-
W empik go
Festung Steinau 1945 - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
9 września 2022
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Festung Steinau 1945 - ebook
Festung Steinau. Ścinawa 1945 — to publikacja opisująca mało znane epizody związane z obroną tego miasta. Autorowi udało się dotrzeć do niezwykle ciekawych, rosyjskich materiałów archiwalnych. Przedstawił przebieg boju o miasto, w trakcie którego Armia Czerwona doskonaliła taktykę walki w miastach — twierdzach. Wyjaśnił, przynajmniej częściowo, losy dowódcy obrony Ścinawy.
| Kategoria: | Historia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-8324-183-8 |
| Rozmiar pliku: | 3,2 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Od Ścinawy do Festung Steinau
Położona w dolinie Odry Ścinawa od wieków była znaczącym węzłem komunikacyjnym. Stała się skrzyżowaniem nie tylko dróg i traktów, ale także, od drugiej połowy XIX wieku, linii kolejowych. Te czynniki nie tylko przyczyniły się do rozwoju gospodarczego miasta, ale również spowodowały wzrost jego roli militarnej. W pierwszej połowie XX wieku rzeka Odra — naturalna przeszkoda, stała się osią linii obronnej, którą ostatecznie nazwano Oderstellung (Pozycją Odry). W jej ramach, w Ścinawie i okolicach, na lewym brzegu rzeki, wzniesiono około 50—60 jednokondygnacyjnych, żelbetowych schronów bojowych obserwacyjnych lub biernych. Usytuowane od 10 do 50 metrów od Odry miały stać się podstawą przyszłej obrony projektowanej rubieży. W styczniu 1945 roku, w obliczu sowieckiego zagrożenia, miasto stało się tytularną twierdzą — Festung Steinau,
Ryc. n1 1 Widok ogólny Ścinawy
Podpułkownicy: Sołcew i Sekrin z 147 Dywizji Strzeleckiej, która otrzymała zadanie zdobycia miasta, w następujący sposób scharakteryzowali jego obronę:
(…) _Rejon Ścinawy został przekształcony przez Niemców w silny punkt oporu — prawdziwą twierdzę na zachodnim brzegu rzeki Odry. Mosty: kolejowy i drogowy, wiodące przez Odrę, zostały wysadzone przez przeciwnika. Ze wschodu nie udało się przeniknąć do miasta._
_Wokół Ścinawy, zwłaszcza na jej wschodnim i południowym skraju, rozciągały się umocnienia przykrywające podejścia do miasta. _(…)
_Duża liczba schronów bojowych została usytuowana na ulicach miasta oraz terenie fabryki. Łącznie na obszarze Ścinawy i okolic znajdowało się 50 schronów. W mieście i na ulicach dojazdowych zostały ustawione betonowe gniazda dla karabinów maszynowych i żołnierzy z pistoletami maszynowymi. Wszystkie murowane domy, usytuowane na skrzyżowaniach ulic, zostały przekształcone w długotrwałe punkty obrony. Umocnione zostały kościoły oraz ogromny klasztor położony na północno wschodnim skraju miasta._ (…)
Ryc. nr 2 Odra w Ścinawie
W teorii wszystko wyglądało pięknie, ale niemiecka obrona miasta była organizowana naprędce i w sposób dość chaotyczny. Na miejscu nie pozostały miejscowe oddziały Volkssturmu, które doskonale znały teren. Brakowało broni, wyposażenia i żywności. Jednak te trudności ostatecznie udało się pokonać i o dziwo — stworzyć dość sprawną obronę. Nie wiadomo jednak, czy była to zasługa dowódcy Festung Steinau, pułkownika Hansa Ludwiga Reichardta, szefa Podoficerskiej Szkoły Piechoty nr 11 z Jawora (Heeres-Unteroffiziers-Schule Nr. 11), czy zaangażowania i poświęcenia wszystkich obrońców.
