryginał – odpowiedział mi ogrodnik – który z nikim nie rozmawia… To zadziwiające, że go pan jeszcze nie zauważył, ponieważ każdego poranka, około dziewiątej, przechodzi tą drogą. Doktor Omega jest malutkim człowieczkiem ubranym na czarno. Ma straszną twarz i mówi się w okolicy, że rzuca uroki… Wieśniacy uciekają od niego jak od dżumy… starają się nawet nie spotkać z jego wzrokiem, bo mówią, że jego oczy sprowadzają nieszczęście…

– Och! – rzuciłem z roztargnieniem.

Otrzepano mnie moją chustką do nosa i po chwili opuściłem taras.

Cały wieczór pozostawałem zamyślony… Nawet nie mogłem grać na skrzypcach. Ten nerwowy stan złożyłem na karb silnych emocji, jakich doznałem, i w końcu poszedłem spać.

Przebywając w moim pokoju, zobaczyłem, że lustro z mojej szafy było strzaskane, a pastelowy portret przedstawiający mnie jako dwudziestoletniego młodzieńca spadł koło mojego łóżka.

– Jak na eksplozję – zauważył mój kamerdyner – to można powiedzieć, że była jedyna i piękna! Pewnie musiała spowodować ofiary… Cóż za siła! Pewne jest, że ten doktor powinien zapłacić panu odszkodowanie… Trzeba będzie wymienić lustro i ramę portretu…

– Doskonale… – powiedziałem. – Zobaczymy… zasuń firany.

Służący posłuchał, a ponieważ nie potrzebowałem już jego pomocy, wyszedł.

Przez jakiś kwadrans chodziłem po pokoju, paląc papierosa, a następnie położyłem się i zgasiłem lampę.

Dziwna rzecz: ja, który zawsze zasypiałem jak człowiek szczęśliwy, tego wieczora nie potrafiłem zmrużyć oka… Bez przerwy rozmyślałem o hangarze, o eksplozji i o doktorze Omedze, i wbrew własnej woli starałem się wyobrazić sobie wyraz twarzy tego człowieka, napełniającego trwogą całą wieś.

„Kto wie – myślałem – czy nie leży połamany pod gruzami swojej budowli?”.

Nawet zacząłem go już żałować.

Powoli te myśli stawały się obsesyjne.

Wreszcie udało mi się zasnąć. Lecz wkrótce obudził mnie nagle lekki trzask… jakby ślizganie się czegoś… Słuchałem przez parę sekund, wstrzymując oddech, potem uniosłem się delikatnie na łóżku… Nic więcej nie usłyszałem.

„Przyśniło mi się” – pomyślałem.

Ponieważ głowa mi ciążyła, wstałem i otworzyłem okno.

Na zewnątrz przeleciał nietoperz i zanurzył się w zagajniku. W oddali drzewa, które przez chwilę oświetlił księżyc, otulała niebieskawa mgła.

Nad równiną unosił się słaby blask podobny do dogasającego ogniska… Były to resztki kończącego się tlić hangaru.

Obszedłem naokoło mój pokój, potrącając nogą przedmioty, które przy panującej ciemności wydawały mi się podejrzane. W końcu, zupełnie uspokojony, zamknąłem okno i powróciłem do łóżka.

Jak długo drzemałem…? Nie potrafię tego powiedzieć… Nagle poczułem się jakoś dziwnie słaby… Wydawało mi się, że się duszę, że na piersiach mam jakiś ogromny ciężar.

Podskoczyłem na łóżku i wtedy bardzo wyraźnie usłyszałem łoskot ciała padającego na parkiet…

Cały zdrętwiałem, a jakieś dziwne uczucie błyskawicznie przeniknęło całe moje jestestwo. Serce moje dzwoniło nierówno jak na alarm… drżały mi wszystkie kończyny… Czułem jakiś przejmujący wewnętrzny chłód i lekkie ukłucia niemal tuż pod skórą.

Teraz już absolutnie nie mogłem wątpić…

Ktoś był w moim pokoju…! Byłem tego pewny…

Długo leżałem nieruchomo, głęboko ukryty pod przykryciem… Wreszcie, stopniowo, odważyłem się wychylić głowę spod kołdry…

Wokół mnie było zupełnie cicho. Już zaczynałem nabierać otuchy i przedstawiałem sobie tysiące przyczyn, by tłumić uczucie trwogi, gdy straszny obraz zmroził mi krew w żyłach.

Przy moim łóżku… w ciemnościach… wpatrywało się we mnie dwoje oczu – dwoje fosforyzujących oczu, które wydawały mi się ogromne. Opanował mnie szalony strach… zęby mi szczękały. Straciłem zupełnie głowę… wyobraźnia się rozbujała i zobaczyłem straszliwe rzeczy…

Wydało mi się, że meble w pokoju ożywiły się i wkrótce rodzaj jakiegoś świecącego obłoku oświetlił przerażającą figurę.

Jakaś piekielna istota – potwór o drapieżnej twarzy – znajdowała się kilka kroków ode mnie. Stworzenie, wpatrując się we mnie, uśmiechało się szyderczo, a kosmyk białych włosów podobny do piór czapli białej sterczał i poruszał się na jego błyszczącej czaszce. Jego dziwne lśniące oczy kręciły się w orbitach, otwierały się powoli albo kryły pod czerwonymi, wielkimi powiekami, prawie regularnie podnoszącymi się i opadającymi. Jednocześnie usłyszałem groźny odgłos kłapiących szczęk, a na rozbitym lustrze przeczytałem napisane ognistymi literami to prorocze słowo: Omega!

