Infekcyjne choroby narządu wzroku - ebook

AUTORZY

Dr hab. n. med. Agnieszka Kubicka-Trząska, prof. UJ

Katedra Okulistyki

Wydział Lekarski

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

Prof. dr hab. n. med. Bożena Romanowska-Dixon

Katedra Okulistyki

Wydział Lekarski

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

* * * * *

Dr n. med. Barbara Biziorek

Klinika Chirurgii Siatkówki i Ciała Szklistego

Katedra Okulistyki

Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Dr n.med. Piotr K. Borkowski

Prywatna Praktyka Lekarska Ewa i Piotr Borkowscy w Milanówku

Lek. Dawid Bugara

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

Dr hab. n. med. Joanna Brydak-Godowska

Katedra i Klinika Okulistyki

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Dr n. med. Karolina Czajor

Katedra i Klinika Okulistyki

Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Dr n. med. Magdalena Dębicka-Kumela

Katedra Okulistyki

Wydział Lekarski

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

Lek. Izabela Domagała

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

Dr hab. n. med. Dariusz Dobrowolski, prof. ŚUM

Katedra i Oddział Kliniczny Okulistyki

Wydział Nauk Medycznych w Zabrzu

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

SP ZOZ Okręgowy Szpital Kolejowy w Katowicach

Oddział Okulistyki, WSS nr 5 im św. Barbary

Centrum Urazowe w Sosnowcu

Dr n. med. Agnieszka Filemonowicz-Skoczek

Katedra Okulistyki

Wydział Lekarski

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

Dr hab. n. med. Erita Filipek

Klinika Okulistyki Dziecięcej

Katedra Okulistyki

Wydział Nauk Medycznych

Oddział Okulistyki Dziecięcej

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. prof. K. Gibińskiego

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Prof. dr hab. n. med. Aleksander Garlicki

Klinika Chorób Zakaźnych i Tropikalnych

Katedra Chorób Zakaźnych

Wydział Lekarski

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Prof. dr hab. n. med. Andrzej Grzybowski

Katedra Okulistyki

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Fundacja Wspierania Rozwoju Okulistyki „Okulistyka 21” w Poznaniu

Dr n. med. Katarzyna Jadczyk-Sorek

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. prof. K. Gibińskiego

Oddział Okulistyki Dorosłych

Katedra Okulistyki

Klinika Okulistyki Wydziału Nauk Medycznych

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Lek. Zofia Janicka

Katedra i Klinika Okulistyki

Gdański Uniwersytet Medyczny

Dr n. med. Julia Janiszewska-Salamon

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. prof. K. Gibińskiego

Oddział Okulistyki Dorosłych

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Lek. Jakub Jarczak

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum

Szkoła Doktorska Nauk Medycznych i Nauk o Zdrowiu w Krakowie

Prof. dr hab. n. med. Piotr Jurowski

Klinika Okulistyki i Rehabilitacji Wzrokowej

II Katedra Chorób Oczu

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Dr hab. n. med. Izabella Karska-Basta

Katedra Okulistyki

Wydział Lekarski

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

Dr n. med. Wojciech Luboń

Klinika Okulistyki

Katedra Okulistyki

Wydział Nauk Medycznych

Oddział Okulistyki Dorosłych

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. prof. K. Gibińskiego

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Lek. Natalia Mackiewicz

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

Prof. dr hab. n.med. Janusz Marcinkiewicz

Emerytowany profesor Katedry Immunologii

Wydział Lekarski

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Uniwersyteckie Centrum Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Rolniczy w Krakowie

Dr hab. n. med. Anna Markiewicz

Katedra Okulistyki

Wydział Lekarski

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

Prof. dr hab. n. med. Katarzyna Michalska-Małecka

Katedra i Klinika Okulistyki

Gdański Uniwersytet Medyczny

Lek. Maja Mikosińska

Klinika Okulistyki i Rehabilitacji Wzrokowej

II Katedra Chorób Oczu

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Prof. dr hab. n. med. Marta Misiuk-Hojło

Katedra i Klinika Okulistyki

Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Prof. dr hab. n med. Ewa Mrukwa-Kominek

Klinika Okulistyki

Katedra Okulistyki

Wydział Nauk Medycznych

Oddział Okulistyki Dorosłych

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. Prof. K. Gibińskiego

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Dr n. biol. Agata Pietrzyk

Katedra Mikrobiologii

Wydział Lekarski

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Dr n. med. Weronika Pociej-Marciak

Katedra Okulistyki

Wydział Lekarski

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

Lek. Joanna Pietrzak

Klinika Okulistyki i Rehabilitacji Wzrokowej

II Katedra Chorób Oczu

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Dr n. med. Zofia Pniakowska

Klinika Okulistyki i Rehabilitacji Wzrokowej

II Katedra Chorób Oczu

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Prof. dr hab. n. med. Marek Prost

Klinika Okulistyczna Wojskowego Instytutu Medycyny Lotniczej w Warszawie

Centrum Okulistyki Dziecięcej w Warszawie

Lek. Katarzyna Roguska

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

Prof. dr hab. n. med. Marek Sanak

Zakład Biologii Molekularnej i Genetyki Klinicznej II Katedry Chorób Wewnętrznych

im. Prof. Andrzeja Szczeklika

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Dr n. med. Monika Sarnat-Kucharczyk

