- W empik go
Hipolit Taine jako estetyk i krytyk - ebook
Hipolit Taine jako estetyk i krytyk - ebook
Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej znajdą w niej wiele ciekawych tytułów.
Seria zawiera utwory najbardziej znanych pisarzy literatury polskiej i światowej, począwszy od Horacego, Balzaca, Dostojewskiego i Kafki, po Kiplinga, Jeffersona czy Prousta. Nie zabraknie w niej też pozycji mniej znanych, pióra pisarzy średniowiecznych oraz twórców z epoki renesansu i baroku.
Kategoria: | Klasyka |
Zabezpieczenie: | brak |
Rozmiar pliku: | 194 KB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Stanisław Brzozowski
WARSZAWA
NAKŁADEM I DRUKIEM M. ARCTA
1902
Äîçâîëåíî Öåíçóðîþ
Âàðøàâà, 18 Ńåíòÿáðÿ 1901 ãîäà.
Żonie swojej poświęca
Autor.
ROZDZIAŁ I.
Poglądy filozoficzne Taine a, jego prace krytyczne i historycznoliterackie. Rozprawa o Liwju-szu. Fakt zasadniczy. Zdolność zasadnicza. Prawidłowość zjawisk moralnych. Przyszłość nauk moralnych T).
H. Taine może być uważany za jednego z tych wyjątkowych ludzi, którzy umieją żyć tylko dla prawdy i dla których myślenie i życie to tylko dwa różne oznaczenia jednego i tego samego pojęcia. Umysły tego rodzaju zwykły odznaczać się tym, że wszystkie ich pra – x) Książeczka ta stanowi wprawdzie oddzielną całość, do zupełnego zrozumienia jej wszakże prawie niezbędną jest znajomość pracy autora: Hipolit Taine i jego poglądy na filozofją, psychologji i historją, znajdującej się w tym wydawnictwie.
ce, do różnych nawet dziedzin należące, wstępują pomiędzy sobą w ożywiony związek i stanowią tylko jakby części jednej wielkiej całości, ożywionej przez jedną duszę. Umysły takie nazywamy filozoficznemi; różnią się one od innych tym, że nie znoszą żadnych wewnętrznych sprzeczności, choć naturalnie nie udaje im się ich uniknąć; człowiek jest zawsze człowiekiem, a nie gieometryczną figurą. Duszą, która ożywia wszystkie dzieła Taine'a, jest jego pojęcie o wewnętrznej konieczności wiążącej zarówno fizyczne, jak i duchowe zjawiska.
W pierwszej rozprawie swej… o Tytusie Liwjuszu, Taine, rozpatrując cywilizację rzymską, wykazuje, że wszystkie jej właściwości, wszystkie jej zalety i braki pochodzą z jednej zdolności narodu rzymskiego, mianowicie ze zdolności wynajdywania środków, prowadzących do zamierzonego celu; podobnie rozpatrując dzieło, dokonane przez Tytusa Liwjusza, stwierdza, „że wszystkie jego właściwości, jego styl, sposób opowiadania, metoda historyczna wypływają stąd, że Tytus Liwjusz był przede wszystkim mówca, t… j… talentem, lubującym się w jasności oddzielnych myśli i harmonijnej logice ich powiązania.
Metoda Taine'a w obydwuch wypadkach pozostaje jedna i ta sama. Taine rozpatruje wszystkie fakty, które stanowią to, co nazywamy cywilizacją, rzymską, a więc: urządzenia polityczne i społeczne Rzymian, ich wojny i zachowanie wobec innych narodów, ich religję, sztukę i literaturę, i wszystkie te fakty, całą tę grupę rozważa jako jedną całość, w której wszystko zależy od siebie wzajemnie, w której niepodobna zmienić jednej części, nie zmieniając innych. W ten sam sposób zapatruje się Taine ua grupę faktów, charakteryzujących Tytusa Liwjusza jako pisarza i historyka. Słowem pozostaje on jak najzupełniej wiernym filozofom i historykom niemieckim, dla których także cywilizacja jakiegoś narodu, działalność jakiegoś pisarza stanowiły całość organiczną i ży-
Pozostaje on najzupełniej wiernym
Spinozie, gdy wyszukuje w grupie faktów fakt zasadniczy, od którego wszystkie inne zależą i z którego wypływają, tak jak wszystkie pojęcia specjalne wypływają z określenia pojęcia ogólniejszego, które je obejmuje. Widzieliśmy, że takim faktem zasadniczym dla cywilizacji rzymskiej było egoistyczne wyrachowanie Rzymian, a dla działalności pisarskiej Tytusa Liwjusza jego dar krasomówczy. Taki fakt zasadniczy, zawierający w swoim określeniu właściwie całą grupę faktów, do której należy, nazywa Taine także zdolnością zasadnicza (faculté maitressa), gdy chodzi o charakterystykę uzdolnień duchowych czy to oddzielnej jednostki, czy też całego narodu.
Działalność literacka jakiegoś pisarza była taką a nie inną, dlatego, że jest ona wynikiem logicznym takiej a nie innej jego zdolności zasadniczej. Michelet dlatego był lirycznym w swoim stylu, jasnowidzącym w swojej psychologji, a także historykiem nie zawsze zasługującym na zaufanie, że w podstawie całej jego organizacji duchowej leżała nicpo spolita zdolność wzruszania się i przejmowania przez sympatje wzruszeniami innych. Odnajdujemy tu znane nam już pojęcie przyczyny, zapożyczone przez Taine'a od myślicieli niemieckich i Spinozy–pojęcie, podług którego przyczyny jakiejś grupy faktów należy szukać w fakcie bardziej ogólnym, z którego cała ta grupa wypływa z koniecznością logiczną.
Słowem, już w swojej książce o Li-wjuszu,Taine wypowiada się w sensie najbardziej zdecydowanego determinizmu, t… j… poglądu filozoficznego, w podstawie którego leży przekonanie o prawidłowości powszechnej, z pod władzy której nikt się nie wyłamuje; istota ludzka jest dla Taine'a „automatem duchowym,” którego poruszenia są „równie uprawi-dłowane, jak ruchy otaczającego go świata cielesnego.” (Essai sur Tite Live, p. VII).
Myśl, że zjawiska duchowe podlegają prawom niemniej ścisłym, niż zjawiska cielesne, zapuściła w umysł Taine'a korzenie nader głęboko. Jego dzieło o LaFontaine'ie rozpoczyna się od tych słów: