English for Laboratory Diagnosticians. Unit 6/ Appendix 6 - ebook

Przedmowa

English for Laboratory Diagnosticians to książka skierowana do studentów i absolwentów wydziałów uniwersyteckich oraz studiów ­podyplomowych i pomaturalnych z kierunków diagnostyka laboratoryjna, medycyna laboratoryjna i analityka medyczna, którzy reprezentują znajomość języka angielskiego na poziomie średnio zaawansowanym albo zaawansowanym.

Wszystkie teksty zamieszczone w książce bazują na anglojęzycznej literaturze fachowej i dotyczą typowych tematów i problemów, z którymi styka się diagnosta laboratoryjny, tzn. badań krwi, moczu, kału i płynów ustrojowych oraz wykorzystania osiągnięć genetyki w badaniach laboratoryjnych. Osobne dwa rozdziały poświęcone są tematyce bezpieczeństwa w laboratorium oraz procedurom laboratoryjnym.

W tym miejscu warto zaznaczyć, że istnieją różnice pomiędzy realiami, w jakich porusza się polski diagnosta laboratoryjny, a tymi, w jakich pracuje diagnosta z obszarów anglojęzycznych, np. w Polsce pacjenta identyfikuje się głównie za pomocą numeru PESEL, a w innych krajach – po pełnym imieniu i nazwisku, dacie urodzenia czy numerze polisy ubezpieczeniowej. Innym przykładem jest pojawiający się w książce zawód/stanowisko pracy flebotomisty, którego nie ma w Polsce. Stosowne wyjaśnienia dotyczące takich różnic zamieściłam w przypisach. Ponadto polski diagnosta laboratoryjny może się zetknąć z różnicami pomiędzy normami wyników laboratoryjnych uznawanymi w Polsce a tymi, które przyjęte są w Wielkiej Brytanii lub USA.

Należy wszakże pamiętać, że pierwszorzędnym celem tej książki jest zaznajomienie czytelnika z autentycznym językiem specjalistycznym, który osadzony jest w konkretnej rzeczywistości danego kraju obszaru anglojęzycznego. Zakładam też, że większość osób korzystających z tego podręcznika będzie posługiwała się specjalistycznym językiem angielskim poza granicami Polski lub pozostawała w kontakcie z rodzimymi użytkownikami języka angielskiego.

W apendyksach zamieściłam wykaz angielskich nazw (wraz z wymową) szkła laboratoryjnego, aparatury laboratoryjnej oraz sprzętów podstawowego wyposażenia laboratorium; organów, układów i części ciała ludzkiego; pierwiastków chemicznych; podstawowych jednostek miar; znaków i symboli matematycznych oraz ułamków, zwykłych i dziesiętnych. Podałam także, jak należy wymawiać poszczególne litery alfabetu oraz jak literować wyrazy w języku angielskim.

Zamieszczone w książce teksty posłużyły jako podstawa różnorodnych ćwiczeń, mających na celu rozwijanie znajomości specjalistycznego języka angielskiego z zakresu diagnostyki laboratoryjnej. Każdy tekst może stanowić bazę do konstruowania nowych, oryginalnych zadań językowych, a zaproponowane przeze mnie ćwiczenia mogą być modyfikowane i uzupełniane przez nauczyciela języka zgodnie z indywidualnymi potrzebami uczących się.

Słownictwo specjalistyczne podane w książce opracowałam głównie w oparciu o pozycję Mosby’s Manual of Diagnostic and Laboratory Tests, Fifth Edition, wydaną przez Elsevier Mosby St. Louis, Missouri USA 2012, autorstwa Kathleen Deska Pagana i Timothy J. Pagana, a także na podstawie Mosby’s Textbook for Nursing Assistants, Eighth Edition, wydaną przez Elsevier Mosby St. Louis, Missouri USA 2014, której autorkami są Sheila A. Sorrentino i Leighann N. Remmert. Inne źródła pomocne w opracowywaniu tekstów i ćwiczeń wyszczególniłam w Bibliography oraz Internet Sources.

Chociaż opierałam się głównie na oryginalnych źródłach amerykańskich, to z uwagi na fakt, że większość potencjalnych użytkowników książki zapewne pozostaje lub będzie pozostawała w relacjach zawodowych z jednostkami medycznymi Wielkiej Brytanii, zastosowałam brytyjską pisownię języka angielskiego. Różnice pomiędzy pisownią brytyjską (Br.) i amerykańską (US) biorą się między innymi stąd, że Brytyjczycy zachowali oryginalną pisownię wyrazów obcego pochodzenia (np. nazwy medyczne i biologiczne z języka łacińskiego lub greki, wyrazy pochodzące z języka francuskiego itp.), natomiast Amerykanie dla uproszczenia ortografii zastosowali zabieg usunięcia niektórych liter z zapisu wyrazów. Dla przykładu, brytyjskie wyrazy, które w zapisie mają podwójne samogłoski ae albo oe, w amerykańskim angielskim mają pojedynczą samogłoskę e, np. Br. leukaemia – US leukemia; Br. oestrogen – US estrogen. Innym zabiegiem uproszczającym zastosowanym w amerykańskiej ortografii jest brak podwajania litery l przed końcówkami zaczynającymi się na samogłoskę (tj. -ed, -ing, -er) dodawanymi do czasowników zakończonych na -l poprzedzone samogłoską, np. Br. labelled – US labeled. Podobnych zabiegów jest więcej. Poniżej podaję przykłady różnic pomiędzy zasadami pisowni w brytyjskim i amerykańskim angielskim:

