Energetyka i ochrona środowiska - ebook

WSTĘP

Książka ta, którą dedykujemy wszystkim osobom zainteresowanym jakże aktualnym tematem pozyskiwania i gospodarowania energią, stanowi wyczerpujące opracowanie przygotowane przez zespół autorów – doświadczonych naukowców, badaczy i nauczycieli akademickich, współpracujących na wielu płaszczyznach z partnerami przemysłowymi.

W pierwszych rozdziałach omówiono metody generowania energii, zarówno konwencjonalne, oparte na paliwach kopalnych, jak i wykorzystujące odnawialne źródła energii. Uwzględniono w nich również recykling, zwłaszcza energetyczny, który wpisuje się we wszystkie omawiane zagadnienia jako coraz bardziej aktualny temat utylizacji odpadów, ale także dodatkowe źródło energii odnawialnej. Wszystkie omawiane w tych rozdziałach zagadnienia analizowano pod kątem ich wpływu na środowisko naturalne. W kolejnych rozdziałach opisano praktyczne aspekty wykorzystania energii słonecznej i biomasy. Magazynowanie energii jest kolejnym niezwykle aktualnym tematem, który z pewnością zainteresuje czytelników możliwościami magazynowania ciepła i energii elektrycznej. W książce poruszono również temat technologii wodorowych – wciąż pozostają one w fazie rozwoju, ale rysuje się przed nimi perspektywa wykorzystania w energetyce, zarówno jako nowoczesnego, bezemisyjnego nośnika energii, jak i stabilizatora cykliczności energii odnawialnej. Zakończenie publikacji stanowi analiza cyklu życia, będąca metodą oceny oddziaływania na środowisko różnych technologii i produktów, pozwalającą oceniać ich wpływ ilościowo i kompleksowo, z uwzględnieniem wszystkich etapów, od produkcji maszyn i narzędzi aż do zagospodarowania pozostałych po nich odpadów. Analiza ta pozwala na ocenę pojedynczych procesów, porównanie różnych technologii oraz określenie ich oddziaływania na środowisko.

Prezentowaną książkę polecamy szerokiemu gronu czytelników zainteresowanych różnymi sposobami generowania energii, możliwościami jej magazynowania i aspektami środowiskowymi wykorzystania różnych technologii jej wytwarzania.

Może ona stanowić podręcznik dla studentów uczelni technicznych i uniwersytetów pragnących pogłębić wiedzę, ale też dla pracowników technicznych i ekonomistów oraz osób zatrudnionych w jednostkach administracji publicznej, a także wszystkich zainteresowanych działalnością gospodarczą w zakresie surowców energetycznych z wykorzystaniem nowych, niewyczerpalnych źródeł energii.1
IDEA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

Wprowadzenie

„Zrównoważony rozwój” to termin bardzo popularny, w ostatnich latach pojawiający się nie tylko w aktach prawnych, statutach i dokumentach strategicznych, lecz także w publikacjach naukowych czy wnioskach grantowych. Dla wielu osób mimo jasności koncepcji i rozumienia przekazu termin ten jest niejednoznaczny i pozwala na dowolną interpretację.

Zgodnie z założeniami koncept zrównoważonego rozwoju obecnie obejmuje ideę społeczno-ekonomiczną i ma na celu zaspokajać potrzeby obecnych pokoleń tak, by jednocześnie nie ograniczać możliwości rozwoju przyszłym generacjom. Koncepcja ta została doprecyzowana w 1992 roku w Rio de Janeiro podczas Konferencji Narodów Zjednoczonych i opisana w dwóch dokumentach Deklaracji Narodów Zjednoczony z Rio oraz Agendzie 21 . Jest to koncepcja solidarności międzypokoleniowej, która zmusza do szukania rozwiązań wspierających rozwój, ale bez nadmiernej eksploatacji środowiska naturalnego i jego zasobów. Daje jednak pole do interpretacji, na które znaczny wpływ ma perspektywa ekonomiczno-społeczna.

1.1. Definicje

Po roku 2000 w literaturze można było zidentyfikować ponad 500 definicji zrównoważonego rozwoju . Pierwsza pojawia się w Raporcie Brundtland i brzmi: „zrównoważony rozwój to taki, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie”. Ta bardzo ogólna definicja została doprecyzowana przez 27 zasad deklaracji z Rio oraz 40 rozdziałów Agendy 21 . Podkreślony został aspekt równoczesnego rozpoznawania i rozwiązywania współczesnych problemów gospodarczych, społecznych i ekologicznych, tak by rozwój gospodarczy wspierał postęp społeczny, ale z poszanowaniem ochrony środowiska naturalnego.

