Etyka medyczna. Krótkie Wprowadzenie 25 - ebook

Spis treści

Podziękowania

Spis ilustracji

Jak podejmować nieobojętne etycznie decyzje? Przedmowa do wydania polskiego

1. Dlaczego etyka medyczna jest ekscytująca

2. Wspomagane umieranie: dobra praktyka medyczna czy morderstwo?

3. Narzędzia rozumowania

4. Ludzie, którzy jeszcze nie istnieją

5. Niespójności w kwestii zaburzeń psychicznych

6. Pomaganie osobom pomagającym

7. Wprowadzanie sprawiedliwych procedur

8. W jaki sposób współczesna genetyka stawia wyzwania tradycji poufności

9. Kultura, zgoda na badania i lokalna społeczność

10. Rzut oka w przyszłość

Przypisy i bibliografia

Literatura zalecana

IndeksPodziękowania

Tony Hope dziękuje:

MTV Hart oraz Royal Shakespeare Company za wprowadzenie w problematykę filozofii; Jonathanowi Gloverowi za ćwiczenia z filozofii, które należały do najbardziej stymulujących intelektualnie doświadczeń życiowych.

Mike’owi Gaze, promotorowi rozprawy doktorskiej, za pokazanie, w jaki sposób nauki eksperymentalne oraz idee teoretyczne mogą twórczo współdziałać.

Rosamond Rhodes i jej kolegom z Mount Sinai Medical School w Nowym Jorku za doroczne konferencje, które stanowiły krytyczne, ale i wspierające forum umożliwiające rozwijanie niektórych idei przedstawionych w tej książce.

Arthurowi Kuflik za ostre i jednoznaczne komentarze na temat wstępnej wersji maszynopisu pierwszego wydania, dzięki którym wprowadzono wiele korzystnych zmian.

Swojej żonie Sally, córkom Katy i Beth oraz zięciowi Johnowi Coull, za ich wsparcie, dyskusje, inspiracje.

Obaj autorzy chcieliby podziękować: Tomowi Douglasowi, Josie Fielding, Helen Firth i Mike’owi Parkerowi za ich cenne rady dotyczące pierwszego wydania książki.

Wiedzy, a także inspiracji dostarczały nam dyskusje z wieloma kolegami i przyjaciółmi. Byli wśród nich między innymi: Nancy Berlinger, Jacqueline Chin, Isabel Clare, Nina Dunn, Kyle Edwards, Michael Gusmano, Tony Holland, Jonathan Ives, Camillia Kong, Gulamabbas Lakha, John McMillan, Leah Rand, Julian Savulescu, Mark Sheehan, Abbe-Marie Slowther, Anne Stewart, Jacinta Tan, Mimi Zou (i inni członkowie Ethox Centre i Uehiro Centre).

Dziękujemy pracownikom Oxford University Press, którzy umożliwili publikację tej książki, udzielali nam rad i wsparcia oraz anonimowemu recenzentowi. Wyrażamy również wdzięczność dla personelu Oxford Wine Café w Jerychu, w Oksfordzie, który zapewnił nam przestrzeń i napoje, niezbędne do prowadzenia niekończących się dyskusji w czasie pisania tej książki.Spis ilustracji

1. Jesteś jeżem czy lisem?

(a) iStock.com/GlobalP; (b) ZoranOrcik/Shutterstock.com

2. Strzeż się fałszywej logiki

© Carol Lay

3. Równia pochyła

Katsuhiro Yamanashi / Sebun Photo / amana images / Getty Images

4. Adopcja vs. rozród wspomagany62

5. But na wysokim obcasie

Brand X Pictures / Stockbyte / Getty

6. Mak pamięci

NearTheCoast.com / Alamy Stock Photo

7. Okładka Saved

Udostępnione przez: Grand Central Publishing, oddział Hachette Book Group USA Inc.

8. Jazda na rowerze w tandemie

9. Dziedziczenie autosomalne recesywne

10. Para z niemowlęciem

11. Formularz świadomej zgody

Przedruk za zgodą Health Research Authority.