Klinika Okulistyki

Katedra Okulistyki

Wydział Nauk Medycznych

Oddział Okulistyki Dorosłych

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. Prof. K. Gibińskiego

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Dr n. med. Małgorzata Siewierska

Szpital Św. Róży w Krakowie

Prof. dr hab. n. med. Katarzyna Sikorska

Zakład Medycyny Tropikalnej i Epidemiologii

Katedra Medycyny Tropikalnej i Parazytologii –

Krajowy Ośrodek Medycyny Tropikalnej

Gdański Uniwersytet Medyczny

Dr n. med. i n. o zdr. Łukasz Ścibik

Wydział Lekarski

Katedra Mikrobiologii

Klinika Otolaryngologii i Chirurgii Onkologicznej Głowi i Szyi

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum,

5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką w Krakowie

Lek. Marta Świerczyńska

Klinika Okulistyki

Katedra Okulistyki

Wydział Nauk Medycznych

Oddział Okulistyki Dorosłych

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. Prof. K. Gibińskiego

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Prof. dr hab. n.med. Jacek P. Szaflik

Katedra i Klinika Wydziału Lekarskiego

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Samodzielny Publiczny Kliniczny Szpital Okulistyczny w Warszawie

Dr hab. n.med. Sławomir Teper

Katedra i Oddział Kliniczny Okulistyki

Wydział Nauk Medycznych w Zabrzu

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Lek. Agnieszka Tronina

Klinika Okulistyki Dziecięcej

Katedra Okulistyki

Wydział Nauk Medycznych

Oddział Okulistyki Dziecięcej

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. Prof. K. Gibińskiego

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Dr hab. n. med. Anna Turno-Kręcicka, prof. UMW

Katedra i Klinika Okulistyki

Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Dr n. med. Monika Udziela

Katedra i Klinika Okulistyki

Wydział Lekarski

Warszawski Uniwersytet Medyczny

Samodzielny Publiczny Kliniczny Szpital Okulistyczny w Warszawie

Dr n. med. Monika Węglarz

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

mgr biol. Joanna Wilańska

Zakład Biologii Molekularnej i Genetyki Klinicznej

II Katedra Chorób Wewnętrznych im. Prof. Andrzeja Szczeklika

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

dr hab. n. med. Jarosław Woroń

Szpital Uniwersytecki w Krakowie

Oddział Kliniczny Anestezjologii i Intensywnej Terapii

Gabinet Konsultacyjny Farmakologii Klinicznej

Zakład Farmakologii Klinicznej

Katedra Farmakologii

Wydział Lekarski

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Dr n. med. Małgorzata Woś

Oddział Okulistyki z Pododdziałem Szpitala Specjalistycznego

im. S. Żeromskiego w Krakowie

Dr n. med. Jan Woś

Oddział Otolaryngologii z Pododdziałem Szpitala Specjalistycznego

im. S. Żeromskiego w Krakowie

dr hab. n. med. Grażyna Wyszyńska-Pawelec, prof. UJ

Katedra i Klinika Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo-Twarzowej

Instytut Stomatologii

Wydział Lekarski

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Prof. dr hab. n. med. Jan Zapała

Katedra i Klinika Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo-Twarzowej

Instytut Stomatologii

Wydział Lekarski

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Lek. Dorota Zielińska

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

Lek. Katarzyna Żuber-Łaskawiec

Katedra Okulistyki

Wydział Lekarski

Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie

Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Szpitala Uniwersyteckiego w KrakowieWYKAZ SKRÓTÓW

AAO (American Academy of Ophthalmology) – Amerykańska Akademia Okulistyczna

ACAID (anterior chamber-associated immune deviation) – odmienność immunologiczna komory przedniej oka

ACE2 (angiotensin converting enzyme 2) – receptor enzymu konwertującego angiotensynę 2

ACTH (adrenocorticotropic hormone) – hormon adrenokortykotropowy

AdV – adenowirus D

AIDS (acquired immunodeficiency syndrome) – zespół nabytego upośledzenia odporności

AK (Acanthamoeba keratitis) – pełzakowe zapalenie rogówki

ALT (alanine aminotransferase) – aminotransferaza alaninowa

AMN (acute macular neuroretinopathy) – ostra neuroretinopatia plamki

anty-VEGF (vascular endothelial growth factor) – naczyniowo-śródbłonkowy czynnik wzrostu

APC (antigen-presenting cells) – komórki prezentujące antygen

APMPPE (acute posterior multifocal placoid pigment epitheliopathy) – ostra tylna wieloogniskowa plackowata epiteliopatia barwnikowa

ARDS (acute respiratory distress syndrome) – ostra niewydolność oddechowa

ARN (acute retinal necrosis) – ostra martwica siatkówki, ostra martwicza retinopatia

ASK (anterior skleritis) – zapalenie przedniej twardówki

ASO – odczyn antystreptolizynowy

AS-OCT (anterior segment optical coherence tomography) – tomografia optyczna przedniego odcinka oka

