Farmacja praktyczna - ebook

Nowe, uaktualnione wydanie książki dotyczącej praktyki farmaceutycznej, zwłaszcza w aptece ogólnodostepnej.
Tematyka poszczególnych rozdziałów dotyczy:
- prawidłowego postępowania w zakresie wykonywania i dystrybucji leków
- prowadzenia opieki farmaceutycznej
- poradnictwa farmaceutycznego
- wskazań dla pacjenta odnośnie do sposobu przyjmowania różnych postaci leku
- interakcji leków oraz interakcji leków z żywnością
- wybranych aspektów prawnych wykonywania zawodu farmaceuty

Przedmowa

CZĘŚĆ I. APTEKA JAKO MIEJSCE WYKONYWANIA USŁUGI FARMACEUTYCZNEJ

1. Praktyka farmaceutyczna w zmieniającym się otoczeniu – Jerzy Brandys, Agnieszka Skowron
1.1. Evidence Based Medicine i Evidence Based Pharmacy – współczesnym paradygmatem praktyki medycznej i farmaceutycznej
1.2. Standardy i systemy zarządzania jakością w placówkach opieki zdrowotnej
1.2.1. Usługi farmaceutyczne
1.3. Badania i procesy rozwojowe produktów leczniczych
1.3.1. Etapy procesu badawczo-rozwojowego
1.3.2. Wytwarzanie produktów leczniczych
1.4. Rola farmaceuty w systemie ochrony zdrowia
1.5. Analizy farmakoekonomiczne w ocenie procedur terapeutycznych
1.5.1. Porównawcze analizy farmakoekonomiczne
1.5.2. Etapy analiz porównawczych

2. Zasady wydawania produktów leczniczych w aptece – Lucyna Bułaś
2.1. Zasady dyspensowania produktów leczniczych z uwzględnieniem ich kategorii dostępności
2.1.1. Dyspensowanie produktów leczniczych na podstawie recepty lekarskiej
2.1.2. Zasady dyspensowania produktów leczniczych i wyrobów medycznych refundowanych
2.1.3. Dyspensowanie produktów leczniczych pacjentom z uprawnieniami
2.1.4. Zasady wydawania produktów leczniczych zawierających środek odurzający lub substancję psychotropową
2.1.5. Realizacja recept refundowanych dla ubezpieczonych w Unii Europejskiej
2.1.6. Zasady wydawania leku recepturowego z apteki
2.1.7. Zasady wydawania produktów leczniczych niepodlegających refundacji
2.1.8. Wydawanie produktów leczniczych na receptę do stosowania u zwierząt
2.1.9. Wydawanie produktów leczniczych bez recepty lekarskiej w przypadkach zagrożenia zdrowia i życia
2.1.10. Zasady sporządzania i realizacji odpisu recepty
2.2. Zasady wydawania produktów leczniczych w opakowaniu własnym apteki
2.3. Zasady postępowania przy wydawaniu produktu leczniczego z apteki
2.3.1. Przyczyny odmowy wydania produktu leczniczego z apteki
2.3.2. Zasady dotyczące korekty recept
2.4. Zasady dokumentowania wydania produktów leczniczych przepisanych na receptę
2.4.1. Taksacja recepty
2.4.2. Dokumentacja recept refundowanych oraz leku aptecznego, recepturowego i homeopatycznego
2.5. Zasady przechowywania środków odurzających i psychotropowych oraz ich ewidencjonowanie
2.5.1. Postępowanie w przypadku przeterminowanych środków odurzających i psychotropowych przeznaczonych do unieszkodliwienia
2.5.2. Zwolnienie z obrotu środkami odurzającymi i psychotropowymi