Dowództwo sowieckiej dywizji w następujący sposób charakteryzowało stan osobowy i uzbrojenia obrońców Festung Steinau:
(…) _W okrążonej Ścinawie znajdował się garnizon, o liczebności którego nikt nie miał pojęcia. Szacowano, że będzie to jeden, góra dwa bataliony. Ostatecznie, jak ustalono w trakcie walki oraz po przesłuchaniu wziętego do niewoli szefa garnizonu, obrona Ścinawy składała się z 5 batalionów piechoty i 1 batalionu czołgów, o szacunkowej liczbie 3000 żołnierzy. Główny trzon obrony stanowiła 11 Drezdeńska Szkoła Podoficerska Piechoty (dwa bataliony), pod dowództwem pułkownika Reinchardta, który został szefem garnizonu._
_Uzbrojenie garnizonu:_
_— czołgów i dział szturmowych — do 30;_
_— transporterów opancerzonych — 17;_
_— dział — od 11 do13;_
_— moździerzy — 13;_
_— karabinów maszynowych — do 100;_
_— karabinów 1810;_
_— pistoletów maszynowych — 340._
_Pancerfausty były przydzielane do każdej kompanii._ (…) [Źródło: Бой 147 сд за Штейнау (28—31 января 1945 г.), ЦАМО, Фонд: 236, Опись: 2673, Дело: 2009, s.4)
Według ustaleń niemieckich badaczy i miłośników II wojny światowej obrońcy Ścinawy pochodzili z następujących jednostek i oddziałów: Podoficerskiej Szkoły Piechoty nr 11 (1000 osób), 3 batalionów Volkssturmu (z Legnicy, Świerzawy, Wschowy, Złotoryi), kilku kompanii urlopowych (z Drezna, Berlina i Czech), elementów z 213 Batalionu Saperów z Głogowa (Pio.-E. u. A. Btl. 213), podchorążych ze Szkoły Podchorążych Piechoty w Dreźnie ( Schule I für Fahnenjunker der Infanterie Dresden) oraz RAD. W Ścinawie miał znajdować się również 108 Samodzielny Batalion Czołgów z 14 Dywizji Pancernej. Dowódcą Kampfgruppe Steinau z 408 Dywizji został pułkownik Hans Ludwig Reichardt, a później, według części źródeł, kapitan Alfred Bernhard.
W większości publikacji podaje się, że pułkownik Hans Ludwig Reichardt zginął 2 lutego 1945 roku. Tezie tej przeczą sowieckie opracowania archiwalne, w których wyraźnie stwierdzono, że pułkownik Hans Ludwig Reichardt dostał się do niewoli 3 lutego 1945 roku w jednym z ostatnich punktów obrony Festung Steinau na północ od Krzyżowej (wówczas Kreischau ). Wiadomo, że sowieckie opracowania powstały na podstawie zeznań wziętego do niewoli „dowódcy garnizonu”, czyli raczej nie zginął on 2 lutego 1945 roku.. Kapitan Alfred Bernhard pozostawił w klasztorze rannych oraz żołnierzy Volkssturmu i z niewielką grupką przedarł się przez pierścień sowieckiego okrążenia. Otrzymał za ten czyn Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego.Pierwsza próba zdobycia miasta
O godzinie 9.00 23 stycznia 1945 roku do dowódców brygad pancernych 10 Korpusu Pancernego Gwardii dotarł rozkaz sztabu korpusu nakazujący kontynuowanie natarcia w kierunku Ścinawy (wówczas Steinau an der Oder) i zdobycie tej miejscowości.
Następnego dnia 62 Brygada Pancerna Gwardii pułkownika Siergieja Denisowa pozostawiła jeden batalion czołgów w Wińsku ( wówczas Winzig), a z pozostałymi wyruszyła do Ścinawy. O godzinie 10.00 rozpoczęło się natarcie. Czołgi 2 i 3 Batalionu Pancernego dotarły do przeprawy, ale ze względu na silny ostrzał i opór niemieckich obrońców — nie zdołały sforsować rzeki. Już na samym początku walki śmiertelnie ranny został dowódca 2 Batalionu Czołgów, kapitan gwardii Paweł Szotin. Dopiero o godzinie 13.00 osiem maszyn z desantem na pancerzach, na pełnym gazie zdołało przedostać się przez most i wedrzeć do Ścinawy. Most wcześniej został rozminowany przez pluton saperów. Nie odkryli oni jednak zamaskowanego ładunku w środkowej jego części oraz ukrytych przewodów. Niemieccy saperzy zdołali zdetonować materiały wybuchowe i wysadzić część mostu. Jednocześnie piechota skoncentrowała na nim ogień broni maszynowej i uniemożliwiła sowieckim fizylierom jego przebycie. Po chwili niemieckie dowództwo uruchomiło również lotnictwo — samoloty Luftwaffe bombardowały i ostrzeliwały z działek pokładowych sowieckie maszyny. Odcięte czołgi zostały zniszczone.
