Działalność współczesnych organizacji w kontekście informatyzacji zarządzania, pedagogiki i wychowania - ebook

Wstęp

Działalność współczesnych organizacji cechuje konieczność stałego dostosowania do dynamicznych zmian zachodzących w otoczeniu. Wynika to zarówno z powszechnej globalizacji, jak też z rozwoju technologii, informatyzacji oraz komunikacji. Zmiany otoczenia, w jakim działają organizacje, wymuszają na nich konieczność stałego podnoszenia swej konkurencyjności, a to jest możliwe poprzez monitoring zachodzących procesów wokół nich oraz podejmowanie adekwatnych do sytuacji określonych zatem właściwe zarządzanie, wykorzystanie wiedzy oraz pedagogika. Dodając tutaj elementy związane z kreowaniem wizerunku organizacji, wykorzystaniem przez nią wiedzy, standaryzacji, kultury (zwłaszcza w kontekście rozwoju społeczeństwa informacyjnego), otrzymamy obraz współczesnych organizacji, których rozwój w znacznej mierze zależy od zarządzania wizjonerskiego.

Zarządzanie to nie tylko nauka społeczna, ani też (jak niektórzy twierdzą) wyłącznie teoria. Autorzy niniejszej monografii dowodzą, że rację ma P.F. Drucker, twierdząc, iż „zarządzanie jest konkretnym i wyróżniającym się instrumentem działania każdej organizacji”¹.

Zgadzając się z powyższym twierdzeniem, redaktorzy postanowili opracować podręcznik, który jest dedykowany zarówno środowiskom akademickim, jak też praktykom zarządzania (na różnych szczeblach i w różnego rodzaju organizacjach). Motywowani tą myślą przyjęli plan publikacji, który składa się z 13 rozdziałów stanowiących spójną całość.

Wprowadzając czytelnika w ogólną teorię przedmiotu, w pierwszym rozdziale przytoczono więc podstawowe pojęcia związane z zarządzaniem organizacją, przywództwem i przedsiębiorczością. Odnosząc się do publikacji profesora A.K. Koźmińskiego, odnajdziemy tutaj m.in. role, jakie pełnią w organizacji menedżerowie, przywódcy i przedsiębiorcy oraz różnice w zarządzaniu organizacjami, działającymi współcześnie w warunkach uogólnionej niepewności.

Bardzo ważnym elementem jej wizerunek. Dlatego też drugi rozdział dotyka tej właśnie problematyki. Gospodarczy progres zależy od rozwoju organizacji, wiedza stanowi istotny element rozwoju technologii i komunikacji, a te z kolei oddziałują na rozwój organizacji. Przyczynia się to w dalszej kolejności do przyspieszenia procesów globalizacji powstania społeczeństwa informacyjnego, które doskonale radzi sobie z nowymi technologiami, wykorzystując je zarówno w działalności indywidualnej, jak i społecznej. Tej problematyce poświecono trzy kolejne rozdziały, aby w piątym odnieść się do istotnego czynnika, który wspomaga działalność organizacji na globalnych rynkach, a mianowicie standaryzacji.

Piąty rozdział stanowi niejako podsumowanie treści wcześniejszych. Dodatkowo podkreślone zostaje jednak tutaj, że zarówno nowe technologie, informatyzacja, jak i globalizacja, wpływają silnie na działalność różnego rodzaju organizacji, nie tylko - jakby mogło się wydawać - wyłącznie biznesowych. W tym przypadku odniesiono się więc do Kościoła katolickiego, organizacji o wymiarze globalnym o najdłuższej w historii nieprzerwanej działalności.

Jak ważne w działalności organizacji są oświata edukacja dowiemy się, analizując działalność innego rodzaju organizacji, a mianowicie samorządu lokalnego. Mówiąc o samorządzie lokalnym, myślimy o wielu organizacjach, które są skupione w ramach określonej struktury na danym obszarze. Może to być obszar np. gminy lub powiatu, gdzie zarządzanie jest także tym ważnym „instrumentem” działalności, o którym wspomina P.F. Drucker. Stąd też w kolejnych rozdziałach podnosi się problematykę bezrobocia, wychowania, rodziny, terapii, samowychowania oraz ogólnie rzecz ujmując pedagogiki. Pedagogika (jak bowiem wcześniej dowodzono) stanowi istotny element w kształtowaniu postaw, norm i kultury w działalności organizacji, gdzie kierunek rozwoju wyznaczają konkretni ludzie. Są oni w określony sposób przygotowani i ukształtowani do podejmowania nowych wyzwań w warunkach zmieniającej się rzeczywistości i otoczenia organizacyjnego.

Na ostateczny kształt niniejszej monografii znaczący wpływ miały praca i cenne uwagi Autorów i Recenzentów, za co, jako redaktorzy, serdecznie dziękujemy. Jednocześnie zapraszamy do lektury, życząc wielu pozytywnych refleksji.