AST (aspartate aminotransferase) – aminotransferaza asparaginianowa

ATS – American Thoracic Society

AU (anterior uveitis) – zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej

AZOOR (acute zonal occult outer retinopathy) – ostra strefowa ukryta retinopatia zewnętrzna

BAL (bronchoalveolar lavage) – płukanie oskrzelowo-pęcherzykowe

BALT (bronchus-associated lymphoid tissue) – tkanka limfatyczna oskrzeli

BCR (B-cell receptor) – receptor limfocytu B

BDBV (Bundibugyo ebolavirus) – wirus z rodzaju Ebolavirus powodujący gorączkę krwotoczną Ebola

BPG (benzathine penicillin G) – benzylopenicylina benzatynowa

CAGTA (Candida albicans germ tube antibody test) – metoda serologiczna CAGTA

CALT (conjunctiva-associated lymphoid tissue) – tkanka limfoidalna związana ze spojówką

CAMP (cationic antimicrobal peptides) – kationowe peptydy antydrobnoustrojowe

CDC (Centers for Disease Control and Prevention) – Centrum Kontroli i Prewencji Chorób

CDC (chronic disseminated candidiasis) – przewlekła rozsiana postać kandydozy

CEVE (complete and early vitrectomy for endophthalmitis) – usunięcie części centralnej i obwodowej ciała szklistego w trybie natychmiastowym/pilnym

CFW (calcofluor white) – barwnik fluorescencyjny – calcofluor biały

CHIKV (chikungunya virus) – wirus chikungunya

CHRRPE (congenital hypertrophy of the retinal pigment epithelium) – wrodzona hipertrofia nabłonka barwnikowego siatkówki

CIA (chemiluminescence immunoassay) – odczyn chemiluminescencyjny

CLSI – Clinical and Laboratory Standards Institute

CMV (cytomegalovirus) – wirus cytomegalii

CMV-IRR (cytomegalovirus-immune recovery retinitis) – cytomegalowirusowe zapalenie siatkówki

CNV (choroidal neovascularization) – aktywacja nieaktywnej neowaskularyzacji naczyniówkowej

CO (corneal opacity) – zmętnienie rogówki

ComT (common toxocarosis) – toksokaroza klasyczna

CovT (covert toxocarosis) – toksokaroza ukryta

CRP (C-reactive protein) – białko C-reaktywne

CRVO (central retinal vein occlusion) – zakrzep żyły środkowej siatkówki

CSCR (central serous chorioretinopathy) – centralna surowicza chorioretinopatia

CSD (cat scratch disease) – choroba kociego pazura

CWG – ciśnienie wewnątrzgałkowe

CXL (Cross-linking/X-linking) – sieciowanie kolagenu rogówkowego ryboflawiną

DALK (deep anterior lamellar keratoplasty) – głęboka keratoplastyka warstwowa przednia

DCR (dacryocystorhinostomy) – dakrocystorhinostomia

DIF (direct immunofluorescence) – metoda immunofluorescencji bezpośredniej

DRI-OCT (deep range imaging OCT) – OCT o wzmocnionym obrazowaniu głębi

EALT (eye-associated lymphoid tissue) – tkanka limfatyczna oka

ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control) – Europejskie Centrum ds. Prewencji i Kontroli Chorób

ECMO (extra corporeal membrane oxygenation) – pozaustrojowe natlenianie krwi

EHF (Ebola hemorrhagic fever) – gorączka krwotoczna Ebola

EIA (enzyme immunoassay test) – test służący do wykrywania przeciwciał przeciwko T. pallidum w ciele szklistym

EKC (epidemic keratoconjunctivitis) – adenowirusowe epidemiczne zapalenie rogówki i spojówek

ELISA (enzyme linked immunosorbent assay) – test immunoenzymatyczny lub immunoenzymosorpcyjny

ELM (external limiting membrane) – warstwa graniczna zewnętrznej siatkówki

EMA (European Medicines Agency) – Europejska Agencja Leków

ENL (erythema nodosum leprosum) – trądowy rumień guzowaty

ESAT-6 (early secretory antigenic target 6) – specyficzne antygeny prątka gruźlicy

ESCRS – European Society of Cataract and Refractive Surgery

ESTV (Reston virus) – wirus Reston

EUCAST – European Committee for Antimicrobial Susceptibility Testing

EVD (Ebola virus disease) – gorączka krwotoczna Ebola

EVS – Endopthalmitis Vitrectomy Study

FA (fluorescein angiography) – angiografia fluoresceinowa

FDA (Food and Drug Administration) – Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków

FEIA (fluoroenzyme immunassay) – metoda fluoroimmunoenzymatyczna

FEVR (familial exudative vitreoretinopathy) – rodzinna witreoretinopatia wysiękowa

FITC (fluorescein isothiocyanate) – barwnik fluorescencyjny, izotiocyjanian fluoresceiny

FTA (fluorescent treponemal absorption) – odczyn immunofluorescencji krętków

FTA-ABS (fluorescent treponemal antibody absorption test) – test wykrywający IgG

GAE (encephalitis amoebica granulomatosa) – ziarniniakowe zapalenie mózgu

GALT (gut-associated lymphoid tissue) – tkanka limfatyczna jelit

GCC (ganglion cell complex) – kompleks komórek zwojowych

G-CSF (granulocyte-colony stimulating factor) – czynnik wzrostu stymulujący wzrost kolonii granulocytów