Zupełnie nic nie pamiętam, co się działo dalej, bo zemdlałem. Gdy ponownie odzyskałem zmysły, mój kamerdyner opuszczał story, aby mnie zasłonić od promieni słońca, które padały wprost na łóżko. Przetarłem oczy, rozejrzałem się naokoło osłupiałym spojrzeniem, potem spojrzałem na sufit, ściany i meble. Oprócz pękniętego lustra, nie znalazłem niczego podejrzanego.

Jednak jeszcze się nie uspokoiłem, a kiedy mój służący miał wyjść, zatrzymałem go pod byle jakim pretekstem… Nie chciałem zostać sam.

W chwili, gdy miałem się zabierać do wstawania, zobaczyłem, że w nogach łóżka śpi duży czarny kot, którego nigdy w domu u siebie nie widziałem. Prawdopodobnie, wystraszony hukiem eksplozji, schronił się do mego pokoju… i ponieważ było mu tu dobrze, to w nim pozostał…

W jednej chwili mój umysł doznał olśnienia… Wszystko zrozumiałem. Ten dziwny ciężar, który poczułem na piersiach… ten łoskot ciała spadającego na parkiet… te błyszczące oczy… tak, teraz wszystko się wyjaśniło.

Zwierzę położyło się na mnie… Stąd wziął się ucisk, jakiego doznałem. Następnie usadowiło się na moim łóżku, a te dwie fosforyzujące kule, które tak mocno mnie nastraszyły… to były jego oczy.

Wszystko to działo się w półśnie i mój biedny mózg, silnie wzburzony wydarzeniami minionego dnia, na dobre się rozhulał…

Zasnąłem, rozmyślając o doktorze Omedze, i moja wyobraźnia wykuwała fantastyczne idee, jak to się często zdarza, kiedy pogrążycie się w niezwykle niespokojnym śnie.

Wreszcie wstałem z łóżka, wziąłem kąpiel i poczułem się prawie uspokojony. Tymczasem po godzinie lub dwóch znowu stałem się nerwowy i rozdrażniony. Ponownie zaczęły mnie nawiedzać wspomnienia o doktorze.

Spróbowałem zagrać na skrzypcach, ale zupełnie nie potrafiłem złapać harmonii, a smyczek, jakby całkiem niewyważony w mojej ręce, żałośnie skrzypiał po strunach.

Przyprowadziło mnie to do rozpaczy. Ze złością tupnąłem nogą i wyszedłem z domu.

Udałem się na taras i oparłem się łokciem o mur odgradzający ogród od ulicy. Byłem po prostu wściekły… wściekły, że źle spałem, że miałem takie przeklęte koszmary… wściekły także na to, że ciągle myślałem o doktorze Omedze, który powinien mi być całkowicie obojętny.

Jaka zatem fatalność popychała mnie do tego, bym ciągle zajmował się tym człowiekiem?

Nie brakowałoby ekspertów w nauce psychologii, którzy ten osobliwy stan mego umysłu wyjaśnialiby zjawiskiem telepatii, czyli transmisji myśli, ale między doktorem a mną nic nie mogło dawać powodu do takich przypuszczeń. Jak dwie istoty, które nigdy się nie widziały, które wzajemnie się nie znały, mogłyby mieć taką łączność duchową…?

Właśnie o tym rozmyślałem, gdy usłyszałem pode mną, na drodze, jakiś cichy, drżący, nosowy głos, przejmujący dreszczem zgrozy. Przechyliłem się przez ogrodzenie i nie mogłem powstrzymać okrzyku zdziwienia.

Ten głos…! Był to głos doktora Omegi… Tak… to był on, on sam, którego miałem przed oczami. To na pewno był człowiek, którego opisała mi moja służba. I to on śpiewał…! śpiewał…! On śpiewał…! Kilka godzin po straszliwej katastrofie, która z pewnością nie obeszła się bez ofiar. Ależ było to niesłychane… niezrozumiałe!

Chciałem go zaczepić, kiedy nagle skręcił i ruszył wąską ścieżką wijącą się między ogrodzeniami.

Przez chwilę miałem ochotę krzyknąć do niego, by się zatrzymał… Już nawet zamierzałem to zrobić, kiedy wstrzymało mnie poczucie konwenansów.

Nie byłoby przyzwoite wołać głośno do człowieka, którego się nie znało.

Nareszcie miałem sposobność przyjrzeć się dokładnie temu ekstrawaganckiemu osobnikowi, gdyż było go widać prawie całego, kiedy szedł ścieżką.

Był to bardzo malutki człowieczek, bardzo podobny do zmarłego pana Renana15. Miał dużą głowę, długie siwe włosy i trupio bladą, nalaną twarz. Pomimo ciepła – mieliśmy pełnię lata – na głowie nosił jedwabny kapelusz, a ubrany był w czarny surdut z długimi połami wyposażonymi w kieszenie, w których można było dojrzeć rulony białego papieru.

Szedł, lekko podskakując, a jego skrzypiące buciki wydawały delikatny dźwięk, dość podobny do śpiewu świerszcza.

W ręku trzymał laseczkę, którą od czasu do czasu kreślił na ziemi jakieś figury, absolutnie nie przerywając swej drażniącej śpiewnej deklamacji.

Stopniowo się oddalał i głos stawał się coraz cichszy… Wkrótce był to już tylko słaby szmer, zaledwie dosłyszalny… jakieś śmieszne gruchanie.

To jego nagłe pojawienie się absolutnie nie zaspokoiło mojej ciekawości, a wręcz przeciwnie, tylko ją pobudziło.