Mirosław K. Szpakowski, Ewelina DąbekRozdział I Przywódcy, przedsiębiorcy i menedżerowie w zarządzaniu współczesną organizacją

dr Mirosław K. Szpakowski

Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie

Streszczenie

Niniejszy rozdział traktuje o rolach i funkcjach jakie pełnią przywódcy, przedsiębiorcy i menedżerowie w zarządzaniu współczesną organizacją. Inspirację do wyboru takiego właśnie tematu stanowiły publikacje przede wszystkim profesora Koźmińskiego, z którego tezami autor prowadzi polemikę. Dominującym tematem jest zarządzanie organizacją. Odnajdziemy tutaj odniesienia do strategii zarządzania organizacją – zwłaszcza w dobie powszechnie otaczającej nas globalizacji. Ważnymi autorami, których publikacje wpłynęły na ostateczny kształt niniejszego opracowania (poza A.K. Koźmińskim), są m.in.: P.F. Drucker, K. Adams, M.Z. Hackman, S.C. Harper, M. Kugiel, G. Probst, M. Raich, D. Jemielniak i Z. Ściborek.

Słowa kluczowe: Organizacja, zarządzanie, przedsiębiorczość, przywództwo, menedżer.

Leaders, entrepreneurs and managers in the management of contemporary organization
Summary

This chapter deals with the roles and functions of leaders, entrepreneurs and managers in management of contemporary organization.

Inspiration to choose the topic were primarily Professor Koźmiński’s publications. With his thesis the author of the publication conducts a polemic.

The dominant theme is the management of an organization. We find here references to the strategy of management of an organization especially in the era of generally surrounding us globalization.

Significant authors whose publications influenced the study were; (apart from A.K. Koźmiński), P.F. Drucker, K. Adams, M.Z. Hackman, S.C. Harper, M. Kugiel, G. Probst, M. Raich, D. Jemielniak and Z. Ściborek.

Key words: Organization, management, entrepreneurship, leadership, manager.

1. Wstęp

Inspirację do poniższych rozważań stanowiła książka profesora A.K. Koźmińskiego, pt. Zarządzanie w warunkach niepewności. Podręcznik dla zaawansowanych². W szczególności chodzi tu o role trzech ważnych aktorów, którzy biorą udział w zarządzaniu organizacją³, która „(…) jest najbardziej złożoną i intensywną w kategoriach relacji konstrukcją ludzkiej społeczności. Charakteryzują ją różne struktury, formy prawne i rodzaje relacji. Wiedza na temat jej funkcjonowania jest niezbędna dla właściwego zarządzania nią”⁴.

Podejmując problematykę zarządzania organizacją, należy podkreślić, że „(…) w zarządzaniu organizacją nie chodzi obecnie wyłącznie o uzyskiwanie zysków i radzenie sobie z coraz większą międzynarodową konkurencją, ale także o stymulowanie innowacyjności organizacji i zdolność do tworzenia nowych wartości na podstawie następujących przemian. Wszystko to jest możliwe wyłącznie w przypadku, gdy beneficjenci, którzy w coraz większym stopniu stają się multibeneficjentami, mają możliwość działania na bazie wzajemnego zaufania, wspólnego podłoża i otwartej komunikacji”⁵ w warunkach uogólnionej niepewności⁶ i nieprzewidywalnym otoczeniu organizacji.

Nawiązując w tym miejscu do publikacji A.K. Koźmińskiego, która obejmuje obszar zarządzania organizacją, mówi się, że najważniejszym wyzwaniem, przed jakim stoją menedżerowie, jest zdolność do rozwoju i działania w nieprzewidywalnym otoczeniu. Obecne tempo zmian⁷, jakie zachodzą w otoczeniu organizacyjnym, wymusza rewizję wielu tradycyjnych podejść dotyczących ich zorganizowania i zarządzania. Ogół tych zmian (korzystając z terminologii zaprezentowanej w podręczniku Koźmińskiego), będziemy nazywać tutaj „uogólnioną niepewnością”.

Rozważania na temat roli, pozycji oraz wyzwań stojących przed współczesnymi przywódcami, przedsiębiorcami oraz menedżerami, rozpoczynamy od przybliżenia różnych koncepcji przywództwa, ze szczególnym uwzględnieniem najnowszych koncepcji, które nazywamy nowym paradygmatem. Koźmiński podkreśla szczególnie jedną z koncepcji, a mianowicie – przywództwo transakcyjne. Także w niniejszym opracowaniu zwracamy uwagę, na rozwinięcie tej właśnie koncepcji. W tym miejscu należy zauważyć, że pomimo bogatej literatury na temat przywództwa, nadal pozostaje ono pojęciem niejasnym i niejednoznacznym.

