Hatszepsut - ebook

KIEDY TO BYŁO?

1. 3000 p.n.e. – I i II dynastia. Zjednoczenie Egiptu przez legendarnego faraona Menesa

2. 2500 p.n.e. – powstają piramidy w Gizie (Cheopsa, Chefrena, Mykerinosa)

3. 1493–1483 p.n.e. – panowanie Totmesa I (ojca Hatszepsut)

4. 1482–1480 p.n.e. – panowanie Totmesa II (przyrodniego brata Hatszepsut, syna Totmesa I)

5. 1479–1425 p.n.e. – panowanie Totmesa III (syna Totmesa II), który przez pewnien czas był współwładcą z Hatszepsut

6. 1472–1458 p.n.e. – panowanie Hatszepsut

7. 1381–1344 p.n.e. – życie Nefretete

8. 332 p.n.e. – Aleksander Wielki zdobywa Egipt

9. 69–30 – życie Kleopatry VII

10. 0 – umowna data narodzin Jezusa

11. 966 – chrzest Polski

12. 1822 – Jean-François Champollion odczytuje hieroglify, korzystając z tzw. kamienia z Rosetty

13. 1812 – Ludwig Borchardt odkrywa popiersie Nefretete

14. 1961 – początek rekonstrukcji świątyni Hatszepsut przez polską misję archeologiczną pod kierunkiem prof. Kazimierza Michałowskiego

15. 2002 – udostępnienie świątyni Hatszepsut zwiedzającymPROLOG

Tak giną wrogowie Egiptu – powiedział faraon, a wiatr poniósł jego głos na wszystkie strony świata.

Uniósł rękę dzierżącą nechachę¹, chwilę trwał w bezruchu, po czym energicznie skierował ją ku ziemi, dając żołnierzom znak do rozpoczęcia zbiorowej egzekucji.

Przed nim w długich rzędach klęczeli jeńcy – wojownicy królestwa Kuszu. Były ich setki. Silnych mężczyzn o ciemnej skórze, zwyciężonych przez wielką armię Egiptu. Każdemu związano ręce skrzyżowane na plecach. Ciało ich martwego wodza spoczywało u stóp faraona, który dzień wcześniej pokonał go w bezpośredniej walce. Jeńcy znali swój los.

Totmes, pierwszy tego imienia, siedział na jednym z dwóch złotych tronów ustawionych na podwyższeniu pokrytym skórami lwów. Drugi zajmowała Ahmes, Wielka Małżonka Królewska. Tuż za ojcem stali książęta Wadżimose i Amenmose. Obok na wygodnym, wyściełanym miękką skórą krzesełku siedziała Hatszepsut.

Miała tylko pięć lat, jednak była tak rozważna, mądra i posłuszna, a przy tym tak mocno zapatrzona w ojca, że faraon godził się, by towarzyszyła mu od czasu do czasu, gdy w Tebach zajmował się sprawami państwowymi. Pozwolił też, by po raz pierwszy, wraz ze swoją matką królową Ahmes, nianią Sitre i starszymi braćmi, wzięła udział w wyprawie wojennej. Siedziała więc dumna obok niego i w skupieniu przyglądała się zdarzeniom. Wiedziała, że przez całą uroczystość nie może się odezwać, odwrócić głowy ani nawet oczu bez względu na to, co będzie się działo.

– Pani, jesteś córką Amona – powiedział przed uroczystością arcykapłan Hapuseneb, patrząc jej prosto w oczy. – Będziesz kiedyś Boską Małżonką Amona, najważniejszą kapłanką w Egipcie, tak jak teraz twoja matka. Dziś setki ludzi będą obserwować każdy grymas na twojej twarzy, każde drgnienie powieki, poruszenie stopą. I tak będzie już zawsze, bo jesteś wybrana.

Hatszepsut spoglądała na Hapuseneba inteligentnymi oczami, w których nie było nawet śladu bojaźni. Pamiętała słowa ojca, który od małego mówił jej, że córka faraona nie boi się nikogo, patrzy w oczy każdemu, kto się do niej zwraca, zadaje sobie pytanie, czy w słowach, które słyszy, jest maat, a bogowie pomagają jej zdecydować, na ile może ufać temu, co wpływa do jej uszu. Trzymała się też zalecenia, by jej myśli pozostawały dla otoczenia nieodgadnione.

Mała księżniczka zasiadała więc między najważniejszymi osobami w państwie i próbowała zachowywać się jak one.

– Najwyższy nad tobą czuwa, nie zawiedź go, pani – dodał arcykapłan, podziwiając opanowanie i dojrzałość pięciolatki.

– Dziękuję arcykapłanowi Amona za mądre rady – powiedziała i z godnością niezwykłą w jej wieku dystyngowanie skinęła głową.

Na znak faraona egipscy żołnierze, równo maszerując, ustawili się każdy przed jednym z klęczących mężczyzn. Kiedy generał Pen-Nechbet uniósł chopesz², wyjęli zza pasów krótkie miecze, równocześnie wolną ręką chwytając jeńców za włosy.

– W imię Amona! – zawołał i uderzył ostrzem chopesza w ziemię.

– W imię Amona! – zawtórowali mu żołnierze, wbijając miecze w serca wrogów.

Rozległy się krzyki i głuche westchnienia zabijanych.

– Maat zostało przywrócone! – zabrzmiał powtórnie głos Pen-Nechbeta ponad jękami zabijanych.

Na te słowa żołnierze zaczęli odcinać dłonie martwym wojownikom. Zamierzali nanizać je na sznury i dołączyć do tych, które zdobyli we wcześniejszych bitwach, zabrać do Egiptu i szczycić się zasłużoną chwałą zwycięzców. Właściciele największych kolekcji mogli liczyć na nagrodę od swojego dowódcy, a najwybitniejsi na złoty łańcuch lub złotą muchę od samego faraona.

Totmes, jego rodzina, arcykapłan Hapuseneb i inni dostojnicy towarzyszący faraonowi trwali nieruchomo, czekając na zakończenie krwawej ceremonii.

Generał Pen-Nechbet nie zwlekał. Na jego komendę żołnierze wyprostowali się karnie i uderzając zwiniętą prawą pięścią w klatkę piersiową, triumfalnie wykrzyczeli imię króla.

– Tot-mes! Tot-mes! Tot-mes! – poniosło się daleko.

Faraon wstał. Królowa Ahmes i księżniczka Hatszepsut również. Król wyprężył się nad zwłokami władcy Kuszu, uniósł ręce trzymające nechachę i hekę w geście zwycięstwa i postawił nogę na piersiach trupa. Po chwili odłożył insygnia na poduszkę trzymaną przez klęczącego nieopodal wojownika, ujął chopesz podany mu przez arcykapłana i jednym zdecydowanym ruchem ręki odciął obie dłonie martwemu władcy.

– Tot-mes! Tot-mes! Tot-mes! – zawołali żołnierze z jeszcze większym niż poprzednio entuzjazmem.

