Festung Steinau 1945 - ebook

Od Ścinawy do Festung Steinau

Położona w dolinie Odry Ścinawa od wieków była znaczącym węzłem komunikacyjnym. Stała się skrzyżowaniem nie tylko dróg i traktów, ale także, od drugiej połowy XIX wieku, linii kolejowych. Te czynniki nie tylko przyczyniły się do rozwoju gospodarczego miasta, ale również spowodowały wzrost jego roli militarnej. W pierwszej połowie XX wieku rzeka Odra — naturalna przeszkoda, stała się osią linii obronnej, którą ostatecznie nazwano Oderstellung (Pozycją Odry). W jej ramach, w Ścinawie i okolicach, na lewym brzegu rzeki, wzniesiono około 50—60 jednokondygnacyjnych, żelbetowych schronów bojowych obserwacyjnych lub biernych. Usytuowane od 10 do 50 metrów od Odry miały stać się podstawą przyszłej obrony projektowanej rubieży. W styczniu 1945 roku, w obliczu sowieckiego zagrożenia, miasto stało się tytularną twierdzą — Festung Steinau,

Ryc. n1 1 Widok ogólny Ścinawy
Podpułkownicy: Sołcew i Sekrin z 147 Dywizji Strzeleckiej, która otrzymała zadanie zdobycia miasta, w następujący sposób scharakteryzowali jego obronę:

(…) _Rejon Ścinawy został przekształcony przez Niemców w silny punkt oporu — prawdziwą twierdzę na zachodnim brzegu rzeki Odry. Mosty: kolejowy i drogowy, wiodące przez Odrę, zostały wysadzone przez przeciwnika. Ze wschodu nie udało się przeniknąć do miasta._

_Wokół Ścinawy, zwłaszcza na jej wschodnim i południowym skraju, rozciągały się umocnienia przykrywające podejścia do miasta. _(…)

_Duża liczba schronów bojowych została usytuowana na ulicach miasta oraz terenie fabryki. Łącznie na obszarze Ścinawy i okolic znajdowało się 50 schronów. W mieście i na ulicach dojazdowych zostały ustawione betonowe gniazda dla karabinów maszynowych i żołnierzy z pistoletami maszynowymi. Wszystkie murowane domy, usytuowane na skrzyżowaniach ulic, zostały przekształcone w długotrwałe punkty obrony. Umocnione zostały kościoły oraz ogromny klasztor położony na północno wschodnim skraju miasta._ (…)

Ryc. nr 2 Odra w Ścinawie
W teorii wszystko wyglądało pięknie, ale niemiecka obrona miasta była organizowana naprędce i w sposób dość chaotyczny. Na miejscu nie pozostały miejscowe oddziały Volkssturmu, które doskonale znały teren. Brakowało broni, wyposażenia i żywności. Jednak te trudności ostatecznie udało się pokonać i o dziwo — stworzyć dość sprawną obronę. Nie wiadomo jednak, czy była to zasługa dowódcy Festung Steinau, pułkownika Hansa Ludwiga Reichardta, szefa Podoficerskiej Szkoły Piechoty nr 11 z Jawora (Heeres-Unteroffiziers-Schule Nr. 11), czy zaangażowania i poświęcenia wszystkich obrońców.

Dowództwo sowieckiej dywizji w następujący sposób charakteryzowało stan osobowy i uzbrojenia obrońców Festung Steinau:

(…) _W okrążonej Ścinawie znajdował się garnizon, o liczebności którego nikt nie miał pojęcia. Szacowano, że będzie to jeden, góra dwa bataliony. Ostatecznie, jak ustalono w trakcie walki oraz po przesłuchaniu wziętego do niewoli szefa garnizonu, obrona Ścinawy składała się z 5 batalionów piechoty i 1 batalionu czołgów, o szacunkowej liczbie 3000 żołnierzy. Główny trzon obrony stanowiła 11 Drezdeńska Szkoła Podoficerska Piechoty (dwa bataliony), pod dowództwem pułkownika Reinchardta, który został szefem garnizonu._

_Uzbrojenie garnizonu:_

_— czołgów i dział szturmowych — do 30;_

_— transporterów opancerzonych — 17;_

_— dział — od 11 do13;_

_— moździerzy — 13;_

_— karabinów maszynowych — do 100;_

_— karabinów 1810;_

_— pistoletów maszynowych — 340._

_Pancerfausty były przydzielane do każdej kompanii._ (…) [Źródło: Бой 147 сд за Штейнау (28—31 января 1945 г.), ЦАМО, Фонд: 236, Опись: 2673, Дело: 2009, s.4)

Według ustaleń niemieckich badaczy i miłośników II wojny światowej obrońcy Ścinawy pochodzili z następujących jednostek i oddziałów: Podoficerskiej Szkoły Piechoty nr 11 (1000 osób), 3 batalionów Volkssturmu (z Legnicy, Świerzawy, Wschowy, Złotoryi), kilku kompanii urlopowych (z Drezna, Berlina i Czech), elementów z 213 Batalionu Saperów z Głogowa (Pio.-E. u. A. Btl. 213), podchorążych ze Szkoły Podchorążych Piechoty w Dreźnie ( Schule I für Fahnenjunker der Infanterie Dresden) oraz RAD. W Ścinawie miał znajdować się również 108 Samodzielny Batalion Czołgów z 14 Dywizji Pancernej. Dowódcą Kampfgruppe Steinau z 408 Dywizji został pułkownik Hans Ludwig Reichardt, a później, według części źródeł, kapitan Alfred Bernhard.