Uwaga: ten formularz należy traktować jako przykładowy. Najnowsza wersja jest dostępna na https://www.hra.nhs.uk/

12. Zaangażowanie społeczności

Zdjęcie: Jantina de VriesJak podejmować nieobojętne etycznie decyzje?

Przedmowa do wydania polskiego

Zdrowie i jego ochrona wzbudzają nieustanne zainteresowanie, są ważnymi kwestiami społecznymi i politycznymi, stanowią obszar badań naukowych, tak w medycynie, jak i w naukach społecznych. Stanowią także zagadnienie, wokół którego można prowadzić rozważania filozoficzne, również z zakresu etyki. Taką perspektywę przyjęli autorzy kolejnej książki publikowanej przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego w serii „Krótkie Wprowadzenie”.

Oddawana do rąk Czytelników praca Michaela Dunna i Tony’ego Hope’a Etyka medyczna jest książką szczególną z kilku względów. Przygotowali ją – jak każdy tom serii – znawcy przedmiotu, przed którymi postawiono zadanie, by tekst obejmował najistotniejsze kwestie, był interesujący, przystępny i nowoczesny. Tak się stało i mamy możliwość towarzyszenia Autorom książki w ich refleksjach nad etycznymi aspektami takich ważnych zjawisk jak eutanazja, wspomagana prokreacja i zaburzenia psychiczne, tradycyjnie kojarzonych z etyką medyczną czy bioetyką. Refleksja etyczna obejmuje ponadto zagadnienia mniej popularne, np. źródła i zasadność procedur stosowanych w placówkach służby zdrowia. Dunn i Hope postanowili pokazać etykę medyczną jako dyscyplinę „użyteczną”, a więc taką, której dorobek i narzędzia naukowe, w połączeniu z działaniami jej przedstawicieli, mogą służyć pomocą w rozwiązywaniu problemów praktyki medycznej i wspierać przy podejmowaniu decyzji w kontrowersyjnych kwestiach. Autorzy zwracają uwagę na kulturowy i historyczny kontekst badań i praktyki medycznej, stawiając jednocześnie tezę, że nawet najszerszy przegląd zagadnień etycznych w obrębie medycyny nie będzie nigdy skończony, gdyż rozwój nauki i coraz powszechniejszy dostęp do informacji przyniosą kolejne kwestie, wymagające rozstrzygnięcia i pogłębionej refleksji etycznej.

W tym miejscu dochodzimy do najbardziej interesującego aspektu książki – zamiaru wyposażenia Czytelników w narzędzia przydatne (a w zasadzie niezbędne) do podejmowania w skomplikowanych sytuacjach decyzji, które byłyby słuszne i etycznie najbardziej uzasadnione. Publikacja nie daje bowiem gotowych recept, nie określa jednoznacznie, jakie decyzje i działania są etyczne, a jakie nie. Zwraca natomiast uwagę na konieczność uwzględniania kontekstu sytuacyjnego i kulturowego oraz interesów wielu różnych osób, których dobro powinno być brane pod uwagę w danych okolicznościach. Podkreśla rolę ostrożnego formułowania kategorycznych sądów i dokonywania porównań. Dwa rozdziały książki przynoszą opis „narzędzi etycznego rozumowania”, które – zdaniem Autorów – można, a nawet trzeba wykorzystywać, podejmując trudne i skomplikowane decyzje, obarczone określonymi konsekwencjami, nieobojętne etycznie. Czytelnicy spodziewający się katalogu reguł postępowania właściwego pod względem etycznym mogą się poczuć rozczarowani brakiem takich elementów. Proponowana refleksja nad uwarunkowaniami każdej decyzji podejmowanej w kontekście praktyki medycznej uwzględnia nie tylko trudności, na jakie napotykają przedstawiciele zawodów medycznych, lecz także ciążącą na nich odpowiedzialność za różnorodne efekty i następstwa decyzji i działań.