Hatszepsut patrzyła na to, co się działo, nieruchomym wzrokiem. Pierwszy raz była na wojnie, nigdy wcześniej nie widziała ceremoniału, który odbywa się po jej zakończeniu. Przerażało ją brutalne zachowanie egipskich żołnierzy, przełykała łzy, gdy przebijali serca wrogów. Myślała o klęczących wojownikach, że pewnie w domach czekają na nich dzieci. Ale żaden z nich już nigdy nie weźmie kochającej go córki na kolana. Poczuła na ciele gęsią skórkę i taką suchość w gardle, że gdyby nie obiecała sobie, iż wszystko wytrzyma, i nie miała pewności, że ją obserwują, a szczególnie kapłan Hapuseneb, zerwałaby się z miejsca i z płaczem wtuliła w ramiona matki. Jednak nie zrobiła tego. Wyrzuciła z głowy współczucie dla wrogów, powiedziała sobie, że musi być silna, a jako księżniczka egipska nie może publicznie płakać. Jeszcze bardziej wyprostowała szczupłe dziecięce plecki, nabrała powietrza i nakazała sobie spokój. Już po chwili go osiągnąwszy, spojrzała na ojca z podziwem. Był dla niej niedościgłym ideałem. Czciła go i wielbiła. Nieporównanie bardziej niż dworzanie i poddani, mocniej niż kobiety ze Złotego Domu, a nawet niż jej matka Ahmes, która przecież była mu oddana w pełni i kochała go jak nikogo na świecie.

Totmes był synem boga, jego doskonałą emanacją i wysłannikiem na ziemi. To on, z woli Amona, był fundamentem maat – wiecznego kosmicznego ładu, porządku świata, dobra i prawdy. Dzięki jego pobożności Amon pozwalał, by budził się dzień, wylewał Nil, wzrastały zboża, a ludzie rodzili się i umierali tak jak ich przodkowie. Bez faraona Egipt nie mógłby istnieć. Hatszepsut chciała być taka jak on.

Jej ojciec był nie tylko faraonem, ale też wodzem, i to doskonałym. Był też najwyższym kapłanem Amona, zwierzchnikiem wszystkiego i wszystkich, boskim namiestnikiem czuwającym nad porządkiem świata. Nagradzał i karał, skazywał na śmierć lub darowywał życie, budował lub burzył – i wszystko to z woli bogów. Miał zawsze rację, był najmądrzejszym i najpotężniejszym człowiekiem na świecie, bo Amon przekazał mu swoje boskie Ka – nieśmiertelną królewską duszę, dzięki której Totmes przejął doświadczenie wszystkich wcześniej panujących faraonów. Nie mylił się nigdy, a jego wola była święta.

Poza tym był piękny. Dziewczynka zachwycała się jego muskularnymi ramionami, szczególnie gdy z rzadka brał ją na ręce i pozwalał się głaskać po gładko ogolonej twarzy. Wtulała się wtedy w niego i wdychała jego zapach. Miał zawsze starannie naoliwione, pachnące mirrą silne umięśnione ciało. Jako żołnierz był bardzo sprawny. Niewiele mówił, słynął z powściągliwości w okazywaniu uczuć i nie lubił pieszczot, jednak dla córki czasami robił wyjątek.

Hatszepsut była do niego podobna. Miała tak jak ojciec okrągłą twarz o łagodnych rysach i bystre oczy. Mimo że wciąż jeszcze była dziewczynką, o której trudno powiedzieć, jaką będzie kobietą, kapłani twierdzili, że odziedziczyła po nim także inteligencję, zdecydowanie, siłę i wytrzymałość. Miała też po ojcu twardy charakter. Nigdy się nie poddawała, była zasadnicza i wiedziała, czego chce. Jej nauczyciel, mędrzec Senimen, zapewniał, że chętnie czyta, słucha rad i jest nad wiek dojrzała, poważna i odpowiedzialna. Jednak przede wszystkim była zapatrzona w ojca. Jej podobieństwo do faraona, cechy charakteru i najprawdziwsze bezwarunkowe uwielbienie, jakim go darzyła, sprawiały, że była jego niekwestionowaną ulubienicą.

– Jaka szkoda, że nie przyszła na świat chłopcem – usłyszała kiedyś słowa Hapuseneba rozmawiającego o niej z Sitre. – Byłaby idealnym faraonem.

– Będzie idealną Wielką Małżonką – odpowiedziała wtedy piastunka z przekonaniem.

– Nikt nie zna ścieżek, jakie planują dla nas bogowie. Kto wie, co ją czeka…?

Hatszepsut pamiętała, jakie wrażenie wywarły wówczas na niej słowa arcykapłana.

Co by było, gdybym rzeczywiście była chłopcem? zapytała wtedy siebie samą. I postanowiła solennie, iż to, że urodziła się dziewczynką, w niczym nigdy jej nie ograniczy.

Teraz, stojąc obok rodziców, podziwiała ojca, który zdecydowanie stawiał stopę obutą w skórzany pozłacany sandał na ciele martwego wodza. Słyszała wiwatujących żołnierzy, patrzyła na setki pokonanych, których martwe ciała usłały plac. Czuła dumę z faraona i niezwyciężonej armii Egiptu. W myślach dziękowała Amonowi, że błogosławi jej rodzinie, dynastii Totmesydów i wiecznemu Egiptowi.

Zerknęła na matkę. Stała wyprostowana z wysoko uniesioną głową. Była smukła, elegancka i dostojna jak zawsze. Uśmiechała się. Miała w sobie spokój, piękno i mądrość królewskich przodków. Hatszepsut była pewna, że Ahmes jest najwspanialszą Wielką Małżonką Królewską i pierwszą kapłanką Amona, jaką kiedykolwiek nosiła egipska ziemia. Królowa wyczuwając wzrok córki, spojrzała na nią jak zawsze z dumą i z miłością ujęła jej małą, ale już silną rączkę. Poczuła lekki opór, który jednak po chwili ustąpił.

Jestem już duża, matka nie powinna trzymać mnie za rękę, pomyślała w tym momencie Hatszepsut, ale pamiętając o słowach Hapuseneba, że wszyscy będą obserwować jej zachowanie, poddała się woli królowej i mimo pokusy nie oswobodziła dłoni. Robię to dla dobra dynastii, usprawiedliwiła swoją uległość i westchnęła.

Arcykapłan Hapuseneb przyglądał się jej z uwagą.Teby, pałac rodziny królewskiej

Kilka lat po wojnie kuszyckiej

Przekażę ci tytuł Boskiej Małżonki Amona – powiedziała królowa, a gdy napotkała zaskoczone spojrzenie córki, dodała łagodnie: – Faraon doznał biaitu³. Uznał, że jesteś wystarczająco dorosła, wielokrotnie też dowiodłaś rozwagi, mądrości, powściągliwości, a także zaangażowania i oddania Amonowi, możesz więc dostąpić zaszczytu przejęcia tej odpowiedzialnej funkcji.

Hatszepsut siedziała obok matki na wygodnej rozłożystej sofie wyłożonej miękkimi poduszkami z łabędziego pierza. Starannie udrapowane powyżej ich głów zwiewne materie osłaniały je przed słońcem, ostrym o tej porze roku nawet wczesnym rankiem. Znajdowały się w ogrodzie pałacu, który faraon kazał zbudować w zachodniej części Teb, na tyle daleko od centrum, by nie dochodziły tam odgłosy nigdy niezasypiającej stolicy. Powietrze było tu zdrowsze, panował spokój, a komnaty, łaźnie, ogrody, ścieżki, sadzawki i sale przyjęć zaplanowano nowocześnie, więc żyło się tu wygodnie i komfortowo. W przeciwieństwie do starego pałacu, w którym faraon najczęściej podejmował oficjalnych gości, położonego w centrum miasta, tu było przestronnie, panowała cisza i spokój.