W większości publikacji podaje się, że pułkownik Hans Ludwig Reichardt zginął 2 lutego 1945 roku. Tezie tej przeczą sowieckie opracowania archiwalne, w których wyraźnie stwierdzono, że pułkownik Hans Ludwig Reichardt dostał się do niewoli 3 lutego 1945 roku w jednym z ostatnich punktów obrony Festung Steinau na północ od Krzyżowej (wówczas Kreischau ). Wiadomo, że sowieckie opracowania powstały na podstawie zeznań wziętego do niewoli „dowódcy garnizonu”, czyli raczej nie zginął on 2 lutego 1945 roku.. Kapitan Alfred Bernhard pozostawił w klasztorze rannych oraz żołnierzy Volkssturmu i z niewielką grupką przedarł się przez pierścień sowieckiego okrążenia. Otrzymał za ten czyn Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego.Pierwsza próba zdobycia miasta

O godzinie 9.00 23 stycznia 1945 roku do dowódców brygad pancernych 10 Korpusu Pancernego Gwardii dotarł rozkaz sztabu korpusu nakazujący kontynuowanie natarcia w kierunku Ścinawy (wówczas Steinau an der Oder) i zdobycie tej miejscowości.

Następnego dnia 62 Brygada Pancerna Gwardii pułkownika Siergieja Denisowa pozostawiła jeden batalion czołgów w Wińsku ( wówczas Winzig), a z pozostałymi wyruszyła do Ścinawy. O godzinie 10.00 rozpoczęło się natarcie. Czołgi 2 i 3 Batalionu Pancernego dotarły do przeprawy, ale ze względu na silny ostrzał i opór niemieckich obrońców — nie zdołały sforsować rzeki. Już na samym początku walki śmiertelnie ranny został dowódca 2 Batalionu Czołgów, kapitan gwardii Paweł Szotin. Dopiero o godzinie 13.00 osiem maszyn z desantem na pancerzach, na pełnym gazie zdołało przedostać się przez most i wedrzeć do Ścinawy. Most wcześniej został rozminowany przez pluton saperów. Nie odkryli oni jednak zamaskowanego ładunku w środkowej jego części oraz ukrytych przewodów. Niemieccy saperzy zdołali zdetonować materiały wybuchowe i wysadzić część mostu. Jednocześnie piechota skoncentrowała na nim ogień broni maszynowej i uniemożliwiła sowieckim fizylierom jego przebycie. Po chwili niemieckie dowództwo uruchomiło również lotnictwo — samoloty Luftwaffe bombardowały i ostrzeliwały z działek pokładowych sowieckie maszyny. Odcięte czołgi zostały zniszczone.

Później uznano ten rajd za błąd taktyczny. Dodatkowo czołgi po przejeździe przez most nie rozwinęły szyku bojowego, tylko poruszały się w kolumnie i ułatwiły zadanie doskonale wstrzelanej niemieckiej artylerii oraz żołnierzom z pancerfaustami.. W tym dniu brygada straciła łącznie 12 maszyn oraz 18 zabitych i 33 rannych czołgistów.. Na rozkaz dowództwa korpusu po tym niefortunnym wydarzeniu brygady najpierw ostrzeliwały Ścinawę, a następnie wycofały się na pozycje wyjściowe.

Ryc. nr 3 Kolumna sowieckich czołgów w niemieckim mieście
Najciekawsze, że dowódca batalionu nie zapomniał o swoich, poległych chłopakach — już na początku lutego 1945 roku wystąpił o tytuły Bohatera Związku Radzieckiego, ale najprawdopodobniej wnioski te, ze względu na poniesioną porażkę, zostały odrzucone. Kapitan Gwardii Elkin, dowódca 3 Batalionu Czołgów, w taki sposób uzasadnił wniosek dotyczący dowódcy plutonu czołgów, lejtnanta gwardii Stiepana Wołoszyna, który zginął 25 stycznia w Ścinawie:

(…) _Podczas forsowania przeszkody wodnej — rzeki Odry w Ścinawie — jako pierwszy przejechał przez zaminowany most. Towarzysz Wołoszyn, nie bacząc na zagrożenie, wykonał rozkaz forsowania Odry i nawiązał walkę z przeważającymi siłami wroga na jej zachodnim brzegu. W trakcie walki zlikwidował pluton niemieckich żołnierzy, zniszczył: haubicę, baterię działek przeciwpancernych, „Panterę”, „Tygrysa” i 2 moździerze. Podczas boju czołg Towarzysza Wołoszyna został trafiony i zaczął się palić. Nie zaprzestał on jednak walki i nadal likwidował wrogą piechotę. Zginał śmiercią bohatera._ (…)

I podobny wniosek dotyczący dowódcy czołgu T-34 z 3 Batalionu Pancernego, lejtnanta gwardii, Dmitrija Belasza:

(…) __