MENU
Nasze ceny
Przeczytaj fragment on-line
Instytucje nadzoru w sektorze finansowym - ebook
Instytucje nadzoru w sektorze finansowym - ebook
W książce omówiono instytucjonalne ograniczenia niestabilności otoczenia przedsiębiorstw na przykładzie regulowania infrastruktury rynku finansowego. W szczególności autor analizuje nową instytucję nadzoru w sektorze finansowym – nadzoru systemowego w kontekście innych instytucji nadzoru (np. makro- czy mikroostrożnościowego). Autor wychodzi z założenia, że infrastruktura rynku finansowego (systemy płatności, rozliczeń, rozrachunku, krajowe depozyty, repozytoria transakcji, centralni kontrpartnerzy) jest najważniejsza dla redukcji niestabilności w gospodarce, zwłaszcza w sytuacji przenikania się sektora finansowego i niefinansowego, generowania innowacji finansowych „obchodzących” regulacje mające na celu łagodzenie ryzyka lub tworzenia instytucji parabankowych wymykających się spod prawa. Książka skupia się na analizie kierunków regulacji sektora finansowego i formułuje wnioski de lege ferenda – z perspektywy oceny skutków regulacji, ekonomicznej analizy prawa oraz adekwatności regulacji do ograniczania niestabilności w gospodarce i poprawy konkurencyjności.
Książka jest godna polecenia tym wszystkim, którzy interesują się współczesną sytuacją finansową świata, gospodarką i polityką. Ostatni globalny kryzys finansowy pokazał, jak niezbędne jest wspomaganie „niewidzialnej ręki rynku” w sektorze finansowym. Jedną z istotnych przyczyn kryzysu był brak skutecznych instrumentów oraz instytucji związanych z nadzorem i kontrolą nad działalnością finansową. Nic więc dziwnego, że rządy wielu państw i międzynarodowe instytucje finansowe podjęły działania, aby chronić zarówno banki, jak i klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców przed powtórzeniem się kryzysu finansowego w przyszłości. Analizie tych działań, także w kontekście powstania nowej instytucji – nadzoru systemowego – poświęcona jest ta niezwykle interesująca książka. Warto po nią sięgnąć, by lepiej zrozumieć współczesny świat finansów.
prof. dr hab. Wiesław Czyżowicz, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Polskie Stowarzyszenie Ekonomicznej Analizy Prawa
Prof. dr hab. Włodzimierz Szpringer – profesor Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie oraz Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Zarządzania). Wykładowca i ekspert z zakresu bankowości i prawa bankowego, polityki i prawa konkurencji, prawnych i ekonomicznych zagadnień e-biznesu, prawa nowych technologii oraz ekonomicznej analizy prawa i oceny skutków regulacji. Współpracuje z Consumer Finance Network (European Credit Research Institute), European Consumer Debt Network, European Coalition for Responsible Credit, European Financial Inclusion Network. Członek European Association of Law and Economics. Wykładał jako Visiting Professor na uniwersytetach niemieckich, kierował polską grupą badawczą European Network for Better Regulation – VI Program Ramowy UE. Autor ponad 200 publikacji naukowych i licznych ekspertyz dla naczelnych organów państwa, m.in. Komisji „Przyjazne Państwo” Sejmu RP, Rządu, UOKiK, UKIE, ZBP, KPF i SKEF. Autor m.in. następujących książek: Innowacyjne modele e-biznesu, Regulacja konkurencji a konkurencja regulacyjna. Ujęcie instytucjonalne, Koncepcja Open Access w świetle ekonomicznej analizy praw własności intelektualnej, Wpływ wirtualizacji przedsiębiorstw na modele e-biznesu, Kredyt konsumencki i upadłość konsumencka na rynku finansowym UE, Bezpieczeństwo systemu bankowego. Konkurencja czy współpraca?, Europejskie regulacje bankowe.
| Kategoria: | Bankowość i Finanse |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-7561-400-8 |
| Rozmiar pliku: | 1,2 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
WPROWADZENIE
W książce omówiono instytucjonalne ograniczenia niestabilności otoczenia przedsiębiorstw na przykładzie regulowania infrastruktury rynku finansowego. W szczególności autor analizuje nową instytucję nadzoru w sektorze finansowym – nadzoru systemowego nad infrastrukturą rynku finansowego w kontekście innych instytucji nadzoru (np. makro- czy mikroostrożnościowego). Autor wychodzi z założenia, że infrastruktura rynku finansowego (systemy płatności, rozliczeń, rozrachunku, krajowe depozyty, repozytoria transakcji, centralni kontrpartnerzy) jest najważniejsza dla redukcji niestabilności w gospodarce, zwłaszcza w kontekście przenikania się sektora finansowego i niefinansowego (_financialization_), generowania innowacji finansowych „obchodzących” regulacje mające na celu łagodzenie ryzyka lub tworzenia instytucji parabankowych wymykających się spod prawa.
Praca skupia się na analizie kierunków regulacji sektora finansowego i formułuje wnioski _de lege ferenda_ – z perspektywy oceny skutków regulacji i ekonomicznej analizy prawa oraz adekwatności regulacji do ograniczania niestabilności w gospodarce i poprawy konkurencyjności dzięki kreowaniu równych reguł gry dla wszystkich podmiotów wykonujących podobne czynności obarczone zbliżonym ryzykiem (funkcjonalne podejście do nadzoru w sektorze finansowym). Z tej perspektywy kategoria nadzoru systemowego może być pomocna również w odniesieniu do sektora _consumer finance_, na którym działają podmioty o różnym statusie prawnym (banki oraz parabanki) – podległe różnym rodzajom regulacji. Wychodząc od pojęcia nadzoru w dorobku prawa publicznego, autor zastanawia się nad instytucjonalizacją nadzoru, który – jak w przypadku nadzoru mikroostrożnościowego nad rynkiem finansowym – w największym stopniu przybliża się do klasycznej definicji tego pojęcia wywodzącego się ze sfery administracji publicznej. W odniesieniu natomiast do dopiero kształtujących się regulacji nadzoru makroostrożnościowego, a zwłaszcza – częściowo krzyżującego się z nim – nadzoru systemowego, mamy do czynienia ze zjawiskami z pogranicza reglamentacji prawnej i nadzoru administracyjnego, a zamiast administracji władczej, operującej w przeważającym stopniu decyzją administracyjną, można zaobserwować cechy administracji niewładczej oraz tzw. administracji świadczącej (niem. _Leistungsverwaltung_), dostarczającej różne usługi podmiotom działającym na rynku, a przede wszystkim bezpieczną i godną zaufania infrastrukturę rynku finansowego.
Autor omawia determinanty i ograniczenia rozwoju rynku finansowego oraz kierunki oceny skutków regulacji rynku finansowego (rozdziały 1 i 2), w dalszym ciągu zastanawia się nad definicją nadzoru, ukształtowaniem instytucji nadzoru mikro- i makroostrożnościowego, nadzoru systemowego nad infrastrukturą rynku finansowego oraz kluczową rolą banków centralnych w tej dziedzinie (rozdziały 3, 4 i 5). Kolejne rozważania dotyczą wpływu nowych technologii na rynek finansowy i nowych zjawisk z tym związanych, takich jak np. płatności internetowe i mobilne, rynki dwu- i wielostronne, sieciowe platformy usługowe, _cloud_ _computing_, _Big Data_, nowe modele e-bankingu bazujące na zarządzaniu wartością klienta (rozdział 6). W polu widzenia są także możliwości odniesienia pojęcia nadzoru do sektora _shadow banking_, a także _consumer finance_ (rozdział 7), który wbrew pozorom podlega licznym regulacjom rynku finansowego i może być inspirującym przykładem funkcjonalnego podejścia do instytucji nadzoru obejmujących różne czynności, narzędzia czy innowacje bez względu na podmioty, które z nich korzystają.ROZDZIAŁ 1
DETERMINANTY I OGRANICZENIA REGULACJI RYNKU FINANSOWEGO
1.1. Bezpieczeństwo a efektywność – główny dylemat regulacji rynku finansowego
W związku z regulacją systemu finansowego w okresie kryzysu powstaje wiele kwestii, które wymagają analizy. Co robić, aby nie przeregulować rynku? Jaki powinien być zakres i poziom norm ostrożnościowych, aby banki i parabanki działały bezpiecznie, a konsumenci nie popadali w pułapkę zadłużenia i aby równocześnie nie wpędzać całych grup wrażliwych konsumentów w objęcia parabanków, co nastąpiło w ostatnim czasie w konsekwencji Bazylei II oraz rekomendacji KNF?.