Zaczynał się okres szemu⁴, pora zbiorów. Kwiaty były w pełnym rozkwicie, z gałęzi drzew zwisały soczyste dojrzałe owoce.

Kobiety właśnie wróciły ze świątyni, gdzie każdego dnia o świcie Ahmes, jako Boska Małżonka Amona, dokonywała rytuału obudzenia boga. Córka towarzyszyła jej od kilku lat, przygotowując się do momentu, kiedy przejmie od matki rolę wyznaczoną jej tradycją. Wstęp do najświętszej części świątyni mieli jedynie Boska Małżonka, faraon i arcykapłan, dlatego na czas budzenia boga Hatszepsut zostawała w przedsionku świątyni. Od pewnego czasu królowa pozwalała córce oglądać święty ceremoniał przez specjalne malutkie okienko umieszczone w jednej ze ścian. Hatszepsut wiedziała więc, jakie będą jej obowiązki. Nie sądziła jednak, że matka je tak szybko jej przekaże.

– Jesteś dorosłą kobietą. Bogini obdarzyła cię comiesięcznym darem krwi. Możesz być już żoną i matką. A więc powinnaś stać się też Boską Małżonką.

– Ale przecież ty, królowo, tylko ty możesz nią być! – zaprotestowała Hatszepsut, wspierając swoje słowa uderzeniem dłoni w udo.

Starała się panować nad gestami, ale wciąż jeszcze czasem, gdy emocje brały w niej górę, wymykały się spod jej kontroli.

– Jak wiesz, mój cudowny darze, faraon ma zdolność poznawania woli Najwyższego. A on chce, żebyś została Boską Małżonką już teraz.

– Matko, skąd ta decyzja? Dzieje się coś, o czym nie wiem?

Królowa wzięła ją za rękę. Wiedziała, że córka ma w sobie mądrość i roztropność ojca i innych królewskich przodków. Bogowie obdarowali ją hojnie.

– Pamiętasz dzień, kiedy zachorował Wadżimose?

– To było straszne. – Księżniczka pochyliła głowę ze smutkiem. – Odszedł do bogów po zaledwie trzech dniach gorączki. Pamiętam.

– Był pięknym, mądrym i silnym chłopcem. Ojciec wierzył, że będzie jego następcą.

– Amon chciał inaczej…

– Kiedy zdradzamy swoje plany światu, bogowie się śmieją. – Po policzkach królowej niespodziewanie popłynęły łzy. Nie otarła ich.

Hatszepsut patrzyła na nią w milczeniu. Wiedziała, że matka potrzebuje chwil, kiedy może płakać bez świadków, i nikt nie uzna tego za jej słabość.

– Powinnam była wtedy zrobić więcej, żeby ochronić chociaż Neferubiti… – Na wspomnienie śmierci młodszej córki ciałem królowej wstrząsnął dreszcz bólu.

– Miała tylko pięć lat, była małą, słabą dziewczynką, matko.

– Gdy zaczęła się gorączka Wadżimosego, powinnam była o nią bardziej zadbać, odizolować ją. A ja? Skupiłam się na synu, zapominając o całym świecie. Zapominając o kochanej malutkiej córeczce!

– Matko, nie ma twojej winy w tym, co się stało.

Wadżimosego, jej pierworodnego, i Neferubiti, najmłodszej córki, nie było po tej stronie życia już od trzech lat, ale królowa wciąż nie potrafiła się z tym pogodzić.

– Tamtego dnia obiecałam bogom, że zrobię, co tylko mi rozkażą, wszystko, czego zażądają, byle tylko nie zabierali już więcej żadnego z moich dzieci. Każdego dnia gorąco modlę się za ciebie i Amosego. Jesteście silni, zdrowi, nic wam nie zagraża, ale ja od dawna dobrze wiem, że niczego w życiu nie możemy być pewni.

– Matko, Amon czuwa nade mną. Bądź spokojna. Także bogini Hathor obdarza mnie łaskami. Wszystko w ich rękach. Zaufajmy bogom, oni wiedzą, jak i dokąd nas prowadzić. Poddajmy się ich przewodnictwu.

– Mój cudowny darze, jesteś taka mądra. – Ahmes przytuliła córkę do piersi i znów się rozpłakała.

– Po prostu ufam, że co ma być, to będzie. – Teraz Hatszepsut objęła matkę i z czułością pogłaskała ją po plecach.

Czuła, jak bardzo kruche, wątłe i delikatne jest jej ciało. Równocześnie doskonale wiedziała, że królowa ma potężnego ducha, dzięki któremu nigdy publicznie nie pozwala sobie na pokazywanie słabości. Płakała rzadko, a jeśli już jej się to zdarzało, to krótko i jedynie w obecności córki lub niani Sitre, którą traktowała niemal jak siostrę. Musiała być silna. Miała dawać przykład. Była przecież nie tylko Wielką Małżonką Królewską, ale także Boską Małżonką Amona – a więc świętym wzorem dla poddanych.

– Hatszepsut, jeszcze o czymś muszę ci powiedzieć. – Mówiąc, królowa powoli się prostowała.

Znów była kobietą, której nic nie jest straszne. Jedynie ślady łez na policzkach świadczyły o chwili słabości, która już minęła. Królowa i jej córka siedziały znowu obok siebie wyprostowane, trzymając się za ręce. Milczały. Hatszepsut poczuła suchość w ustach. Zesztywniał jej język. Po tym poznała, że zaraz dowie się o czymś, z czym trudno będzie się jej pogodzić. Przeczucie jej nie myliło.

Ahmes powiedziała cicho:

– Twój ojciec jest chory.

– Jak to? – Zerwała się na równe nogi. – Chory? – nie dowierzała. – Co ty mówisz? Widziałam go wczoraj, nic mu nie jest!

– Ma prawie pięćdziesiąt lat.

– Co to jest pięćdziesiąt lat? W księgach piszą, że możemy żyć sto lat albo nawet więcej.

– Możemy, ale dobrze wiesz, że mało kto ma takie szczęście.

– Mędrcy żyją długo!

– Ale twój ojciec jest żołnierzem. Wiesz, że nigdy się nie oszczędzał.

– Co mu jest? – Hatszepsut nabrała powietrza, pokręciła głową, wciąż nie wierząc w to, co usłyszała, i ponownie usiadła obok matki, nakładając maskę pozornego spokoju.

– Choruje.

– Co mu jest? – powtórzyła pytanie, złapała matkę za ramiona i bezwiednie zacisnęła palce.

– Właśnie na tym polega problem…

– Mów! – rozkazała władczym głosem Hatszepsut, zapominając, że rozmawia z matką.

Ale i Ahmes zdawała się nie pamiętać, że obok siedzi jej jeszcze do niedawna mała córeczka, która teraz wydawała się już niemal dorosła.

– Kapłani nie wiedzą, co mu dolega. Szybko traci na wadze, a w jego kale każdego dnia pojawia się coraz więcej krwi. Myśleliśmy, że to zatrucie i że szybko uda się je zwalczyć. Sama wiesz, jak często wszyscy cierpimy na podobne dolegliwości.

– Dlaczego uważasz, że tym razem to coś poważnego?

– Faraon tak twierdzi… – Królowa zawiesiła głos i niewidzącym wzrokiem spojrzała w dal. – A wiesz, że on nigdy się nie myli.