Ów poczciwiec, który w każdych innych okolicznościach nawet nie zwróciłby mojej uwagi, teraz rzeczywiście wydał mi się istotą dziwną… diaboliczną…

Jawił mi się jako jeden z tych potępieńców śpiewających pośród ognia, o których mówi Dante16… Jak jakiś zły duch, złośliwy gnom17 pełen piekielnej przewrotności.

Bo czyż można śpiewać, gdy wokół siebie sieje się śmierć…?

Cały dzień chodziłem zły jak pies, a moi służący, którzy nie byli przyzwyczajeni do wysłuchiwania wymówek, byli trochę zdziwieni tym, że przy każdej okazji im wymyślałem.

Nie myślałem już nawet o biednym stradivariusie. Przedmiotem wszystkich moich myśli był jedynie doktor Omega. Jego postać, którą teraz już znałem, po kolei przyjmowała w mojej głowie dziwaczne formy. Doszedłem nawet do tego, że zrobiłem następujące spostrzeżenie: potwór, którego widziałem w mojej zmorze, oraz doktor Omega dziwnie byli do siebie podobni.

Można było uwierzyć, że ta postać w moim śnie przybierała pozory prawdy i że moja przerażona wyobraźnia nie tak całkiem wymyśliła sobie nocne sceny.

Coraz bardziej pożerała mnie paląca ciekawość… Za jaką bądź cenę musiałem poznać tego zagadkowego starca… Chciałem z nim porozmawiać, bodaj tylko chwilę… zapytać go, w końcu się dowiedzieć, jaką to tajemniczą robotą się zajmował. Prędko podjąłem decyzję.

Nazajutrz w godzinie spaceru doktora znajdę się na jego drodze!

Ponieważ bałem się, aby znowu nie nawiedziły mnie podczas snu jakieś straszne wizje, tego wieczora nie położyłem się wcale spać.

Wyciągnąłem się w fotelu i pozostawiłem zapaloną lampę.

Jakże długa wydawała mi się ta noc!

Nareszcie bladawe światło prześlizgnęło się przez podwójne okienne zasłony.

Ubrałem się bez pomocy kamerdynera i wyszedłem z parku przez barierę, która wychodziła na pola.

Był to obłęd, żeby tak wcześnie wychodzić z domu, skoro ten, z którym chciałem się spotkać, zazwyczaj przechodził obok tarasu dopiero o dziewiątej. Ale zżerała mnie gorączkowa niecierpliwość. Nie mógłbym usiedzieć w domu. Potrzebowałem ruchu, aby w ten sposób oszukać oczekiwanie.

Zaledwie minąłem łąki, które otaczały mój domek, uczułem, że coś mnie przyciąga w stronę, w którą wcale nie chciałem iść.

Daremnie zatrzymywałem się, skręciłem w bok, szedłem całkiem nieznanymi mi ścieżkami – nieprzezwyciężona siła ciągle pchała mnie ku drodze wiodącej pod górę, na równinę zamieszkiwaną przez doktora Omegę. W końcu doszedłem do miejsca, gdzie kończyło się wzgórze.

Przede mną rozścielała się dolina. W promieniach wschodzącego słońca drogi wiodące gdzieś w dal, które perspektywa czyniła bardziej urwistymi, przybrały barwy stopionego złota. Rzuciłem wzrokiem po równinie i zobaczyłem zwartą masę dymiących szczątków, złożoną z mnóstwa grubych belek, desek i dziwnie pomieszanych żelaznych okuć.

Powyżej tych ruin unosiły się jakieś opary zielonkawego światła, niewątpliwie spowodowane rozkładem kwasów i substancji chemicznych. Wydało mi się nawet, że pośród tych gruzów dostrzegam zwęglone ciała, wyciągające ku niebu czarne, poskręcane ramiona.

Gdy podszedłem bliżej, przekonałem się, że to, co brałem za zwęglone ciała, były to po prostu walcowate zbiorniki, przy których trzymały się jeszcze opalone resztki drewnianych podpór. Pośród całego tego rumowiska ujrzałem nietknięty globus, trochę osmalony i pochylony, podobny do wielkiej głowy Murzyna, co miało w sobie coś groteskowego i przygnębiającego. Dalej leżały rozrzucone książki… stary wysoki kapelusz i czerwony szlafrok wiszący na złamanym wieszaku. Dokoła miejsca wybuchu ziemia była zryta, jakby zaorana… na niej zaś leżało kilka drzew ściętych przy samym gruncie.

Byłem zajęty wpatrywaniem się w ten smutny widok, kiedy z tyłu doszedł mnie nagle jakiś cienki, wesoły głos. Odwróciłem się błyskawicznie i w tejże chwili znalazłem się naprzeciwko doktora Omegi.

Pozdrowił mnie z uśmiechem, ale wydawało mi się, że w tej jego uprzejmości kryło się coś ironicznego i okrutnego.

– No i co…? – rzekł z ostrym, szyderczym uśmieszkiem. – Jak to się cudownie usmażyło!

– Tak… rzeczywiście – wyjąkałem – ale tak się szczęśliwie złożyło, że nie było żadnych ofiar…

Doktor zdawał się nie słyszeć tego ostatniego spostrzeżenia. Po trochu się ośmielałem:

– Pan jest zapewne wynalazcą? – zapytałem.

Kiwnął potakująco głową.

Chciałem go zapytać, na czym polegają jego wynalazki, ale nie miałem odwagi. Nie mogłem jednak pozwolić, aby tak odszedł. Koniecznie musiał się wytłumaczyć. Na szczęście błysnęła mi genialna myśl.

