Historia zimnej wojny. Tom I. Geneza - ebook

Historia zimnej wojny

Pierwszy tom Historii zimnej wojny skupia się na genezie oraz pierwszych latach konfliktu. W pierwszej wszechstronnej, historycznej analizie tego okresu dziejów zespół czołowych naukowców pokazuje, jak zimna wojna wyewoluowała z geopolitycznego, ideologicznego, gospodarczego i społeczno-politycznego środowiska dwóch wojen światowych i lat międzywojennych, a także omawia, jak rynki, idee oraz interakcje kulturowe oddziaływały na dyskurs polityczny, dyplomację i strategię po II wojnie światowej. Poszczególne rozdziały nie skupiają się wyłącznie na Stanach Zjednoczonych i Związku Radzieckim, ale również na innych kluczowych regionach, takich jak Europa, Bałkany czy Azja Wschodnia. Autorzy piszą o najbardziej wpływowych mężach stanu epoki i podejmują najważniejsze kwestie, które dotyczyły ludzi na całym świecie: żywność, odżywianie i alokację zasobów; etniczność, rasę i religię; naukę i technologię; autonomię narodową, prawo do samostanowienia i suwerenność. W swoich tekstach rzucają światło na to, jak ludzie na całym świecie kształtowali ewolucję coraz bardziej dwubiegunowego konfliktu i jak z kolei oni sami wpadali w jego macki.

MELVYN P. LEFFLER – profesor (Edward Stettinius Professor) historii Ameryki na Wydziale Historii University of Virginia. Wśród jego wcześniejszych publikacji znajdują się: To Lead the World: American Strategy After the Bush Doctrine (2008, współredaktor), For the Soul of Mankind: The United States, the Soviet Union, and the Cold War (2007, książka uhonorowana AHA George Louis Beer Prize) oraz A Preponderance of Power: National Security, the Truman Administration and the Cold War (1992, książka otrzymała Bancroft Prize, Robert Ferrell Prize i Herbert Hoover Book Award).

ODD ARNE WESTAD jest profesorem historii międzynarodowej na London School of Economics and Politcal Science. Wśród jego wcześniejszych publikacji znajdują się: The Global Cold War: Third World Interventions and the Making of Our Times (2005, książka uhonorowana APSA New Political Science Prize i Akira Iriye Award), Decisive Encounters: The Chinese Civil War, 1946-1950 (2003) oraz Brothers in Arms: The Rise and Fall of Sino-Soviet Alliance, 1945-1963 (1999, jako redaktor).

HISTORIA ZIMNEJ WOJNY

REDAKTORZY NACZELNI

MELVYN P. LEFFLER, University of Virginia

ODD ARNE WESTAD, London School of Economics and Political Science

Historia zimnej wojny to wszechstronna, międzynarodowa historia konfliktu, który zdominował światową politykę w XX wieku. Trzytomowa seria, stworzona przez wiodących ekspertów na tym polu, wyjaśnia, jak zimna wojna wyewoluowała z geopolitycznego, ideologicznego, gospodarczego i społeczno-politycznego środowiska dwóch wojen światowych i lat międzywojennych, a także jak wyglądała globalna dynamika zimnowojennego systemu międzynarodowego. Akcentuje, w jaki sposób jej spuścizna, uwarunkowania, wyzwania i konflikty kształtują dzisiejsze środowisko międzynarodowe. Dzięki omówieniu demografii i konsumpcji, kwestii kobiet i młodzieży, nauki i technologii, etniczności i rasy seria obejmuje społeczną, intelektualną i gospodarczą historię XX wieku, rzucając nowe światło na ewolucję zimnej wojny. Poprzez spojrzenie z rozmaitych geograficznych i narodowych perspektyw sygnalizuje zmianę w tej dziedzinie wiedzy, przejście od podejścia narodowego – głównie amerykańskiego – do szerszego, międzynarodowego.

Tomy serii:

Tom I

Geneza

Tom II

Kryzysy i odprężenie

Tom III

ZakończeniaAUTORZY TEKSTÓW DO TOMU I

Csaba Békés jest dyrektorem Ośrodka Badań nad Zimną Wojną w Budapeszcie. Napisał Az 1956-os magyar forradalom a világpolitikában i współredagował The 1956 Hungarian Resolution: A History in Documents.

Mark Philip Bradley jest profesorem historii na University of Chicago, a także autorem Imagining Vietnam and America: The Making of Postcolonial Vietnam oraz Vietnam at War: The Search for Meaning.

Anne Deighton, profesor europejskiej historii międzynarodowej na Wydziale Stosunków Politycznych i Międzynarodowych University of Oxford. Wśród jej publikacji znajdują się: The Impossible Peace: Britian, the Division of Germany, and the Origins of Cold War oraz Building Postwar Europe: National Decision-Makers and European Institutions: 1948-1963.