Ważnymi kategoriami prowadzonych w książce rozważań są kategorie wartości i dobra. Mowa tu o wartościach, które nawet jeśli nie zostają wyraźnie wyartykułowane, zawsze leżą u podstaw wszystkich podejmowanych decyzji oraz przesądzają o „najlepszym interesie” osoby, której dotyczy postępowanie personelu medycznego. Nie sposób go pominąć, podejmując etycznie uzasadnione decyzje i działania. Kwestie te zostały uwidocznione w rozdziałach poświęconych eutanazji i wspomaganemu rozrodowi. Dla polskiego Czytelnika te dwa obszary mogą być szczególnie kontrowersyjne, zwłaszcza że dotyczący ich społeczny dyskurs często jest osadzony w nurcie religijnym. Autorzy książki – zgodnie ze swoim stanowiskiem – nie mówią, jak należy postąpić, ale wykorzystują „narzędzia etycznego myślenia” w procesie analizowania różnych wariantów możliwego postępowania i jego konsekwencji, pokazując przewrotność poszukiwania własnej moralnej czystości za cenę cudzego cierpienia.

„Najlepszy interes” staje się jednym z kluczowych zagadnień w przypadku osób z zaburzeniem psychicznym, a zwłaszcza z demencją, która może znacząco zmienić funkcjonowanie ludzi oraz prowokować pytania o ciągłość tożsamości jednostki, a w konsekwencji – o zasady postępowania dotyczące osób z demencją. Autorzy książki omawiają takie kwestie, odwołując się do użyteczności etyki medycznej, a więc pokazując, jak refleksja etyczna personelu (wspierana kompetencjami ekspertów z zakresu etyki medycznej) może kształtować obowiązujące procedury i praktykę instytucji opiekuńczych. W konsekwencji pozwala to we właściwych proporcjach uwzględniać dobro pensjonariuszy i osób otaczających je opieką.

Zaskakujące, a jednocześnie bardzo intrygujące mogą być dla polskiego Czytelnika rozważania poświęcone dystrybucji ograniczonych środków finansowych oraz regułom porządkującym podejmowanie decyzji w tym zakresie. Tradycyjnie podzielane przekonanie o „zdrowiu i życiu, które nie mają ceny” nabiera w tym kontekście innego znaczenia – nakłady na zdrowie można, a nawet trzeba analizować z punktu widzenia ich opłacalności i zakresu społecznych korzyści, jakie przyniosą.

Ważnym aspektem prowadzonych w książce rozważań jest odwołanie się do kontekstu społecznego i kulturowego, zwłaszcza w kwestiach związanych z respektowaniem praw pacjenta i uczestnika badań naukowych w medycynie. W Europie przywykliśmy do formularzy świadomej zgody i rozwiązań legislacyjnych, chroniących pacjentów i uczestników badań naukowych. Rozwiązania takie zakładają pełnię praw osób pełnoletnich do decydowania o sobie, a także konieczność uwzględniania stanowiska osób małoletnich. M. Dunn i T. Hope zwracają uwagę na ograniczenia takich możliwości, związane z kulturową tradycją, co stwarza konieczność modyfikacji europejskich zasad w taki sposób, by jednocześnie respektować lokalne zasady i podmiotowość każdego z uczestników badania czy leczenia.

Prezentacja zagadnień etyki medycznej, dokonana przez Autorów, nie wyczerpuje tematu, co wynika z ogólnych założeń serii „Krótkie Wprowadzenie”, niemniej uwzględnili oni kwestie wynikające z szybkiego tempa rozwoju nauki oraz zmian populacyjnych. Zwrócili uwagę na to, że przyszłość będzie przynosić coraz to nowe wyzwania, wymagające rozstrzygnięć etycznych. Konieczność ich podejmowania i dokonywania rozstrzygnięć sprawia jednak, że bardziej przydatna od zamkniętej listy wskazówek i reguł może być umiejętność analizowania nowych sytuacji, a więc sprawne korzystanie z „narzędzi etycznego rozumowania”. Książka interesująco pokazuje, jak to robić. Ze względu na barwny język Autorów, ich poczucie humoru oraz odwoływanie się do konkretnych przykładów, sprawia także wrażenie lektury łatwej do czytania. Ocena starań tłumacza o zachowanie tych walorów tekstu należy do Czytelników.

Eleonora Bielawska-Batorowicz

Instytut Psychologii UŁ