W dalszej części przechodzimy do prezentacji różnych poglądów, które odnoszą się do przedsiębiorczości⁸. Przede wszystkim jednak koncentrujemy się na koncepcji przedsiębiorczości korporacyjnej (wewnętrznej), która akcentuje potrzebę oraz jej funkcję zwłaszcza w dużych przedsiębiorstwach.

Niniejszy rozdział kończą rozważania dotyczące relacji, jakie zachodzą między trzema wiodącymi pojęciami, a mianowicie: zarządzania, przywództwa i przedsiębiorczości.

Analizując różne podejścia w zakresie zarządzania i przywództwa, wyciągamy wniosek, że role zarówno menedżerów, jak i przywódców, stają się coraz bardziej tożsame. Takiego wniosku, nie można jednak wysnuć w przypadku przedsiębiorczości. Jest to spowodowane tym, iż przedsiębiorczość jest pojęciem nadrzędnym w odniesieniu do zarządzania i przywództwa. Rola przedsiębiorcy w zarządzaniu organizacją jest znacząca i wymaga posiadania umiejętności zarówno menedżerskich, jak i przywódczych. W tym miejscu pada zatem pytanie – czy tzw. „uogólniona niepewność” z którą w dzisiejszych czasach w sposób szczególny muszą borykać się organizacje (dynamiczna zmiana technologii zwłaszcza ICT⁹) wymusi na menedżerach i przywódcach przyjęcie szerszej perspektywy dotyczącej przedsiębiorczości?

2. Przywództwo w zarządzaniu organizacją

Jeśli chcesz, aby ludzie zrobili dla ciebie dobrą pracę, daj im dobrą pracę do zrobienia.

Herzberg

Wybitni przywódcy wzbudzali podziw już od zarania dziejów¹⁰. Z historii powszechnie znane są nazwiska wybitnych przywódców, którzy wsławili się znajomością sztuki organizowania, logistyki oraz niebagatelnymi zdolnościami przywódczymi. Do dzisiaj historycy analizują kunszt wojenny przywódców starożytnego Egiptu, Grecji czy też Rzymu. Podziwiamy podboje Aleksandra Wielkiego, Czyngis-chana, Napoleona Bonaparte i innych znanych przywódców. Z całą pewnością byli to wybitni stratedzy. Czy zatem, analizując współcześnie role i funkcje zarządzania w organizacji, można pomijać znaczenie strategii? Z całą pewnością – nie! W dzisiejszych czasach bowiem, przywódcy muszą być wręcz „wirtuozami strategii”, którzy doskonale odnajdują się na wielu płaszczyznach – nie tylko tych militarnych. Globalizacja współczesnego rynku oraz wysoka konkurencja, stają się nie lada wyzwaniem dla przywódców działających w sferze gospodarczej. Rosnące zapotrzebowanie na przywódców, którzy dobrze radzą sobie w przedsiębiorczości, a jednocześnie potrafią opracować i wdrożyć optymalną strategię rozwoju przedsiębiorstwa, nie mogło umknąć uwadze środowisk naukowych. W XX wieku, a zwłaszcza w jego drugiej połowie, zaczęto w sposób szczególny interesować się tym zagadnieniem. Przyczyniło się to do intensywnych badań i opracowywania naukowych teorii dotyczących przywództwa, przedsiębiorczości oraz szeroko pojętego zarządzania organizacjami. W wyniku tych działań doskonale rozwinęła się dziedzina nazywana „Teorią organizacji i zarządzania”¹¹.

Pierwszym podejściem do kwestii przywództwa na polu teorii organizacji i zarządzania były próby znalezienia swoistych cech, charakterystycznych dla efektywnych przywódców. Badania dowiodły, że zestawy cech przywódczych opracowane przez różnych badaczy, w znaczącym stopniu nie pokrywają się ze sobą. W następstwie tego faktu, zamiast poszukiwać specyficznych cech liderów, zaczęto intensywnie analizować ich zachowania. W tym czasie wyłoniły się dwie teorie, miedzy którymi istnieje zasadnicza różnica. Mamy tu na myśli podstawowe założenia, jakie tkwią u ich podstaw. W pierwszym przypadku chodzi o znalezienie jednostek, które wyróżniałyby się określonymi cechami, w celu obsadzenia ich na stanowiskach przywódczych. Drugie zaś podejście, polegało na zidentyfikowaniu określonych zachowań, które są charakterystyczne dla liderów. Zachowań tych należało później nauczyć innych członków organizacji, piastujących kierownicze stanowiska. Innymi słowy, w pierwszym przypadku zakładano, że liderem trzeba się urodzić, a w drugim, że umiejętność bycia liderem można po prostu nauczyć.