GMS (Grocott’s metamin silver stain) – barwienie według Grocotta-Gomoriego

GON (gonococcal ophthalmia neonatorum) – rzeżączkowe zapalenie spojówek u noworodków

GWC (Goldmann-Witmer coefficient) współczynnik Goldmanna-Witmera

HAART (highly active antiretroviral therapy) – wysoce aktywna terapia antyretrowirusowa

HFRS (hemorrhagic fever with renal syndrome) – gorączka krwotoczna z zespołem nerkowym

HIV (human immunodeficiency virus) – ludzki wirus niedoboru odporności

HOPE (hebes-glutamic acid buffer mediated organic solvent protection effect) – technika utrwalania tkanek wykorzystująca efekt protekcyjny rozpuszczalnika organicznego

HPV (human papillomavirus) – wirus brodawczaka ludzkiego

HRP2 (histidine rich protein-2) – białko 2 bogate w histydynę

HSO (Herpes simplex ophthalmicus) – opryszczka oczna pospolita

HSV (Herpes simplex virus) – neurotropowy wirus opryszczki pospolitej

HZO (Herpes zoster ophthalmicus) – półpasiec oczny

ICGA (indocyanine green angiography) – angiografia indocyjaninowa

IDSA (Infectious Diseases Society of America) – Amerykańskie Towarzystwo Chorób Zakaźnych

IFN – interferon

IGRA (interferon-gamma release assays) – test uwalniania interferonu gamma

IIF (indirect immunofluorescence) – metoda immunofluorescencji pośredniej

IL – interleukina

INSTI (integrase strand transfer inhibitors) – inhibitory integrazy

IOL (intraocular lymphoma) – chłoniak wewnątrzgałkowy

IOP (intraocular pressure) – ciśnienie wewnątrzgałkowe

IPL (intense pulse light) – intensywne światło pulsacyjne

IRIS (inflammatory reconstruction immune syndrome) – zapalny zespół rekonstrukcji immunologicznej

IRU (immune recovery uveitis) – poprawa odpowiedzi immunologicznej

IUSTI – International Union against Sexually Transmitted Infections

IVCM (in vivo confocal microscopy) – mikroskopia konfokalna in vivo

LAMP (loop mediated isothermal amplification) – metoda izotermicznej amplifikacji za pośrednictwem pętli

LCR (ligase chain reaction) – reakcja łańcuchowej ligazy

LDALT (lacrimal drainage-associated lymphoid tissue) – tkanka limfatyczna związana z układem produkującym i odprowadzającym łzy

LDCR (laser dacryocystorhinostomy) – laser diodowy

LGV (lymphogranuloma venereum) – ziarnica weneryczna

LPS – lipopolisacharyd

MAB (monoclonal antibody) – przeciwciała monkolnalne

MALT (mucosa-associated lymphoid tissue) – układ odpornościowy błon śluzowych

MAO (monoamine oxidase) – oksydaza monoaminowa

MAT (microscopic agglutination test) – mikroskopowy test aglutynacji

MB (multibacillary) – postać bogatoprątkowa trądu

MCP (merkel cell polyomavirus) – wirus polioma

MCV (molluscum contagiosum virus) – wirus mięczaka zakaźnego

MDT (multi drug therapy) – terapia wielolekowa

MEWDS (multiple evanescent white dot syndrome) – zespół mnogich zanikających białych punktów

MFC (multifocal choroiditis) – wieloogniskowe zapalenie naczyniówki

MGD (Meibomian gland dysfunction) – dysfunkcja gruczołów Meiboma

MIC (minimum inhibitory concentration) – minimalne stężenie hamujące

MIS-C (multisystem inflammatory syndrome in children) – wieloukładowy zespół zapalny u dzieci

MNV (macular neovascularization) – neowaskularyzacja plamkowa

MR (magnetic resonance) – rezonans magnetyczny

MRSA (methicilin-resistant S. aureus) – gronkowiec złocisty metycylinooporny

MSM (men who have sex with men) – kontakty seksualne między homoseksualnymi mężczyznami

NAAT (nucleic acid amplification tests) – testy molekularne wykonywane metodą amplifikacji kwasu nukleinowego

NAION (non-arteritis anterior ischemic optic neuropathy) – nietętnicza niedokrwienna neuropatia nerwu wzrokowego

NET (neutrophil extracellular trap) – zewnątrzkomórkowe sieci neutrofilowe

NGS (next generation sequencing) – metoda oceny lekooporności; metoda sekwencjonowania nowej generacji

NGS (next-generation sequencing) – sekwencjonowanie nowej generacji

NK (natural killer) – komórki „naturalni zabójcy”

NLPZ – niesteroidowe leki przeciwzapalne

NNRTI (non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors) – nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy

NOD-like receptors – receptory NOD-podobne

NRTI (nucleoside reverse transcriptase inhibitors) – nukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy

NT/CT (neurotoxocarosis/cerebral toxocarosis) – neurotoksokaroza

OCP (Onchocerciasis Control Program) – Program Kontroli Onchocerkozy

OCT (optical coherence tomography) – optyczna koherentna tomografia dna oka

OCTA – angiografia OCT

OIT – oddział intensywnej terapii

OLM (ocular larva migrans) – zespół larwy wędrującej ocznej

OSDI (ocular surface disease index) – wskaźnik choroby powierzchni oka

PAHO/WHO (Pan American Health Organization/World Health Organization) – Panamerykańska Organizacja Zdrowia i Światowa Organizacja Zdrowia

PAIR (puncture, aspiration, injection and reaspiration) – nakłucie torbieli i odessanie jej treści

PAS (periodic acid-Schiff) – reakcja Schiffa

PB (paucibacillary) – postać ubogoprątkowa trądu

PCNSL (primary central nervous system lymphoma) – chłoniak ośrodkowego układu nerwowego

PCR (polymerase chain reaction) – reakcja łańcuchowej polimerazy

PEP post-exposure prophylaxis) – profilaktyka poekspozycyjna

PEVDS (post Ebolavirus disease syndrome) – zespół post-Ebola

PfEMP1 (Plasmodium falciparum erythrocyte membrane protein 1) – białko 1 błony erytrocytów Plasmodium falciparum

PGL (persistent general lymphadenopathy) – przewlekłe uogólnione powiększenie węzłów chłonnych

PHMB (polyhexamethylenene biguanide hydrochloride) – biguanid poliheksametylowy

PHN (postherpetic neuralgia) – neuralgia popółpaścowa

PIC (punctate inner choroidopathy) – choroidopatia punkcikowata wewnętrzna

PIOL (primary intraocular lymphoma) – pierwotny chłoniak wewnątrzgałkowy

PIRT (punctate inner retinal toxoplasmosis) – punktowe toksoplazmozowe zapalenie wewnętrznych warstw siatkówki

POCTS (point-of-care tests) – szybkie testy przyłóżkowe, które pozwalają na wykrycie swoistych przeciwciał krętkowych

PORN (progressive outer retinal necrosis) – postępująca martwica siatkówki

PORT (punctate outer retinal toxoplasmosis) – punktowe toksoplazmozowe zapalenie zewnętrznych warstw siatkówki

PreP (pre-exposure prophylaxis) – profilaktyka przedekspozycyjna

PRNT (plaque reduction neutralization test) – test neutralizacji przeciwciał

PTK (phototerapeutic keratectomy) – fotokeratektomia terapeutyczna

PTLDS (post-treatment Lyme disease syndrome) – zespół poboreliozowy

PVRL (primary vitreoretinal lymphoma) – pierwotny chłoniak szklistkowo-siatkówkowy

RAPD (relative afferent pupillary defect) – względne uszkodzenie drogi dośrodkowej odruchu źrenicznego

RFLP (restriction fragments length polymorphism) – badanie polimorfizmu długości fragmentów restrykcyjnych

RNFL (retinal nerve fiber layer) – warstwa włókien nerwowych siatkówki

ROPLAS (regurgitation on pressure over the lacrimal sac) – test ucisku na okolicę woreczka łzowego

ROS (reactive oxygen species) – reaktywne formy tlenu

RPE (retinal pigment epithelium) – nabłonek barwnikowy siatkówki

RPR (rapid plasma reagin test) – test wykrywający IgG

RPR (rapid plasma reagin) – odczyn kłaczkujący

RSV (respiratory syncytial virus) – syncytialny wirus oddechowy

RVF (Rift Valley fever) – gorączka Doliny Rift

RVO (retinal vein occlusion) – niedrożności żył siatkówki

RZV (recombinant zoster vaccine) – szczepionka rekombinowana, zawierająca glikoproteinę E (gE) VZV; preparat Shingrix

SEM (skin, eye, mouth) – zespół skóra, oko i usta

SIV (simian immunodeficiency virus) – małpi wirus upośledzenia odporności

SLC (serpiginous-like choroiditis) – aktywne pełzające zapalenie naczyniówki

SNRI (serotonin norepinephrine reuptake inhibitors) – inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny

SSRI (selective serotonin reuptake inhibitors ) – selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny

SUDV (Sudan ebolavirus) – wirus z rodzaju Ebolavirus powodujący gorączkę krwotoczną Ebola

TAFV (Taï Forest ebolavirus) – wirus z rodzaju Ebolavirus powodujący gorączkę krwotoczną Ebola

TASS (toxic anterior segment syndrome) – toksyczny zespół przedniego odcinka gałki ocznej

TCR (T-cell receptor) – receptor limfocytów T

Test IFA – test immunofluorescencji

Test IGRA (interferon-γ release assays) – test diagnostyczny oparty na wydzielaniu interferonu γ przez limfocyty T

TF (trachomatous inflammation – follicular) – jaglicowe zapalenie spojówek

TGF-β (transforming growth factor β) – transformujący czynnik wzrostu β

TI (trachomatous inflammation – intense) – jaglicowy intensywny stan zapalny spojówek

TLR (toll-like receptors) – receptory toll-podobne

TNF-α (tumor necrosis factor α) – czynnik martwicy nowotworów α

TPHA (treponema pallidum hemagglutination assay) – odczyn biernej hemaglutynacji krętków

TPPA (treponema pallidum particle agglutination assay) – odczyn biernej aglutynacji krętków