3. Zasady sporządzania leków w aptece
3.1. Ogólna charakterystyka sporządzania leków – Renata Jachowicz, Witold Jamróz
3.1.1. Zasady sporządzania leku recepturowego
3.1.2. Procesy jednostkowe, urządzenia
3.1.3. Pojemniki, oznakowanie
3.2. Płynne postacie leku recepturowego – Anna Czech, Renata Jachowicz
3.2.1. Roztwory – Solutiones
3.2.2. Krople – Guttae
3.2.3. Mieszanki – Mixturae
3.2.4. Zawiesiny – Suspensiones
3.2.5. Emulsje – Emulsiones
3.3. Półstałe preparaty – Renata Jachowicz, Aldona Maciejewska
3.3.1. Charakterystyka półstałych postaci leku
3.3.2. Maści – Unguenta
3.3.3. Żele
3.4. Stałe postacie leku recepturowego
3.4.1. Proszki – Pulveres – Krzysztof Niwiński, Renata Jachowicz
3.4.2. Preparaty doodbytnicze, dopochwowe, docewkowe – Renata Jachowicz, Anna Czech, Aldona Maciejewska
3.5. Leki do oczu – Anna Czech, Renata Jachowicz
3.5.1. Krople do oczu – Guttae ophthalmicae
3.5.2. Sporządzanie kropli do oczu
3.6. Ocena jakości preparatów farmaceutycznych – Anna Czech, Renata Jachowicz

4. Receptura stomatologiczna – Witold Jamróz, Renata Jachowicz
4.1. Technologiczne aspekty leczenia chorób przyzębia
4.2. Przykłady recept
4.3. Przykłady recept – dane z piśmiennictwa

5. Receptura leków pediatrycznych – Renata Jachowicz, Aldona Maciejewska
5.1. Elementy charakterystyki fizjologicznej wieku rozwojowego
5.2. Obliczanie dawek
5.3. Przykłady leków recepturowych
5.3.1. Płynne leki recepturowe
5.3.2. Półstałe leki recepturowe
5.3.3. Stałe leki recepturowe
5.3.4. Czopki – Supposistoria analia (rectalia), vaginalia

6. Trwałość leku – Aleksander Mendyk, Witold Jamróz, Renata Jachowicz
6.1. Ogólna charakterystyka trwałości postaci leku
6.2. Okres przydatności do użycia (termin przydatności)

7. Zapewnienie właściwej jakości produktów leczniczych w hurtowniach i aptekach – wybrane zagadnienia – Lucyna Bułaś
7.1. Rola i zadania Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej w kontroli jakości
7.2. Wstrzymanie i wycofanie z obrotu produktów leczniczych
7.2.1. Tryb postępowania w przypadku otrzymania decyzji o wstrzymaniu obrotu produktem leczniczym w wytwórni, hurtowni, aptece oraz w placówce obrotu pozaaptecznego
7.3. Przyczyny wstrzymania i wycofania leków z obrotu
7.3.1. Tryb zgłaszania wady jakościowej
7.3.2. Tryb zabezpieczenia leku do badań przez wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego
7.4. Dobra Praktyka Dystrybucyjna – zabezpieczenie jakości w hurtowni farmaceutycznej
7.5. Wewnętrzna kontrola jakości w aptece
7.5.1. Tok postępowania przy przyjęciu asortymentu dostawy z hurtowni do apteki
7.5.2. Warunki wykonania i wewnętrzna kontrola leku wykonywanego w aptece

8. Opieka farmaceutyczna – Agnieszka Skowron, Jerzy Brandys
8.1. Działania podejmowane w celu racjonalizacji wydatków na leki
8.2. Definicje opieki farmaceutycznej
8.3. Pacjenci wskazani do objęcia opieką
8.4. Opieka farmaceutyczna jako proces
8.5. Problem lekowy
8.5.1. Problemy lekowe związane ze wskazaniami do stosowania
8.5.2. Problemy lekowe związane ze skutecznością leczenia
8.5.3. Problemy lekowe związane z bezpieczeństwem terapii
8.5.4. Problemy lekowe związane z wygodą chorego
8.5.5. Inne podejście do klasyfikacji problemów lekowych
8.6. Cele terapeutyczne
8.7. Plan opieki farmaceutycznej
8.8. Edukacja w procesie opieki farmaceutycznej
8.9. Rola chorego w procesie opieki farmaceutycznej
8.10. Rola farmaceuty w opiece farmaceutycznej
8.11. Dokumenty określające rolę farmaceutów
8.12. Praktyczna realizacja opieki farmaceutycznej w Polsce