– Ja także… jestem… wynalazcą! – wykrzyknąłem.

Przez kilka chwil starzec patrzył na mnie uważnie i można było wierzyć, że był chyba zadowolony z egzaminu, bo lekki uśmiech przemknął po jego nalanej twarzy pozbawionej zarostu. Nagle położył mi rękę na ramieniu i nieoczekiwanie zadał mi dziwaczne pytanie:

– Czy pan jesteś odważnym człowiekiem?

– O co chodzi…? – zapytałem, dość zaniepokojony.

– Później się pan dowie… Pytam tylko, czy jest pan odważnym człowiekiem.

– Bez wątpienia! – odpowiedziałem, wypinając pierś i marszcząc brwi.

– Czy bał się pan kiedyś w swoim życiu…?

– Nigdy…! – skłamałem bezczelnie.

– To dobrze… – powiedział doktor. – Jest pan tym, którego szukam… Jak się pan nazywa?

– Denis Borel.

– Proszę przyjść do mnie wieczorem… o dziewiątej.

– Tam…? – zapytałem, wskazując palcem na ocalały z katastrofy hangar.

– Tam… tam… Zadzwoni pan do tych małych drzwiczek… ale uprzedzam pana: dzwoń głośno, bo jestem trochę głuchy… A zatem, do widzenia… do dzisiejszego wieczora, mój przyjacielu…!

I doktor uścisnął mi dłoń. Dotknięcie wywarło na mnie nieprzyjemne wrażenie. Miałem uczucie, jakbym dotknął skóry węża…

„Mój przyjacielu…! Nazwał mnie swoim przyjacielem…! – myślałem, wracając do domu. – Niech mnie diabli, jeśli przyjmę jego zaproszenie! Ten człowiek jest po prostu wariatem… Gdyby chciał ze mną mówić… to mógł to zrobić w tamtej chwili. Ach, jeśli on sobie wyobraża, że pójdę w nocy do jego baraku, to się myli…! Nie mam wcale ochoty spędzać wieczora z obłąkanym…”.

Wróciłem do domu, z wielkim apetytem zjadłem śniadanie, a po południu dwie godziny grałem na skrzypcach.

Wykonałem zachwycająco Taniec chochlików Bazziniego18… i wydawało mi się nawet, że moje pizzicata19 prawie mogły rywalizować z tymi wykonywanymi przez Jana Kubelíka20. Jednakże wraz z nadejściem wieczora ponownie ogarnęła mnie wcześniejsza obsesja.

Znowu zacząłem myśleć o porannej rozmowie i po wielu etapach dedukcji doszedłem do tego, że pytałem się, czy doktor Omega rzeczywiście jest chory psychicznie.

„W końcu – mówiłem do siebie – w jego oczach nie ma nic niepokojącego… Wzrok ma trochę twardy, to prawda, ale to niewątpliwie pochodzi stąd, że jego oczy mają jasnoniebieski kolor. Jego gesty nie przypominają gestów wariatów, którzy mają ruchy niekontrolowane, nagłe, nerwowe. A doktor Omega, dalibóg!, był raczej umiarkowany w gestach. Z pewnością jest to oryginał… ale kto nim nie jest? Ci, których istnienie schodzi na ciągłych poszukiwaniach, mimo wszystko mają prawo wyróżniać się osobliwym sposobem chodzenia… Nic bardziej nie odrywa człowieka od rzeczy zewnętrznych jak gorączka wynalazków”.

Summa summarum: myśliciele są innym gatunkiem ludzi o cudownym, potężnym, mocno skomplikowanym mózgu, by być zrozumianymi przez mało wyrazistych osobników, którzy traktują mrzonki jak wszystko to, co przekracza ich sposób myślenia.

Miałem więc prawo uważać doktora Omegę za wariata, nie obejrzawszy uprzednio jego dzieła? A jeśli ten człowiek był geniuszem…?

Nadeszła pora obiadu. Nie dotknąłem nawet podanych potraw. Zadowoliłem się jedynie bulionem, do którego wbiłem sobie dwa jajka i wypiłem pół szklaneczki wina. Gdy wstałem od stołu, byłem jeszcze bardziej niespokojny i bardziej podniecony, jak nigdy wcześniej.

Usadowiłem się w salonie i od nowa zacząłem rozmyślać. Jeśli nie pójdę na umówione spotkanie naznaczone przez doktora, wyjdę w jego oczach na tchórza, a kiedy spotka mnie w najbliższym czasie, roześmieje mi się prosto w nos.

Z drugiej strony zbyt mocno interesował mnie ten człowiek, abym miał nie skorzystać ze sprzyjających okoliczności, dających mi nareszcie możność poznania go.

Jednak niepokoiła mnie pewna rzecz. Dlaczego pytał, czy się bałem kiedy w swoim życiu…?

„Ba! – pomyślałem sobie – wkrótce zobaczymy!”.

Wybiło wpół do ósmej. Wstałem i szykowałem się do wyjścia, kiedy zatrzymała mnie nowa refleksja…

A jeśli doktor podda mnie jakiejś ciężkiej próbie…? Jeśli to naprawdę jest niebezpieczny wariat…? Ach, doprawdy! tym gorzej! Będę się bronił… Zresztą będę posiadał broń… zabiorę swego smitha & wessona21.