-------------------- ----------------------
Br. US
diarrhoea diarrhea
paediatric pediatric
oedema edema
litre liter
odour odor
catalogue catalog or catalogue
utylise or utylize utylize
analyse analyze
travelling traveling
defence defense
sulphur sulfur
aluminium aluminum
-------------------- ----------------------

Zamieszczony na końcu książki klucz do ćwiczeń, a także spis skrótów i wyrażeń specjalistycznych (List of Specialist Words and Abbreviations) umożliwiają samodzielną pracę z tekstem oraz sprawdzanie poprawności wykonanych poleceń.

Dla zamieszczonych w spisie skrótów i wyrażeń specjalistycznych zastosowałam w nawiasach bardzo uproszczoną wymowę słów angielskich. Dla wyrazów, które mogą być w sposób różny wymawiane przez rodowitych użytkowników języka, podałam ich istotnie różne wymowy.

Należy zwrócić uwagę, aby w przypadku wymowy nie czytać dwuznaku „rz” jak polskie , ale wymawiać głoski i osobno, tak jak w polskim słowie „zmarzlina”, np. orders . Podobnie w zestawieniach „zi” i ,,si” trzeba czytać każdą głoskę osobno + oraz + , tak jak w polskich słowach „zintegrować” czy „silikon”, np. disease , theses . Samogłoski, które należy wymawiać jako długie, zostały zapisane podwójnie. Dźwięki i umieszczone w nawiasie okrągłym, tzn. i , można, wymawiając dane słowo, opuścić.

Akcenty podałam tylko tam, gdzie nie pokrywają się one z akcentem typowym dla języka polskiego lub w miejscach, gdzie mogą być pomocne w prawidłowym wymówieniu słowa.

Pragnę serdecznie podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tej książki, a zwłaszcza profesorowi Maciejowi Szmitkowskiemu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, a także Samuelowi Barsh, B.Sc. i Marcinowi Kierczakowi, Ph.D., Uppsala University, Sweden, oraz Zespołowi Redakcyjnemu Wydawnictwa Lekarskiego PZWL, szczególnie zaś redaktor Jolancie Jedlińskiej oraz Markowi Darewskiemu, którym jestem wdzięczna za cenne rady i uwagi.

Anna W. KierczakExplanatory Signs and Abbreviations

+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| ang. | – angielski |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| Br. | – brytyjski angielski |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| dosł. | – dosłownie |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| dziec. | – mowa dziecinna |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| e.g. (łac. exempli gratia = ang. for example) | – na przykład |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| Eng. (ang. English) | – angielski |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| euf. | – eufemizm |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| form. | – formalnie |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| i.e. (łac. id est = ang. that is) | – to znaczy, to jest |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| Lat. (ang. Latin) | – łacina, łaciński |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| łac. | – łacina, łaciński |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| med. | – medyczny |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| p. (ang. page) | – strona |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| pl. (łac. pluralis) | – liczba mnoga |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| pot. | – potoczny |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| pp. (ang. pages) | – strony |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| s. | – strona |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| sb. (ang. somebody) | – ktoś |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| sing. (łac. singularis) | – liczba pojedyncza |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| sl. | – slang |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| ss. | – strony |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| sth. (ang. something) | – coś |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+
| US | – amerykański angielski |
+-----------------------------------------------+-----------------------------------+List of Specialist Words and Abbreviations

List of Specialist Words

(see also Appendices 2–8 and Table 1a ‘Rules of naming acids and their corresponding salts’ p. 17)