TRITC (tetramethylrhodamine isothiocyanate) – barwnik fluorescencyjny, izotiocyjanian tetrametylorodaminy

TS (trachomatous scarring) – zbliznowacenie jaglicowe

TSST (toxic shock syndrome toxine) – toksyna będąca główną przyczyną zespołu wstrząsu toksycznego

TT (trachomatous trichiasis) – trychiaza jaglicowa

TTO (tea tree oil) – olejek z drzewa herbacianego

TTV (Torque teno virus) – wirus Torque teno

USR (unheated serum reagin) – szybki odczyn kłaczkujący

VDRL (venereal disease research laboratory) – odczyn mikrokłaczkujący z antygenem kardiolipidowym

VIP (vasoactive intestinal peptide) – wazoaktywny peptyd jelitowy

VKH (Vogt-Koyanagi-Harada ) – choroba Vogta-Koyanagiego-Harady

VLM (visceral larva migrans) – zespół larwy wędrującej

VSV (vesicular stomatits virus) – wirus pęcherzykowego zapalenia jamy ustnej

VZV (Varicella-zoster virus) – herperswirus, wirus ospy wietrznej i półpaśca

ZEBOV (Zaire ebolavirus) – wirus z rodzaju Ebolavirus powodujący gorączkę krwotoczną Ebola

ZSO – zespół suchego oka

ZVL (zoster vaccine live) – szczepionka przeciwko półpaścowi: żywa, zawierająca atenuowany szczep Oka VZV; preparat Zostavax

α-MSH (α melanocyte stimulating hormone) – hormon melanotropowy αPRZEDMOWA

Od zarania dziejów czynniki infekcyjne i wywoływane przez nie choroby są nierozłącznie związane z życiem człowieka. Z infekcyjnymi chorobami narządu wzroku w codziennej praktyce często spotykają się nie tylko okuliści, lecz także specjaliści innych dziedzin medycyny. Infekcyjne choroby zapalne mogą dotyczyć wyłącznie narządu wzroku lub mogą być związane z infekcją systemową, w przebiegu której pojawiają się objawy okulistyczne. Nierzadko objawy oczne są pierwszymi objawami ogólnoustrojowej choroby infekcyjnej i to na ich podstawie jest ona rozpoznawana.

Publikacja „Infekcyjne choroby narządu wzroku” stanowi praktyczne źródło aktualnej wiedzy na temat metod rozpoznawania i leczenia infekcji narządu wzroku oraz sposobu postępowania w praktyce klinicznej. Szczegółowo omówiono w niej grupy czynników infekcyjnych i najczęstsze wywoływane przez nie zapalne choroby narządu wzroku – począwszy od oczodołu przez powieki, spojówki, rogówkę, błonę naczyniową, na siatkówce kończąc.

Książka jest adresowana do lekarzy w trakcie specjalizacji i do już praktykujących okulistów, a także do lekarzy innych specjalności zajmujących się na co dzień problematyką chorób infekcyjnych. W opracowaniu zostały omówione najbardziej aktualne poglądy na temat patofizjologii i patomechanizmów zapalnych schorzeń narządu wzroku, współczesne metody diagnostyki laboratoryjnej, z uwzględnieniem technik biologii molekularnej, oraz nowe opcje farmakoterapii. Liczne fotografie, ryciny i tabele zawarte w książce podnoszą jej wartość dydaktyczną, ułatwiając poznanie obrazu klinicznego omawianych chorób oraz ugruntowanie wiedzy dotyczącej wyboru właściwych metod diagnostycznych i terapeutycznych.

Agnieszka Kubicka-Trząska,
Bożena Romanowska-Dixon1.1.
Mikrobiom powierzchni oka
Agnieszka Kubicka-Trząska

Mikrobiom (inaczej mikrobiota) to ogół mikroorganizmów występujących w danym siedlisku, w skład którego wchodzą bakterie, grzyby i wirusy. Jednym ze środowisk zasiedlanych przez te mikroorganizmy jest organizm człowieka. Specyficzne mikrobiomy posiadają: przewód pokarmowy, drogi oddechowe, jama ustna, jama nosowa, pochwa, skóra, włosy oraz oko. Szacunkowo mikrobiom u zdrowego dorosłego człowieka może osiągać masę nawet 2–3 kg, a na jedną komórkę ludzką może przypadać od 1 do 10 komórek mikroorganizmów .

Mikrobiom oka odnosi się przede wszystkim do flory fizjologicznej obecnej w worku spojówkowym oraz na powierzchni rogówki. Natomiast flora powiek i rzęs stanowi część mikrobiomu skóry . Mikroflora powierzchni oka u zdrowej osoby jest względnie stabilna i charakteryzuje się niedużą zmiennością . Uważa się, że pełni ona ważną funkcję w utrzymaniu homeostazy i modulowaniu reakcji immunologicznych na powierzchni oka. Mikrobiota oka odgrywa bardzo ważną rolę w zachowaniu odporności na zakażenia. Nieszkodliwe drobnoustroje komensalne, kolonizujące powierzchnię gałki ocznej, oddziałują protekcyjne na organizm gospodarza, a wiążąc się z jego komórkami, hamują rozwój czynników chorobotwórczych. Ponadto prawidłowa mikroflora pobudza układ immunologiczny, reguluje metabolizm i stymuluje mechanizmy odpowiedzialne za odnowę komórek nabłonka .

