Groby żołnierskie z 1914 roku w Ziemi Łęczyckiej i Sieradzkiej - ebook

Wstęp

Na rzymskokatolickim cmentarzu w Łęczycy spoczywa mój dziadek Jan Pisarkiewicz — żołnierz POW i uczestnik wojny z bolszewikami. Dosłownie metr obok pochowano rosyjskich żołnierzy poległych w Operacji Łódzkiej w 1914 roku w okolicach Łęczycy. Od dzieciństwa towarzyszyły mi trawiaste kwatery z cementowymi stelami, przed którymi paliłem „światełka”. Kilkaset metrów dalej znajduje się rozległa kwatera żołnierzy niemieckich poległych w tych samych walkach.

W 1985 roku zinwentaryzowałem groby żołnierskie z 1914 roku z łęczyckiego cmentarza rzymskokatolickiego dla Biura Dokumentacji Zabytków w Płocku. Pozyskana wiedza stała się podstawą do napisania fragmentu pracy magisterskiej, pod kierunkiem doc. dr. Ryszarda Rosina z Uniwersytetu Łódzkiego, dotyczącej epigrafiki łęczyckiej nekropolii.

Na tym przygoda z cmentarzami wojennymi z 1914 roku nie zakończyła się. Gdy w 1987 roku odbywałem służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy w Węgorzewie otrzymałem rozkaz zinwentaryzowania cmentarza wojennego nad brzegiem Jeziora Święcajty. Pochowani byli tam żołnierze polegli w 1914 roku. To była dziwna inwentaryzacja bo dokonywana zimą przy kilkunastostopniowym mrozie. Tabliczki z inskrypcjami odkopywałem saperką a notatki robiłem ołówkiem, ponieważ długopis zamarzał. Materiał napisany przeze mnie na maszynie do pisania w kilku egzemplarzach przejął jeden z oficerów politycznych. Jedna kopia trafiła prawdopodobnie do biblioteki garnizonowej. Nie wiem co się z tą kilkunastostronicową pracą stało. Zawierała kompletny wykaz danych osobowych o spoczywających tam żołnierzach stworzony na podstawie istniejących wówczas inskrypcji.

Przez wiele późniejszych lat nie zajmowałem się cmentarzami z I wojny światowej, by wrócić do tej tematyki na przełomie wieków XX i XXI. Powstały wówczas publikacje na łamach „Spotkań z zabytkami” oraz w książkach: Historia grobami pisana (Łęczyca 2004, I wyd.; Łęczyca 2014, II wyd.) i Wielka Wojna o Ziemię Obiecaną. Operacja Łódzka 1914, Łódź 2006. Lata I wojny światowej w Łęczycy opisałem natomiast w książce Łęczyca. Dzieje miasta w średniowieczu i w XX wieku (praca zbiorowa pod red. Jana Szymczaka), Łęczyca — Łódź 2003. Książka otrzymała Nagrodę Pierwszego Stopnia Rektora Uniwersytetu Łódzkiego. W 2007 roku przyznano mi stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa narodowego w celu zinwentaryzowania grobów żołnierskich z 1914 roku w okolicach Łęczycy. Wyniki publikowałem na łamach „Notatek Płockich” i „Wędrownika”.

Kilka lat później zacząłem zbieranie materiałów do podobnej pracy na temat grobów z Operacji Łódzkiej w Sieradzkiem. Z różnych powodów zaprzestałem jednak tych działań. Ich efekt częściowo opublikowałem na łamach sieradzkiego dwumiesięcznika oświatowego „Szkolne Wieści” oraz łódzkiego „Wędrownika”. Opisałem cmentarze i kwatery w Korczewie koło Zduńskiej Woli, w Szadku, Złoczewie i Zamościu (pow. łaski). Drobne materiały o grobach żołnierskich z I wojny światowej umieściłem także w „Przeglądzie prawosławnym” (kwatera żołnierzy rosyjskich na cmentarzu rzymskokatolickim w Kazimierzu Dolnym) i w „Gazecie Prabuckiej” (żeliwny krzyż w Rodowie na grobie Karla Hallpaapa z wypukle odlaną inskrypcją: „Der Kriegsfreiw. Des Res. Garde. Jag. Bat. /geb. am 13.4.1890/ gefallen am 30.7.1915”. K. Hallpaap był synem Paula Hallpaapa (1854 — 1925) — miejscowego pastora spoczywającego również w Rodowie).

Wizyta na cmentarzach w powiecie łęczyckim w Siedlcu i w Grodzisku wiosną 2016 roku uświadomiła mi, że groby z Operacji Łódzkiej szybko znikają i dlatego warto opublikować zebrane przeze mnie materiały, nawet jeśli są niekompletne i nawet jeśli będą uznane za „wyważanie otwartych drzwi” — ukazało się ostatnio wiele różnych publikacji o Operacji Łódzkiej. Warto, choćby dlatego, że na cmentarzu w Siedlcu drewniane krzyże z inskrypcjami imiennymi żołnierzy niemieckich zastąpiła nowoczesna konstrukcja bez nazwisk, z błędną informacją o spoczywających tu żołnierzach rosyjskich, a cementowe stele z grobów żołnierzy niemieckich, które znajdowały się prawdopodobnie na cmentarzu w Grodzisku, zastąpiono jednym nagrobkiem z ogólnym napisem bez podania nawet narodowości poległych.

Darmowy fragment