Dwoje nie do pary. Rzęsy i nonsensy - ebook

0. związek w czasach rozwodów

Jest sobotnie popołudnie. Udaję się do mojej ulubionej knajpki po jedzenie na wynos. Słońce przyjemnie przygrzewa. Wysiadam z samochodu. Jest leniwie, spokojnie i cicho. W powietrzu unosi się charakterystyczny, wąskouliczny zapach bruku. Z obu stron otaczają mnie kamienice, wysokie na sześć kondygnacji, bezradnie dopraszające się remontu. Patrzę na zaparkowaną niedaleko oldschoolową limuzynę – taką, jaką nowożeńcy zwykle jadą do ślubu. Tuż przed nią stoi lekko przygarbiony, znudzony szofer. Ma na sobie ciemny garnitur i lśniące lakierki. Czas umila mu tylko powoli dopalany papieros.

W pewnym momencie zza zakrętu wyłania się młoda, ładna dziewczyna. Mężczyzna jakby się ożywia. Poprawia garnitur, łapie luz, prostuje niechlujną postawę. Natychmiast oplata ją czujnym spojrzeniem i odprowadza wzrokiem przez kilka metrów. W końcu dopina swego. Ich oczy na niecałe pół sekundy spotykają się w mętnym, miejskim powietrzu.

– Chciałaby się pani przejechać? Może ślub w planach? – zagaduje.

– Nie, nie za bardzo – odpowiada zmieszana dziewczyna.

– Dlaczego?

– Tylko po to, żeby się później rozwodzić? – oznajmia stanowczo i odchodzi w pośpiechu.

Trzeba spojrzeć prawdzie w oczy, jesteśmy społeczeństwem rozwodników. W Belgii i Francji więcej par rocznie kończy związki małżeńskie, niż je zawiera. Rozwody stały się oczywistością, wręcz standardem. I pomyśleć, że niemal sto procent dorastających dziewczynek głęboko wierzy w poznanie tego jedynego, tego super, tego och i ach, tego na zawsze.

Społeczeństwo wmówiło nam coś takiego jak mit wielkiej miłości. Książę przyjeżdża po księżniczkę na białym rumaku, ratuje ją z opresji i żyją razem długo i szczęśliwie, aż do śmierci. Są ze sobą na dobre i na złe. O tym jest przecież większość książek, filmów i ballad. Niestety, rzeczywistość rysuje się zgoła inaczej. Miłość i stabilność związku to już trochę legenda. Ludzie chętnie wymieniają partnerów na nowe modele, bez szczególnych ceregieli wyrzucając z życia starych. Może tak naprawdę wcale nie chodzi im o stałość uczuć i wierność wobec wybranka? Czy to nie przerażające, że ludzie budują relacje z drugą osobą, którą rzekomo kochają, ale nie mają później skrupułów, aby się z nią rozstać? Tak jakby nic ich nigdy ze sobą nie łączyło. Tak jakby wszystko było udawane.

„Zawsze będziemy razem” – zwykł mawiać R. To wyznanie dość odważne jak na mężczyznę. Może oznaczać albo niepoprawnego romantyka, albo też psychopatycznego seksoholika, który podobne deklaracje składa co drugiej poznanej dziewczynie. Znam jednak R na tyle dobrze, że zaryzykuję to pierwsze. Skąd u niego bierze się taka pewność? Czasami R sam zadaje mi pytanie, czy uważam, że spędzimy razem resztę życia. Odpowiadam wtedy, że nie wiem, albo też oznajmiam dyplomatycznie, iż mam nadzieję, że tak będzie. Mówię to szczerze. W głębi serca chciałabym, żeby tak było. Nie jestem jednak w stanie przewidzieć przyszłości. Nie wiem, czy za pięć, dziesięć, piętnaście lat R nie zmieni się w kogoś, z kim nigdy nie chciałabym być. Przecież wszyscy się zmieniamy, czyż nie?

Ludzkość przerobiła już wiele modeli relacji damsko-męskich i mimo niezbyt optymistycznych prognoz dla związków jak na razie nadal preferuje dobieranie się w pary. Nie sądzę jednak, by osoba stająca na ślubnym kobiercu przewidywała swój przyszły rozwód. Pewnie każdy myśli sobie: mnie to nie spotka, z nami jest inaczej. Niestety statystyki są nieubłagane i niewrażliwe na ludzką wiarę w miłość. Większość z nas zostanie zdradzona, a małżeństwa skończą się karkołomnymi awanturami, podziałem majątku w sądzie i szarpaniną o dzieci. Wszystkie gloryfikacje i wyznania miłości okażą się tylko smutnym pustosłowiem. Pozostanie ból, rozczarowanie i mocno zachwiana samoocena. Po co więc oszukiwać się na samym początku, że będzie pięknie i na zawsze? Czy z drugiej strony świadomość, że wszystko można zniszczyć, że każdego można złamać, nie jest trochę przerażająca? Że nic nie jest na pewno, że jesteśmy samotnie dryfującymi jednostkami na wielkim oceanie? Że miłość jest tylko na niby i tak naprawdę zawsze jesteśmy sami, samotni?