– Tak nie może być! – podniosła głos Hatszepsut. – Musimy coś zrobić! Sprowadźmy najlepszych lekarzy!

– Są już w drodze.

– W drodze? Zdążyliście posłać po medyków? Znaczy, że to trwa już długo, a ja o niczym nie wiem?!

– Nie chcieliśmy cię martwić…

– O nie!… – Księżniczka zakryła ręką usta. Była przerażona. Miała problemy z oddychaniem. – Czyli jest aż tak źle?

Ułożyła splecione dłonie na udach i opanowała oddech. Podniosła głowę. Spojrzała na pogodne niebo. Nad nią nie było ani jednej chmurki. Słońce świeciło coraz mocniej, ale wiał lekki wietrzyk, więc upał nie był jeszcze uciążliwy.

– Jak mogłam niczego nie zauważyć? Przecież bogowie obdarowali mnie rozumem i wrażliwością, a jednak nie dostrzegłam cierpienia własnego ojca, mimo że mam go tak blisko?

– Nie rób sobie wyrzutów. Wiesz, że Totmes jest mistrzem także pod tym względem: wszyscy widzimy go takim, jakim chce być widziany…

– No dobrze. – Hatszepsut ponownie wstała. – Powiedz, co nas czeka w najbliższym czasie.

– Nie wiem. – Królowa z rezygnacją opuściła głowę. – Nikt nie wie – dodała jakby na swoje usprawiedliwienie. – Ale jeśli faraon czuje, że nadchodzi jego kres, to…

– On umrze?! – Księżniczka, nie hamując wzburzenia, uprzedziła słowa, które spodziewała się usłyszeć.

– Każdego z nas to czeka – próbowała uspokoić ją i siebie Ahmes, pogodzona już z tym, co miało nadejść.

– Zróbmy coś! – nie poddawała się Hatszepsut.

– Wykonamy jego wolę. Jak najszybciej zostaniesz Boską Małżonką Amona, a zaraz potem poślubisz swojego brata Amenmosego, który zostanie faraonem, gdy twój ojciec stanie przed obliczem bogów.

– Mówisz o tym tak spokojnie? – nie mogła uwierzyć Hatszepsut.

– Zapewniam cię, że wiele mnie to kosztuje.

– Wiem. Przepraszam. – Księżniczka nakryła dłoń matki swoją. Była już spokojna. A przynajmniej taką chciała się wydawać. – Wybacz mi, proszę. Teraz już rozumiem: z powodu ojca serce ci krwawi na myśl o tym, co czeka nas w przyszłości, i dlatego gdy mówiłaś o Wadżimosem i Neferubiti, nie potrafiłaś powstrzymać łez.

– Tak właśnie jest, mój ty cudowny darze od bogów…Karnak, Dom Życia przy świątyni Amona

Miesiąc później

Był zdrowy i silny, nic mu nie dolegało, kto by się spodziewał… – Puiemre, tak jak pozostali mężczyźni, nie mógł uwierzyć w to, co się stało.

Wieść o nagłej śmierci Amenmosego, ostatniego księcia krwi, błyskawicznie obiegła Teby. Od momentu, gdy półżywy ze zmęczenia posłaniec dotarł do pałacu, by przekazać faraonowi tragiczne wieści z Memfis, do chwili, gdy o śmierci dziedzica mówili już wszyscy w mieście, nie minął nawet czas potrzebny do zebrania owoców z najmniejszego choćby drzewka figowego.

Oto ten, który był nadzieją dynastii, jedyny żyjący syn Totmesa, pierwszego władcy tego imienia, i szlachetnej Ahmes, został niespodziewanie wezwany do wieczności. Zginął jak wojownik, na polowaniu. Gdy stanął oko w oko z dorodną lwicą, pewny swych umiejętności nakazał żołnierzom nie podchodzić zbyt blisko. Celnie ugodził ją oszczepem, ale gdy sprawdzał, czy zwierzę jeszcze żyje, nie zachował ostrożności i wtedy lwica ostatkiem sił, lecz z wielką mocą rzuciła mu się do gardła. Zanim jego przyboczni dobiegli, by go ratować, książę już nie żył.

– Czyżby Sachmet, bogini lwicy, nie spodobało się, że Amenmose ma zasiąść na tronie? – zastanawiali się mieszkańcy Teb.

Wieści podawane z ust do ust krążyły prawie tak szybko jak myśli. Trudno było ustalić ich źródło, pod wieczór jednak całe miasto mówiło już o tym, że Hathor, najważniejsza z bogiń, wysłała lwicę Sachmet, bo z jakichś znanych tylko jej powodów nie chciała, by Amenmose został faraonem.

– Komu bogowie przeznaczyli dziedzictwo Egiptu? – głowili się tebańczycy, rozmawiając o nieoczekiwanej śmierci księcia. I nie potrafili znaleźć odpowiedzi na to pytanie. Bo przecież nikt nie zna dróg, jakie planują dla nas bogowie.

Najważniejsi doradcy faraona: arcykapłan Hapuseneb, prorok Amona Puiemre, mistrz Senimen i generał Pen-Nechbet, spotkali się w przyświątynnym Domu Życia⁵, by omówić sytuację. Nie spodziewali się takiego rozwoju wypadków. Byli pewni, że gdy któregoś dnia z woli bogów Totmes dołączy do swoich przodków, na tronie zasiądzie jego syn. Zapewniłoby to spokój w państwie, ale także to, że w ich sytuacji nic się nie zmieni. Amenmose był bowiem jeszcze na tyle młody, że niemal na pewno mogli liczyć, iż będzie kontynuował politykę ojca i otoczy się jego zaufanymi ludźmi. Najważniejsi stali doradcy Totmesa nie musieliby się więc niepokoić o własną przyszłość.

Puiemre, od kilku lat związany ze świątynią Amona, był zięciem Hapuseneba – jego żoną była jedna z czterech córek arcykapłana, dwudziestoletnia Seniseneb. Na co dzień pełniła zaszczytną rolę adoratorki Amona, a co ważniejsze, była też ulubienicą królowej Ahmes. Do bardzo lukratywnych obowiązków Puiemrego należało zarządzanie stadami bydła i polami Amona, a także rejestrowanie łupów wojennych i danin kierowanych do świątyni. Prorok Amona był wysoki, szczupły, miał pociągłą twarz i dość ciemną karnację.

Generał Pen-Nechbet był tylko o kilka lat od niego starszy, ale sprawiał wrażenie zdecydowanie bardziej doświadczonego. Pochodził ze starej zamożnej rodziny arystokratów z Al-Kabu, od wieków służącej kolejnym faraonom. Nic nie było w stanie go zadziwić, nikt nigdy nie widział go zdenerwowanego, miał doskonałe maniery i mimo lekkiej wyniosłości, z jaką traktował innych, cieszył się powszechną sympatią. Mimo że sprawiał wrażenie delikatnego, a czasami nawet nieporadnego, był doskonałym żołnierzem i świetnie władał różnymi rodzajami broni. Faraon wielokrotnie odznaczał go za dzielność i odważne czyny na wojnach. Służył w kampanii przeciw Hyksosom, walczył w Syrii i Palestynie. Faraon mu ufał. Pen-Nechbet miał jasną cerę i lubił zbytek. Uchodził za znawcę kobiet, pięknych strojów i drogocennych przedmiotów.