Przybywszy, od razu przecież zobaczę, jaka będzie jego postawa… Jeśli mi się wyda dwuznaczna, to szybko postaram się opuścić towarzystwo tego tajemniczego wynalazcy. W przypadku, gdyby mnie chciał zatrzymać siłą, to, do diabła, potrafię mu się wymknąć…! Jestem młody, silny… a on to starzec. Łatwo dam sobie z nim radę…

Już byłem w przedsionku. Kazałem sobie podać mój kauczukowy płaszcz, pogoda była bowiem burzowa, i wsunąłem mego smitha do bocznej kieszeni marynarki.

Służący, który zauważył ten ruch, nie mógł pohamować odruchu trwogi.

– Pan wychodzi? – zapytał mnie z osłupiałą miną.

– Tak… co w tym nadzwyczajnego?

– To, że od czasu, jak jestem tutaj na służbie, ani razu nie wychodził pan z domu.

– Mam umówione spotkanie – odparłem i dodałem przez czystą fanfaronadę, oczywiście z dużym naciskiem, następujące słowa: – mam umówione spotkanie z doktorem Omegą…

Lokaj wytrzeszczył przerażone oczy.

– Pan idzie do tego… starego czarownika…? Och, panie! niech pan się strzeże… Ten człowiek jest do wszystkiego zdolny… Jeszcze dzisiaj po południu opowiadano mi o nim straszliwe rzeczy… żeby pan wiedział…

Wzruszyłem ramionami i wyszedłem ze spokojnym wyrazem twarzy, chociaż wewnątrz byłem silnie wzburzony.

Jak tylko znalazłem się na drodze, zacząłem iść bardzo szybko, stukając obcasami…

Po niebie przewijały się czarne, skłębione chmury. Nie było nic widać na dziesięć kroków. Jednakże gdy mijałem pierwsze domy wsi, na małą chwilkę ukazał się księżyc. Wtedy na ziemi zarysował się mój cień… cień niewspółmiernie ogromny, który tworzył przede mną chyboczącą się plamę.

Przechodziłem właśnie koło farmy położonej przy wejściu na równinę, kiedy gdzieś zaczął wyć pies, i ogarnęło mnie nerwowe dygotanie.

Czyżby odwaga miała mnie opuścić? Zebrałem się w sobie, silniej nacisnąłem czapkę i stanowczym krokiem skierowałem się ku hangarowi, w którym świeciło się tylko w jednym oknie.

Przybywszy przed ciemny budynek, zawahałem się na kilka sekund; w końcu jednak schwyciłem za łańcuszek zwieszający się z prawej strony drzwi i nagle mocno go pociągnąłem.

Nie potrafię opisać wrażenia, jakie wywarł na mnie dźwięk małego dzwonka, który poruszyłem. Nieboszczyk, któremu Opatrzność pozwoliłaby usłyszeć dźwięk pogrzebowego dzwonu, nie byłby bardziej rozemocjonowany niż ja w tej chwili.

Wkrótce w zakratowanym okienku błysnęło światło, drzwi się otworzyły i znalazłem się naprzeciw doktora Omegi.

Głowę miał odkrytą, a na jego czaszce o barwie kości słoniowej z trwogą spostrzegłem mały pęk białych włosów, sterczący pionowo jak kitka.

Momentalnie przypomniałem sobie mój wczorajszy sen i uczułem, że nogi uginają się pode mną. Zrobiłem nawet ruch, jakbym chciał się cofnąć, lecz w tej chwili doktor, który zamknął już drzwi, odezwał się z dziwnym śmiechem przypominającym gdakanie kuraka:

– Tak… doskonale… teraz już się nie otworzą. Niech pan spojrzy na moje urządzenie zamykające… Jest dość przemyślne? A przecież jest nieskomplikowane.

Poczciwina pociągnął za małą zapadkę, a następnie dodał:

– To prawdziwy rygiel bezpieczeństwa… rygiel, jakiego nie ma na świecie… Ale proszę wchodzić.

I staruszek poszedł przodem, trzymając w ręku miedzianą lampę, która obrzucała ściany drżącym światłem.

Szybko się upewniłem, czy ciągle mam swój rewolwer w kieszeni… Uczułem pod palcami kolbę i znów odzyskałem pewność siebie.

Doktor tak szybko wchodził po schodach, że miałem kłopot, by za nim nadążyć. Ten człowiek miał stalowe łydki.

Dotarłszy na bardzo wąski podest, otworzył drzwi, odsunął się na bok i powiedział:

– Wejdź, mój przyjacielu…

Nie wiem dlaczego… ale kiedy ten człowiek nazywał mnie przyjacielem, doznawałem czegoś w rodzaju tortury… jakiegoś niedomagania.

Wydawało mi się, że słyszę w tym słowie okrutny żart… jakby ironiczną groźbę.

Wszedłem do pokoju o kształcie pięciokąta, dość dużych rozmiarów.

Na prawo od wejścia znajdowało się jedyne okno, wąskie i długie, podobne raczej do otworu strzelniczego.

Zupełnie w głębi sali, w pewnym rodzaju korytarzyka tworzącego wąskie przejście, opancerzonym jak bunkier22 pancernika, dostrzegłem rozżarzone do białości palenisko, nad którym zwieszał się cylindryczny żelazny garnek przykryty blaszaną pokrywą.

– Proszę usiąść, mój przyjacielu! – powiedział do mnie doktor, wskazując niezgrabny, ciężki stołek.

A ponieważ mimo zaproszenia nadal stałem, rzekł z naciskiem:

– Ależ niechże pan siądzie… bardzo proszę.

Machinalnie usłuchałem. Staruszek usadowił się naprzeciw mnie.

Połowa jego twarzy tonęła w cieniu, a oświetlona reszta robiła na mnie wrażenie woskowej białej maski…

Zauważyłem, że jedno jego oko błyszczało osobliwym blaskiem, a ilekroć to oko było skierowane na mnie, mimowolnie dygotałem.