Podobno zakochanie wygasa po dwóch do pięciu latach związku i jest to udowodnione naukowo. Czy tak jest naprawdę? – rozmyślam. Być może każdy musi przejść przez ten schemat sam? W końcu dziecko nie uwierzy, że ogień parzy, dopóki nie włoży do niego palca.

Odbieram jedzenie, wsiadam do samochodu i jadę w kierunku mojego mieszkania.1. monogamiczne zwierzęta

Jakiś czas temu zastanawiałam się, czy istnieją na świecie monogamiczne zwierzęta. Taka perspektywa dawałaby przecież promyk nadziei na istnienie monogamicznych ludzi. Z odpowiedzią pospieszyła mi wszechwiedząca wyszukiwarka Google. Według zoologów do monogamicznych zwierząt zaliczają się gibony. Kiedy jednak samica poznaje nowego partnera, ten zabija potomstwo swojego poprzednika. Nic więc dziwnego, że partnerki gibonów w obliczu takiej przemocy rzadko decydują się na chwile uniesienia z przystojnymi nieznajomymi.

Mówi się, że monogamiczne są również ptaki, chociaż badania pokazują, że monogamia jest u nich głównie zjawiskiem socjologicznym – partnerzy często wychowują nie swoje potomstwo, nawet o tym nie wiedząc. Dowody jednoznacznie wskazują na to, że w przyrodzie systemem dominującym jest poligamia. Monogamicznych jest zaledwie trzy procent ssaków, dwanaście procent naczelnych i dziewięćdziesiąt procent gatunków ptaków, choć tylko dziesięć procent z nich jest wierne partnerowi. Monogamia u zwierząt polega głównie na dzieleniu się obowiązkami i zapewnieniu bytu potomstwu. Nie oznacza natomiast wstrzemięźliwości seksualnej – nawet monogamistom zdarzają się skoki w bok.

A zatem, jakkolwiek łaskawie by na to nie spojrzeć, życie w stałym związku wydaje się stanem wbrew naturze. Jak jednak w tym wszystkim odnajduje się człowiek? Czy jesteśmy w stanie wytrwać w parze? Wytrzymać ze sobą i jeszcze być szczęśliwi? Nie jesteśmy przecież do końca zwierzętami. Mamy większy i bardziej pomarszczony mózg, a nasze decyzje warunkują nie tylko okres godowy czy dzień cyklu. Czy możemy być monogamiczni, nie funkcjonując jednocześnie wbrew sobie? A może monogamia to udręka, sztuczny twór kultury, nienaturalny i szkodliwy?

Podobno mężczyźni zdradzają częściej. Ciekawe, o czym marzą dorastający chłopcy – czy o tej jedynej? Czy może jednak o tuzinie dup, którymi można pochwalić się przed kolegami? Odpowiedź wydaje się aż nazbyt oczywista. A co z dziewczynami? Czy marzymy o tuzinie penisów? – śmiem wątpić. Stara ludowa prawda wyjaśnia ten fakt: mężczyzna często zmieniający partnerki to macho, podczas gdy kobieta po prostu się puszcza. To jednak przecież całkiem naturalne, mężczyzna ma być zdobywcą, natomiast kobieta – trudną do zdobycia. Te antagonizmy świadczą o ich wartości. Jedno jest pewne i niepodważalne – to jeszcze jeden dowód, że nie istnieje równość i sprawiedliwość między płciami.

*

Parkuję w garażu podziemnym. Sąsiad nie przywykł zaprzątać sobie głowy takimi niuansami jak proste parkowanie, przez co z trudem mieszczę auto obok betonowego słupa. Naciskam w windzie przycisk z numerem pięć i przeglądam się w lustrze. Winda wjeżdża, dzwonię do drzwi. R otwiera i całuje mnie na przywitanie, co dzielnie przyjmuję. Nie bardzo lubię, kiedy osacza mnie tuż przy wejściu, choć myślę, że jego obojętność też nie byłaby dobra. Cóż, jak każdej kobiecie, czasem trudno mi dogodzić. Wchodzę do środka. Zdejmuję płaszcz, odkładam szal na miejsce w przesuwnej szafie w holu. Prześwietlam R wzrokiem.