A

abortion aborcja

acetone aceton

acid kwas

~ -base balance równowaga kwasowo-zasadowa

deoxyribonucleic ~ ~ deoksyrybonukleinowy

~ -fast stain barwienie metodą Ziehl-Neelsena

lactic ~ ~ mlekowy

ribonucleic ~ ~ rybonukleinowy

teichoic ~ ~ tejchojowy

uric ~ ~ moczowy

acidity kwasowość

acidosis acydoza, kwasica

adenoid adenoidalny, nosowy, limfatyczny

adenovirus adenowirus

affinity powinowactwo, bliskość, pokrewieństwo

agar agar

agent czynnik

agglutination aglutynacja

agranulocyte agranulocyt

albumin, albumen albumina

alkali , pl. alkalis zasada

alkaline , alkaliczny, zasadowy

allele allel

allergy alergia

alphoid DNA alfa satelitarny DNA

amino acid aminokwas

aminotransferase aminotransferaza

ammonia amoniak

amniocentesis amniocenteza

amniotic amniotyczny

amoeboid ameboidalny

amorphous amorficzny

anaerobe bakteria beztlenowa

anaerobic anaerobowy, beztlenowy

analyte analit

anaemia anemia

sickle cell ~ ~ sierpowata

anaesthetic anestetyk, lek przeciwbólowy

anorexia anoreksja

antacid zobojętniający, środek zobojętniający kwas

antecubital odłokciowy

anti- przedrostek anti- znaczy przeciw, przeciwko

~-inflammatory przeciwzapalny; lek przeciwzapalny

~arrhythmic lek przeciwarytmiczny

~biotic antybiotyk

~body US , Br. przeciwciało

~coagulant przeciwzakrzepowy; lek przeciwzakrzepowy

~convulsant przeciwdrgawkowy, lek przeciwdrgawkowy

~fungal przeciwgrzybiczy; lek przeciwgrzybiczy

~genic antygenowy

~microbial przeciwdorobnoustrojowy

~septic antyseptyczny; antyseptyk

aqueous wodny;

~ humour ciecz wodnista oka

arbovirus arbowirus

array komp. macierz

arterial tętniczy

artery tętnica

arthrocentesis artrocenteza

ascaris glista

aseptic aseptyczny

aspartate asparaginian

aspirate aspirat

aspiration aspiracja

assay , próba/test chemiczny; przeprowadzać badania/testy chemiczne

attenuation atenuacja (odzjadliwienie, osłabienie np. lekiem) proces otrzymywania odmian patogenów o obniżonej chorobotwórczości, przy utrzymanym poziomie ich immunologicznego oddziaływania na organizm (np. w celu wytworzenia szczepionki)

autism autyzm

autoclave sterylizować w autoklawie; autoklaw

autoimmune autoimmunologiczny

autosomal autosomalny

azurophilic azurofilny

B

bacillus , pl. bacilli bakcyl

base chem. zasada

basophil bazofil

beaver fever = lambliasis

benign łagodny, niezłośliwy (o nowotworze)

biconcave dwuwklęsły

bile żółć; ~ duct przewód żółciowy

bilirubin , bilirubina

binary binarny, podwójny

bioinformatics bioinformatyka

biopsy biopsja

capsule ~ kapsułkowa

colposcopic ~ ~ kolposkopowa

core needle ~ ~ gruboigłowa

endoscopic ~ ~ endoskopowa

excisional entire ~ ~ wycinająca

fine-needle aspiration ~ ~ aspiracyjna cienkoigłowa

incisional ~ ~ wycinkowa

needle ~ ~ igłowa

punch ~ ~ sztancowa (biopsja trepanem)

sterotactic ~ ~ stereotaktyczna

bismuth bizmut

~ subsalicylate subsalicylan ~u

bladder pęcherz moczowy

~ catheterization = pot. bladder tap cewnikowanie pęcherza moczowego

blastospore blastospora

bleach wybielacz

blood draw pobieranie krwi (do badań)

bloodstream krwiobieg

body fluid płyn ustrojowy

bowel = intestine

large ~

small ~

Bowman(’s) capsule torebka Bowmana/kłębuszka nerkowego

brachial ramieniowy

bronchodilator , rozszerzający naczynia; lek rozszerzający naczynia

broth bulion (pożywka dla mikroorganizmów)

Todd-Hewitt ~ ~ Todd-Hewitt(a)

Bunyavirus Bunyavirus

C

calcium wapń

~ carbonate węglan wapnia

~ oxalate szczawian wapnia

calyx , kielich (np. nerkowy)

cancerous rakowaty; nowotworowy (złośliwy)