Później uznano ten rajd za błąd taktyczny. Dodatkowo czołgi po przejeździe przez most nie rozwinęły szyku bojowego, tylko poruszały się w kolumnie i ułatwiły zadanie doskonale wstrzelanej niemieckiej artylerii oraz żołnierzom z pancerfaustami.. W tym dniu brygada straciła łącznie 12 maszyn oraz 18 zabitych i 33 rannych czołgistów.. Na rozkaz dowództwa korpusu po tym niefortunnym wydarzeniu brygady najpierw ostrzeliwały Ścinawę, a następnie wycofały się na pozycje wyjściowe.
Ryc. nr 3 Kolumna sowieckich czołgów w niemieckim mieście
Najciekawsze, że dowódca batalionu nie zapomniał o swoich, poległych chłopakach — już na początku lutego 1945 roku wystąpił o tytuły Bohatera Związku Radzieckiego, ale najprawdopodobniej wnioski te, ze względu na poniesioną porażkę, zostały odrzucone. Kapitan Gwardii Elkin, dowódca 3 Batalionu Czołgów, w taki sposób uzasadnił wniosek dotyczący dowódcy plutonu czołgów, lejtnanta gwardii Stiepana Wołoszyna, który zginął 25 stycznia w Ścinawie:
(…) _Podczas forsowania przeszkody wodnej — rzeki Odry w Ścinawie — jako pierwszy przejechał przez zaminowany most. Towarzysz Wołoszyn, nie bacząc na zagrożenie, wykonał rozkaz forsowania Odry i nawiązał walkę z przeważającymi siłami wroga na jej zachodnim brzegu. W trakcie walki zlikwidował pluton niemieckich żołnierzy, zniszczył: haubicę, baterię działek przeciwpancernych, „Panterę”, „Tygrysa” i 2 moździerze. Podczas boju czołg Towarzysza Wołoszyna został trafiony i zaczął się palić. Nie zaprzestał on jednak walki i nadal likwidował wrogą piechotę. Zginał śmiercią bohatera._ (…)
I podobny wniosek dotyczący dowódcy czołgu T-34 z 3 Batalionu Pancernego, lejtnanta gwardii, Dmitrija Belasza:
(…) __
Położona w dolinie Odry Ścinawa od wieków była znaczącym węzłem komunikacyjnym. Stała się skrzyżowaniem nie tylko dróg i traktów, ale także, od drugiej połowy XIX wieku, linii kolejowych. Te czynniki nie tylko przyczyniły się do rozwoju gospodarczego miasta, ale również spowodowały wzrost jego roli militarnej. W pierwszej połowie XX wieku rzeka Odra — naturalna przeszkoda, stała się osią linii obronnej, którą ostatecznie nazwano Oderstellung (Pozycją Odry). W jej ramach, w Ścinawie i okolicach, na lewym brzegu rzeki, wzniesiono około 50—60 jednokondygnacyjnych, żelbetowych schronów bojowych obserwacyjnych lub biernych. Usytuowane od 10 do 50 metrów od Odry miały stać się podstawą przyszłej obrony projektowanej rubieży. W styczniu 1945 roku, w obliczu sowieckiego zagrożenia, miasto stało się tytularną twierdzą — Festung Steinau,
Ryc. n1 1 Widok ogólny Ścinawy
Podpułkownicy: Sołcew i Sekrin z 147 Dywizji Strzeleckiej, która otrzymała zadanie zdobycia miasta, w następujący sposób scharakteryzowali jego obronę:
(…) _Rejon Ścinawy został przekształcony przez Niemców w silny punkt oporu — prawdziwą twierdzę na zachodnim brzegu rzeki Odry. Mosty: kolejowy i drogowy, wiodące przez Odrę, zostały wysadzone przez przeciwnika. Ze wschodu nie udało się przeniknąć do miasta._