Wykazano, że komórki nabłonka rogówki i spojówki reagują wybiórczo na określone składniki bakterii chorobotwórczych przez wytwarzanie prozapalnych cytokin, natomiast nie wykazują takiej aktywności w stosunku do bakterii niepatogennych, co sugeruje udział wrodzonej odpowiedzi immunologicznej w kolonizacji komensalnej mikroflory na powierzchni oka .

Prawidłowy mikrobiom oka poza drobnoustrojami komensalnymi zawiera drobnoustroje oportunistyczne, które w sprzyjających warunkach, po pokonaniu lokalnych mechanizmów obronnych powierzchni oka, mogą zmieniać swój status – stają się zjadliwe i przyczyniają do rozwoju różnych chorób .

Bakterie, grzyby i wirusy są częścią naturalnej mikroflory powierzchni oka . Przeprowadzone badania wykazały, że najczęściej występującymi elementami bakteryjnego mikrobiomu powierzchni oka osób dorosłych są bakterie: Staphylococcus spp., Corynebacterium spp., Streptococcus spp., Propionibacterium spp., Bacillus spp. oraz Micrococcus spp., przy czym najczęściej izolowanymi bakteriami z worka spojówkowego u osób zdrowych są koagulazoujemne gronkowce . W wymazach z worka spojówkowego zdrowych osób wykazano również obecność innych rzadziej występujących bakterii, takich jak: Pseudomonas, Bradyrhizobium, Acinetobacter, Brevundimonas, Aquabacterium, Sphingomonas, Streptophyta, Methylobacterium, Millisia, Anaerococcus, Finegoldia, Simonsiella i Veillonella .

Powierzchnię oka zasiedlają także liczne grzyby. U dzieci i młodzieży stwierdzano głównie Candida albicans, natomiast u 80% osób dorosłych takie rodzajów grzybów, jak: Malassezia, Rhodotorula, Davidiella, Aspergillus i Alternaria, które stanowiły ponad 80% mikrobiomu grzybowego .

W mikrobiomie powierzchni oka wykrywa się również wirusy, a najczęściej: torque teno virus (TTV), Merkel cell polyomavirus (MCP) oraz human papillomavirus (HPV). Dominującą populację stanowi wirus TTV, który jest obecny na powierzchni oka około 65% zdrowych osób. Jego nazwa pochodzi od imienia i nazwiska pacjenta, u którego został on po raz pierwszy zidentyfikowany. Jest to wirus niepatogenny, stwierdzany dość powszechnie w populacji ludzkiej. Częstość jego występowania w różnych obszarach geograficznych jest zróżnicowana i wynosi od 5% w Brazylii do ponad 90% w Rosji, Pakistanie i Japonii . Uważa się, że wirusy tworzące mikrobiom powierzchni oka pełnią funkcję „strażników” ostrzegających układ immunologiczny przed innymi wirusami, które mogą przedostać się do mikrobiomu .

Na mikrobiom oka wpływają takie czynniki, jak: wiek, płeć, pora roku (klimat), nawyki higieniczne, towarzyszące choroby ogólne, stosowana antybiotykoterapia, zabiegi okulistyczne oraz infekcje . Wiek wydaje się jednym z najistotniejszych elementów determinujących skład mikrobiomu oka. Dzieci charakteryzuje większa różnorodność flory bakteryjnej powierzchni oka niż osób dorosłych . Po urodzeniu mikroflora spojówki jest bardzo podobna do mikroflory szyjki macicy i składa się głównie z paciorkowców, koagulazoujemnych gronkowców i Propionibacterium. Kilka dni po urodzeniu mikroflora oka ulega zmianom, a w jej skład wchodzą następujące bakterie: Staphylococcus epidermidis, Escherichia coli i Staphylococcus aureus. Mikroflora następnie ewoluuje aż do wieku dziecięcego, kiedy to mikroorganizmy wyizolowane ze spojówki są podobne do tych obserwowanych u osób dorosłych; są to głównie: Streptococcus spp., Micrococcus spp., Staphylococcus aureus oraz Corynebacterium spp. .

W mikrobiomie kobiet rzadziej niż u mężczyzn występują Propionibacterium acnes i Staphylococcus epidermidis, a częściej Escherichia coli . Wydaje się, że na skład mikroflory oka wpływają także sezonowe zmiany temperatury i wilgotności powietrza, wykazano bowiem zmniejszenie różnorodności mikroorganizmów mikrobiomu oka w przypadku wzrostu wilgotności otoczenia. Położenie geograficzne i pochodzenie etniczne nie wpływają jednak na skład mikroflory oka .