candidiasis kandydoza, grzybica

cannula kaniula, rurka

capillary włosowaty, naczynie włosowate

capsid kapsyd

capsomere kapsomer

capsula glomeruli = Bowman’s capsule

carbohydrate węglowodan

carbon dioxide dwutlenek węgla

carbonate węglan

cardiotonic nasercowy; środek nasercowy

cascade kaskada

clotting ~ ~ krzepnięcia

cast wałeczek nerkowy w moczu

catalyst katalizator

catalyse katalizować

catheter cewnik

foley ~ ~ Foleya

catheterization cewnikowanie

cavity jama ciała

celiac disease celiaklia, nietolerancja glutenu

cellular komórkowy

centromere centromer

centrifuge wirować; wirówka

centromeric centromeryczny

cerebrospinal mózgowo-rdzeniowy

cerumen woszczyna

cervical szyjny

cestoda tasiemce

chemical compound związek chemiczny

chemiluminiscent chemiluminescencyjny

chemotherapy chemioterapia/chemoterapia

chickenpox = varicella

chloride chlorek

chlorophyll chlorofil

cholesterol cholesterol

choriomeningitis zapalenie splotu naczyniówkowego

lymphocytic ~ limfocytarne ~

chorionic naczyniówkowy, -a, -e

chromatid chromatyda

chromatin chromatyna

chromosomal chromosomowy/chromosomalny

chromosome chromosom

cirrhosis marskość

citrate , cytrynian

trisodium ~ ~ trisodowy/trójsodowy

clean-catch urine specimen „czysta” próbka moczu

clearance klirens

clotting krzepnięcie

clue cell komórka jeżowa

coagulation koagulacja, krzepnięcie

coccobacillus pałeczka niewytwarzająca endospor, forma bakterii, coccobacillus

coccus , pl. cocci bakteria o kształcie kulistym, ziarenkowiec

cold sore = herpes simplex

colitis zapalenie okrężnicy

colloid koloid

computational genetics genetyka obliczeniowa

con-sanguineous spokrewniony, krewny

~ parents spokrewnieni rodzice

confluent zlewny

~ growth wzrost (mikroorganizmów) ~

congenital wrodzony

contagious zakaźny

contamination skażenie, zanieczyszczenie

convoluted zwinięty, skłębiony

corrosive żrący (np. kwas); korozyjny

cortex kora

corticosteroid kortykosteroid

coryneform bakterie z grupy „coryneform”

cosegregate konsegregować

cosegregation kosegregacja

counterstain , barwić kontrastowo; barwnik kontrastowy; barwienie kontrastowe

coxsackie wirus Coxsackie

creatine kreatyna

Crohn’s disease choroba Crohna

cross-contamination skażenie/zakażenie krzyżowe

croup = diphteria, obstructive laryngitis

crystal violet fiolet krystaliczny

crystalline krystaliczny

cubital łokciowy

culture hodowla/kultura (bakterii itp.)

cyst cysta, torbiel

cystine cystyna

cytogenetics cytogenetyka

cytomegalovirus cytomegalowirus

cytometry cytometria

flow ~ ~ przepływowa

cytoplasm cytoplazma

cytoplasmic cytoplazmatyczny

D

decontaminate odkazić

decontamination odkażanie

dehydrogenase dehydrogenaza

deletion delecja

Dengue fever gorączka denga

deoxygenate odtlenować

diabetes cukrzyca

~ mellitus , moczówka cukrowa, cukrzyca

diarrhoea biegunka

diglyceride digliceryd

dihydrate dihydrat

dimer dimer

diphtheria dyfteryt, błonica

dipstick test test paskowy (np. moczu, do wykonania w domu)

disability niezdolność, kalectwo

discharge wydzielać; wydzielina

disomy US dysomia

uniparental ~ dysomia jednorodzicielska

disorder zaburzenie, niedomoga

distal dystalny, dalszy

dominant dominujący

donor dawca

dosage dawkowanie

drug ~ form postać leku

double-stranded (gen.) dwuniciowy

drainage drenaż

duct przewód

collecting ~ ~ moczowy, moczowód

duplication duplikacja

dysfunctional dysfunkcyjny

E

earwax = cerumen

eclipse period okres eklipsy/zakażenia aktywnego

oedematous obrzęknięty/spuchnięty

effusion wysięk; wylew; wyziew

ejaculate mieć wytrysk, ejakulować; ejakulat

electrolyte elektrolit

electrophoresis elektroforeza

embryo embrion

encapsulated z otoczką (bakterie)

endocrine wewnątrzwydzielniczy

endolymph endolimfa

endometrial endometrialny

endoscope endoskop

enzyme enzym

enzyme-linked immunosorbent assay test immunoenzymosorpcyjny

eosinophil eozynofil

epithelial nabłonkowy

equine influenza końska grypa

erythrocyte erytrocyt

oestrogen estrogen

ethanol etanol

eukaryote eukariota

excretion wydzielina; wydzielanie

expression ekspresja

extinguish gasić

extracellular zewnątrz-/pozakomórkowy

extremity kończyna

exudate wysączać; wysięk

F

failure niewydolność

renal/heart ~ niewydolność nerek/serca

fascioliasis motylica, choroba motylicza, fascjoloza

fasciolosis (łac.) = fascioliasis

feces kał

fermentation fermentacja

fertility płodność

foetal płodowy

foetus płód

fibrin , fibryna

fibrinogen , fibrynogen

fibronectin , fibronektyna

fistula przetoka

flagellum pl. flagella wić (np. u bakterii)

flagged zaznaczony

flatworm płazińce

fluke motylica, przywra

liver ~ ~ wątrobowa

sheep liver ~ = liver fluke

fluorescence fluorescencja

fluorescent fluorescencyjny

follicle pęcherzyk; grudka; mieszek włoskowy

forensic dot. medycyny sądowej

formed element element morfotyczny

fossa dół (np. pachowy)

