Etnos serbski. Czasy patriarchy Arsenija IV Jovanovicia Šakabenty (1726–1748) - ebook

Prezentowana monografia ma na celu wieloaspektowe spojrzenie na losy ludności serbskiej w dobie, kiedy jej niekwestionowanym przywódcą był patriarcha Arsenije IV Jovanović Sakabenta (1726–1748). Okres ten stanowił ważny moment w dziejach Serbów ze względu na ostateczne przesunięcie punktu ciężkości ich życia duchowego oraz politycznego z Peci do Karłowic. Dla serbskiej wspólnoty, która w tamtym czasie nie posiadała własnego bytu państwowego, było to bez wątpienia niezwykle istotne wydarzenie.

Dzieje Serbów pierwszej połowy XVIII stulecia zostały przedstawione na tle istotnych wydarzeń z historii powszechnej. Do takich należy zaliczyć m.in. „erę tulipanów” w Imperium Osmańskim (1718–1730), wojnę austriacko-turecką z lat 1737–1739 oraz wojnę o sukcesję austriacką (1740–1748). Podstawę źródłową pracy stanowią dotąd niepublikowane bądź mało znane teksty, które zostały pozyskane podczas kwerend archiwalno-bibliotecznych w Serbii, Austrii, Chorwacji oraz Rosji.

Piotr Kręzel opracował bardzo ważny temat związany z wstępną fazą przeistaczania się etnosu serbskiego w nowożytny naród. Wykorzystał do tego celu skrupulatnie zebrany materiał źródłowy oraz literaturę. W rezultacie powstała bardzo wartościowa praca, której lektura umożliwia poznanie problematyki istotnej nie tylko dla serbskiego czytelnika. Na szczególne uznanie zasługuje przystępne udostępnienie, w formie aneksu, obfitego materiału źródłowego w wersji oryginalnej i w polskim przekładzie.

dr hab. Jarosław Dudek, prof. UZ
Uniwersytet Zielonogórski

[...] praca może stanowić dobry punkt wyjścia do pogłębionych badań nad dziejami wspólnoty serbskiej w czasach nowożytnych. Publikacja dostarcza nie tylko solidnej wiedzy o dziejach Serbów w pierwszej połowie XVIII wieku, lecz także skłania do różnych refleksji i pytań o charakterze dyskusyjnym.

prof. dr hab. Kazimierz Maliszewski
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Wstęp 11

Rozdział I. Serbowie w patriarchacie w Peci (1726–1737) 27

1. W kierunku patriarszego tronu 27

2. Obszar jurysdykcji patriarchatu w Peci 37

2.1. Jurysdykcja realna 38

2.2. Jurysdykcja sporna 41

2.3. Jurysdykcja symboliczna 43

3. Prawa i obowiązki Raców wobec cerkwi 46

Rozdział II. Czasy przełomu (1737–1739) 55

1. Wojenne preludium 55

2. Antytureckie wystąpienia gens Rasciana 60

3. Migracje Raców 70

4. Wielkie plany serbskiego patriarchy 84

4.1. Polityczne 84

4.2. Wojskowe 90

4.3. Cerkiewne 95

5. Koniec złudzeń 98

Rozdział III. Serbowie w metropolii karłowickiej (1739–1748) 109

1. Obszar jurysdykcji metropolii karłowickiej 109

2. Walka o potwierdzenie przywilejów dla gens Rasciana 113

3. Cerkiewno-ludowy sabor 1744 r. 123

4. Karłowice – centrum życia polityczno-religijnego 133

Zakończenie 139

Wykaz zastosowanych skrótów i skrótowców 145

Bibliografia 147

Spis schematów, tabel, map 159

The Serbian Ethnos. The Period of Patriarch Arsenije IV Jovanović Šakabenta (1726–1748). Summary 161

Српски народ. Доба патријарха Арсенија IV Јовановића Шакабенте (1726–1748). Резиме 163

Aneks 1. Teksty źródłowe 167

Aneks 2. Ikonografia 193

Indeks nazw geograficznych i etnicznych 201

Indeks osobowy 205