– Uważasz, że jesteś monogamiczny czy poligamiczny? – pytam z zaskoczenia, jakby nic innego nie chodziło mi przez cały dzień po głowie.

– Uważam, że jestem twoim fanem – oznajmia. Jego odpowiedź jest nieco wymijająca, ale z drugiej strony dość zgrabna. Nie spodziewałam się po nim takiego poziomu dyplomacji.

– A ty jaka jesteś? – pyta po chwili.

– To zależy.

– Zależy od czego?

– Myślę, że od partnera – odpowiadam i kieruję się w stronę aneksu kuchennego. Wypakowuję hummus z falafelami, nasz dzisiejszy obiad.

W szkole i na studiach miałam dość swobodne poglądy. Nie do końca wierzyłam w miłość, wierność i uczciwość małżeńską. Byłam zwolenniczką otwartych relacji. Kiedyś pomyślałam jednak, że jeśli partnerzy dostaną w związku wszystko to, czego potrzebują, nie będą mieli potrzeby szukać przygód na zewnątrz. Było to dosyć teoretyczne, bo jeszcze nie miałam żadnych poważnych związków na koncie. Życie miało zweryfikować moją teorię.2. chemia i biologia

Nie, ja i R nie czytamy sobie w myślach. Nie jesteśmy również jak dwie połówki jabłka. Nie jesteśmy w ogóle żadnymi połówkami, tylko całościami. Ja chcę być mango, a R niech będzie bananem.

Często przez głowę przechodzi mi myśl: jak to w ogóle możliwe, że jesteśmy razem? Jesteśmy tacy różni. Taaacy różni.

Tak, irytujemy siebie nawzajem. Tak, nie rozumiemy swoich przyzwyczajeń ani zachowań. Tak, nie pojmuję, dlaczego R, jedząc curry, musi wymieszać wszystko na jednolitą, nieapetyczną papkę, podczas gdy ja nigdy nie mieszam sosu i ryżu. Tak, kiedy ja chcę zrobić coś do jedzenia, muszę najpierw posprzątać w kuchni. R natomiast, mam wrażenie, mógłby zrobić obiad nawet na desce sedesowej. Tak, R lubuje się w starych smętach z lat dziewięćdziesiątych, podczas kiedy ja preferuję muzyków młodego pokolenia. Tak, śmieszą go filmy, które nie bawią mnie, i odwrotnie. Zresztą często kłócimy się o to, wracając z kina:

– Dlaczego zawsze musisz twierdzić, że film był beznadziejny? – pyta R zaraz po wejściu do samochodu. – Nigdy nic ci się nie podoba. Zawsze musisz narzekać i demonstrować, jaka jesteś niezadowolona?

– Wyluzuj, nie może nie podobać mi się film? O co ci chodzi?

– Poszliśmy się rozerwać, a ty zepsułaś atmosferę.

– Daj spokój. Zepsułam ci humor tym, że wyraziłam swoją opinię?

Po takiej sekwencji zdań następuje cisza, którą zwykle burzy włączenie radia. R chyba robi to specjalnie, aby przerwać ten niewdzięczny stan między nami i zakłócić panujący marazm.

Gwoli ścisłości, nie jest tak, że nic mi się nie podoba. Oczywiście, zdarzają się filmy, które mnie interesują, ale jakimś cudem nie przypadają one do gustu R. Dlatego ja jestem jak mango, a R jak banan – rośliśmy na zupełnie innych drzewach, ale zrządzeniem losu współtworzymy jeden gęsty koktajl.

W życiu spotkałam ludzi bardziej podobnych do mnie albo wyznających moje zasady, ale to nie z nimi stworzyłam związek. Umawiałam się kiedyś z chłopakiem, który podobnie jak ja przed wyrzuceniem kartki do kosza musiał ją podrzeć na tysiąc kawałków, albo też z chłopakiem, który tak jak ja marzył, aby zamieszkać w penthousie. Jak widać, coś nie zagrało. Zagrało z R, z którym nie mam wcale tak wielu punktów wspólnych. Nie są więc one warunkiem koniecznym powodzenia związku. Może to kwestia feromonów? Może naprawdę fascynują nas ludzie różni od nas? Z drugiej strony znam wiele par, które dobrały się na zasadzie podobieństw. Czy jest w tym w ogóle jakaś reguła? A może to totalnie bez znaczenia?