fungus , pl. fungi mikrobiol. grzyb

fusiform wrzecionowaty

G

galactosemia galaktozemia

gastrointestinal żołądkowo-jelitowy

gene gen

genetic genetyczny

genome genom; ~ mapping mapowanie genomu

genus , pl. genera rodzaj

germ zarazek, mikroorganizm, drobnoustrój

German fever = rubella

giardia lamblia

giardiasis = lambliosis

glandular fever US , Br. = infectious mononucleosis

globulin globulina

gamma ~ gamma globulina

glomerular = capsula glomeruli

~ capsule

glomerulonephritis zapalenie kłębków nerkowych

glomerulus , pl. glomeruli kłębek nerkowy

glucose glukoza

glyceride gliceryd

glycoprotein glikoproteina

glycosuria cukromocz

gonad gonada

gonadal dysgenesis dysgenezja gonad

gonadotropin gonadotropina

gonococcus , pl. gonococci gonokok, dwoinka rzeżączki

Gram stain barwienie (bakterii) metodą Grama

granulocyte granulocyt

H

half-life okres półtrwania; okres połowicznego rozpadu

health care provider pracownik/placówka służby zdrowia, lekarz prowadzący

helical , helikalny

helix , pl. helices helisa

helminths robak/pasożyt jelitowy

haemagglutination hemaglutynacja

haematocrit hematokryt

haematologic hematologiczny

haematoma krwiak

haemoglobin hemoglobina

haemolysis hemoliza

haemolyse hemolizować

haemorrhage krwotok

haemostasis hemostaza

heparin heparyna

~ lock zamek hep; blokada heparyny

hepatitis zapalenie wątroby

herpes opryszczka

~ simplex ~ wargowa

~ zoster ~ narządów płciowych

heterozygosity heterozygotyczność

heterozygote heterozygota

hexamer heksamer

histamine histamina

histone histon

homeostasis homeostaza

homozygosity homozygotyczność

homozygote homozygota

hormone hormon

hybridization hybrydyzacja

hydro- przedrostek hydro- oznaczający wodę

~philic hydrofilny, wodolubny

~phobic hydrofobowy wodonielubny (odpychający cząsteczki wody)

hydrogen wodór

hygroscopic hygroskopijny

hyperinfection hiperinfekcja

hypo- przedrostek hypo- (oznaczający coś o mniejszym nasileniu; pod, poniżej)

~plastic hajpoł’plastyk] hipoplastyczny

~proteinemia hipoproteinemia, niedobiałczenie krwi

~theroidism hipotyroidizm, niedoczynność tarczycy

I

immune system układ odpornościowy

immunity odporność; humoral ~ ~ humoralna

immuno- przedrostek immuno- oznacza związek z odpornością

~assay test/badanie immunologiczne

~chemical immunochemiczny

~compromised charakteryzujący się niedoborem odporności

~deficiency niedobór odporności

~electrophoresis immunoelektroforeza

~fixation immunofiksacja

~globulin immunoglobulina

~suppressive immunosupresyjny; lek immunosupresyjny

in situ , in situ (łac.), dosł. w miejscu

incinerate spalać

incinerator piec do spopielania; spalarnik

incubation inkubacja

infertility niepłodność

inflammation stan zapalny, zapalenie

inflammatory zapalny

informed consent świadoma zgoda na zabieg/badania

infusion wlew

inhalation inhalacja

inhibition inhibicja/hamowanie

~ zone strefa inhibicji/hamowania

innate wrodzony

inoculate w-/za-szczepić

inoculation inokulacja

inoculum , pl. inocula inokulum

insertion insercja

interstitial śródmiąższowy

intestine = pot. bowel jelito

large ~ ~ grube

small ~ ~ cienkie

intra- przedrostek intra- znaczy wewnątrz, do

~cellular wewnątrzkomórkowy

~dermal śródskórny

~venous dożylny

inversion inwersja

iodine , jod; jodyna

Lugol’s ~ , płyn Lugola

Lugol’s solution = Lugol’s iodine

iron US , Br. żelazo

isoniazid izoniazyd

isopropyl izopropyl

J

jaundice żółtaczka

K

karyotyping kariotypowanie

ketone keton

ketonuria ketonuria

L

lactic mlekowy (np. kwas)

lactoferrin laktoferyna

lactose laktoza

lambliasis lamblioza

laryngitis zapalenie krtani

lassitude znużenie, zmęczenie

latent utajony

latex lateks

latitude zakres swobody ruchów

lavage , płukanie (np. żołądka); obmywanie

leucine leucyna

leukocyte leukocyt

leukaemia białaczka

lineage rodowód

linear linearny, liniowy

lipid lipid, tłuszcz

lipo- przedrostek lipo- oznaczający tłuszcz

~philic lipofilny, tłuszczolubny

~phobic lipofobowy (odpychający cząsteczki tłuszczu)