Czy warto przystąpić do unii bankowej, nie będąc w strefie euro? Jakie powinny być docelowe relacje między nadzorem europejskim a krajowym? Czy nawoływanie do wzmocnienia nadzoru europejskiego nie jest wywołane tylko kryzysem? Czy są obiektywne uzasadnienia? Jakie argumenty za tym przemawiają? Jak zapewnić niezależność nadzoru?
Czy nadzór europejski byłby w stanie monitorować działalność ponad 6000 banków działających w Unii Europejskiej? Czy będzie zdolny adekwatnie reagować na sytuację w poszczególnych krajach członkowskich i zapobiegać efektowi zarażenia – przenoszeniu kryzysów z jednego rynku na inne? Czy na oddaleniu nadzorcy nie ucierpią konsumenci? Czy nie będziemy mieć do czynienia z ratowaniem spółki matki kosztem córek, które działają na rynkach wschodzących?
Czy nadzór zintegrowany się sprawdza, czy może lepiej byłoby wrócić do nadzoru nad poszczególnymi rynkami (bankowym, kapitałowym, ubezpieczeniowym)? Pomysły takie zgłasza się ostatnio również w Polsce. Czy integralność rynków i produktów finansowych istotnie wymaga nadzoru zintegrowanego, czy docenia on specyfikę danego rynku (np. bankowego)? Czy sprawdza się nadzór skonsolidowany nad mieszanymi grupami kapitałowymi (konglomeratami finansowymi)?.
Czy nadal słuszna jest koncepcja banku uniwersalnego? Czy można skutecznie przezwyciężać konflikty interesów w ramach bankowości uniwersalnej? Czy nie należy powrócić do – mającego wiele poważnych uzasadnień – podziału na bankowość komercyjną i inwestycyjną, podobnie jak w ubezpieczeniach wydziela się odrębne podmioty ubezpieczeń na życie i nie na życie? Kryzys finansowy ukazał wiele dróg, które wiążą parabanki z systemem bankowym, a więc mogą mieć one znaczenie dla stabilności finansowej.
Niektórzy autorzy kwestionują _trade-off_ między efektywnością a bezpieczeństwem. Należy maksymalizować obie te wartości. Banki same narażają się na nadmierne ryzyko. Szczególnym zagrożeniem jest brak dostatecznych ograniczeń obciążania ryzykiem środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Regulacje takie mają kluczowe znaczenie dla zaufania, stabilności systemu finansowego i redukcji ryzyka systemowego. Dopóki bankierzy czerpią korzyści z tej sytuacji, będzie ona destrukcyjna dla gospodarki. Słabości regulacji lub jej nieskuteczne stosowanie pozwalało na rozdęcie ryzyka i prowadziło do kryzysu. Lekcja kryzysu nie została jednak niestety odrobiona.
Kluczowym problemem w regulowaniu sektora finansowego jest permanentna konieczność dokonywania wyboru między efektywnością a bezpieczeństwem, zapobieganiem upadłości instytucji finansowych a promowaniem konkurencji. Optymalny zakres ingerencji wchodzi w materię ekonomii normatywnej, gdzie – jak w innych naukach społecznych – występują subiektywne sądy wartościujące. Ekonomiści reprezentujący nurt tzw. swobodnej bankowości (_free banking_) twierdzą, że banki centralne oraz regulacje bankowe stanowią istotne źródło problemów dotyczących działalności instytucji finansowych.
Systemy płatnicze są jednym z głównych kanałów, którym mogą rozprzestrzeniać się kryzysy finansowe. Ograniczanie ryzyka związanego z systemami płatności nie zawsze wywołuje pozytywne skutki. Nie chodzi tylko o wysokie koszty. Działania minimalizujące ryzyko, wypływające ze zdecentralizowanych transakcji płatniczych, eliminują _de facto_ bardzo istotny element monitoringu systemu bankowego, jakim jest kontrola jednych banków przez drugie. W efekcie system bankowy jako całość może być bardziej narażony na ryzyko.
Co do zasady, łagodzenie hazardu moralnego wymaga podporządkowania banków, a także ich właścicieli i menedżerów, takim samym regułom gry i wymuszeniom efektywnościowym jak podmiotów spoza sektora finansowego. Stanowisko takie znalazło nawet swój wyraz intelektualny w koncepcji _free banking (laissez-faire banking)_. Niektórzy negują faktyczne zagrożenie ryzykiem systemowym i racjonalność stosowanych narzędzi w celu jego ograniczania. Paradoksalnie, regulacje mogą zwiększać zarówno prawdopodobieństwo upadłości instytucji finansowych, jak i ich koszty, a także rozpraszać związane z tym straty na wszystkich podatników.
W przypadku instytucji ważnych systemowo, które są usieciowione – wielostronnie uwikłane w systemy transakcji i rozliczeń – celowe są natomiast pewne odmienności w procedurach upadłościowych, np. dotyczące zasad rozrachunku czy traktowania zabezpieczeń. Unia bankowa jest logicznym dopełnieniem wspólnej waluty i swobody przepływu kapitału. To samo można powiedzieć o wspólnym, europejskim nadzorze nad rynkiem finansowym, wspólnym mechanizmie sanacji i upadłości banków czy wspólnym systemie gwarancji depozytów – te regulacje powinny być oparte na adekwatnym podziale ryzyka, aby zapobiegać hazardowi moralnemu między krajami członkowskimi.
Jednym z głównych celów europejskich regulacji bankowych w ciągu ostatnich lat jest standaryzacja praktyk regulacyjnych i podział kompetencji regulacyjnych w celu minimalizowania obciążeń dla banków. Dotychczas podział ten silnie faworyzował kraj pochodzenia danej instytucji kredytowej – kosztem kraju goszczącego.
Kraj pochodzenia, nie mając jasnej wizji kryzysu w kraju goszczącym, mógł wymuszać przepływy kapitałowe czy praktyki kredytowania niezgodne z interesem kraju goszczącego czy nie brać w pełni pod uwagę stanu konkurencji na rynku kraju goszczącego, na którym działa np. wiele parabanków mogących obchodzić niektóre regulacje. Należy zatem zmierzać w kierunku takiej konstrukcji instytucjonalnej, aby kraj goszczący mógł regulować każdą działalność, która powoduje ryzyko systemowe dla systemu finansowego, bez względu na to, kto i gdzie ją podejmuje.
Banki są adresatem regulacji kapitałowych, chociaż równocześnie w dziedzinie strategii kapitalizacji dysponują pewną sferą uznania. Akcjonariusze czy także inni interesariusze są często silnie zainteresowani maksymalizacją wartości banku, co nie sprzyja presji na kapitalizację. Także perspektywa kryzysu nie jest w tej mierze dostatecznym argumentem. W przypadku kryzysu bank oczekuje wówczas większej pomocy. Ład korporacyjny (_corporate governance_), chociaż kluczowy z perspektywy przejrzystości (_transparency_) i rozliczalności (_accountability_), również nie jest obojętny z tego punktu widzenia. W świetle badań zbyt liczny skład zarządu oraz rozdział funkcji Chief Executive Officer (CEO) i prezesa zarządu (Chairman of the Board) nie sprzyjają racjonalnej kapitalizacji banku.
Korzystna dla stabilności regulacja sektora finansowego ma wiele aspektów: wymogów kapitałowych, płynności, zabezpieczeń, narzędzi czy buforów antycyklicznych (Bazylea III), pomocy publicznej, zastrzyków kapitałowych, w miarę możliwości nieskłaniających uczestników rynku do hazardu moralnego, akceptacji pluralizmu celów polityki pieniężnej banków centralnych, a nie zawężania jej wyłącznie do zwalczania inflacji.
Państwo zapobiega nadmiernej ekspozycji banków na ryzyko bez dostatecznych zabezpieczeń. Samo tworzy lub wspiera odpowiednią infrastrukturę instytucjonalną, np. systemy _corporate governance_ czy różne formy zabezpieczeń (_institutional cash pools_).