Czasami zastanawiam się – skoro podobają nam się tak różne rzeczy, to dlaczego ja podobam się jemu? Dlaczego on podoba się mnie?

Myślę, że nie ma w tym wielkiej filozofii – to chemia między partnerami napędza związek. My, ludzie, jesteśmy uzależnieni od przyjemności, od pozytywnych bodźców, od uczucia błogości. Jesteśmy hedonistami. Dlatego się zakochujemy. Dlatego też, kiedy chemia wyparowuje, związek zaczyna się sypać. Podobno koniec końców z każdej relacji ulatnia się chemia. Nie jestem jednak o tym do końca przekonana. Właściwie jestem zdania, że to, czy między partnerami utrzymuje się chemia, zależy od nich samych. Nigdy nie rozumiałam podejścia, że związek to ciężka praca, że zauroczenie partnerem mija i później spada się twardo na ziemię. Taki oto smutny punkt widzenia rysują zwykle psychologowie. Napiszę szczerze – związek powinien być przyjemnością. Jeśli jest inaczej, to znaczy, że coś w nim nie działa.

Nie mam wątpliwości, że za naszym długim stażem stoi fakt, że oboje lubimy uprawiać ze sobą seks. Tak, myślę, że po prostu dogadujemy się w łóżku. To dobry test dla partnerów. Dlaczego jednak to seks w związku jest najważniejszy? Ponieważ z kimkolwiek innym możemy dzielić pasje, niezależnie od tego, czy są to skoki ze spadochronem, miłość do drużyny piłkarskiej czy wędkowanie. Te wszystkie rzeczy są dozwolone i nie budzą większego sprzeciwu partnera. Natomiast będąc w związku, nie możemy uprawiać seksu z inną osobą. Oczywiście związki bywają różne, i czasem, za zgodą obu stron, jest to dopuszczalne. Jednak większość partnerów nie lubi się sobą dzielić – potrzebuje odpowiedniej seksualnej atencji i wyłączności.

Dużo jest ckliwych historii o romantycznej miłości, niewiele natomiast o seksie. Tak jakby seks nie był ich częścią, a chyba jest jednak ich punktem głównym? Seks we współczesnym obrazie został odizolowany od miłości, sprowadzony do statusu usługi. Czy istnieje jednak miłość partnerska bez seksu? Otóż jeśli nie ma w niej seksu, to nie może to być miłość partnerska – może być przyjacielska, platoniczna lub jakakolwiek inna. Zastanawia fakt, że seks, będąc w swojej istocie czymś pozytywnym, zbliżającym partnerów i relaksującym, jest w dzisiejszych czasach zjawiskiem wypaczanym, przedmiotem tabu, przedstawianym w mediach, literaturze i filmie w sposób destruktywny. Seks jest zawsze na cenzurowanym, tak jakby to było coś złego. Widać to szczególnie w kinie. W filmach można co prawda strzelać, przelewać krew czy nawet torturować. Można również używać niecenzuralnych słów. Kiedy zaś przychodzi do seksu, który jest nieodzownym, naturalnym i niezaprzeczalnie ważnym elementem życia, zwykle traktuje się go po macoszemu – co najwyżej w kadrze przez chwilę pojawią się sutki. Seks jest objęty większą cenzurą niż przemoc. Zdarza się wprawdzie, że niecenzurowane sceny miłosne pojawiają się co jakiś czas w produkcjach europejskich. Dzieje się tak jednak tylko dlatego, że ma on wymiar lesbijski, artystyczny, lub też grają w nim brzydkie osoby, słowem, nie jest takim zwykłym seksem. Może gdyby nie był on tematem tabu i gdyby był traktowany jak coś normalnego, nastolatki nie musiałyby czerpać wiedzy o nim z filmów pornograficznych i sekskamerek?

Pamiętam dokładnie, kiedy jako mała, ledwo umiejąca czytać i pisać dziewczynka pytałam koleżankę:

– Czym jest ten seks? Dorośli w filmach idą do łóżka i co się wtedy dzieje? Bo nie chodzi chyba o samo położenie się i całowanie?

Jak można się było spodziewać, moja koleżanka z podwórka również nie znała odpowiedzi.

Zapewne spory udział w naszym podejściu do seksu ma też kultura. Żyjemy we wpajanym z dziada pradziada przekonaniu, że seks powinien być przedmiotem tabu. Mamy dwudziesty pierwszy wiek, a znacznej części społeczeństwa sprawia on więcej problemów natury oralnej i moralnej niż naszym starożytnym przodkom. Czy to nie największy paradoks naszych czasów, że sfera, która jest czymś naturalnym, pozostaje w cieniu codziennego życia?