Senimen zawdzięczał mocną pozycję na dworze temu, że był pierwszym i głównym nauczycielem Hatszepsut, jej doradcą i sojusznikiem. To on nauczył ją czytać i pisać, on ukształtował jej wrażliwość i sposób myślenia o państwie. Był jej wierny i kochał ją jak ojciec. Nie miał własnych dzieci, a całą rodzicielską niespełnioną miłość, jaką nosił w sobie, przelewał na księżniczkę. Gdy był młodzieńcem, poślubił piękną dziewczynę. Kochał ją tak bardzo, że kiedy wraz z dzieckiem zmarła przy porodzie, postanowił nigdy już nikogo nie obdarzyć uczuciem. I tak się stało. Jedyną miłością mistrza Senimena była Hatszepsut. Wszyscy o tym wiedzieli, także księżniczka, dla której było to szczególnym powodem do radości i która potrafiła z właściwym sobie wdziękiem korzystać z tego, że nauczyciel darzy ją bezinteresowną rodzicielską miłością.

– Egipt stanął przed trudnym wyzwaniem – rozpoczął arcykapłan Hapuseneb.

– Rzeczywiście, zgoła niepomyślny rozwój wypadków – przyznał generał i z charakterystycznym dlań dążeniem do szybkiego porządkowania spraw, zapytał, ukierunkowując dalszą dyskusję: – W jakim stanie jest królowa? Wysłałem do niej moich ludzi, ale dowiedzieli się jedynie, że na wieść o śmierci syna straciła przytomność i od tamtej chwili nie odstępują jej medycy.

– Jest silna i zdrowa, przy wsparciu bogów szybko się podźwignie – odpowiedział rzeczowo Hapuseneb, bo to do niego, jako zawsze najlepiej poinformowanego, skierował pytanie generał.

– Faraon jest w pałacowej kaplicy Amona. Modli się – dodał Puiemre.

– A księżniczka? – Pen-Nechbet chciał mieć pełny obraz stanu zdrowia i samopoczucia członków rodziny królewskiej.

– Byłem z nią, gdy nadeszły te straszne wieści. – Senimen pokręcił głową z podziwem, myśląc o tym, jak Hatszepsut zareagowała na śmierć brata. – Była jak zawsze opanowana. W mojej obecności nie uroniła nawet jednej łzy. Była skupiona. Jednak nie zdołała przede mną ukryć, jak mocno to przeżyła: pobladła, myślałem nawet, że zemdleje, ale nie, po prostu intensywnie myślała, a chwilę później, nie zważając na mnie ani na towarzyszące jej służki, pobiegła do komnaty ojca. Zgodnie ze zwyczajem pokłoniła mu się nisko i chociaż byli z nim kapłani, przytuliła go mocno. Byłem przy tym jak zawsze, cały czas w jej pobliżu. Widziałem. Nie pytając, czy może, pierwsza objęła ojca, zanim on to zrobił. To nadzwyczaj silna dziewczyna.

– Zawsze żałowałem, że nie przyszła na świat jako chłopiec. – Hapuseneb słuchał nauczyciela z uwagą. – Wygląda na to, że już wkrótce może być jedyną nadzieją Egiptu. Wiecie o tym?

– Oby bogowie pozwolili kroczyć faraonowi jak najdłużej po tej stronie życia. – Puiemre nabożnie pochylił głowę. – Księżniczka jest taka młoda i porywcza…

– Nie nam decydować o boskich planach – podsumował Hapuseneb. – Zanim jednak poznamy wolę bogów, przyjrzyjmy się dokładnie, czym dysponujemy tu, na ziemi. Zaplanujmy strategię. A od bogów będzie zależało, czy i w jakim stopniu pozwolą nam ją zrealizować.

– Wszystko w ich rękach – przytaknął Puiemre teściowi.

Nie zdarzało się, żeby miał inne zdanie niż arcykapłan. Wszystko, co osiągnął w życiu, zawdzięczał jemu. I stanowisko, i kolejne tytuły, i karierę na dworze. A to dlatego, że przed laty obdarzyła go uczuciem jego córka. Arcykapłan na początku nie był przychylny temu związkowi, ale ponieważ córka się upierała, postanowił, że nie będzie stał na drodze do jej szczęścia. Wiedział, że Puiemre nie jest człowiekiem zbyt lotnym, był jednak szlachetnie urodzony i grzeczny, a przy tym, jak twierdziły kobiety, przystojny, Hapuseneb wierzył więc, że odpowiednio pokierowany może osiągnąć niemało. Choć niechętnie, wreszcie zgodził się zatem na ślub młodych i od tego czasu kierował karierą zięcia.

Hapuseneb skłonił głowę przed generałem Pen-Nechbetem i wymownie na niego spojrzał, prosząc go w ten sposób, by przedstawił swój punkt widzenia. Cenił go i szanował. Wiedział, że doświadczenie, koneksje i giętkość umysłu czynią z niego doskonałego partnera do współpracy. Obaj pochodzili ze starych rodów, świetnie się rozumieli i obaj mieli ten dystans do świata, jaki daje tylko dobre urodzenie lub olbrzymie doświadczenie życiowe.

Generał jak zwykle nie zawiódł. Bez zbędnych ozdobników nakreślił sytuację, w jakiej właśnie znalazł się Egipt.

– Następca tronu Amenmose dołączył do przodków – oświadczył. – Totmes, oby żył wiecznie, nasz ukochany król, zbliża się do bram wieczności. Nie wiemy, ile wylewów Nilu ani nawet ile wschodów słońca będziemy jeszcze cieszyć się jego boską obecnością. Królowa Ahmes jest w pełni sił, ale w wielkiej rozpaczy, jej Ka jest rozkołysane emocjami. Wygląda na to, że naszą jedyną nadzieją na zachowanie dynastii jest księżniczka Hatszepsut. Z woli bogów i decyzją faraona wkrótce ma przejąć od matki obowiązki Boskiej Małżonki Amona. Jak wiemy, miała zaślubić tragicznie zmarłego księcia Amenmosego. Ale wszystko się zmieniło. Wkrótce może nastąpić kryzys dynastyczny. Bądźmy czujni!

– Bogowie nad nami czuwają – zapewnił Hapuseneb.

– Mamy jeszcze do dyspozycji dwóch synów drugorzędnych żon – zauważył Pen-Nechbet. – Szlachetniej urodzony i starszy jest Totmes, syn Mutnofret, ale jak wiemy, to chorowity chłopiec. Młodszy nie ma jeszcze roku. Trzeba będzie rozpatrzyć obie kandydatury, zanim szanując rozpacz faraona po stracie syna, w odpowiednim momencie przedstawimy mu je pod rozwagę.

– Ciągłość rodu jest najważniejsza – powiedział Senimen, gdy Pen-Nechbet skończył. – Maat musi być zachowane. Nie możemy dopuścić do zachwiania porządku świata.

Mężczyźni zgodnie pokiwali głowami i zadumali się nad sytuacją kraju.

– Hapusenebie, co o zdrowiu króla mówią medycy? – zapytał po chwili ciszy Pen-Nechbet.

– Nic nie mówią, znasz ich. – Arcykapłan zdobył się na uśmiech. – Kiedy nie panują nad sytuacją, twierdzą, że stanie się zgodnie z wolą bogów, a teraz zdają się na bogów bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. Niestety.