Interesujące jest zastosowanie ekonomii sieci do rynku finansowego. Wymogi płynności skłaniają do regulacji wymuszających komplementarność, kompatybilność i szeroką koordynację. Instytucje służące tym celom pozwalają zwiększać liczbę transakcji, ale równocześnie nasilają konkurencję. Konieczne staje się także łagodzenie efektów zewnętrznych sieci.
1.2. Modele regulacji sektora finansowego
Neoliberalizm, globalizacja i deregulacja doprowadziły do kryzysu. Opis i wyjaśnianie przyczyn kryzysu byłby niepełny bez nowych cech, określanych mianem _financialization_: zwiększenia roli rynku finansowego w stosunku do innych rynków, a także roli instrumentów finansowych, które są wszechobecne (wszelkie zbywalne aktywa podlegają przetworzeniu na instrumenty bazowe lub derywaty), rynek finansowy opiera się przede wszystkim na pożyczaniu, a nie na środkach własnych, zwiększa się zasięg i podmiotowa różnorodność instytucji finansowych (także zwykłe firmy z sektorów pozafinansowych działają często w taki sposób, jakby były instytucjami finansowymi i stosują szeroki wybór instrumentów finansowych, stając się _sui generis_ parabankami). Towarzyszy temu oderwanie się świata finansów od realnej gospodarki produkującej dobra lub usługi, fetyszyzacja wartości dla akcjonariuszy (_shareholder value_), a finansiści stają się próżniaczą warstwą spekulantów, niekreującą wartości dodanej dla gospodarki.
W tym kontekście należy wskazać na zmiany strukturalne w administracji publicznej, która w dobie globalizacji musi równocześnie uwzględniać standardy międzynarodowe oraz uwarunkowania krajowe i lokalne. Prowadzi to do decentralizacji i wydzielenia coraz bardziej specjalistycznych i technicznych kwestii – do właściwości agencji o dużym stopniu niezależności od rządu (_independent regulatory commissions_ w USA, o bardzo rozbudowanych kompetencjach legislacyjnych, wykonawczych i orzeczniczych) lub wchodzących formalnie w skład administracji rządowej (Wielka Brytania), która – co do zasady – formułuje politykę wobec sektora finansowego, a agencje zajmują się jej implementacją.
Zjawisko to zwane _agencification_ pozwala wprawdzie na bardziej adekwatną regulację i fachowy nadzór, powoduje jednak znaczne zróżnicowanie implementacji prawa europejskiego w poszczególnych krajach członkowskich i z trudem poddaje się politycznej kontroli rządu i parlamentu pod względem celowości oraz rozliczalności. Na szczeblu europejskim wymogi elastyczności w regulacji bardziej technicznych kwestii znalazły wyraz w odrębnej procedurze uchwalania aktów wykonawczych – tzw. procedurze Lamfalussy’ego.
Można wskazać na tendencję oderwania się od modelu ekonomii podaży, która zmierza do zaprezentowania nowego, liberalnego modelu gospodarczego. Istotą tego modelu jest antynomia: informacja i wiedza po stronie przedsiębiorców _versus_ władza publiczna, która nie zawsze prawidłowo ocenia celowość regulacji, jest bezwładna i nieracjonalna, poddana presji lobbystów, manipuluje rynkiem w drodze udzielania pomocy publicznej, tłumi lub spowalnia wiedzę i innowacje itd.
Na świecie istnieją różne modele regulacji rynków finansowych. W UE można wskazać przede wszystkim na model niemiecki (kontynentalny), cechujący się silną pozycją banków uniwersalnych, niewielką rolą parabanków, bliską współpracą między bankami a przemysłem, uwikłaniami personalnymi w organach kierowniczych czołowych banków i korporacji, a także model brytyjski, w którym punktem ciężkości jest rynek kapitałowy, w bankowości rysuje się podział funkcji banków na komercyjne i inwestycyjne (na wzór amerykański), a oprócz banków działa wiele parabanków i innych instytucji finansowych zbliżonych do banków, funduszy, ubezpieczeń itp.
Model niemiecki często określa się jako stopniowe, „przyrostowe” (_incremental_) dostosowywanie się do zmieniających się realiów rynku, globalizacji, konkurencji tradycyjnych, głównych rynków (Frankfurt, Londyn, Nowy Jork). Cechą tego modelu jest bliska współpraca „banków domowych” (_Hausbank_) z firmami, a w dziedzinie regulacji – sieciowa i w pewnej mierze zinstytucjonalizowana kooperacja państwa (federacji i krajów) z samorządem gospodarczym i kluczowymi interesariuszami (BaFin, Bundesbank) – z silnym wspieraniem interesów krajowego sektora bankowego, którego wyrazem staje się również implementacja dyrektyw UE.
Istotę tego modelu regulacji dostrzega się również w korygowaniu rynku i – zgodnie z ideą ordoliberalizmu – współkształtowaniu jego struktury przez władzę publiczną, w odsuwaniu pewnych zagrożeń w drodze zapobiegania im _ex ante_, a nie tylko w karaniu _ex post_. Dużą rolę w tej mierze odgrywa ścisła współpraca urzędu nadzoru nad rynkiem finansowym (BaFin) z niemieckim bankiem centralnym (Bundesbankiem).
Dotychczas w modelu brytyjskim mieliśmy do czynienia ze zdecydowaną orientacją na mechanizm rynkowy, przy równoczesnym utworzeniu silnego organu nadzoru nad rynkiem finansowym. Organ nadzorczy (Financial Services Authority – FSA) był jednak zobowiązany do działania zgodnie z rynkiem. Nie było zatem jego rolą silna, restrykcyjna regulacja rynku, a raczej karanie zachowań uczestników rynku niezgodnych z normami i standardami lub ochroną konsumenta i dobrymi obyczajami.
W ten sposób chyba można zinterpretować pozorną sprzeczność między orientacją prorynkową Wielkiej Brytanii a istnieniem silnego organu nadzorczego. W porównaniu z modelem niemieckim w Wielkiej Brytanii kluczową rolę w stosunku do FSA odgrywał Minister Skarbu, a nie Bank Anglii. Całokształt tej konstrukcji był podporządkowany zapewnieniu konkurencyjności Londynu jako globalnego centrum finansowego. Dlatego ten model regulacji bywał także określany jako systemowa innowacja.
Ostatnio zaszły jednak pewne zmiany. Dotychczasowy system „trójpodziału władz” w brytyjskim sektorze finansowym między Ministra Skarbu (HM Tresury), Bank Anglii (Bank of England) oraz Urząd Nadzoru nad Rynkiem Finansowym (Financial Services Authority) poddano restrukturyzacji. Po kryzysie z 2007 r. system ten okazał się nie w pełni zdolny do radzenia sobie z problemami. W odpowiedzi na to wyzwanie utworzono 3 nowe organy:
- Komitet Polityki Finansowej (Financial Policy Committee – w obrębie Banku Anglii) – odpowiedzialny za regulację makroostrożnościową,
- Urząd ds. Regulacji Ostrożnościowych (Prudential Regulation Authority) – w formie samodzielnej spółki Banku Anglii, odpowiedzialnej za regulacje mikroostrożnościowe instytucji finansowych (nie tylko banków, ubezpieczeń funduszy i firm inwestycyjnych, lecz także różnego rodzaju pośredników finansowych, instytucji pożyczkowych i innych, zaliczanych do kategorii parabanków), w szczególności obejmujące znaczące ryzyka w ich bilansach, mogące dotknąć indywidualnych inwestorów,
- Urząd ds. Zachowań Rynkowych (Financial Conduct Authority) odpowiedzialny za praktyki rynkowe i ochronę konsumenta.
Firmy podzielono na 4 kategorie: C1, C2, C3 i C4, w zależności od ryzyka, na jakie są narażeni konsumenci i wpływu na integralność danego rynku. Do celów tej ewaluacji stosuje się pewne mierniki wpływu na rynek, liczby obsługiwanych klientów detalicznych itp. Grupa C1 obejmuje banki i ubezpieczenia o wielkiej liczbie klientów detalicznych oraz banki uniwersalne i inwestycyjne o wielkich aktywach klientów i prowadzonych operacjach handlowych. Kategoria C2 obejmuje różne firmy sektora finansowego o dużej liczbie klientów detalicznych oraz większe firmy hurtowych usług finansowych. Grupa C3 dotyczy firm mających klientów detalicznych oraz o znaczącym wpływie na usługi hurtowe. Kategoria C4 obejmuje mniejsze firmy, w tym prawie wszystkich pośredników finansowych.