David C. Engerman, profesor nadzwyczajny historii na Brandeis University. Opublikował Modernization from the Other Shore: American Intellectuals and the Romance of Russian Development oraz jako współredaktor: Staging Growth: Modernization, Development, and the Global Cold War.

Jessica C. E. Gienow-Hecht jest profesorem historii międzynarodowej na Uniwersytecie w Kolonii, a także autorką Transmission Impossible: American Journalism as Cultural Diplomacy in Postwar Germany, 1945-1955 oraz Sound Diplomacy: Music and Emotions in Transatlantic Relations.

Sayuri Guthrie-Shimizu jest profesorem historii na Michigan State University, a także autorką Creating People of Plenty: The United States and Japan’s Economic Alternatives, 1950-1960.

William I. Hitchcock, profesor historii na Temple University. Napisał The Bitter Road to Freedom: A New History of Liberation of Europe oraz The Struggle for Europe: The Turbulent History of a Divided Continent, 1945-Present.

David Holloway, profesor (Raymond A. Spruance Professor) historii międzynarodowej na Stanford University, autor pracy Stalin and the Bomb: The Soviet Union and Atomic Energy, 1939-1956 oraz The Soviet Union and the Arms Race.

Melvyn P. Leffler, profesor (Edward Stettinius Professor) historii Ameryki na University of Virginia, jest także autorem The Preponderance of Power: National Security, the Truman Administration, and the Cold War oraz For the Soul of Mankind: The United States, the Soviet Union, and the Cold War.

Laura McEnaney posiada tytuł Nadine Austin Wood Chair z historii Ameryki na Whittier College. Jest autorką Civil Defense Begins at Home: Militarization Meets Everyday Life in Fifties oraz „Nightmares on Elm Street: Demobilization in Chicago, 1945-1953”, Journal of American History.

Robert J. McMahon, profesor (Ralph D. Merson Distinguished Professor) na Ohio University. Napisał Dean Acheson and the Creation of American World Order oraz Cold War on the Periphery: The United States, India, and Pakistan.

Charles S. Maier, profesor historii (Leverett Saltonstall Professor of History) na Harvard University. Jest autorem Among Empires: American Ascendancy and Its Predecessors oraz Dissolution: The Crisis of Communism and the End of East Germany.

Vojtech Mastny jest koordynatorem Parallel History Project on Cooperative Security. Wśród książek jego autorstwa znajdują się Russia’s Road to the Cold War: Diplomacy, Warfare, and the Politics of Communism, 1941-1945 oraz The Cold War and Soviet Insecurity: The Stalin Years.

Norman Naimark posiada tytuł Robert and Florence McDonnell Professor of East European Studies na Wydziale Historii Stanford University. Jest autorem Fires of Hatred: Ethnic Cleansing in Twentieth-Century Europe oraz The Russians in Germany: The History of the Soviet Zone of Occupation, 1945-1949.

Niu Jun jest profesorem w School of International Studies na Uniwersytecie Pekińskim. Jego publikacje obejmują From Yan’an to The World: The Origin and Development of Chinese Communist Foreign Policy oraz China’s Foreign Policy Decision Making during the Cold War.

David S. Painter wykłada historię międzynarodową na Georgetown University, gdzie pracuje na Wydziale Historii oraz w School of Foreign Service. Wydał m.in. Oil and the American Century: The Political Economy of US Foreign Oil Policy, 1941-1954 oraz The Cold War: An International History.

Vladimir O. Pechatnov jest profesorem studiów europejskich i amerykańskich w Moskiewskim Instytucie Stosunków Międzynarodowych (MGIMO). Napisał Stalin, Ruzvelt, Trumen: SSSR i SShA v 1940-kh gg. Dokumental’nye ocherki , jest także współautorem Debating the Origins of the Cold War: American and Russian Perspectives.

David Priestland jest wykładowcą uniwersyteckim na University of Oxford, a także autorem Stalinism and the Politics of Mobilization: Ideas, Power, and Terror in the Inter-War Russia oraz The Red Flag: A History of Communism.

Svetozar Rajak jest kierownikiem merytorycznym w LSE IDEAS – Ośrodku Badań nad Sprawami Międzynarodowymi, Dyplomacją i Strategią na London School of Economics and Political Studies. Jest autorem Yugoslavia and the Soviet Union in the Elary Cold War, 1953-1957.

Hans-Peter Schwarz jest emerytowanym profesorem Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität w Bonn. Wśród jego publikacji znajdują się: Das Gesicht des Jahrhunderts: Monster, Retter, und Mediokritäten, a także dwutomowe dzieło Adenauer: A German Politician and Statesman in a Period of War, Resolution, and Reconstruction.