9. Komunikacja interpersonalna w opiece farmaceutycznej – Agnieszka Skowron
9.1. Sytuacje komunikacyjne w aptece
9.2. Definicja procesu komunikacji
9.3. Komunikacja niewerbalna
9.3.1. Metakomunikaty
9.4. Zaburzenia procesu komunikacji interpersonalnej
9.5. Umiejętność słuchania
9.6. Style komunikowania się
9.6.1. Styl pasywny
9.6.2. Styl agresywny
9.6.3. Styl asertywny
9.7. Analiza transakcyjna i analiza gier
9.8. Znaczenie komunikacji w aptece

10. Zadania farmaceutów w zakresie doradzania pacjentowi
10.1. Zasady doboru leków OTC (wydawanych bez recepty) – Agnieszka Skowron
10.2. Doradzanie w zakresie stosowania leków z grupy OTC w wybranych jednostkach chorobowych – Barbara Filipek
10.2.1. Przeziębienie
10.2.2. Kaszel
10.2.3. Katar
10.2.4. Ból gardła
10.2.5. Choroby ośrodkowego układu nerwowego
10.2.6. Choroby reumatyczne
10.2.7. Choroby przewodu pokarmowego
10.2.8. Choroby układu sercowo-naczyniowego
10.2.9. Zapalenie pęcherza moczowego i dróg moczowych
10.2.10. Przerost gruczołu krokowego
10.2.11. Menopauza
10.2.12. Osteoporoza
10.2.13. Choroby oczu
10.2.14. Choroby dermatologiczne

11. Materiały medyczne – Anna Cedro-Niwińska, Renata Jachowicz
11.1. Materiały opatrunkowe do leczenia ran
11.2. Charakterystyka materiałów opatrunkowych
11.2.1. Wata
11.2.2. Gaza
11.2.3. Włókniny
11.2.4. Kompresy impregnowane
11.2.5. Kompresy kombinowane
11.2.6. Kompresy pokrywane metalami
11.2.7. Opatrunki z miodem manuka
11.2.8. Kompresy z węglem aktywnym
11.2.9. Opatrunki hydrożelowe
11.2.10. Opatrunki z celulozy bakteryjnej
11.2.11. Opatrunki hydrokoloidowe
11.2.12. Opatrunki lipidokoloidowe
11.2.13. Opatrunki hydrowłókniste (hydrofiber)
11.2.14. Opatrunki z superabsorbentem
11.2.15. Opatrunki alginianowe
11.2.16. Opatrunki piankowe
11.2.17. Opatrunki kolagenowe
11.2.18. Opatrunki adsorbujące bakterie
11.2.19. Dobór opatrunku do rany
11.2.20. Przylepce i plastry opatrunkowe
11.2.21. Opaski elastyczne
11.3. Nici chirurgiczne
11.4. Artykuły higieniczne dla chorych z problemami urologicznymi
11.5. Zaopatrzenie stomii
11.6. Sprzęt jednorazowego użytku
11.6.1. Cewniki
11.6.2. Rurki tracheostomijne

12. Promocja zdrowia – Małgorzata Panas, Justyna Dymek, Anna Gołda
12.1. Promocja zdrowia w aptekach
12.2. Udział farmaceutów w zwalczaniu nałogu palenia
12.3. Nałóg palenia tytoniu
12.3.1. Uzależnienie od nikotyny
12.3.2. Zdrowotne następstwa palenia papierosów
12.3.3. Choroby biernych palaczy
12.3.4. Głód nikotynowy
12.3.5. Farmakoterapia uzależnienia od nikotyny
12.3.6. E-papierosy
12.4. Otyłość a stan zdrowia człowieka
12.4.1. Powstawanie otyłości
12.4.2. Rola farmaceuty w terapii otyłości
12.4.3. Leczenie dietetyczne
12.4.4. Wzmożony wysiłek fizyczny
12.4.5. Leczenie farmakologiczne
12.4.6. Środki wspomagające odchudzanie
12.5. Aktywność fizyczna