Na zewnątrz z wściekłością szalał wiatr. Słychać było trzaskanie drzew, a umieszczona na dachu hangaru chorągiewka obracała się z szaloną prędkością, hałaśliwie grzechocząc.

W końcu staruszek strzelił palcami i prędko przysunął swój stołek do mojego.

– Niewątpliwie chce pan wiedzieć – odezwał się z uśmiechem – po co tu pana sprowadziłem…?

– Doprawdy… – odparłem – przyznaję, że…

Doktor zatarł ręce i spojrzawszy na mnie z ukosa, mówił dalej:

– Szukam człowieka odważnego, który towarzyszyłby mi w fantastycznej podróży – tak, dobrze powiedziałem – w nadzwyczajnej podróży, której nie miałem już nadziei nigdy odbyć, ale którą umożliwiło ostatnie odkrycie. Zdołałem odkryć ciało, które odpycha przyciąganie ziemskie i posługuje się nim jako punktem oparcia, aby się wznosić w przestworza.

Kiwałem głową na znak podziwu, a im bardziej doktor zapuszczał się w zagmatwane wyjaśnienia, tym bardziej w moim umyśle ustalała się taka myśl: „Ten człowiek jest stanowczo wariatem… jednakże… jest to łagodny obłęd. Jeśli nie będę mu się przeciwstawiał, to nie mam się czego obawiać”.

Czułbym się nawet zupełnie uspokojony, gdyby doktor od czasu do czasu nie odwracał się raptownie na swoim siedzeniu, aby spojrzeć za siebie…

Parę razy nawet wstawał i widziałem, jak podchodził do żeliwnego kociołka, który był ogrzewany w głębi pokoju.

Te manewry mocno mnie intrygowały, a staruszek bez wątpienia wyczytał w moich oczach to pytanie, którego nie odważyłem się zadać, bo powiedział:

– Zapewne chce pan zapytać, dlaczego tak często idę rzucić okiem na naczynie, które się tam znajduje… Zaraz to panu objaśnię. Gotuje się tam substancja, którą poddaję mocnemu ciśnieniu i wystarczyłaby jedna chwila niedbalstwa, aby i ten hangar wyleciał w powietrze jak poprzedni.

Uczułem, jak lekki chłód przeleciał wzdłuż mego ciała.

– Tak… – ciągnął doktor – naczynie, które widzi pan w głębi tego korytarza, jest tym samym, które przedwczoraj spowodowało katastrofę… Jeden z moich robotników, wychodząc, zaniedbał obowiązki i nie zmniejszył ognia…

Tu mój rozmówca znowu wstał, aby rzucić okiem na aparat.

– Możemy – powiedział, ponownie siadając – osiągnąć piętnaście atmosfer… i to jest ekstremalna granica, lecz do czternastu i trzech czwartych atmosfery… należy bacznie zwracać uwagę.

– A ile mamy w tej chwili? – zapytałem z niepokojem.

– Och, zaledwie czternaście… możemy być spokojni… Przed chwilą mówiłem więc panu, że znalazłem ciało, które usuwa zwykłe działanie przyciągania ziemskiego… Wydaje się to niemożliwe, a jednak to prawda…

Doktor zauważył widocznie w moich oczach jakiś błysk niedowierzania, ponieważ dodał, podnosząc trochę głos:

– Pan mi nie wierzy…?

– Ależ tak…

– Nie… pan wątpi, widzę to… No cóż! Zaraz pana przekonam… Proszę, niech pan otworzy ten kufer, który tam widać, i niech pan weźmie do ręki pierwszy przedmiot, jaki wpadnie panu w rękę…

Bardzo wystrzegałem się sprzeciwiania się staremu uczonemu. Podniosłem więc wieko ogromnej skrzyni, którą mi wskazał i chwyciłem dużą metalową płytkę.

– Nigdy czegoś podobnego nie podniosę! – wykrzyknąłem.

– Spróbuj pan… – rzekł doktor, lekko się uśmiechając.

Zebrałem wszystkie siły i wziąłem w rękę ogromny blok.

O dziwie! O cudzie! Podniosłem go bez najmniejszych trudności… ważył mniej niż piórko… Co więcej… zauważyłem, że się sam wznosił i że miałem niemały kłopot, by go przytrzymać…

– No i cóż? Co pan o tym myśli…? – zapytał mnie doktor, wyjmując mi z ręki metalowy blok, który włożył na dawne miejsce do kufra.

– Ależ to cudowne…! niesłychane…! fenomenalne…! nadzwyczajne…! – krzyknąłem gorąco.

Moje nagłe przejście od wątpliwości do entuzjazmu sprowadziło na usta Omegi uśmiech satysfakcji.

Patrzyłem na tego człowieka z zachwytem. Wydawało mi się teraz, że widzę w tym starcu coś nadludzkiego i widziałem nawet nad jego czołem oświetlającą je aureolę.

Ten staruszek, który mi się wydawał prawie wstrętny i śmieszny, przeobraził się w moich oczach w półboga.

– Widzi więc pan – powiedział do mnie – że rzeczywiście rozstrzygnąłem najcudowniejszy z problemów naukowych… Czy teraz zgadza się pan towarzyszyć mi w wielkiej podróży, którą mam zamiar przedsięwziąć?

Jakże mógłbym się wahać po tym, co zobaczyłem… Byłem oczarowany… zdumiony… dosłownie porażony…

– Och, doktorze…! – odparłem. – Jestem gotowy iść za panem wszędzie, gdzie by pan tylko chciał… choćby na koniec świata!

