Haptyczność poszerzona: zmysł dotyku w sztuce polskiej drugiej połowy XX i początku XXI wieku - ebook

Książka Marty Smolińskiej Haptyczność poszerzona… należy do rzadkiego gatunku prac, w których wysoka świadomość metodologiczna i oryginalność koncepcji idzie w parze ze świetnym rozeznaniem w obszarze nowoczesnej i współczesnej sztuki. Tytułowa „haptyczność poszerzona” określać ma zdolność postrzegania i przeżywania przynależną czującej i myślącej podmiotowości, angażującą tyleż zmysły, co emocje i umysł. Pisząc o realizacjach angażujących i tematyzujących różne wymiary zmysłowości i empatycznego odczuwania, autorka interpretuje je od strony antropologiczno-filozoficznej, łącząc badania nad sztuką z kulturową historią zmysłów. Działania artystów młodszego pokolenia ukazane są w kontekście i na tle prac klasyków polskiej sztuki powojennej, takich jak Kantor, Maziarska i Szapocznikow, czy nestorów awangardy, jak Robakowski czy Natalia LL. W tych niezwykle „gęstych”, wieloaspektowych interpretacjach, Smolińska zachowuje zarazem lekkość, dystans i humor, dając czytelnikowi znać, że przez ową splątaną sieć tematów, faktów artystycznych i teorii prowadzi nas ktoś, kto czerpie z własnego, przemyślanego doświadczenia. Haptyczność poszerzona… to ważna książka w badaniach nad współczesną sztuką polską. Jej narracja nie trzyma się chronologicznych, historycznych podziałów, ale to odejście od wielkiej historii i polityczno-społecznych ram ma w sobie rys emancypacyjny.

Z recenzji dr hab. Agnieszki Rejniak-Majewskiej

Wprowadzenie

Stymulatory wrażeń nieadekwatnych

Haptyczna gorączka: cele i pytania badawcze oraz obszar badań

Rozdział I

Haptyczność klasyczna i poszerzona: re-definicje, teoria i metodologia

Hierarchia zmysłów i jej przewartościowanie

Haptyczność: historia pojęcia oraz stan badań

Johann Gottfried Herder: ciało jako sensorium commune

Haptyczność poszerzona jako somaestetyczna modalność wielu zmysłów doznawana przez empatyczny haptyczny podmiot

Myślenie haptyczne

Rama teoretyczno-metodologiczna

Podmiot mówiąca owładnięta haptyczną gorączką

Haptyczność a sztuka polska drugiej połowy XX i początku XXI wieku – stan badań

Rozdział II

Haptyczne widzenie: optyczne macki i oko w brzuchu

Iluzja i trompe-l’oeil

Trójwymiarowe obiekty

„Wybrzuszenia” płaszczyzny

Malarstwo materii i materia malarska

Ucieleśnione zapisy procesualności dotyku

Zmysłowa świadomość haptycznego podmiotu

Rozdział III

Haptyczność smaku i węchu

Żarłoczne oko i widzący brzuch

Haptyczne gorszycielki

Poliż mnie!

Haptyczny niesmak i mdłości

Węch i (nie)smak jako haptyczne zmysły estetyczne

Rozdział IV

Haptyczność słuchu i dotyk fal dźwiękowych

Drżę, więc jestem

Dreszcze i gęsia skórka

Haptyczny rezonans

Rozdział V

Wielozmysłowy dotyk natury po naturze: haptyczność międzygatunkowa

W nie-ludzkiej skórze

Dotyk zwierząt w liczbie pojedynczej

Dotyk krajobrazu i roślin w liczbie pojedynczej

Haptyczne ekstazy międzygatunkowe

Rozdział VI

Haptyczne i taktylne przyjemności: pożądanie i rozkosz dotyku

Erotyzacja haptyczności: pieszczę, więc jestem

Haptyczne myślenie sztuką o sztuce

Chiazm bliskości

Taktylna trans(a)gresja

Rozdział VII

Haptyczne nieprzyjemności: dyskomfort, ból i wstręt

Haptyczne ukąszenia

Molestowanie dotykiem

Dotyk masochistyczny

Dotyk chłodu

Chiazm do bólu

Pod włos

Haptyczne pochłonięcie podmiotu

Masochistyczny kontrakt

Rozdział VIII

Haptyczna pamięć odcisku

Odcisk palca

Ustanawianie haptycznej tożsamości

Odcisk warg, lecz sromowych

„Afektywne dotknięcia” dwóch ciał

Haptyczna aura odcisku

Najbliższe ciału

Odciskam (się), więc jestem

Rozdział IX

Haptyczność zmysłów równowagi i propriocepcji

Haptyczność obejmująca całe ciało

Laboratorium kinestetycznej dezorientacji

Haptyczny rezonans i erotyczne dreszcze na granicy utraty równowagi

Proprioceptywne ja wobec zaburzonej linii horyzontu i haptycznej gęstości ciemności

Haptyczne metafory, których dotyk czuć tylko w mroku

Balansuję, więc jestem

Drżenie kolan i dotyk obcego

Haptyczny błędnik

Zamiast podsumowania:

Haptyczność poszerzona wobec materii, płci dotyku i ekranów dotykowych

Haptyczna aktywność materii

Płeć dotyku a rewizja kanonu sztuki polskiej drugiej połowy XX i początku XXI wieku

Dotyk bez dotyku: taktylność wirtualna i paradoksy ekranów dotykowych

Bibliografia (wybór)

Spis ilustracji

Indeks osób