William Stueck posiada tytuł Distinguished Research Professor of History na University of Georgia. Wśród jego książek znajdują się The Korean War: An International History oraz Rethinking the Korean War: A New Diplomatic and Strategic History.

Odd Arne Westad jest profesorem historii międzynarodowej na London School of Economics and Political Science. Jego publikacje obejmują: Decisive Encounters: The Chinese Civil War, 1946-1950 oraz The Global War: Third World Interventions and the Making of Our Times.

Shu Guang Zhang jest profesorem historii na University of Maryland oraz autorem Economic Cold War: America’s Embargo against China and the Sino-Soviet Alliance, 1949-1963, a także Mao’s Military Romanticism: China and the Korean War, 1950-1953.WSTĘP DO TOMÓW I-III

Od samego początku XXI wieku zimna wojna stopniowo stawała się historią. Epoka, w której sprawy międzynarodowe były zdominowane przez globalną rywalizację pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim, w ludzkiej pamięci zaczęła odgrywać rolę podobną dwóm XX-wiecznym wojnom światowym; rolę cząstki przeszłości, ale również protoplasty wszystkiego, co nadeszło po niej. Podobnie jak w przypadku wojen światowych, dzisiaj potrafimy spojrzeć na bieg jej wypadków z perspektyw wielu uczestników zmagań. Umożliwiło nam to odtajnianie, choć jeszcze dalece niekompletne, istotnych źródeł archiwalnych dawnego świata komunistycznego, a także państw Zachodu. Nadszedł więc odpowiedni moment na zaprezentowanie wszechstronnego, systematycznego, analitycznego omówienia konfliktu, który kształtował system międzynarodowy i oddziaływał na większość ludzkości w drugiej połowie XX wieku.

W ramach tej trzytomowej Historii autorzy dążyli do naświetlenia przyczyn, dynamiki oraz konsekwencji zimnej wojny. Chcemy wyjaśnić, w jaki sposób wyewoluowała z geopolitycznego, ideologicznego, gospodarczego i społeczno-politycznego środowiska obu wojen światowych i lat międzywojennych. Chcemy również ukazać, jak uwarunkowania, wyzwania i konflikty będące spuścizną zimnej wojny kształtują obecny system międzynarodowy.

Aby zrealizować owe cele, The Cambridge History of the Cold War wykracza daleko poza wąskie ramy spraw dyplomatycznych. Pragniemy rozjaśnić kwestie, który podczas zimnej wojny zaprzątały uwagę większości ludzi. W rzeczy samej, nie można pojąć wyniku tego konfliktu, nie rozumiejąc, w jaki sposób rynki, idee oraz interakcje kulturowe wpływały na dyskurs polityczny, działania dyplomatyczne i rozumowanie strategiczne. Co za tym idzie, powinniśmy poświęcić sporo miejsca społecznej, intelektualnej i gospodarczej historii XX wieku. Winniśmy omówić demografię i konsumpcję, sprawy kobiet i młodzieży, naukę i technologię, kulturę i kwestie rasowe. Nie da się ukazać ewolucji zimnej wojny bez zwrócenia uwagi na te zagadnienia.

Historia zimnej wojny to historia międzynarodowa, spoglądająca na ten okres dziejów z szerokiej perspektywy geograficznej i narodowej. Choć niektóre rozdziały z konieczności skupiają się na pojedynczych państwach lub stosunkach dwustronnych, większość dotyczy większych regionów lub szerszych trendów globalnych. A zatem z intelektualnego punktu widzenia Historia zimnej wojny aspiruje do przekształcenia pola badań, zmiany podejścia z narodowego – głównie amerykańskiego – na szersze, międzynarodowe.

Autorzy poszczególnych rozdziałów zostali wybrani ze względu na ich pozycję akademicką w dziedzinie badań nad zimną wojną, bez zwracania uwagi na przynależność instytucjonalną, dyscyplinę czy narodowość. Choć większość stanowią historycy, niektóre rozdziały napisali politolodzy, ekonomiści i socjolodzy. Większość autorów wywodzi się z głównych uniwersytetów badawczych Ameryki Północnej i Wielkiej Brytanii – to właśnie tam studia nad zimną wojną, jako dziedzina badań, rozkwitły najpierw – ale redaktorzy pragnęli zaangażować w ten projekt również naukowców pracujących na rozmaitych uczelniach i w ośrodkach badawczych całego świata. Uwzględniliśmy zarówno młodszych naukowców, jak i tych o bardziej ugruntowanej renomie, gdyż chcieliśmy pokazać, jak zmieniała się nauka i dokąd zmierza.