– Pojedziemy dalej niż tam… – rzekł starzec poważnym tonem.

Ale nagle zadrżałem wbrew własnej woli… Usłyszałem jakieś dziwne mruczenie… ruu… ruu… ruu… osobliwe… coraz bardziej dźwięczne… Instynktownie zwróciłem wzrok ku kociołkowi.

– Och, niech się pan niczego nie obawia! – rzekł doktor z uśmiechem. – To metal, który podlega ostatniemu stopniowi ogrzania… mamy obecnie czternaście i pół atmosfery… Za parę minut zmniejszę temperaturę ogrzewania…

– A zatem…? Nie ma żadnego niebezpieczeństwa?

– Na razie… nie – odpowiedział uczony i ciągnął dalej zupełnie spokojnie: – Mógłbym zabrać z sobą któregoś z mych robotników, aby mi towarzyszył… Jednak ja potrzebuję koniecznie śmiałego człowieka… odważnego… zwłaszcza potrzebuję towarzysza inteligentnego, który mógłby mi pomagać z pożytkiem… robić notatki… opisywać moje wrażenia…

– Sekretarz…

– Tak… coś w tym rodzaju…

– Tak, tak… rozumiem – potwierdziłem z roztargnieniem, ponownie spoglądając na naczynie, którego ruu, ruu stawały się coraz groźniejsze…

Wydawało mi się nawet, że słyszę lekkie trzaski, jakby kuliste ścianki żeliwnego naczynia rozciągały się pod wpływem topniejącego metalu…

Mimo wszystko starałem się nie okazywać mego przestrachu… Pod ubraniem serce biło mi przyspieszonym rytmem… ale twarz moja pozostawała dość spokojna, chociaż po skroniach spływały mi kropelki zimnego potu.

– Sądzę, że byłby już najwyższy czas… – odezwałem się wreszcie nieśmiałym głosem – by zmniejszyć ciśnienie…

Uczony wzruszył lekko ramionami i nic nie odpowiedział.

Nagle z parteru dobiegł przeraźliwy huk. To gwałtownie trzasnęły jakieś drzwi.

– Co to jest? – zdziwił się staruszek, wstając prędko. – Czyżby moje rygle bezpieczeństwa wyślizgnęły się z zapadek…? Nie… to niemożliwe… Niech pan chwilę na mnie poczeka… pójdę zobaczyć… Tylko tyle czasu, by zejść i wejść na schody…

– Czekam na pana… czekam! – zawołałem.

Ale doktor już wyszedł i drzwi, przez które zniknął, zamknęły się natychmiast dzięki niewidocznemu systemowi, który był jeszcze jednym wynalazkiem tego zadziwiającego człowieka. Słyszałem, jak zbiegał ze schodów, przeskakując po cztery stopnie… Potem nastąpił łoskot rozpadających się desek i rozległ się cienki głosik uczonego… piszczący… pełen wściekłości.

Co tam się stało?

Stałem jak przygwożdżony w miejscu, niespokojny, drżący.

Chrząkania kociołka się wzmagały… Teraz był to ryk podobny do tego, jaki wydaje rozwścieczony potwór…

Rzuciłem się do drzwi… próbowałem je otworzyć… ale rygiel bezpieczeństwa trzymał mocno. Chciałem je wyłamać… ale opierały się moim rozpaczliwym pchnięciom.

Na dole uczony wciąż krzyczał… Przyłożyłem ucho do parkietu i usłyszałem wyraźnie te słowa:

– Kociołek! kociołek!

Chyba było już po mnie! To, czego się obawiałem… stało się…! Doktor nie mógł wejść z powrotem na górę.

Zebrawszy całą swoją energię, rzuciłem się ku naczyniu i bez namysłu obróciłem gwałtownie miedzianą rączką umieszczoną na blaszanej pokrywie. Być może to przyniesie ocalenie…!

Przekleństwo! Tylko przyspieszyłem własną zgubę!

Topiąca się substancja natychmiast zaczęła szumieć z większą mocą… Igła manometru wykonała mały skok i wahała się na tarczy… Oślepiający blask napełnił pokój… ogarnęło mnie duszące ciepło… Chciałem krzyczeć, ale krew napełniła mi gardło, a język przylgnął do podniebienia… Wtedy zrozumiałem, że nadszedł mój koniec…

Cofnąłem się w sam kąt pokoju, obserwując przerażonym wzrokiem złowrogi błysk, który coraz bardziej promieniował na boki… Ukrywszy twarz w dłoniach, upadłem na podłogę jak bezwładna masa.

Dusił mnie niepokój, który unicestwił w moim mózgu ostatnie resztki przytomności.

1 Hiob (Job) – bohater biblijnej Księgi Hioba; bogaty i szczęśliwy, zostaje pozbawiony całego mienia przez Boga, chcącego wypróbować jego pobożność; ciężko doświadczony, ponownie odzyskuje majątek i zdrowie.

2 Marbeuf – miejscowość i gmina we Francji, w regionie Górna Normandia, w departamencie Eure.

3 Louis Spohr (1784-1859) – niemiecki kompozytor, skrzypek i dyrygent; studiował grę na skrzypcach oraz teorię w Brunszwiku, występował także z koncertami; w 1799 roku został muzykiem kameralnym na dworze księcia Karola Wilhelma Ferdynanda w Brunszwiku; koncertował jako skrzypek w miastach niemieckich, pełnił funkcję koncertmistrza w Gotha (1805-1812), występował wraz z żoną, harfistką, na koncertach w Wiedniu, Londynie, Paryżu i Rzymie (1807-1821); kierował orkiestrą Theater an der Wien (1813-1815), był dyrektorem opery we Frankfurcie nad Menem (1817-1819), a w 1822 objął stanowisko kapelmistrza w Kassel; stylistycznie związany z muzyką klasycyzmu i wczesnego romantyzmu, ważne miejsce w jego twórczości zajmują koncerty skrzypcowe, opery oraz kwartety smyczkowe, z wirtuozowsko potraktowaną partią skrzypiec.