~polysaccharide lipopolisacharyd

~protein lipoproteina

lockjaw = tetanus

locus , pl. loci locus (genu)

loop of Henle pętla Henlego

lumbar lędźwiowy

lumbricoid glistowaty

luteinizing luteinizujący

lymph limfa

lymphatic limfatyczny

lymphedema obrzęk limfatyczny

lymphocyte limfocyt

lymphoma chłoniak

M

macro- przedrostek macro- znaczy olbrzymi; odnoszący się do całości czegoś

~molecular wielkocząsteczkowy

~phage makrofag

~scopic makroskopowy

magnesium magnez

malabsorption nieprawidłowe wchłanianie

malformation wada rozwojowa, deformacja

malforming agent czynnik powodujący deformacje rozwojowe

malignancy złośliwość

malignant złośliwy (np. nowotwór)

marker marker

marrow szpik kostny

mastectomy mastektomia

matrix , pl. matrices matriks, macierz (np. jądrowa, mitochondrialna)

measles odra

median mediana

medium , media medium, podłoże hodowlane

medulla szpik, substancja rdzenna

melanoma czerniak

meningococcus pl. meningococci dwoinka zapalenia opon mózgowych

mesothelioma rak opłucnej

messenger przekaźnik

metabolic metaboliczny

metabolism metabolizm

metastatic metastatyczny

micro- przedrostek micro- znaczy bardzo mały

~array mikromacierz

~satellite mikrosatelita

~scopic mikroskopowy; mikroskopijny

~scopy , mikroskopia

~satellite mikrosatelita

micturate oddawać mocz

micturition oddawanie moczu

miscarriage , poronienie

mitochondrial mitochondrialny

molecule cząsteczka, molekuła

mono- przedrostek mono- znaczy pojedynczy, „jedno-”

~cyte monocyt

~glyceride monogliceryd

~nuclear mononuklearny

~nucleosis mononukleoza

morbidity zachorowalność; stan chorobowy

mortality śmiertelność

motile ruchliwy

mucoviscidosis mukowiscydoza

mucus śluz

mumps świnka (choroba)

mutation mutacja

mycobacteria , sing. mycobacterium mykobakterie

myeloma , pl. myelomas, myelomata szpiczak

myeloproliferative disease nowotwór mieloproliferacyjny

myeloid leukaemia białaczka szpikowa

N

n-ploid n-ploid

n-tuple n-krotny; n-krotna

nasogastric tube rurka nosowo-żołądkowa

nausea nudności

necrotic martwiczy

nematode nicień w typie obleńce

neoplastic neoplastyczny

nephron nefron

neutrophil neutrofil

next-generation sequencing method metoda NSG (next-generation sequencing)

nitrate azotan

non- przedrostek non- znaczy pozbawiony czegoś; „bez”; „nie”

~ - encapsulated bez otoczki

~ - steroidal , niesterydowy

nonmotile nieruchliwy

nucleocapsid nukleokapsyd

nucleotide nukleotyd

O

obstructive czopujący, -a, -e; zamykający, -a, -e

occlusive okluzyjny, uciskowy

occult utajony, -a, -e (np. krew)

oncotic pressure ciśnienie onkotyczne

osmotic osmotyczny, -a, -e

~ pressure ciśnienie osmotyczne

osteoarthritis osteoartretyzm

ovum , pl. ova jajeczko, jajo

oxalate szczawian

oxygen tlen

oxygenation utlenowanie; dotlenienie

P

pancreatic trzustkowy

Papanicolaou test; , Pap smear/test wymaz cytologiczny (pap test)

paracentesis paracenteza, nakłucie jamy otrzewnowej

parasite parazyt, pasożyt

parasitic pasożytniczy

parietal ścienny; ciemieniowy

parvovirus parwowirus

patency med. drożność, np. ~ igły, żyły

pathogen patogen

pathogenic patogenny

penetrance penetracja (genu)

penicillin penicylina

pentamer pentamer

peptidoglycan peptydoglikan

pericardial ~ osierdziowy

pericardiocentesis perikardiocenteza, nakłucie worka osierdziowego

pericardium osierdzie

perilymph przychłonka, perylimfa

peritoneal ~ otrzewnowy

peritoneum otrzewna

pertussis koklusz

phagocyte fagocyt

phagocytic fagocytarny, fagocytowy

phagocytosis fagocytoza

phenylketonuria fenyloketonuria

phosphatase fosfataza

phosphate fosforan

phospholipid fosfolipid

pinworm owsik

platelet płytka (krwi)