FCA jest także odpowiedzialny za zwalczanie przestępstw na rynku finansowym, współdziała w tej mierze z innymi właściwymi organami, m.in. z policją w ramach _Financial Crime Information Network_ (FIN-NET). W określonych sytuacjach FCA ma prawo do kontroli aktywów klientów, odpowiada bowiem razem z PRA, za prowadzenie systemu gwarancyjnego _Financial Services Compensation Scheme_ (the FSCS) oraz za działalność rzecznika interesów klientów, który stanowi pozasądowy system rozstrzygania sporów (_Financial Ombudsman Service_).
Polem poszerzonej odpowiedzialności FCA jest rynek usług _consumer finance_ oraz konkurencja w sektorze finansowym. Dotychczas Financial Services Authority (FSA) był odpowiedzialny za rynek usług bankowych, w tym rachunki bieżące, kredyt konsumencki czy hipoteczny, ale odpowiedzialność za całokształt ochrony konsumenta usług _consumer finance_ – na gruncie Consumer Credit Act z 1974 r. – była podzielona między FSA a Office of Fair Trading (OFT). Od 1 kwietnia 2014 r. FCA, inaczej niż dotąd OFT, będzie miał w dyspozycji mocniejsze narzędzia, np. regulacji zakazu określonych produktów czy ich pewnych cech szkodzących konsumentom.
FCA będzie także miał określone władztwo w dziedzinie konkurencji, będzie mógł regulować konkurencję i stosować rozstrzygnięcia prokonkurencyjne, w szczególności korzystne z perspektywy konsumenta i umacniania pozycji Londynu jako międzynarodowego centrum usług finansowych. Utworzenie nowej struktury organów będzie oznaczać redefinicję kompetencji dotychczasowego urzędu Office of Fair Trading, a także rozwiązanie instytucji nadzorczej: Financial Services Authority.
Model amerykański jest natomiast określany jako pochodny od idei _checks and balances_, oparty na konkurencji regulacyjnej (federacja i stany) oraz zarządzaniu kryzysowym, bazującym w dużej mierze na elementach konfrontacji i walki, a nie współpracy między interesariuszami (_adversarial/veto competition_). Pierwotna idea minimalizacji roli państwa została jednak w dużej mierze – zwłaszcza w przebiegu ostatniego kryzysu – zakwestionowana. Wpływ na organy nadzoru nad rynkiem finansowym (których jest w systemie USA bardzo wiele) ma przede wszystkim parlament (Kongres i Senat) oraz Prezydent USA (są to liczne kompetencje personalne). Także prokuraturę i sądownictwo można w tym modelu traktować jako elementy nadzoru finansowego.
Formalnie organy nadzoru mają charakter administracyjny (np. Securities and Exchange Commission – SEC, Office of the Comptroller of the Currency – OCC – dla banków federalnych, Office of Thrift Supervision – OTS – dla unii kredytowych, Federal Reserve Board – FED – dla grup bankowych, Public Company Accountung Oversight Board – PCAOB i inne, np. Federal Deposit Insurance Corporation – FDIC). Istotną rolę odgrywają także zrzeszenia gospodarcze (Private-Sectors-Watchdogs). Model USA określa się często jako „nadzorowaną samoregulację”, której istotą jest zachowanie optymalnej przejrzystości i integralności rynku oraz ochrona inwestorów.
Najważniejsza jest adekwatna informacja (_market system of disclosure_) oraz czuwanie nad tym, aby nie było oszukańczych, destrukcyjnych dla klimatu zaufania zachowań ze strony instytucji (_ex post auditing_) i uczestników rynku (_ex post penalties_). Zarządzanie kryzysowe stanowi często przesłankę inicjatyw regulacyjnych i przesunięć w obrębie aparatu władzy i grup interesów (np. ustanowienie SEC oraz wprowadzenie podziału na bankowość komercyjną i inwestycyjną po kryzysie 1929 r. czy nowe restrykcyjne normy i standardy dla audytorów lub agencji ratingowych po ostatnim kryzysie _subprime_).
Interesujące jest spojrzenie na modele regulacji rynku finansowego z perspektywy teorii instytucji, nauk politycznych i polityki regulacyjnej. O ile merytorycznie następuje (czy już obecnie ma miejsce) daleko posunięta konwergencja norm i standardów (np. Układ Bazylejski), o tyle w sferze instytucjonalnej (np. modelu nadzoru, rodzajów organów, struktur i kompetencji) można skonstatować dywergencję – ogromne różnice między modelem amerykańskim a europejskim (kontynentalnym). Globalizacja niewiele w tej mierze pomogła.
W tej sytuacji pozornie te same normy, np. normy ostrożnościowe, wymogi kapitałowe czy płynnościowe, są różnie stosowane, niejednolite są metody wyliczania (zwłaszcza biorąc pod uwagę zróżnicowane standardy rachunkowości) różnych składników bazy kapitałowej banków czy innych instytucji finansowych. Oznacza to więc w istocie zawodność państwa (_government failure_), która prowadzi do skrzywiania czy wypaczania konkurencji globalnej i ujawniania się negatywnych cech konkurencji regulacyjnej.Por. _Szok regulacyjny a konkurencyjność i rozwój sektora bankowego_, S. Kasiewicz, L. Kurkliński (red.), Warszawski Instytut Bankowości, Warszawa marzec 2012.
Czy ochrona konsumenta powinna być jednym z zadań nadzoru, jak chciałyby niektóre stowarzyszenia konsumenckie? Powinna to być – ich zdaniem – co najmniej ochrona zbiorowych interesów konsumentów, tzn. nadzór powinien działać w tych sytuacjach, gdy pewne naruszenia często się powtarzają lub ich ciężar gatunkowy dla rynku jest znaczący. Przeciwny pogląd traktuje nadzór jako przede wszystkim lub wyłącznie nadzór ostrożnościowy, a więc nie należy go mieszać z ochroną konsumenta (w wielu krajach, także w Polsce, ochrona zbiorowych interesów konsumentów została powierzona organom antymonopolowym).
Por. A. Admati, M. Hellwig, _The Bankers’ New Clothes: What’s Wrong with Banking and What to Do about It_, Princeton University Press, Princeton 2013.
Por. F.X. Browne, D. Cronin, _Payment Technologies, Financial Innovation and Laissez-faire Banking_, The Cato Journal Vol. 15, No. 1/1995; K. Hon Chu, _Is Free Banking More Prone to Bank Failures than Regulated Banking?_ The Cato Journal Vol. 16, No. 1/1996; K. Schuler, _Notes Issued by Banks – a Step towards Free Banking in the United States_, The Cato Journal Vol. 20, No. 3/2000; J.Ch. Rochet, J. Tirole, _Interbank Lending and Systemic Risk_, Journal of Money, Credit and Banking Vol. 28, No. 4/1996; G. Kaufman, _Bank Failures, Systemic Risk and Bank Regulation_, The Cato Journal Vol. 16, No. 1/1996.
Por. J. H. Binder, _Bankenintervention und Bankenabwicklung in Deutschland: Reformnotwendigkeiten und Grundzüge – eines_ _verbesserten Rechtsrahmens_, Sachverständigenrat zur Begutachtung der Gesamtwirtschaftlichen Entwicklung, Arbeitpapier 05/2009, http://www.sachverstaendigenrat-wirtschaft.de/fileadmin/dateiablage/Arbeitspapiere/Bankenintervention_und_Bankenabwicklung_in_Deutschland.pdf; J. Górka, _Ryzyko w systemie płatniczym_ oraz I. Sroka, _Zarządzanie ryzykiem w izbie rozliczeniowej_, KDPW_CCP Problemy Zarządzania Nr 2/2013, s. 124 i nast.
