Historia urzędu koronera w systemie prawnym common law - ebook

Wstęp

_POCZĄWSZY OD ZARANIA DZIEJÓW KAŻDA ŚMIERĆ CZŁOWIEKA RODZIŁA W ŚWIADOMOŚCI OSÓB Z JEGO BLIŻSZEGO ORAZ DALSZEGO OTOCZENIA PYTANIA O TO, CZY ZGON NASTĄPIŁ Z PRZYCZYN NATURALNYCH, W NASTĘPSTWIE SAMOUNICESTWIENIA, NIESZCZĘŚLIWEGO WYPADKU, CZY TEŻ ZAJŚCIA O CHARAKTERZE KRYMINALNYM, A JEŚLI W ŚMIERTELNYM ZEJŚCIU OFIARY BRAŁY UDZIAŁ OSOBY TRZECIE, TO JAKI BYŁ ICH WPŁYW NA TEN TRAGICZNY SKUTEK. W INTERESIE KAŻDEJ SPOŁECZNOŚCI LEŻAŁO ZNALEZIENIE ODPOWIEDZI NA TE KLUCZOWE ZAGADNIENIA. W ŚREDNIOWIECZNEJ ANGLII — KRAJU ODWOŁUJĄCYM SIĘ NA PŁASZCZYŹNIE PRAWNEJ DO SYSTEMU COMMON LAW (PRAWA ZWYCZAJOWEGO) ZRODZIŁA SIĘ INSTYTUCJA KORONERA, URZĘDU KORZYSTAJĄCEGO Z WIEDZY I DOŚWIADCZEŃ Z POGRANICZA OBSZARÓW PRAWA I MEDYCYNY, KTÓREGO ZADANIEM BYŁO WYJAŚNIENIE W TOKU ŚLEDZTWA W JAKICH OKOLICZNOŚCIACH DOSZŁO DO ZGONU ZMARŁEGO ORAZ JAKIE BYŁY PRZYCZYNY JEGO ŚMIERCI I KTO ODPOWIADA ZA TEN STAN RZECZY._Rozwinięcie

Wykształcone jeszcze w czasach średniowiecza systemy prawne w obrębie naszej zachodniej cywilizacji obejmują współcześnie: określone akty, instytucje prawne, jak też pewną kulturę prawną. Obecnie współistnieją ze sobą dwa zasadnicze systemy prawa: kontynentalny (inaczej określany jako system prawa stanowionego) oraz model anglosaski. Anglosaski system prawa powstał w średniowiecznej Anglii, a następnie był z powodzeniem wdrażany także we wszystkich zamorskich koloniach brytyjskich.

Jak już powyżej nadmieniono na wstępie instytucja koronera wywodzi się ze średniowiecznej Anglii, chociaż różni badacze odmiennie wskazują na jej początki. Jedni odwołują się do formalnego ustanowienia urzędu w 1194 roku i wiążą ten fakt z działalnością króla Ryszarda Lwie Serce, który sformalizował system koronerów. Pierwsza formalna wzmianka o koronerze pochodzi bowiem z 1194 roku i zawarto ją w Artykułach Eyre.

W średniowiecznej Anglii wędrowni sędziowie podróżowali po wsiach wzdłuż,,_Eyre_” (okręgu sądowego), kontrolując wioski, odbywając sądy, rozstrzygając spory i nakładając grzywny. Proces ten nazywano,,_strzeżeniem interesów korony_”. Do 1194 roku stał się on rażąco nieefektywny oraz podatny na różnego rodzaju nadużycia. Sędziowie potrzebowali lat, aby rozpoznać sprawy przypisane do ich obwodów, natomiast w tym czasie szeryfowie mając na uwadze prywatne korzyści nie dbali zbytnio o interesy fiskalne królestwa. Był to szczególny problem dla króla Ryszarda Lwie Serce, który desperacko potrzebował pieniędzy na sfinansowanie swoich krucjat, wojen we Francji, a nawet opłacenie własnego okupu.

Z pomocą przyszedł mu Walter Hubert, legendarny biurokrata oraz architekt,,_Artykułów _z 1194 roku”, które między innymi powołały nową kadrę urzędników hrabstwa. Zadaniem,,_strażników interesów korony_” (,,_custos placitorum coronae_”) było,,_strzeżenie interesów korony_”. Niektórzy badacze z kolei uważają, że powołanie do istnienia urzędu koronera odbyło się jeszcze wcześniej, już w 1066 roku po podboju normańskim. Jeszcze inni sięgają aż do 910 roku uznając, iż system koronerów sięga czasów Alfreda Wielkiego. Henryk II i królowie, którzy po nim nastąpili, zawsze byli zaniepokojeni działalnością lokalnych urzędników, zwłaszcza szeryfa, gdyż obawiali się, że nie uzyskają wszystkich pieniędzy przynależnych z tytułu podatku od śmierci. Król mianował koronera (czyli przedstawiciela korony), który miał czuwać nad szeryfem oraz sędziami.

Pierwotna nazwa tego urzędu brzmiała,,_crowne_r” i oznaczała jak już uprzednio nadmieniono,,_strażnika interesów korony_”. Tytuł ten już w zniekształconej z czasem formie _coroner_ przetrwał do czasów współczesnych. Koroner pełnił rolę królewskiego przedstawiciela w sprawach sądowych, przy czym zakres jego obowiązków był zróżnicowany. Do jego głównych zadań należał pobór podatków oraz ściąganie grzywien, czym zabezpieczał interesy finansowe władcy. W jego gestii leżało także doręczanie szeryfowi pism sądowych w postaci nakazów oraz wezwań. Koroner był także uprawniony do przeprowadzenia — w razie potrzeby — aresztowania szeryfa. Przysługiwało mu również upoważnienie do konfiskowania,,_ryb króla_