– To niedobrze. – Generał wstał. Kiedy intensywnie myślał, lubił spacerować. Podszedł do stołu zastawionego paterami z owocami. Wziął w palce świeżą figę i rozerwał ją na dwie części. Jedną włożył do ust. – Senimenie, uważasz, że Hatszepsut jest gotowa do sprawowania władzy? – zapytał, gdy już ją pogryzł i połknął.

– W pełni. Jest wykształcona, rozsądna, zrównoważona, twarda… Przecież przygotowujemy ją do roli królowej od dawna. Każdy z nas ma w tym swój udział.

– Istotnie, jest naszym wspólnym dziełem – przytaknął Hapuseneb, który lubił, by inni czuli, jak bardzo są ważni, chociaż był przekonany, że Hatszepsut najwięcej zawdzięcza jemu i że głównie on ją ukształtował. – Możemy być z siebie dumni.

– Ona ma rządzenie we krwi. To nie ulega dyskusji. – Pen-Nechbet tak jak pozostali uważał, że to, jaka jest Hatszepsut, to w dużym stopniu także jego zasługa. – Będzie doskonałą królową. Pytanie zasadnicze na dziś brzmi: teraz, gdy zabrakło księcia Amenmose, kto będzie godny zasiąść obok niej na tronie?

– Swego następcę powinien wskazać faraon – odezwał się Puiemre.

– Oczywiście, że tak właśnie będzie – zgodził się Pen-Nechbet. – Jednak faraon na pewno zechce najpierw wysłuchać rad Amona. Wszyscy wiemy, że w Egipcie nawet Nil płynie z woli tego właśnie boga – pozwolił sobie na żart, spoglądając na Hapuseneba, którego tak lubił.

Zgromadzeni w Domu Życia wiedzieli przecież doskonale, że to arcykapłan Hapuseneb jest głosem Amona, i byli zadowoleni, iż zanim ogłosi publicznie boską wolę, zawsze zasięga najpierw ich rad. Dzięki temu mieli rzeczywisty wpływ na to, co dzieje się w Egipcie, wspierali więc arcykapłana, bo chcieli, żeby ta sytuacja trwała wiecznie.Teby, pałac rodziny królewskiej, komnata Mutnofret

Nazajutrz

Totmes, syn faraona i jego drugorzędnej żony Mutnofret, był chłopcem wątłym i chorowitym. Jego twarz pokrywały krosty, a ciało wrzody. Chorował od najwcześniejszego dzieciństwa. Miał problemy z oddychaniem, jego serce biło nierówno, źle sypiał, bolały go kości. Medycy zalecali mu unikanie wysiłku, udziału w procesjach, w długich dworskich ceremoniałach, a nawet w zwykłych pałacowych zabawach. Większość z dziesięciu lat swojego młodego życia spędził więc w oddalonym od centrum spokojnym pałacu na zachodnim brzegu rzeki. Rzadko uczestniczył w zabawach dzieci w pałacowym przedszkolu nazywanym kap, nigdy nie brał udziału w królewskich polowaniach, nie mówiąc już o tym, że nie dane mu było uczestniczyć w żadnej z licznych wypraw wojennych ojca. Faraon Totmes, po którym otrzymał imię, widywał go jedynie przy okazji największych uroczystości, a i wówczas nie zwracał na niego uwagi. Z woli króla już przy urodzeniu otrzymał tytuł księcia, ale ani faraon, ani nikt inny na dworze nie widział w nim następcy tronu. Był przecież chłopcem wciąż chorym, a więc nierokującym na przyszłość, bardzo słabym i z tego powodu odsuwanym w cień.

Tak było do czasu tragicznej śmierci Amenmosego. Wówczas, w ciągu jednego dnia w życiu chorowitego księcia zmieniło się wszystko. Zaczęło się od tego, że jego matka Mutnofret, która jeśli kiedykolwiek cieszyła się jakimiś łaskami na dworze, to tylko ze względu na to, że urodziła królewskie dziecko, została zaszczycona odwiedzinami arcykapłana Hapuseneba. Nie zdziwiła jej ta wizyta, była bowiem kobietą wykształconą i inteligentną, dobrze wiedziała więc, co może dla niej i jej syna oznaczać niespodziewana śmierć dziedzica tronu.

Mieszkała wraz z synem w zachodniej części pałacu przeznaczonej dla pobocznych żon faraona, które bogowie obdarzyli łaską urodzenia królewskiego dziecka. Była to część rozległa i urządzona tak jak pozostałe, wyposażona w sadzawki, ogrody i zacienione altany. Matki królewskich dzieci wraz z potomstwem miały własne wygodne komnaty. Nie brakowało im niczego. Dzieci bawiły się i jadły wspólnie pod opieką mamek, opiekunek i służby w pałacowym przedszkolu kap. Kobiety wiodły nieco nudne, ale dostatnie, spokojne, uporządkowane życie, urozmaicane uroczystościami, świętami i procesjami. Każdego dnia przed wschodem słońca większość z nich uczestniczyła w ceremonii budzenia Amona.

Co dzień u kresu nocy z pałacu wyruszał zatem pochód kobiet. Na jego czele kroczyła Ahmes, za nią Hatszepsut, a następnie pozostałe kobiety, w tym damy dworu i córki ważnych Egipcjan pełniące funkcję adoratorek Amona. Udawały się do świątyni Amona, gdzie czekał na nie arcykapłan Hapuseneb. Wchodziły przez otwierane przed nimi wrota i podążały za arcykapłanem, by dokonał się codzienny rytuał. W najważniejszej części, która odbywała się w samym sercu świątyni, brała udział jedynie Wielka Królewska Małżonka Ahmes, bo tylko ona, królowa, a zarazem Boska Małżonka Amona, mogła doświadczać zaszczytu oglądania Najwyższego. W tym czasie pozostałe adoratorki Amona i księżniczka Hatszepsut w dużej sali świątynnej oddawały się nabożnym śpiewom i modlitwom.

Mutnofret, tak jak i innym pobocznym żonom, nigdy nie było dane wejść do serca świątyni. Nie przeszkadzało jej to. Nie lubiła rzucać się w oczy, była uległa i pokorna. Nigdy nie zabiegała, jak robiły czasami inne żony, o możliwość zarządzania jednym z królewskich warsztatów rękodzielniczych albo własnym przedsiębiorstwem. Cieszyło ją to, co miała. Zajmowała się chorowitym synem, lubiła malować na bambusowym materiale, sprawiało jej przyjemność czytanie starych papirusów, lubiła odwiedzać Dom Życia przy świątyni Amona. Chociaż cierpiała z powodu słabości syna, dobrze jej się żyło z myślą, że właśnie dzięki temu chłopiec nie stanowi dla nikogo zagrożenia, nie jest więc obiektem pałacowych intryg.

Gdy dotarła do niej wiadomość o śmierci następcy tronu, przeraziła się. Dobrze wiedziała, co może to dla niej oznaczać. Nie myliła się.

– Pani, jesteś matką syna faraona – rozpoczął arcykapłan.

– Arcykapłanie, moje serce krwawi z powodu śmierci księcia Amenmosego – odparła.

Wiedziała, że musi być ostrożna. Gra o tron, która właśnie się rozpoczęła i w którą została mimowolnie włączona, mogła okazać się dla niej i jej syna bardzo niebezpieczna.Teby, pałac rodziny królewskiej, komnata królowej Ahmes

W tym samym tygodniu

Ahmes była dumna z Hatszepsut. Kiedy razem z Totmesem postanowili, że już pora, by ich córka została Boską Małżonką Amona, uświadomiła sobie, że jej cudowny dar od bogów jest niemal dojrzałą kobietą. Silną, mądrą, prawie gotową do sprawowania władzy.