_Wokół Ścinawy, zwłaszcza na jej wschodnim i południowym skraju, rozciągały się umocnienia przykrywające podejścia do miasta. _(…)
_Duża liczba schronów bojowych została usytuowana na ulicach miasta oraz terenie fabryki. Łącznie na obszarze Ścinawy i okolic znajdowało się 50 schronów. W mieście i na ulicach dojazdowych zostały ustawione betonowe gniazda dla karabinów maszynowych i żołnierzy z pistoletami maszynowymi. Wszystkie murowane domy, usytuowane na skrzyżowaniach ulic, zostały przekształcone w długotrwałe punkty obrony. Umocnione zostały kościoły oraz ogromny klasztor położony na północno wschodnim skraju miasta._ (…)
Ryc. nr 2 Odra w Ścinawie
W teorii wszystko wyglądało pięknie, ale niemiecka obrona miasta była organizowana naprędce i w sposób dość chaotyczny. Na miejscu nie pozostały miejscowe oddziały Volkssturmu, które doskonale znały teren. Brakowało broni, wyposażenia i żywności. Jednak te trudności ostatecznie udało się pokonać i o dziwo — stworzyć dość sprawną obronę. Nie wiadomo jednak, czy była to zasługa dowódcy Festung Steinau, pułkownika Hansa Ludwiga Reichardta, szefa Podoficerskiej Szkoły Piechoty nr 11 z Jawora (Heeres-Unteroffiziers-Schule Nr. 11), czy zaangażowania i poświęcenia wszystkich obrońców.
Dowództwo sowieckiej dywizji w następujący sposób charakteryzowało stan osobowy i uzbrojenia obrońców Festung Steinau:
(…) _W okrążonej Ścinawie znajdował się garnizon, o liczebności którego nikt nie miał pojęcia. Szacowano, że będzie to jeden, góra dwa bataliony. Ostatecznie, jak ustalono w trakcie walki oraz po przesłuchaniu wziętego do niewoli szefa garnizonu, obrona Ścinawy składała się z 5 batalionów piechoty i 1 batalionu czołgów, o szacunkowej liczbie 3000 żołnierzy. Główny trzon obrony stanowiła 11 Drezdeńska Szkoła Podoficerska Piechoty (dwa bataliony), pod dowództwem pułkownika Reinchardta, który został szefem garnizonu._
_Uzbrojenie garnizonu:_
_— czołgów i dział szturmowych — do 30;_
_— transporterów opancerzonych — 17;_
_— dział — od 11 do13;_
_— moździerzy — 13;_
_— karabinów maszynowych — do 100;_
_— karabinów 1810;_
_— pistoletów maszynowych — 340._
_Pancerfausty były przydzielane do każdej kompanii._ (…) [Źródło: Бой 147 сд за Штейнау (28—31 января 1945 г.), ЦАМО, Фонд: 236, Опись: 2673, Дело: 2009, s.4)
Według ustaleń niemieckich badaczy i miłośników II wojny światowej obrońcy Ścinawy pochodzili z następujących jednostek i oddziałów: Podoficerskiej Szkoły Piechoty nr 11 (1000 osób), 3 batalionów Volkssturmu (z Legnicy, Świerzawy, Wschowy, Złotoryi), kilku kompanii urlopowych (z Drezna, Berlina i Czech), elementów z 213 Batalionu Saperów z Głogowa (Pio.-E. u. A. Btl. 213), podchorążych ze Szkoły Podchorążych Piechoty w Dreźnie ( Schule I für Fahnenjunker der Infanterie Dresden) oraz RAD. W Ścinawie miał znajdować się również 108 Samodzielny Batalion Czołgów z 14 Dywizji Pancernej. Dowódcą Kampfgruppe Steinau z 408 Dywizji został pułkownik Hans Ludwig Reichardt, a później, według części źródeł, kapitan Alfred Bernhard.