Mimo pojawiania się koncepcji zrównoważonego rozwoju w wielu dokumentach i aktach prawnych obserwuje się niewielki wpływ tej ideologii na podejmowane działania. Wielowymiarowość, interdyscyplinarność i złożoność problemów związanych ze zrównoważonym rozwojem utrudnia jej implementację w życiu codziennym. Zauważalny jest jednak dialog w środowisku naukowych i realizacja 9. zasady deklaracji z Rio o „współpracy w celu zwiększenia swoich wewnętrznych możliwości budowania podstaw trwałego i zrównoważonego rozwoju, pogłębiając naukową wiedzę w tym zakresie przez wymianę naukową i techniczną oraz przez usprawnienie procesów rozwoju, przystosowania, rozprzestrzeniania i transferu technologii, włączając w to nowe technologie i innowacje”.

Ważne jest podkreślenie, że zgodnie z 6. zasadą: „Międzynarodowe działania dotyczące środowiska i rozwoju powinny uwzględniać interesy i potrzeby wszystkich państw. Ze względu na wyjątkową sytuację państw rozwijających się, szczególnie tych najmniej rozwiniętych oraz najbardziej podatnych na zagrożenia środowiska, ich potrzebom będzie nadane pierwszeństwo”. Nakłada to niejako odpowiedzialność na państwa wysoko rozwinięte, by wspierały i promowały rozwój oraz zapewniały potrzebne technologie dla krajów rozwijających się.

W Polsce zasadzie zrównoważonego rozwoju nadano rangę prawa podstawowego wynikającego z zapisów Konstytucji RP . Zapis głosi: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”.

W środowisku prawnym i naukowym funkcjonują również dodatkowe terminy, takie jak:

■ inteligentny rozwój – rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji,

■ zrównoważony rozwój – wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej,

■ rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu – wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną .

Warto zaznaczyć, że w polskiej nomenklaturze zrównoważony rozwój ma silny charakter ekologiczny i kładzie się w nim znaczny nacisk na środowisko naturalne i jego ochronę. Zjawisko to jest ciekawe ze względu na relatywnie niski stan dobrobytu i potrzebę rozwoju gospodarczego w kraju, a wysokie wymagania środowiskowe wywierają presję ekonomiczną i ograniczają rozwój gospodarczy .

1.2. Wskaźniki

Z perspektywy zróżnicowanych definicji i wątpliwości interpretacyjnych związanych ze zrównoważonym rozwojem pomocne byłoby wprowadzenie wskaźników, które umożliwiłyby miarodajną ocenę realizowanej koncepcji. Ważne, by wskaźniki ułatwiały władzom lokalnym ocenę realizacji przyjętych zasad zrównoważonego rozwoju, identyfikowały istniejące problemy i bariery w realizacji założeń oraz oceniały, czy założone cele są realizowane .

Naukowcy z wielu krajów od początku powstania definicji zrównoważonego rozwoju starają się opracować najbardziej miarodajne wskaźniki pomagające w ocenie realizowanych założeń. Wspólne Wskaźniki Europejskie Zrównoważonego Rozwoju (ZR) opracowano we współpracy Komisji Europejskiej, Agencji Ochrony Środowiska i pomocy ekspertów. W wyniki tych prac przetestowano 11 wybranych wskaźników głównych i 20 pomocniczych w 23 krajach. Dziedziny główne obejmowały:

■ satysfakcję obywateli,

■ lokalne oddziaływania na globalne zmiany klimatu,

■ transport lokalny i przemieszczanie się obywateli,

■ dostępność lokalnych terenów otwartych i usług,

■ jakość powietrza,

■ podróże dzieci do i ze szkoły,

■ sposób zarządzania władz lokalnych i lokalnych przedsiębiorców uwzględniających problemy ZR,

■ zagrożenie hałasem,

■ użytkowanie terenów w zgodzie z zasadami ZR,

■ produkty ekologiczne,

■ „ślad ekologiczny” .

Jednym ze wskaźników jest ślad ekologiczny (ang. ecological footprint), który można powiązać z analizą cyklu życia. Procesy oceny wpływu cyklu życia na środowisko, biorące pod uwagę ideę zrównoważonego rozwoju, zostały opisane w rozdziale 10.

Bibliografia

Deklaracja z Rio w sprawie środowiska i rozwoju 1992.

Dokumenty końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych Środowisko i Rozwój, Agenda 21, 1992.

Stanny M., Czarnecki A., Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich Zielonych Płuc Polski. Próba analizy empirycznej, Warszawa 2011, 13–36.

Raport Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju Nasza wspólna przyszłość, powstały pod przewodnictwem Gro Harlem Brundtland z Sztokholmu 1987.

Zrównoważony rozwój, https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/zrownowazony-rozwoj.