A przecież dopiero co po raz pierwszy trzymała ją w ramionach. Doskonale pamiętała tamten dzień.

Gdy zbliżał się poród, udała się wraz z damami i służącymi do królewskiego pawilonu narodzin. Był usytuowany na tyłach pałacu, w pobliżu sadzawki i ogrodu. Miał kształt rotundy wspartej na pięciu kolumnach. Zbudowano go z drewna, bogato ozdobiono, a wewnątrz przed każdą z kolumn umieszczono pozłacane posągi Hathor, Izydy, Nephtys, Selket i Tefnut.

U wezgłowia krzesła porodowego stał rzeźbiony wizerunek Tawaret – brzemiennej bogini hipopotamicy zwanej Potężną. Przez wiele dni przed porodem pod każdym z posągów składano dary i palono kadzidła, by uzyskać wsparcie bogiń. Dzięki nim przyjście na świat dziecka miało szanse przebiec bez komplikacji.

W tym spokojnym zacisznym ukwieconym miejscu, oddalonym od codziennego pałacowego zgiełku, przychodzili na świat książęta i księżniczki krwi. Tam również urodziła się Hatszepsut.

– Przyjdź, przyjdź, przyjdź – śpiewały kapłanki Tawaret, krążąc wokół Ahmes.

Wykonywały przy tym gesty zachęcające dziecko do pojawienia się na świecie. Królowa leżała na wygodnej szerokiej sofie. Służące namaszczały wonnym olejkiem napiętą skórę jej brzucha. Kapłanki układały na jej ciele kamienne i drewniane amulety mające ułatwić poród. Czuła moc ich działania. Ciepło płaskich okrągłych kamieni łagodnie rozlewało się po ciele, zachęcając dziecko do wyjścia z bezpiecznego domu. Gdy wreszcie maleństwo po raz pierwszy, jeszcze nieśmiało i delikatnie, zastukało w drzwi świata, a ona poczuła lekki skurcz, kapłanki orzekły, że zaczął się cud narodzin, i podały jej napój łagodzący ból. Gdy po kilku godzinach naprzemiennych spacerów po ogrodzie, masowania brzucha i popijania łagodzących coraz większe bóle napojów skurcze się nasiliły, zaprowadziły królową na złote krzesło porodowe wyściełane miękkim, najcieniej tkanym królewskim lnem.

– Przyjdź, przyjdź, przyjdź – śpiewały pomiędzy kolejnymi skurczami, bosymi stopami wystukując rytm na drewnianej podłodze i potrząsając sistrum, instrumentem bogini.

W pewnym momencie Ahmes poczuła, że dla jej dziecka otwierają się wrota świata. Że zaraz księżniczka będzie z nią, że za chwilę usłyszy jej pierwszy krzyk. Że przytuli ją do piersi. Ją – cudowny dar od bogów. Ją – bo od początku wiedziała, że wyda na świat dziewczynkę. Powiedziała jej o tym bogini Hathor we śnie krótko po tym, gdy w jej grocie zagościło królewskie nasienie. Trzy razy śniła też o złotym Amonie – z wysokości boskiego tronu obwieścił jej, że urodzi córkę, która będzie pierwszą spośród kobiet. Osobiście zapewnił ją, że na świat przyjdzie dziewczynka, co więcej – podał jej imię. Powiedział też, że będzie największą z kobiet zasiadających na tronie Egiptu. Ahmes była pełna pokory wobec tego sennego biaitu.

Jak niemal wszyscy w Egipcie wierzyła w moc snów. Wiedziała, że gdy śnimy, bogowie otwierają przed nami wrota do swojego świata. Pokazują nam przeszłość, przyszłość i przestrzenie funkcjonujące równolegle do naszych. Jeśli chcą, przestrzegają nas przed niebezpieczeństwami lub podsuwają rozwiązanie problemów bądź udzielają odpowiedzi na pytania.

Poza jasnym przesłaniem od Najwyższego dającym królowej pewność, że wyda na świat dziewczynkę, którą czeka świetlana przyszłość, boskie słowa potwierdziły też kapłanki Hathor. Już kiedy bogini dała jej znać o czekającym ją szczęściu, zatrzymując jej czerwone księżycowe dni, kapłanki postawiły na tarasie dwie doniczki, by każdego dnia podlewać ziarno pszenicy i owsa porannym moczem królowej. Przez długi czas nasiona nie pękały, wreszcie kiełki strzeliły do góry niemal równocześnie. Kapłanki mówiły, że może z woli bogów pojawią się na świecie bliźnięta albo płeć dziecka jeszcze nie jest zdecydowana. Gdy jednak wreszcie pszenica poszybowała gwałtownie do góry, było pewne, że na świecie, zgodnie z sennymi przepowiedniami, pojawi się dziewczynka.

– Przyjdź, przyjdź, przyjdź! – wołały coraz głośniej kapłanki Tawaret.

A gdy między szeroko rozwartymi nogami królowej pojawiła się główka dziecka, wzmogły intensywność tańca i śpiewały jeszcze głośniej.

– Ostatni wysiłek, królowo – poprosiła jedna z dwóch kapłanek bezpośrednio towarzyszących w porodzie.

Ahmes nabrała powietrza, zacisnęła oczy i wysiliła całe ciało. Czuła, jak pęka. Oblał ją zimny pot. Zacisnęła zęby.

Odchodzę do bogów? pomyślała, czując, że jej ciało zdaje się rozpadać na malutkie kawałeczki.

Jednak chwilę później poczuła wyraźną ulgę. Niemal natychmiast usłyszała też głośny płacz dziecka.

– Jest piękna, królowo. Tak jak ty – powiedziała wzruszona kapłanka, podając jej nagie maleństwo lekko tylko obmyte wodą.

– Z woli bogów na świat przyszła królewska córka, oby żyła wiecznie! – obwieściła oficjalną formułką druga kapłanka, kłaniając się Ahmes.

– Pani, za twoją sprawą bogowie obdarowali Egipt piękną silną księżniczką. Cały kraj składa ci niski pokłon!

Ale Ahmes nie słuchała, co mówią zgromadzone wokół kobiety. Trzymała w objęciach piękną dziewczynkę, która gdy tylko kapłanka położyła ją przy jej piersi, przestała płakać.

– Mój ty cudowny darze od bogów… – powiedziała, obejmując ją czule. – Jesteś najwspanialszym dzieckiem na świecie, moja ty maleńka…

Teraz, gdy minęło już tak wiele lat od tamtego dnia, Hatszepsut miała dostąpić zaszczytu, jaki nie był dotychczas dany żadnej z córek faraona. Zwyczajowo bowiem Boską Małżonką Amona, czyli najwyższą kapłanką najważniejszego z bogów, była zawsze królowa. Tym razem faraon postanowił, że będzie inaczej: jego córka, mimo że wciąż taka młoda, zastąpi w tym zaszczytnym obowiązku matkę.

Miało tak się stać dlatego, że nietypowa sytuacja wymagała nietypowych rozwiązań. Faraon chorował i czuł, że zbliża się do wrót wieczności. Jego najstarsi synowie Wadżimose i Amenmose nie żyli. Gdyby nie to, że Hatszepsut była kobietą, mogłaby objąć tron. Ale nie urodziła się chłopcem. Mogła być jedynie Wielką Małżonką Królewską i tylko teoretycznie królem Egiptu.