Por. C. M. Buch, K. Körner, B. Weigert, _Towards Deeper Financial Integration in Europe: What the Banking Union Can Contribute_?, German Council of Economic Experts, Working Paper No. 02/2013, http://www.sachverstaendigenratwirtschaft.de/fileadmin/dateiablage/download/publikationen/Arbeitspapier_02_2013.pdf
Por. K. Pistor, _Host’s Dilemma: Rethinking EU Banking Regulation in Light of the Global Crisis_, ECGI Finance Working Paper No. 286/2010, http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1631940
Por. D. Anginer, A. Demirgüç-Kunt, H. Huizinga, K. Ma, _Good corporate governance is bad for bank capitalisation_, http://www.voxeu.org/article/corporate-governance-and-bank-capitalisation oraz http://ideas.repec.org/p/wbk/wbrwps/6636.html; A.M. Khalid, M.N. Hanif, _Corporate Governance for Banks in Pakistan: Recent Developments and Regional Comparisons_, http://ideas.repec.org/p/pra/mprapa/9255.html; Ch.W. Anderson, T.L. Campbell, _Corporate governance of Japanese banks_, http://people.ku.edu/~cwanders/A%26C_JCF.pdf ; por. też: _Principles of Enhancing Corporate Governance_, Bank of International Settlements, Basle 2010, www.bis.org
Por. Ch. Goodhart, A.K. Kashyap, D.P. Tsomocos, A.P. Vardoulakis, _An Integrated Framework for Analyzing Multiple Financial Regulations_, International Journal of Central Banking Vol. 9, No. 1, January 2013; P.R. Agénor, K. Alper, L. Pereira da Silva, _Capital Regulation, Monetary Policy, and Financial Stability_, International Journal of Central Banking Vol. 9, No. 3, September 2013; M.B. Gordy, E. Lütkebohmert _Granularity Adjustment for Regulatory Capital Assessment_, International Journal of Central Banking Vol. 9, No. 2, June 2013; E.F. Koenig, _Like a Good Neighbor: Monetary Policy, Financial Stability, and the Distribution of Risk_, International Journal of Central Banking Vol. 9, No. 2, June 2013.
Z. Pozsar, _Institutional Cash Pools and the Triffin Dilemma of the U.S. Banking System_, Financial Markets, Institutions & Instruments Vol. 22, No. 5, December 2013; J. Dermine, _Bank Corporate Governance, Beyond the Global Banking Crisis_, Financial Markets, Institutions & Instruments Vol. 22, No. 5, December 2013.
N. Economides, _Network Economics with Application to Finance_, Financial Markets, Institutions & Instruments, Vol. 2, No. 5, December 1993, http://raven.stern.nyu.edu/networks/fmii93.pdf
Por. hasło: _Financialization_, http://en.wikipedia.org/wiki/Financialization, a także: _Financialization and the World Economy_, G.A. Epstein (red.), Edward Elgar Publishing, Cheltenham – Northampton 2005; E. Stockhammer, _Financialization and the Global Economy_, Political Economy Research Institute, University of Massachusetts, Working Papers Series No. 240/2010, http://www.wu.ac.at/vw1/m/mschnetz/pdfs/eueconomics/presentation3_financialization.pdf; T. Palley _Financialization: What It Is and Why It Matters?_, The Levy Economics Institute and Economics for Democratic and Open Societies, Washington D.C. 2007, http://www.levyinstitute.org/pubs/wp_525.pdf
Por. L. Frach, _Finanzmarktregulierung in Deutschland_, Nomos, Baden-Baden 2010; S. Lütz, _Der Staat und die Globalisierung von Finanzmärkten. Regulative Politik in Deutschland,_ _Großbritannien und den USA_, Campus Verlag, Frankfurt/New York 2002, http://www.mpifg.de/pu/mpifg_book/mpifg_bd_43.pdf
Por. T. Christensen, _Agencification and Regulatory Reforms_, Stanford University, 2005; http://soc.kuleuven.be/io/cost/pub/paper/AgencificationRegulatoryReforms_Final21021.pdf; B. Jacobsson, G. Sundström, _Governing State Agencies. Transformations in the Swedish Administrative Model_, ECPR, Pisa 2007, http://www.score.su.se/polopoly_fs/1.26595.1320939800!/20075.pdf; D.P. Moynihand, _Ambiguity in Policy Lessons: The Agencification Experience_, Public Administration Vol. 84, No. 4/2006, http://www.lafollette.wisc.edu/facultystaff/moynihan/PA06Ambiguity.pdf
Por. G. Gilder, _Knowledge and Power. The Information Theory of Capitalism and How It Is Revolutionizing Our World_, Regnery Publishing, Washington D.C. 2013; por. też: _Perspectives in Company Law and Financial Regulation_, Essays in Honor of Eddy Wymeersch, Cambridge University Press, Cambridge 2009.
Nie można jednoznacznie powiedzieć, że lepszy jest model europejski – kontynentalny (gdzie punktem ciężkości są banki uniwersalne) lub amerykański (gdzie punktem ciężkości jest rynek kapitałowy). Kluczowa jest spójność instytucjonalna, polegająca na konstrukcji systemu finansowego oraz jego otoczenia instytucjonalnego. Gdy ten warunek jest spełniony, mogą się ujawniać pozytywne strony obu przeciwstawnych systemów. Por. J.C. Gottwald, _Regulierung der Finanzmärkte in der EU. Möglichkeiten und Grenzen der politischen Gestaltung dynamischer Märkte im europäischen Mehr-Ebenen-System_, Nomos, Baden-Baden 2011; por. też: J.K. Solarz, _Zarządzanie ryzykiem systemu finansowego_, LexisNexis, Warszawa 2008.
Por. N. Rößler, LLM, G. Zeppenfeld, LLM, Germany: German Legislator Decides To Cap Bonuses For Bank Staff – CRD IV Implementation Act Adopted,
http://www.mondaq.com/x/257748/Employee+Benefits+Compensation/German+Le+Gislator+Decides+To+Cap+Bonuses+For+Bank+Staff+CRD+IV+Implementation+Act+Adopted; por. też: W. Szpringer, _Europejskie regulacje bankowe_, Twigger, Warszawa 1997, oraz W. Szpringer, _Polskie regulacje bankowe. Perspektywa europejska_, Difin, Warszawa 2000.
Tamże.
Por. _The Financial Conduct Authority. An Overview_, Allen & Overy, London 2013, www.allenovery.com
Por. A. Busch, _Banking Regulation and Globalization_, Oxford University Press, Oxford–New York 2009; por. też: W. Dolfsma, _Government Failure. Society, Markets and Rules_, Edgar Elgar, Northampton 2013; E. Helleiner, S. Pagliari, H. Zimmermann, _Global Finance in Crisis. The Politics of International Regulatory Change_, Routledge, London 2009.AKTY PRAWNE
Akty prawa polskiego
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz.U. z 2005 r., nr 1, poz. 2 ze zm.)
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (t. jedn. Dz.U. z 2012 r., nr 1376 ze zm.)
Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz o zasadach nadzoru nad tymi systemami (t. jedn. Dz.U. z 2013 r., nr 246, ze zm.)
Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz.U. z 2011 r., nr 199, poz. 1175 ze zm.)
Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (t. jedn. Dz.U z 2012 r., nr 1232 ze zm.)
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t. jedn. Dz. U. z 2010 r., nr 211, poz. 1384 ze zm.)
Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (t. jedn. Dz.U. z 2012 r., nr 1149 ze zm.)
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (Dz.U. z 2005 r., nr 183, poz. 1537 ze zm.)