Historia zimnej wojny miała być w swym podejściu wszechstronna, komparatywna i pluralistyczna. Do współpracy celowo zaproszono autorów wywodzących się z różnych „szkół” myśli i poproszono ich o przedstawienie własnych – często charakterystycznych – argumentacji, przy jednoczesnym zaznaczeniu, że istnieją alternatywne interpretacje i podejścia. Będąc istotną pozycją faktograficzną, Historia zimnej wojny zawiera szczegółowe, syntetyczne opisy kluczowych okresów i najważniejszych tematów, ale zarazem usiłuje zaprezentować szerokie i oryginalne interpretacje. Prezentowane tu tomy są projektem naukowym, stworzonym przez pracowników naukowych dla innych pracowników naukowych, a także dla polityków, personelu resortów spraw zagranicznych, oficerów sił zbrojnych i analityków stosunków międzynarodowych. Mamy też jednak nadzieję, że Historia zimnej wojny posłuży jako wstęp i punkt odniesienia dla studentów oraz wykształconych „laików” w wielu państwach świata.

Niniejszy projekt narodził się w roku 2001, powstawał więc prawie dziesięć lat. Jest zakrojony na dużą skalę i wielonarodowy, a wkład w jego powstanie wniosło aż siedemdziesięciu trzech autorów z osiemnastu krajów. Spotkaliśmy się na trzech konferencjach oraz spędziliśmy wiele godzin na rozmowach i konferencjach telefonicznych. Większość rozdziałów miała trzy, a czasami nawet cztery wersje i została dogłębnie przeczytana i opatrzona uwagami nie tylko przez redaktorów, ale i innych uczestników projektu. Ostatecznie to duch współpracy osób z bardzo odmiennych środowisk i o bardzo różnych poglądach umożliwił ukończenie Historii zimnej wojny w tej formie.

Choć redaktorzy mają dług wdzięczności przede wszystkim względem autorów, to na podziękowania zasługuje też wiele innych osób. Jeffrey Byrne, nasz asystent, wykonał świetną robotę, organizując spotkania, kontrolując napływ tekstów oraz wyszukując mapy i ilustracje, przy równoczesnym szlifowaniu własnej rozprawy doktorskiej. Był wzorowym współpracownikiem. Michael Watson, nasz redaktor w Cambridge University Press, pilnował, aby projekt rozwijał się bez przestojów. Michael Devine, dyrektor Harry S. Truman Presidential Library, ciężko pracował, organizując konferencje i zapewniając niezbędne fundusze na projekt. Na London School of Economics and Political Science (LSE) pomoc zdecydowanie wykraczającą poza jego obowiązki zapewnił wspaniały personel administracyjny Wydziału Historii Międzynarodowej, Ośrodka Badań nad Zimną Wojną i LSE IDEAS¹; Carol Toms i Tiha Franulovic zasłużyły na szczególną wdzięczność Arne Westada za wszelką pomoc w trudnym okresie, gdy zmagał się z redakcją Historii zimnej wojny, będąc równocześnie szefem wydziału oraz dyrektorem ośrodka badań.

Obaj redaktorzy są wdzięczni wszystkim, którzy pomogli sfinansować i zorganizować trzy konferencje dotyczące projektu: w Harry S. Truman Presidential Library w Independence w stanie Missouri, w Lyndon B. Johnson Presidential Library w Austin w stanie Teksas oraz w Woodrow Wilson International Center for Scholars w Waszyngtonie. Oprócz dyrektora pierwszej z tych instytucji, Michaela Devine’a, pragniemy podziękować dyrektor Johnson Library, Betty Sue Flowers, dyrektorowi History and Public Policy Program w Wilson Center, Christianowi Ostermannowi, a także dyrektorowi National Security Archive, Thomasowi S. Blantonowi. Jesteśmy wdzięczni także Philipowi Bobbittowi, H.W. Brandsowi, Dianie Carlin, Francisowi J. Gavinowi, Markowi Lawrence’owi, Williamowi Leogrande, Robertowi Littwakowi, Williamowi Rogerowi Louisowi, Dennisowi Merillowi, Louisowi Pottsowi, Elspeth Rostow, Mary Sarotte, Strobe Talbottowi, Alanowi Tully’emu, Stevenowi Weinbergowi oraz Samuelowi Wellsowi.

Redagowanie tak wielkiego przedsięwzięcia naukowego było wyczerpujące i zarazem pełne radości (mniej więcej w jednakowych proporcjach). Redaktorzy chcą podziękować sobie nawzajem za świetne koleżeństwo przez cały czas prac, a także swoim rodzinom, studentom i współpracownikom za ich cierpliwość, wsparcie i słowa otuchy. To był długi proces, liczymy, że jego efekt końcowy będzie dobrze służył czytelnikom.

Melvyn P. Leffler

Odd Arne Westad