W większości publikacji podaje się, że pułkownik Hans Ludwig Reichardt zginął 2 lutego 1945 roku. Tezie tej przeczą sowieckie opracowania archiwalne, w których wyraźnie stwierdzono, że pułkownik Hans Ludwig Reichardt dostał się do niewoli 3 lutego 1945 roku w jednym z ostatnich punktów obrony Festung Steinau na północ od Krzyżowej (wówczas Kreischau ). Wiadomo, że sowieckie opracowania powstały na podstawie zeznań wziętego do niewoli „dowódcy garnizonu”, czyli raczej nie zginął on 2 lutego 1945 roku.. Kapitan Alfred Bernhard pozostawił w klasztorze rannych oraz żołnierzy Volkssturmu i z niewielką grupką przedarł się przez pierścień sowieckiego okrążenia. Otrzymał za ten czyn Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego.Pierwsza próba zdobycia miasta
O godzinie 9.00 23 stycznia 1945 roku do dowódców brygad pancernych 10 Korpusu Pancernego Gwardii dotarł rozkaz sztabu korpusu nakazujący kontynuowanie natarcia w kierunku Ścinawy (wówczas Steinau an der Oder) i zdobycie tej miejscowości.
Następnego dnia 62 Brygada Pancerna Gwardii pułkownika Siergieja Denisowa pozostawiła jeden batalion czołgów w Wińsku ( wówczas Winzig), a z pozostałymi wyruszyła do Ścinawy. O godzinie 10.00 rozpoczęło się natarcie. Czołgi 2 i 3 Batalionu Pancernego dotarły do przeprawy, ale ze względu na silny ostrzał i opór niemieckich obrońców — nie zdołały sforsować rzeki. Już na samym początku walki śmiertelnie ranny został dowódca 2 Batalionu Czołgów, kapitan gwardii Paweł Szotin. Dopiero o godzinie 13.00 osiem maszyn z desantem na pancerzach, na pełnym gazie zdołało przedostać się przez most i wedrzeć do Ścinawy. Most wcześniej został rozminowany przez pluton saperów. Nie odkryli oni jednak zamaskowanego ładunku w środkowej jego części oraz ukrytych przewodów. Niemieccy saperzy zdołali zdetonować materiały wybuchowe i wysadzić część mostu. Jednocześnie piechota skoncentrowała na nim ogień broni maszynowej i uniemożliwiła sowieckim fizylierom jego przebycie. Po chwili niemieckie dowództwo uruchomiło również lotnictwo — samoloty Luftwaffe bombardowały i ostrzeliwały z działek pokładowych sowieckie maszyny. Odcięte czołgi zostały zniszczone.
Później uznano ten rajd za błąd taktyczny. Dodatkowo czołgi po przejeździe przez most nie rozwinęły szyku bojowego, tylko poruszały się w kolumnie i ułatwiły zadanie doskonale wstrzelanej niemieckiej artylerii oraz żołnierzom z pancerfaustami.. W tym dniu brygada straciła łącznie 12 maszyn oraz 18 zabitych i 33 rannych czołgistów.. Na rozkaz dowództwa korpusu po tym niefortunnym wydarzeniu brygady najpierw ostrzeliwały Ścinawę, a następnie wycofały się na pozycje wyjściowe.
Ryc. nr 3 Kolumna sowieckich czołgów w niemieckim mieście
Najciekawsze, że dowódca batalionu nie zapomniał o swoich, poległych chłopakach — już na początku lutego 1945 roku wystąpił o tytuły Bohatera Związku Radzieckiego, ale najprawdopodobniej wnioski te, ze względu na poniesioną porażkę, zostały odrzucone. Kapitan Gwardii Elkin, dowódca 3 Batalionu Czołgów, w taki sposób uzasadnił wniosek dotyczący dowódcy plutonu czołgów, lejtnanta gwardii Stiepana Wołoszyna, który zginął 25 stycznia w Ścinawie:
(…) _Podczas forsowania przeszkody wodnej — rzeki Odry w Ścinawie — jako pierwszy przejechał przez zaminowany most. Towarzysz Wołoszyn, nie bacząc na zagrożenie, wykonał rozkaz forsowania Odry i nawiązał walkę z przeważającymi siłami wroga na jej zachodnim brzegu. W trakcie walki zlikwidował pluton niemieckich żołnierzy, zniszczył: haubicę, baterię działek przeciwpancernych, „Panterę”, „Tygrysa” i 2 moździerze. Podczas boju czołg Towarzysza Wołoszyna został trafiony i zaczął się palić. Nie zaprzestał on jednak walki i nadal likwidował wrogą piechotę. Zginał śmiercią bohatera._ (…)
I podobny wniosek dotyczący dowódcy czołgu T-34 z 3 Batalionu Pancernego, lejtnanta gwardii, Dmitrija Belasza:
(…) __
więcej..