4 Niccolò Paganini (1782-1840) – włoski skrzypek i kompozytor; gry skrzypcowej uczył się u G. Costy, kapelmistrza katedry w Genui, następnie u A. Rollego w Parmie; kompozycji u G. Ghirettiego; występował publicznie od dwunastego roku życia; w 1818 roku w Piacenzie stanął do turnieju ze słynnym polskim skrzypkiem Karolem Lipińskim; występował w Wiedniu, Pradze, Warszawie (1829), Paryżu (1831).

5 Jean-Delphin Alard (1815-1888) – francuski skrzypek i kompozytor; od 1827 roku był uczniem F.A. Habenecka w Konserwatorium Paryskim, gdzie w 1843 roku zastąpił Pierre’a Baillota na stanowisku profesora, zachowując to stanowisko do roku 1875; jednym z jego uczniów był Pablo Sarasate.

6 Henri Vieuxtemps (1820-1881) – belgijski skrzypek i kompozytor; studiował grę na skrzypcach u M. Lecloux-Dejonca i Ch. A. de Bériota, kontrapunkt u S. Sechtera w Wiedniu, kompozycję u A. Reichy w Paryżu (1835-1836); występował z licznymi koncertami w Europie i Ameryce, odnosząc wielkie sukcesy; od 1855 roku mieszkał we Frankfurcie nad Menem, od 1866 w Paryżu; od 1871 profesor konserwatorium w Brukseli.

7 Akademia Inskrypcji i Literatury Pięknej (fr. Académie des inscriptions et belles-lettres) – francuskie towarzystwo naukowe założone w roku 1663 jako jeden z pięciu członków Instytutu Francji.

8 Palimpsest – starożytny lub średniowieczny rękopis pisany na pergaminie, z którego wytarto tekst pierwotny.

9 Adadżio (adagio) – tu: utwór lub jego część wykonane w powolnym tempie, szybszym niż largo.

10 Monsieur (fr.) – pan.

11 Jean-Auguste-Dominique Ingres (1780-1867) – francuski malarz historyczny i portrecista, jeden z najwybitniejszych artystów francuskich XIX wieku, powszechnie uznawany za malarza klasycystycznego i stawiany w opozycji do romantycznego Delacroix.

12 Kantylena – tu: śpiewna melodia charakterystyczna dla arii, pieśni lub lirycznego utworu instrumentalnego, np. nokturnu, przeciwstawna melodii typowo instrumentalnej, figuracyjnej.

13 Rocking-chair (ang.) – krzesło na biegunach, popularne w Stanach Zjednoczonych.

14 Synekura – dobrze płatne stanowisko niewymagające wielkiego wysiłku ani umiejętności.

15 Ernest Renan (1823-1892) – francuski pisarz, historyk, filolog i filozof, orientalista, znany semitolog i badacz historii religii, zwłaszcza chrześcijaństwa.

16 Dante Alighieri (1265-1321) – najwybitniejszy włoski poeta, autor Boskiej komedii.

17 Gnom – w wierzeniach ludowych duch podziemia, opiekun kopalni i skarbów, o postaci karła.

18 Antonio Bazzini (1818-1897) – włoski kompozytor i skrzypek; po zakończeniu kariery skrzypka wirtuoza został dyrektorem konserwatorium w Mediolanie; jego uczniem był między innymi Giacomo Puccini; komponował głównie utwory na skrzypce oraz wokalne, kameralne i na orkiestrę; jego najbardziej znane kompozycje: koncert skrzypcowy Concert militaire opus 42, scherzo La Ronde des Lutins (Taniec chochlików) opus 25, poemat symfoniczny Francesca da Rimini, opera Turanda, Calabrese.

19 Pizzicato – rodzaj artykulacji muzycznej, polegający na wydobywaniu dźwięku z instrumentów smyczkowych (w muzyce XX wieku czasem też z fortepianu) przez szarpnięcie struny palcem (palcami) prawej ręki, jak w instrumentach strunowych szarpanych, w odróżnieniu od gry arco.

20 Jan Kubelík (1880-1940) – czeski skrzypek i kompozytor, ojciec Rafaela, dyrygenta i kompozytora, wybitny wykonawca utworów N. Paganiniego; grał na skrzypcach Guarneriego i Stradivariego; F. Drdla napisał dla niego znaną Kubelík-Serenade; pozostawił Symfonię amerykańską (1937), 6 koncertów i miniatury skrzypcowe.

21 Smith & Wesson – największe w Stanach Zjednoczonych i jedno z największych na świecie przedsiębiorstw produkujących broń palną, a także wyposażenie dla służb mundurowych (m.in. noże taktyczne) z siedzibą w Springfield, w stanie Massachusetts, założone przez konstruktorów Horace’a Smitha i Daniela Wessona w 1852 roku; marka ta jest popularna i rozpoznawana na całym świecie, często używana w filmach, jak np. rewolwer model 29 w serii o Brudnym Harrym z Clintem Eastwoodem.

22 Bunkier (zasobnia węglowa) – pomieszczenie na statku parowym, położone możliwe blisko kotłowni, służące do przechowywania opału.