pleura opłucna

pleural ~ opłucnowy

pneumococcus , pl. pneumococci pneumokok, dwoinka zapalenia płuc

pneumonia zapalenie płuc

pneumonitis = pneumonia

polar polarny, biegunowy

polymorphism polimorfizm

polio = poliomyelitis

poliomyelitis choroba Heinego-Medina

poly- przedrostek poly- znaczy wielo-, wiele, wielu

~cythemia policytemia

~mer polimer

~merase polimeraza

~morphism polimorfizm

~morphonuclear polimorfonuklearny

~peptide chain polipeptyd

~saccharide polisacharyd

potassium potas

poxvirus poksywirus

precipitation precypitacja, strącanie, wytrącanie

prion , prion

probe sonda

progesterone progesteron

prokaryote prokariota

protein białko

proteinuria białkomocz, proteinuria

protist protista

protozoa pierwotniak

protozoan pierwotniakowy

proximal proksymalny, bliższy

pseudopodium , pl. pseudopodia pseudopodium, nibynóżka

puberty pokwitanie, okres dojrzewania

puncture punkcja, nakłucie, wkłucie

pyuria ropomocz

R

rabies wścieklizna

radial promieniowy

radioisotope radioizotop

receptor receptor

recessive recesywny (np. gen)

renal nerkowy

~ medulla rdzeń ~

~ pelvis miedniczka ~

replicate replikować

replication replikacja

requisition slip zlecenie lekarskie na badania

respiratory oddechowy

retention zatrzymanie, retencja

retrovirus retrowirus

rhesus positive/ negative ] Rh dodatnie/ujemne

rheumatoid arthritis pierwotnie postępujący gościec stawowy

roundworm = ascaris

rubella różyczka (choroba)

rubeola measles

S

safranin szafranina

salicylate salicylan

saline , roztwór soli fizjologicznej

saliva ślina

saprophytic = obsolate

scrape biopsja rysowa i wyskrobiny

seatworm = pinworm

sebum sebum, łój skórny

secretion wydzielina, wydzielanie

tubular~ wydzielanie cewkowe (nerki)

semen nasienie

sensitization sensytyzacja

sepsis sepsa, posocznica

sequela , pl. sequelae następstwo

sequence sekwencja; sekwens; ciąg

sequencing sekwencjonowanie

serous surowiczy

serum surowica

shingles = herpes zoster

single nucleotide polymorphism polimorfizm pojedynczego nukleotydu (SNP)

single-stranded (gen.) jednoniciowy

skin oil = sebum

smear wymaz

smegma mastka

snip sl. single nucleotide polymorphism

snippet sl. = single nucleotide polymorphism

sodium sód

solute substancja rozpuszczona

specific gravity ciężar właściwy

specimen próbka

timed collection ~ czasowa zbiórka moczu

random urine ~ próbka losowa moczu

double-voided ~ druga (poranna) próbka moczu

sphincter zwieracz (mięsień)

spirillum , pl. spirilla śrubowiec (bakteria)

spirochete krętek (bakteria)

sputum plwocina

stain barwić; barwnik; plama

sterilization sterylizacja

steroid , steryd

steroidal , sterydowy

sterol , sterol

stillbirth poród martwego płodu

stool = feces

streaking posiew redukcyjny/mazany

sub- przedrostek sub- znaczy pod, poniżej

~arachnoid podpajęczynówkowy

subsalicylate subsalicylan

sulphate siarczan

sulphonamide sulfonamid

suprapubic nadłonowy

sweat pot; pocić się

syncytial syncycjalny

synovial maziowy

T

tapeworm tasiemiec

armed ~ ~ uzbrojony

fish ~ ~rybi

pork ~ ~ świński (armed tapeworm)

teichoic teichonowy (kwas)

tellurite telluran

tentacle czułek

testosterone testosteron

tetanus tężec

thalassemia talasemia

thoracentesis torakocenteza, nakłucie jamy opłucnowej

threadworm = pinworm

thrombocythemia trombocytoza

thromboembolic tromboemboliczny (np. choroba)

thrombosis tromboza

tissue , tkanka

connective ~ ~ łączna

toxicity toksyczność

trait cecha

tranquillizer lek kojący, trankwilizator

transfusion transfuzja

translocation translokacja

transudate przesięk

trematode przywra

treponeme krętek

trichomonad rzęsistek

trichomoniasis zakażenie rzęsistkiem

triglyceride trójgliceryd

trimer trimer

trophozoite trofozoid

tube rurka, tuba; evacuated ~ ~ próżniowa

tuberculosis gruźlica

tubular reabsorption kanalikowa reabsorpcja

tubule kanalik

convoluted ~ ~ dystalny - odcinek kanalika nerkowego między pętlą Henlego a kanalikiem zbiorczym

tumour guz nowotworowy

typhoid tyfus

typhoid fever = typhoid fever

tyrosine tyrozyna

U

ulcerative wrzodziejący, -a, -e

ultra-filtration = glomerular filtration

ultrasound ultradźwięk

urate moczan

urea mocznik

ureter moczowód

urethra cewka moczowa

urethral cewkowy

~ catheterization cewnikowanie pęcherza moczowego przez cewkę

urinalysis , pl. urinalyses analiza moczu

urinate oddawać mocz, sikać

urine , mocz

~ analysis , pl. ~ analyses = urinalysis

~ reagent strip pasek do analizy moczu

urobilinogen urobilinogen

V

vaccinate szczepić

~ against , szczepić przeciwko

vaccine szczepionka

vaginal pochwowy

~ thrush = candidiasis

vaginosis waginoza

varicella ospa wietrzna

venipuncture nakłucie żyły

venous żylny

vessel naczynie (krwionośne)