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t. jedn. Dz.U. z 2013 r., nr 267)
Ustawa z 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz U. z 2011 r. nr 126, poz. 715, nr 165, poz. 984, nr 201, poz. 1181, z 2012 r. poz. 1193)
Ważniejsze akty prawa unijnego
Dyrektywa 98/26/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 1998 r. w sprawie zamknięcia rozliczeń w systemach płatności i rozrachunku papierów wartościowych (Dz.U. UE L 166/45 z 11.6.1998 ze zm.) („SFD”)
Dyrektywa 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniająca dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylająca dyrektywę 97/5/WE (Dz.U. UE L 319/2 z 5.12.2007 ze zm.) („PSD”)
Dyrektywa 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych zmieniająca dyrektywę Rady 85/611/EWG i 93/6/EWG i dyrektywę 2000/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/22/EWG (Dz.U. UE L 145/1 z 30.4.2004 ze zm.) („MiFID”)
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, kontrahentów centralnych i repozytoriów transakcji (Dz.U. UE L 201/1 z 27.7.2012 ze zm.) („EMIR”)
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG, Dz. Urz. UE, L 133/66 z 22.05.2008
W książce omówiono instytucjonalne ograniczenia niestabilności otoczenia przedsiębiorstw na przykładzie regulowania infrastruktury rynku finansowego. W szczególności autor analizuje nową instytucję nadzoru w sektorze finansowym – nadzoru systemowego nad infrastrukturą rynku finansowego w kontekście innych instytucji nadzoru (np. makro- czy mikroostrożnościowego). Autor wychodzi z założenia, że infrastruktura rynku finansowego (systemy płatności, rozliczeń, rozrachunku, krajowe depozyty, repozytoria transakcji, centralni kontrpartnerzy) jest najważniejsza dla redukcji niestabilności w gospodarce, zwłaszcza w kontekście przenikania się sektora finansowego i niefinansowego (_financialization_), generowania innowacji finansowych „obchodzących” regulacje mające na celu łagodzenie ryzyka lub tworzenia instytucji parabankowych wymykających się spod prawa.
Praca skupia się na analizie kierunków regulacji sektora finansowego i formułuje wnioski _de lege ferenda_ – z perspektywy oceny skutków regulacji i ekonomicznej analizy prawa oraz adekwatności regulacji do ograniczania niestabilności w gospodarce i poprawy konkurencyjności dzięki kreowaniu równych reguł gry dla wszystkich podmiotów wykonujących podobne czynności obarczone zbliżonym ryzykiem (funkcjonalne podejście do nadzoru w sektorze finansowym). Z tej perspektywy kategoria nadzoru systemowego może być pomocna również w odniesieniu do sektora _consumer finance_, na którym działają podmioty o różnym statusie prawnym (banki oraz parabanki) – podległe różnym rodzajom regulacji. Wychodząc od pojęcia nadzoru w dorobku prawa publicznego, autor zastanawia się nad instytucjonalizacją nadzoru, który – jak w przypadku nadzoru mikroostrożnościowego nad rynkiem finansowym – w największym stopniu przybliża się do klasycznej definicji tego pojęcia wywodzącego się ze sfery administracji publicznej. W odniesieniu natomiast do dopiero kształtujących się regulacji nadzoru makroostrożnościowego, a zwłaszcza – częściowo krzyżującego się z nim – nadzoru systemowego, mamy do czynienia ze zjawiskami z pogranicza reglamentacji prawnej i nadzoru administracyjnego, a zamiast administracji władczej, operującej w przeważającym stopniu decyzją administracyjną, można zaobserwować cechy administracji niewładczej oraz tzw. administracji świadczącej (niem. _Leistungsverwaltung_), dostarczającej różne usługi podmiotom działającym na rynku, a przede wszystkim bezpieczną i godną zaufania infrastrukturę rynku finansowego.
Autor omawia determinanty i ograniczenia rozwoju rynku finansowego oraz kierunki oceny skutków regulacji rynku finansowego (rozdziały 1 i 2), w dalszym ciągu zastanawia się nad definicją nadzoru, ukształtowaniem instytucji nadzoru mikro- i makroostrożnościowego, nadzoru systemowego nad infrastrukturą rynku finansowego oraz kluczową rolą banków centralnych w tej dziedzinie (rozdziały 3, 4 i 5). Kolejne rozważania dotyczą wpływu nowych technologii na rynek finansowy i nowych zjawisk z tym związanych, takich jak np. płatności internetowe i mobilne, rynki dwu- i wielostronne, sieciowe platformy usługowe, _cloud_ _computing_, _Big Data_, nowe modele e-bankingu bazujące na zarządzaniu wartością klienta (rozdział 6). W polu widzenia są także możliwości odniesienia pojęcia nadzoru do sektora _shadow banking_, a także _consumer finance_ (rozdział 7), który wbrew pozorom podlega licznym regulacjom rynku finansowego i może być inspirującym przykładem funkcjonalnego podejścia do instytucji nadzoru obejmujących różne czynności, narzędzia czy innowacje bez względu na podmioty, które z nich korzystają.ROZDZIAŁ 1
DETERMINANTY I OGRANICZENIA REGULACJI RYNKU FINANSOWEGO
1.1. Bezpieczeństwo a efektywność – główny dylemat regulacji rynku finansowego
W związku z regulacją systemu finansowego w okresie kryzysu powstaje wiele kwestii, które wymagają analizy. Co robić, aby nie przeregulować rynku? Jaki powinien być zakres i poziom norm ostrożnościowych, aby banki i parabanki działały bezpiecznie, a konsumenci nie popadali w pułapkę zadłużenia i aby równocześnie nie wpędzać całych grup wrażliwych konsumentów w objęcia parabanków, co nastąpiło w ostatnim czasie w konsekwencji Bazylei II oraz rekomendacji KNF?.
Czy warto przystąpić do unii bankowej, nie będąc w strefie euro? Jakie powinny być docelowe relacje między nadzorem europejskim a krajowym? Czy nawoływanie do wzmocnienia nadzoru europejskiego nie jest wywołane tylko kryzysem? Czy są obiektywne uzasadnienia? Jakie argumenty za tym przemawiają? Jak zapewnić niezależność nadzoru?
Czy nadzór europejski byłby w stanie monitorować działalność ponad 6000 banków działających w Unii Europejskiej? Czy będzie zdolny adekwatnie reagować na sytuację w poszczególnych krajach członkowskich i zapobiegać efektowi zarażenia – przenoszeniu kryzysów z jednego rynku na inne? Czy na oddaleniu nadzorcy nie ucierpią konsumenci? Czy nie będziemy mieć do czynienia z ratowaniem spółki matki kosztem córek, które działają na rynkach wschodzących?
Czy nadzór zintegrowany się sprawdza, czy może lepiej byłoby wrócić do nadzoru nad poszczególnymi rynkami (bankowym, kapitałowym, ubezpieczeniowym)? Pomysły takie zgłasza się ostatnio również w Polsce. Czy integralność rynków i produktów finansowych istotnie wymaga nadzoru zintegrowanego, czy docenia on specyfikę danego rynku (np. bankowego)? Czy sprawdza się nadzór skonsolidowany nad mieszanymi grupami kapitałowymi (konglomeratami finansowymi)?.
Czy nadal słuszna jest koncepcja banku uniwersalnego? Czy można skutecznie przezwyciężać konflikty interesów w ramach bankowości uniwersalnej? Czy nie należy powrócić do – mającego wiele poważnych uzasadnień – podziału na bankowość komercyjną i inwestycyjną, podobnie jak w ubezpieczeniach wydziela się odrębne podmioty ubezpieczeń na życie i nie na życie? Kryzys finansowy ukazał wiele dróg, które wiążą parabanki z systemem bankowym, a więc mogą mieć one znaczenie dla stabilności finansowej.
Niektórzy autorzy kwestionują _trade-off_ między efektywnością a bezpieczeństwem. Należy maksymalizować obie te wartości. Banki same narażają się na nadmierne ryzyko. Szczególnym zagrożeniem jest brak dostatecznych ograniczeń obciążania ryzykiem środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. Regulacje takie mają kluczowe znaczenie dla zaufania, stabilności systemu finansowego i redukcji ryzyka systemowego. Dopóki bankierzy czerpią korzyści z tej sytuacji, będzie ona destrukcyjna dla gospodarki. Słabości regulacji lub jej nieskuteczne stosowanie pozwalało na rozdęcie ryzyka i prowadziło do kryzysu. Lekcja kryzysu nie została jednak niestety odrobiona.
Kluczowym problemem w regulowaniu sektora finansowego jest permanentna konieczność dokonywania wyboru między efektywnością a bezpieczeństwem, zapobieganiem upadłości instytucji finansowych a promowaniem konkurencji. Optymalny zakres ingerencji wchodzi w materię ekonomii normatywnej, gdzie – jak w innych naukach społecznych – występują subiektywne sądy wartościujące. Ekonomiści reprezentujący nurt tzw. swobodnej bankowości (_free banking_) twierdzą, że banki centralne oraz regulacje bankowe stanowią istotne źródło problemów dotyczących działalności instytucji finansowych.