13. Techniczne aspekty praktyki farmaceutycznej – Sebastian Polak
13.1. Sprzęt komputerowy
13.1.1. Serwer i jednostki robocze
13.1.2. Dodatkowe urządzenia
13.2. Dostęp do sieci internet
13.3. Oprogramowanie apteczne
13.4. Dodatkowe oprogramowanie i wyposażenie
13.4.1. Bazy danych zawierające informacje o lekach
13.4.2. Źródła danych merytorycznych oraz uczenie się za pośrednictwem sieci internet
13.4.3. E-apteka
13.4.4. Sprzęt dydaktyczny – edukacja pacjenta
13.5. Podsumowanie

CZĘŚĆ II. ZASADY BEZPIECZNEJ FARMAKOTERAPII

14. Bezpieczeństwo farmakoterapii – Jerzy Brandys
14.1. Metody badania i oceny bezpieczeństwa leków
14.2. Niepożądane działania leków
14.3. Chorobowość i śmiertelność polekowa
14.4. Błędy lekowe
14.4.1. Rodzaje błędów lekowych wykrywanych i popełnianych w aptekach
14.4.2. Praca farmaceuty a błędy dyspensowania
14.4.3. Sposoby minimalizacji ryzyka błędów lekowych

15. Działania niepożądane leków – powikłania polekowe – Barbara Filipek
15.1. Działania niepożądane leków
15.1.1. Klasyfikacja działań niepożądanych
15.2. Choroby polekowe
15.2.1. Rzekomobłoniaste zapalenie okrężnicy
15.2.2. Polekowy zespół pozapiramidowy
15.2.3. Nudności, wymioty i bóle brzucha
15.2.4. Polekowe owrzodzenia żołądka i dwunastnicy
15.2.5. Polekowe zaburzenia rytmu serca
15.2.6. Nieżyt nosa po nadużywaniu kropli do nosa
15.3. Monitorowanie działań niepożądanych

16. Interakcje leków – Barbara Filipek
16.1. Interakcje farmakokinetyczne
16.1.1. Interakcje na etapie wchłaniania
16.1.2. Interakcje na etapie dystrybucji
16.1.3. Interakcje na etapie biotransformacji
16.1.4. Interakcje na etapie wydalania
16.2. Interakcje farmakodynamiczne
16.3. Kliniczne interakcje lekowe

17. Interakcje leków z żywnością – Regina Olędzka
17.1. Wprowadzenie. Definicja interakcji
17.2. Podstawowe rodzaje interakcji
17.3. Wpływ żywności na wchłanianie substancji leczniczej
17.3.1. Czynniki wpływające na proces wchłaniania substancji leczniczych
17.3.2. Wpływ pożywienia na zmniejszenie wchłaniania substancji leczniczych
17.3.3. Wpływ żywności na opóźnienie wchłaniania substancji leczniczych
17.3.4. Wpływ żywności na zwiększenie wchłaniania substancji leczniczych
17.3.5. Osłaniające działanie żywności
17.4. Wpływ płynów podawanych z lekami na ich biodostępność
17.5. Wpływ pożywienia na transport substancji leczniczych w organizmie
17.6. Wpływ pożywienia na metabolizm leku
17.6.1. Wpływ składników odżywczych na biotransformację leków
17.6.2. Wpływ niektórych środków spożywczych na metabolizm leków
17.6.3. Rola mikroflory przewodu pokarmowego w metabolizmie leku
17.7. Wpływ pożywienia na wydalanie leków
17.8. Wpływ leków na wchłanianie, metabolizm i wydalanie składników odżywczych
17.8.1. Wpływ leków na wchłanianie składników odżywczych
17.8.2. Wpływ leków na metabolizm składników odżywczych
17.8.3. Wpływ leków na wydalanie składników mineralnych
17.8.4. Wpływ leków na doznania smakowe, łaknienie i apetyt
17.9. Synergiczne działanie leków i pożywienia
17.10. Interakcje leków z pozostałościami substancji zanieczyszczających żywność
17.11. Interakcje między lekami a substancjami farmakologicznie czynnymi zawartymi w żywności
17.12. Interakcja leku z alkoholem
17.13. Interakcja lek–suplementy diety
17.13.1. Definicja i prawne wymagania bezpieczeństwa suplementów diety
17.13.2. Interakcje pomiędzy suplementami diety a lekami