Na skład mikrobiomu powierzchni oka wpływa również noszenie soczewek kontaktowych. Badania DNA bakteryjnego wykazały, że noszenie soczewek kontaktowych prowadzi do znacznych zmian w kompozycji bakteryjnej mikroflory powierzchni oka. W spojówce osób noszących soczewki kontaktowe stwierdzono więcej bakterii rodzaju Methylobacterium, Lactobacillus, Acinetobacter i Pseudomonas, natomiast rzadziej wykazywano obecność Haemophilus, Streptococcus, Staphylococcus i Corynebacterium. Flora bakteryjna spojówki u osób noszących soczewki kontaktowe jest bardziej podobna do flory występującej na skórze. Podejrzewa się, że w tych przypadkach dochodzi do przeniesienia nietypowych dla oka bakterii na palcach podczas zakładania i zdejmowania soczewek nagałkowych. Nie można również wykluczyć zmiany składu mikrobiomu po wpływem lokalnych zmian mechanizmów obronnych, wywołanych bezpośrednią obecnością soczewki na powierzchni oka .

Dowiedziono, że dysbioza, czyli zmiana składu mikroflory naturalnej, oraz związane z nią zaburzenie równowagi mikrobiologicznej powierzchni oka są związane z wieloma chorobami narządu wzroku, w tym m.in z: zapaleniem rogówki, zapaleniem spojówek, zespołem suchego oka, dysfunkcją gruczołów Meiboma, zapaleniem brzegów powiek i autoimmunologicznymi chorobami powierzchni oka (zespół Stevensa-Johnsona, pemfigoid oczny). Ponadto wiele chorób ogólnych ma wpływ na mikrobiom powierzchni oka. U pacjentów z cukrzycą, hipercholesterolemią, hipertriglicerydemią, chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak choroba Behςeta, reumatoidalne zapalenie stawów i zespół Sjögrena, występują zaburzenia mikroflory powierzchni oka . Wykazano ponadto, że zwiększona kolonizacja spojówki przez koagulazoujemne gronkowce jest związana z zaawansowaniem retinopatii cukrzycowej .

Zmiany i zaburzenia równowagi składu mikrobiomu oka mogą zatem inicjować reakcje zapalne i zwiększać ryzyko wystąpienia wielu różnych chorób powierzchni oka.

Piśmiennictwo

1. Reynoso-García J., Miranda-Santiago A.E., Meléndez-Vázquez N.M. i wsp.: A complete guide to human microbiomes: body niches, transmission, development, dysbiosis, and restoration. Front. Syst. Biol. 2022; 2: 951403.

2. American Academy of Ophthalmology: Microbiome of the eye. 27 Mar 2019, www.aao.org/eye-health/anatomy/microbiome-of-eye.

3. Ozkan J., Nielsen S., Diez-Vives C. i wsp.: Temporal stability and composition of the ocular surface microbiome. Sci. Rep. 2017; 7: 9880.

4. Huang Y., Yang B., Li W.: Defining the normal core microbiome of conjunctival microbial communities. Clin. Microbiol. Infect. 2016; 22: 643.e7–643.e12.

5. Dong Q., Brulc J.M., Iovieno A. i wsp.: Diversity of bacteria at healthy human conjunctiva. Invest. Ophthalmol. Vis. Sci. 2011; 52: 5408–5413.

6. Shivaji S., Jayasudha R., Prashanthi G.S. i wsp.: The human ocular surface fungal microbiome. Invest. Opthalmol Vis. Sci. 2019; 60: 451–459.

7. Wang Y., Chen H., Xia T., Huang Y. Characterization of fungal microbiota on normal ocular surface of humans. Clin. Microbiol. Inf. 2020; .vol. 26(1):

8. Wen X., Miao L., Deng Y. i wsp.: The influence of age and sex on ocular surface microbiota in healthy adults. Invest. Ophthalmol. Vis. Sci. 2017; 58: 6030–6037.

9. Focosi D., Antonelli G., Pistello M. i wsp.: Torquetenovirus: the human virome from bench to bedside. Clin. Microbiol. Infect. 2016; 22: 589–593.

10. Peter V.G., Morandi S.C., Herzog E.L. i wsp.: Investigating the ocular surface microbiome: what can it tell us? Clin. Ophthalmol. 2023; 17: 259–271.

11. Thiel H.J., Schumacher U. Normal flora of the human conjunctiva: examination of 135 persons of various ages. Klin. Monbl. Augenheilkd. 1994; 205: 348–357.

12. Lee P.W., Jun A.K., Cho B.C.: A study of microbial flora of conjunctival sac in newborns. Korean J. Ophthalmol. 1989; 3: 38–41.

13. Zhou Y., Holland M.J., Makalo P. i wsp.: The conjunctival microbiome in health and trachomatous disease: a case control study. Genome Med. 2014; 6: 99.

14. Li J.J., Yi S., Wei L.: Ocular microbiota and intraocular inflammation. Front. Immunol. 2020; 11: 609765.

15. Petrillo F., Pignataro D., Lavano M.A. i wsp.: Current evidence on the ocular surface microbiota and related diseases. Microorganisms. 2020; 8: 1033.

16. Shivaji S., Jayasudha R., Chakravarthy S.K. i wsp.: Alterations in the conjunctival surface bacterial microbiome in bacterial keratitis patients. Exp. Eye Res. 2021; 203: 108418.

17. Karimsab D., Razak S.K.: Study of aerobic bacterial conjunctival flora in patients with diabetes mellitus. Nepal. J. Ophthalmol. 2013; 5: 28–32.