Systemy płatnicze są jednym z głównych kanałów, którym mogą rozprzestrzeniać się kryzysy finansowe. Ograniczanie ryzyka związanego z systemami płatności nie zawsze wywołuje pozytywne skutki. Nie chodzi tylko o wysokie koszty. Działania minimalizujące ryzyko, wypływające ze zdecentralizowanych transakcji płatniczych, eliminują _de facto_ bardzo istotny element monitoringu systemu bankowego, jakim jest kontrola jednych banków przez drugie. W efekcie system bankowy jako całość może być bardziej narażony na ryzyko.
Co do zasady, łagodzenie hazardu moralnego wymaga podporządkowania banków, a także ich właścicieli i menedżerów, takim samym regułom gry i wymuszeniom efektywnościowym jak podmiotów spoza sektora finansowego. Stanowisko takie znalazło nawet swój wyraz intelektualny w koncepcji _free banking (laissez-faire banking)_. Niektórzy negują faktyczne zagrożenie ryzykiem systemowym i racjonalność stosowanych narzędzi w celu jego ograniczania. Paradoksalnie, regulacje mogą zwiększać zarówno prawdopodobieństwo upadłości instytucji finansowych, jak i ich koszty, a także rozpraszać związane z tym straty na wszystkich podatników.
W przypadku instytucji ważnych systemowo, które są usieciowione – wielostronnie uwikłane w systemy transakcji i rozliczeń – celowe są natomiast pewne odmienności w procedurach upadłościowych, np. dotyczące zasad rozrachunku czy traktowania zabezpieczeń. Unia bankowa jest logicznym dopełnieniem wspólnej waluty i swobody przepływu kapitału. To samo można powiedzieć o wspólnym, europejskim nadzorze nad rynkiem finansowym, wspólnym mechanizmie sanacji i upadłości banków czy wspólnym systemie gwarancji depozytów – te regulacje powinny być oparte na adekwatnym podziale ryzyka, aby zapobiegać hazardowi moralnemu między krajami członkowskimi.
Jednym z głównych celów europejskich regulacji bankowych w ciągu ostatnich lat jest standaryzacja praktyk regulacyjnych i podział kompetencji regulacyjnych w celu minimalizowania obciążeń dla banków. Dotychczas podział ten silnie faworyzował kraj pochodzenia danej instytucji kredytowej – kosztem kraju goszczącego.
Kraj pochodzenia, nie mając jasnej wizji kryzysu w kraju goszczącym, mógł wymuszać przepływy kapitałowe czy praktyki kredytowania niezgodne z interesem kraju goszczącego czy nie brać w pełni pod uwagę stanu konkurencji na rynku kraju goszczącego, na którym działa np. wiele parabanków mogących obchodzić niektóre regulacje. Należy zatem zmierzać w kierunku takiej konstrukcji instytucjonalnej, aby kraj goszczący mógł regulować każdą działalność, która powoduje ryzyko systemowe dla systemu finansowego, bez względu na to, kto i gdzie ją podejmuje.
Banki są adresatem regulacji kapitałowych, chociaż równocześnie w dziedzinie strategii kapitalizacji dysponują pewną sferą uznania. Akcjonariusze czy także inni interesariusze są często silnie zainteresowani maksymalizacją wartości banku, co nie sprzyja presji na kapitalizację. Także perspektywa kryzysu nie jest w tej mierze dostatecznym argumentem. W przypadku kryzysu bank oczekuje wówczas większej pomocy. Ład korporacyjny (_corporate governance_), chociaż kluczowy z perspektywy przejrzystości (_transparency_) i rozliczalności (_accountability_), również nie jest obojętny z tego punktu widzenia. W świetle badań zbyt liczny skład zarządu oraz rozdział funkcji Chief Executive Officer (CEO) i prezesa zarządu (Chairman of the Board) nie sprzyjają racjonalnej kapitalizacji banku.
Korzystna dla stabilności regulacja sektora finansowego ma wiele aspektów: wymogów kapitałowych, płynności, zabezpieczeń, narzędzi czy buforów antycyklicznych (Bazylea III), pomocy publicznej, zastrzyków kapitałowych, w miarę możliwości nieskłaniających uczestników rynku do hazardu moralnego, akceptacji pluralizmu celów polityki pieniężnej banków centralnych, a nie zawężania jej wyłącznie do zwalczania inflacji.
Państwo zapobiega nadmiernej ekspozycji banków na ryzyko bez dostatecznych zabezpieczeń. Samo tworzy lub wspiera odpowiednią infrastrukturę instytucjonalną, np. systemy _corporate governance_ czy różne formy zabezpieczeń (_institutional cash pools_).
Interesujące jest zastosowanie ekonomii sieci do rynku finansowego. Wymogi płynności skłaniają do regulacji wymuszających komplementarność, kompatybilność i szeroką koordynację. Instytucje służące tym celom pozwalają zwiększać liczbę transakcji, ale równocześnie nasilają konkurencję. Konieczne staje się także łagodzenie efektów zewnętrznych sieci.
1.2. Modele regulacji sektora finansowego
Neoliberalizm, globalizacja i deregulacja doprowadziły do kryzysu. Opis i wyjaśnianie przyczyn kryzysu byłby niepełny bez nowych cech, określanych mianem _financialization_: zwiększenia roli rynku finansowego w stosunku do innych rynków, a także roli instrumentów finansowych, które są wszechobecne (wszelkie zbywalne aktywa podlegają przetworzeniu na instrumenty bazowe lub derywaty), rynek finansowy opiera się przede wszystkim na pożyczaniu, a nie na środkach własnych, zwiększa się zasięg i podmiotowa różnorodność instytucji finansowych (także zwykłe firmy z sektorów pozafinansowych działają często w taki sposób, jakby były instytucjami finansowymi i stosują szeroki wybór instrumentów finansowych, stając się _sui generis_ parabankami). Towarzyszy temu oderwanie się świata finansów od realnej gospodarki produkującej dobra lub usługi, fetyszyzacja wartości dla akcjonariuszy (_shareholder value_), a finansiści stają się próżniaczą warstwą spekulantów, niekreującą wartości dodanej dla gospodarki.
W tym kontekście należy wskazać na zmiany strukturalne w administracji publicznej, która w dobie globalizacji musi równocześnie uwzględniać standardy międzynarodowe oraz uwarunkowania krajowe i lokalne. Prowadzi to do decentralizacji i wydzielenia coraz bardziej specjalistycznych i technicznych kwestii – do właściwości agencji o dużym stopniu niezależności od rządu (_independent regulatory commissions_ w USA, o bardzo rozbudowanych kompetencjach legislacyjnych, wykonawczych i orzeczniczych) lub wchodzących formalnie w skład administracji rządowej (Wielka Brytania), która – co do zasady – formułuje politykę wobec sektora finansowego, a agencje zajmują się jej implementacją.
Zjawisko to zwane _agencification_ pozwala wprawdzie na bardziej adekwatną regulację i fachowy nadzór, powoduje jednak znaczne zróżnicowanie implementacji prawa europejskiego w poszczególnych krajach członkowskich i z trudem poddaje się politycznej kontroli rządu i parlamentu pod względem celowości oraz rozliczalności. Na szczeblu europejskim wymogi elastyczności w regulacji bardziej technicznych kwestii znalazły wyraz w odrębnej procedurze uchwalania aktów wykonawczych – tzw. procedurze Lamfalussy’ego.
Można wskazać na tendencję oderwania się od modelu ekonomii podaży, która zmierza do zaprezentowania nowego, liberalnego modelu gospodarczego. Istotą tego modelu jest antynomia: informacja i wiedza po stronie przedsiębiorców _versus_ władza publiczna, która nie zawsze prawidłowo ocenia celowość regulacji, jest bezwładna i nieracjonalna, poddana presji lobbystów, manipuluje rynkiem w drodze udzielania pomocy publicznej, tłumi lub spowalnia wiedzę i innowacje itd.