18. Zasady prawidłowego stosowania leków w zależności od rodzaju postaci leku i opakowania – Anna Krupa, Renata Jachowicz
18.1. Podanie doustne
18.1.1. Płynne postacie leku
18.1.2. Stałe postacie leku
18.1.3. Płynne i półstałe postacie leków stosowane w jamie ustnej
18.2. Podanie leku do oczu
18.2.1. Krople do oczu
18.2.2. Maści i żele do oczu
18.3. Podanie leku do uszu
18.3.1. Krople do uszu
18.3.2. Maści do uszu
18.4. Podanie leku do nosa
18.4.1. Krople i aerozole do nosa
18.4.2. Maści i żele do nosa
18.5. Podanie inhalacyjne
18.6. Podanie leku na skórę
18.6.1. Płynne postacie leku
18.6.2. Półstałe postacie leku
18.6.3. Zasypki
18.6.4. Aerozole natryskowe
18.6.5. Transdermalne systemy terapeutyczne (TTS)
18.7. Podanie dopochwowe
18.7.1. Tabletki
18.7.2. Maści i żele
18.8. Podanie doodbytnicze
18.8.1. Czopki
18.8.2. Maści

CZĘŚĆ III. UREGULOWANIA PRAWNE W FARMACJI

19. Regulacje prawne w obszarze praktyki farmaceutycznej – Tadeusz Włudyka, Marcin Smaga
19.1. Źródła prawa
19.2. Pojęcie i rodzaje obrotu produktami leczniczymi
19.3. Placówki obrotu produktami leczniczymi
19.3.1. Hurtownie farmaceutyczne
19.3.2. Apteki
19.3.3. Punkty apteczne
19.3.4. Placówki obrotu pozaaptecznego
19.4. Zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej
19.5. Działalność aptek ogólnodostępnych
19.5.1. Zasady obrotu produktami leczniczymi prowadzonego przez apteki ogólnodostępne
19.5.2. Wymogi dotyczące lokalu apteki
19.5.3. Kierownik apteki – kwalifikacje i zadania
19.5.4. Osoby zatrudnione przy wykonywaniu czynności fachowych
19.6. Reklama aptek

20. Wprowadzenie do obrotu produktów leczniczych – Beata Stępniewska
20.1. Ustawodawstwo europejskie a ustawodawstwo polskie w zakresie dopuszczenia produktów leczniczych do obrotu
20.2. Własność intelektualna a dopuszczanie produktów leczniczych do obrotu
20.2.1. Ochrona własności intelektualnej
20.3. Wymogi dotyczące dopuszczania produktów leczniczych do obrotu
20.3.1. Elementy dokumentacji rejestracyjnej dla produktów leczniczych
20.3.2. Szczególne wymogi dotyczące produktów leczniczych pochodzenia roślinnego
20.3.3. Szczególne wymogi dotyczące produktów leczniczych homeopatycznych
20.4. Procedury dopuszczania produktów leczniczych do obrotu
20.5. Szczególne przypadki dopuszczania produktów leczniczych do obrotu
20.5.1. Produkty lecznicze „sieroce”
20.5.2. Warunkowe dopuszczenie do obrotu
20.5.3. Dopuszczenie do obrotu w wyjątkowych okolicznościach
20.6. Ważność pozwolenia na dopuszczenie do obrotu
20.7. Obowiązki podmiotu odpowiedzialnego po dopuszczeniu produktu leczniczego do obrotu
20.7.1. Zmiany w pozwoleniu na dopuszczenie do obrotu
20.7.2. Monitorowanie działań niepożądanych (Pharmacovigilance)

Aneks 1. Opieka farmaceutyczna – studium przypadku – Agnieszka Skowron, Wioletta Polak

Aneks 2. Termometry lekarskie – Anna Krupa

Skorowidz