vibrio przecinkowiec

virion , wirion

virulence , wirulencja, zjadliwość, złośliwość

virus wirus

enveloped ~ z otoczką

naked ~ ~ bez otoczki

unenveloped ~ = naked ~

visceral trzewiowy, trzewny

vitreous humour = aqueous humor

void = urinate; wypróżnić pęcherz

voiding = micturition

W

western blot western blot (metoda służąca do wykrywania określonych białek)

wet mount wet mount (tzw. badanie w „kropli wiszącej”)

whooping cough = pertussis

X

X-ray prześwietlenie rentgenowskie

Y

yeast , pl. yeasts drożdżak, drożdże

Z

Ziehl-Neelsen stain/method stain = acid-fast stain

LIST OF ABBREVIATIONS

ABGs Arterial blood gases

AFB stain Acid-fast bacillus stain

AIDS Acquired immune deficiency syndrome

ALP Alkaline phosphatase

ALT Alanine aminotransferase

ASO Antistreptolysin O titer

AST Aspartate aminotransferase

BCR B-cell receptor

BDD Body dysmorphic disorder

BRCA Breast cancer

BUN Blood urea nitrogen

Ca Calcium

CBC Complete blood (cell) count

CDC Centers of Disease Control and Prevention

CF Complement fixation

Cl Chloride

CO2 Carbon dioxide

CPR C-reactive protein

CSF Cerebrospinal fluid

CT Computer tomography

DNA Deoxyribonucleic acid

EIA = ELISA

ELISA Enzyme-linked immunosorbent assay

EMT Emergency medical technician

EPO Erythropoietin

Etest Epsilometer test

Fe Iron

fFN Fetal Fibronectin

FISH Fluorescence in situ hybridization

FIT Fecal immunochemical test

FNA Fine needle aspiration

GI Gastrointestinal

HBV Hepatitis B virus

HCG Human chorionic gonadotropin

HCO3 Bicarbonate, hydrogen carbonate

HPO4 Hydrogen phosphate

Hct, HCT Hematocrit

HDL High-density lipoprotein

Hgb, Hb Hemoglobin

HIV Human immunodeficiency virus

HPF High power field

HSV Herpes simplex virus

IA Intra-arterial

ICD-10-CM International Classification of Diseases, Tenth Revision, Clinical Modification)

ICD-10-PCS ICD-10 Procedure Coding System

ID Intradermal

Ig Immunoglobulin

IgA, IGA Immunoglobulin A

(Ig)M Immunoglobulin

IHC Immunochemical stains

IM Intramuscular

INR International normalization ratio

ITT Insulin tolerance test

IV Intravenous

K Potassium

LDL Low-density lipoprotein

LHD Lactic dehydrogenase

LPF Low power field

MCV Mean corpuscular volume

Mg Magnesium

MIC Minimal inhibitory concentration

MPG Mean plasma glucose

MUS Medically unexplained symptoms

Na Sodium

NK cells Natural killer cells

NSAID Non-steroidal anti-inflammatory drug

O&P Ova and parasites

O2 Oxygen

OB Occult blood

OTC Over-the-counter drug/medication

P Phosphorus

PAP Prostatic acid phosphatase

Pap Papanicolaou test/smear

Pb Lead

Pco2, PaCO2 Partial pressure of carbon dioxide

PCR Polymerase chain reaction

PET Positron-emission tomography

pH Hydrogen ion concentration

PKU Phenylketonuria

PMN Polymorphonuclear leukocyte

Po2, PaO2 Partial pressure of oxygen

PO4 Phosphate

PPBS Postprandial blood sugar

PPG Postprandial glucose

PTP Prothrombin time

QTL Quantitative trait locus

RBC Red blood cell

RF Rheumatoid factor

RIA Radioimmunoassay

RNA Ribonucleic acid

SARS Severe acute respiratory syndrome

SC Subcutaneous

SNP Single nucleotide polymorphism

SPA Suprapubic aspirate

STS Serologic test for syphilis

T3 Triiodothyronine

T4 Thyroxine

TB Tuberculosis

TBG Thyroxine-binding globulin

TEM Transmission electron microscopy

TRF Thyrotropin releasing factor

TRH Thyrotropin releasing hormone

UA Urinalysis, urine analysis

UNICEF United Nations International Children’s Emergency Fund

USG Ultrasound

UTI Urinary tract infection

VPS Ventilation/perfusion scanning

WBC White blood cell

WHO World Health Organization

WNL Within normal limits