Faraon doskonale wiedział, że jego córka jest stworzona do sprawowania władzy. Wielokrotnie obserwował jej zachowanie, wiedział, jak bardzo jest opanowana i silna, a że często z nią rozmawiał, znał też jej sposób myślenia. Była nadzwyczajnie mądrym i zdyscyplinowanym dzieckiem. Dodatkowo, co z każdym rokiem jej życia stawało się coraz bardziej widoczne, była niezwykle podobna do niego. Kochał córkę, a po niespodziewanej śmierci Wadżimosego i Amenmosego najchętniej właśnie jej przekazałby tron. Jednak wiedział, że byłoby to działanie wbrew tradycji. Co prawda historia Egiptu znała silne królowe, które samodzielnie władały krajem, ale on był tradycjonalistą, wolał, by jego następcą był mężczyzna. Poza tym Hatszepsut była przecież dość młoda. Nikt nie wiedział, jak bogowie zechcą pokierować jej losami, a on był zwolennikiem poglądu, że do sprawowania władzy, szczególnie najwyższej, należy dorosnąć.

Kobieta faraonem? zastanawiał się. To niedorzeczność. Zresztą po co zmieniać odwieczny porządek, po co niepokoić ludzi? Gdy umrę, niech na tronie zasiądzie jeden z moich męskich potomków. Totmes jest chorowity i słaby, ale to najstarszy syn, więc najlepiej będzie, jeśli właśnie jego Amon wskaże na następcę. Faktyczna władza zostanie w rękach Ahmes i Hatszepsut, to oczywiste, ale na tronie zasiądzie mężczyzna. Egipt nie lubi rewolucyjnych zmian.

Z woli bogów wypowiedzianej ustami jej ojca Hatszepsut miała więc najpierw zostać Boską Małżonką Amona – jak najszybciej, póki faraon wciąż jeszcze cieszył się słońcem dnia. Zaraz potem powinna stać się małżonką księcia – jednego ze swoich przyrodnich braci. W ten sposób Totmes chciał zagwarantować córce tron, a tym samym Egiptowi spokój i trwanie w zgodzie z odwiecznym porządkiem maat. Przewidywał, że jeśli po jego śmierci na tronie nie zasiądzie jego syn, którego pozycję wzmocni ślub z Hatszepsut, jedyną królewską córką pełnej krwi, może wybuchnąć bezpardonowa walka o władzę. Weźmie w niej udział wielu najmożniejszych i najbardziej wpływowych arystokratów. A przecież wewnętrzne spory były niezgodne z maat, niedobre z punktu widzenia panującej dynastii i niepożądane przez najsilniejszych, pewnych swoich wpływów kapłanów. Przede wszystkim zaś – i to było dla niego najważniejsze – na zmianach straciłby kraj funkcjonujący najlepiej, gdy wszystko szło uświęconym odwiecznym rytmem, którego nic nie zakłócało.

Ahmes w pełni zgadzała się z decyzją małżonka. Była pewna, że rozwiązanie gwarantujące ciągłość władzy przyniesie Egiptowi spokój, usankcjonuje przyszłość jej córki, a także zapewni jej, Wielkiej Małżonce Królewskiej, znaczenie nie mniejsze niż dotąd. Poza tym jak wszyscy na dworze Ahmes wiedziała, że Hatszepsut jest doskonale przygotowana do pełnienia czekających na nią w przyszłości ról.

Pamiętała nie tylko dzień jej narodzin, ale także kolejne lata życia. Od początku była pewna, że jej cudowny dar od bogów nie jest dziewczynką taką jak inne. Co prawda we wczesnym dzieciństwie Hatszepsut, jak pozostałe dzieci na dworze, nosiła lok młodości, czyli pojedyncze długie pasmo włosów na starannie golonej głowie, biegała jak inne maluchy nago po pałacowym ogrodzie i wyglądała jak wszystkie dziewczynki w jej wieku, jednak od najmłodszych lat wykazywała dość chłopięce zainteresowania. Podczas gdy inne małe księżniczki i córki dworskich dam rozmawiały o strojach, robiły ze swoimi nianiami lalki i tworzyły biżuterię, a gdy były starsze, uczyły się tkania i sztuki malowania twarzy, układania włosów w letnich i zimowych perukach, rozpoznawania ziół i przyrządzania mikstur leczniczych, ona wolała inne zajęcia.

Była zainteresowana światem. Gdy tylko nauczyła się mówić, prosiła piastunkę Sitre, by zabierała ją na wycieczki po pałacu. Lubiła zwiedzać jego zakamarki, zaglądała do kuchni, pomieszczeń dla służby, spiżarni, magazynów, stajni, chciała poznawać kolejne królewskie ogrody. To spowodowało, że w krótkim czasie droga do nawet najbardziej oddalonych skrzydeł była dla niej prosta. Zadawała mnóstwo pytań i cierpliwie czekała na wyczerpujące odpowiedzi. Ciągnęła nianię do komnat faraona, gdzie miała okazję do pogawędek z ojcem, jeśli nie był zajęty, albo dzięki jego wyrozumiałości przysłuchiwała się rozmowom, które prowadził.

Gdy pewnego dnia stwierdziła, że życie istnieje też poza pałacem, zaczęła głośno domagać się wychodzenia poza jego mury. A że jej życzenia były spełniane, jako mała dziewczynka często z nianią spacerowała po Tebach i przyglądała się codziennemu życiu swoich przyszłych poddanych. Ciekawiło ją wszystko. Chciała wiedzieć, co jedzą, gdzie mieszkają, jak i gdzie pracują, ile mają dzieci i dlaczego ubierają się inaczej niż osoby, które widywała w pałacu.

Jeśli tylko jej pozwalano, chętnie towarzyszyła matce w podróżach barką po Nilu, kiedy Ahmes wybierała się w objazd po pałacach rozsianych po całym Egipcie. Królowa z podziwem patrzyła na reakcje córki na otaczający ją świat. Dziewczynka obserwowała wszystko. Nic nie umykało jej uwadze. Zachwycała ją i potęga piramid, i toczący kulę po piasku święty skarabeusz. Z zainteresowaniem słuchała, co matka opowiada jej o gwiazdach i konstelacjach, ale w równym stopniu poruszała ją opowieść o cudzie życia.------------------------------------------------------------------------

¹ Nechacha i heka – symbole władzy faraona, skrzyżowane bicz i laska (wszystkie przypisy pochodzą od autorki).

² Miecz sierpowaty, ostry od strony zewnętrznej; oznaka sprawowanej władzy, także królewskiej.

³ Objawienie boskiej woli, cud poznania decyzji boga.

⁴ Egipcjanie mieli trzy pory roku: achet – pora wylewu (jesień), peret – pora wzrostu (zima) i szemu – pora zbiorów (lato). Każda pora liczyła 4 miesiące. Na achet składały się: thot, paophi, athyr i choiak, na peret: tybi, mechir, phamenot i pharmuti, a na szemu: pachons, pauni, epiphi i mesore.

⁵ Domami życia (per-anch) Egipcjanie nazywali uczelnie, a także biblioteki. Biblioteki tworzyli przy świątyniach, w pałacach i domach najzamożniejszych arystokratów.

⁶ Dzis. Armant.