Na świecie istnieją różne modele regulacji rynków finansowych. W UE można wskazać przede wszystkim na model niemiecki (kontynentalny), cechujący się silną pozycją banków uniwersalnych, niewielką rolą parabanków, bliską współpracą między bankami a przemysłem, uwikłaniami personalnymi w organach kierowniczych czołowych banków i korporacji, a także model brytyjski, w którym punktem ciężkości jest rynek kapitałowy, w bankowości rysuje się podział funkcji banków na komercyjne i inwestycyjne (na wzór amerykański), a oprócz banków działa wiele parabanków i innych instytucji finansowych zbliżonych do banków, funduszy, ubezpieczeń itp.
Model niemiecki często określa się jako stopniowe, „przyrostowe” (_incremental_) dostosowywanie się do zmieniających się realiów rynku, globalizacji, konkurencji tradycyjnych, głównych rynków (Frankfurt, Londyn, Nowy Jork). Cechą tego modelu jest bliska współpraca „banków domowych” (_Hausbank_) z firmami, a w dziedzinie regulacji – sieciowa i w pewnej mierze zinstytucjonalizowana kooperacja państwa (federacji i krajów) z samorządem gospodarczym i kluczowymi interesariuszami (BaFin, Bundesbank) – z silnym wspieraniem interesów krajowego sektora bankowego, którego wyrazem staje się również implementacja dyrektyw UE.
Istotę tego modelu regulacji dostrzega się również w korygowaniu rynku i – zgodnie z ideą ordoliberalizmu – współkształtowaniu jego struktury przez władzę publiczną, w odsuwaniu pewnych zagrożeń w drodze zapobiegania im _ex ante_, a nie tylko w karaniu _ex post_. Dużą rolę w tej mierze odgrywa ścisła współpraca urzędu nadzoru nad rynkiem finansowym (BaFin) z niemieckim bankiem centralnym (Bundesbankiem).
Dotychczas w modelu brytyjskim mieliśmy do czynienia ze zdecydowaną orientacją na mechanizm rynkowy, przy równoczesnym utworzeniu silnego organu nadzoru nad rynkiem finansowym. Organ nadzorczy (Financial Services Authority – FSA) był jednak zobowiązany do działania zgodnie z rynkiem. Nie było zatem jego rolą silna, restrykcyjna regulacja rynku, a raczej karanie zachowań uczestników rynku niezgodnych z normami i standardami lub ochroną konsumenta i dobrymi obyczajami.
W ten sposób chyba można zinterpretować pozorną sprzeczność między orientacją prorynkową Wielkiej Brytanii a istnieniem silnego organu nadzorczego. W porównaniu z modelem niemieckim w Wielkiej Brytanii kluczową rolę w stosunku do FSA odgrywał Minister Skarbu, a nie Bank Anglii. Całokształt tej konstrukcji był podporządkowany zapewnieniu konkurencyjności Londynu jako globalnego centrum finansowego. Dlatego ten model regulacji bywał także określany jako systemowa innowacja.
Ostatnio zaszły jednak pewne zmiany. Dotychczasowy system „trójpodziału władz” w brytyjskim sektorze finansowym między Ministra Skarbu (HM Tresury), Bank Anglii (Bank of England) oraz Urząd Nadzoru nad Rynkiem Finansowym (Financial Services Authority) poddano restrukturyzacji. Po kryzysie z 2007 r. system ten okazał się nie w pełni zdolny do radzenia sobie z problemami. W odpowiedzi na to wyzwanie utworzono 3 nowe organy:
- Komitet Polityki Finansowej (Financial Policy Committee – w obrębie Banku Anglii) – odpowiedzialny za regulację makroostrożnościową,
- Urząd ds. Regulacji Ostrożnościowych (Prudential Regulation Authority) – w formie samodzielnej spółki Banku Anglii, odpowiedzialnej za regulacje mikroostrożnościowe instytucji finansowych (nie tylko banków, ubezpieczeń funduszy i firm inwestycyjnych, lecz także różnego rodzaju pośredników finansowych, instytucji pożyczkowych i innych, zaliczanych do kategorii parabanków), w szczególności obejmujące znaczące ryzyka w ich bilansach, mogące dotknąć indywidualnych inwestorów,
- Urząd ds. Zachowań Rynkowych (Financial Conduct Authority) odpowiedzialny za praktyki rynkowe i ochronę konsumenta.
Firmy podzielono na 4 kategorie: C1, C2, C3 i C4, w zależności od ryzyka, na jakie są narażeni konsumenci i wpływu na integralność danego rynku. Do celów tej ewaluacji stosuje się pewne mierniki wpływu na rynek, liczby obsługiwanych klientów detalicznych itp. Grupa C1 obejmuje banki i ubezpieczenia o wielkiej liczbie klientów detalicznych oraz banki uniwersalne i inwestycyjne o wielkich aktywach klientów i prowadzonych operacjach handlowych. Kategoria C2 obejmuje różne firmy sektora finansowego o dużej liczbie klientów detalicznych oraz większe firmy hurtowych usług finansowych. Grupa C3 dotyczy firm mających klientów detalicznych oraz o znaczącym wpływie na usługi hurtowe. Kategoria C4 obejmuje mniejsze firmy, w tym prawie wszystkich pośredników finansowych.
FCA jest także odpowiedzialny za zwalczanie przestępstw na rynku finansowym, współdziała w tej mierze z innymi właściwymi organami, m.in. z policją w ramach _Financial Crime Information Network_ (FIN-NET). W określonych sytuacjach FCA ma prawo do kontroli aktywów klientów, odpowiada bowiem razem z PRA, za prowadzenie systemu gwarancyjnego _Financial Services Compensation Scheme_ (the FSCS) oraz za działalność rzecznika interesów klientów, który stanowi pozasądowy system rozstrzygania sporów (_Financial Ombudsman Service_).
Polem poszerzonej odpowiedzialności FCA jest rynek usług _consumer finance_ oraz konkurencja w sektorze finansowym. Dotychczas Financial Services Authority (FSA) był odpowiedzialny za rynek usług bankowych, w tym rachunki bieżące, kredyt konsumencki czy hipoteczny, ale odpowiedzialność za całokształt ochrony konsumenta usług _consumer finance_ – na gruncie Consumer Credit Act z 1974 r. – była podzielona między FSA a Office of Fair Trading (OFT). Od 1 kwietnia 2014 r. FCA, inaczej niż dotąd OFT, będzie miał w dyspozycji mocniejsze narzędzia, np. regulacji zakazu określonych produktów czy ich pewnych cech szkodzących konsumentom.
FCA będzie także miał określone władztwo w dziedzinie konkurencji, będzie mógł regulować konkurencję i stosować rozstrzygnięcia prokonkurencyjne, w szczególności korzystne z perspektywy konsumenta i umacniania pozycji Londynu jako międzynarodowego centrum usług finansowych. Utworzenie nowej struktury organów będzie oznaczać redefinicję kompetencji dotychczasowego urzędu Office of Fair Trading, a także rozwiązanie instytucji nadzorczej: Financial Services Authority.
Model amerykański jest natomiast określany jako pochodny od idei _checks and balances_, oparty na konkurencji regulacyjnej (federacja i stany) oraz zarządzaniu kryzysowym, bazującym w dużej mierze na elementach konfrontacji i walki, a nie współpracy między interesariuszami (_adversarial/veto competition_). Pierwotna idea minimalizacji roli państwa została jednak w dużej mierze – zwłaszcza w przebiegu ostatniego kryzysu – zakwestionowana. Wpływ na organy nadzoru nad rynkiem finansowym (których jest w systemie USA bardzo wiele) ma przede wszystkim parlament (Kongres i Senat) oraz Prezydent USA (są to liczne kompetencje personalne). Także prokuraturę i sądownictwo można w tym modelu traktować jako elementy nadzoru finansowego.
Formalnie organy nadzoru mają charakter administracyjny (np. Securities and Exchange Commission – SEC, Office of the Comptroller of the Currency – OCC – dla banków federalnych, Office of Thrift Supervision – OTS – dla unii kredytowych, Federal Reserve Board – FED – dla grup bankowych, Public Company Accountung Oversight Board – PCAOB i inne, np. Federal Deposit Insurance Corporation – FDIC). Istotną rolę odgrywają także zrzeszenia gospodarcze (Private-Sectors-Watchdogs). Model USA określa się często jako „nadzorowaną samoregulację”, której istotą jest zachowanie optymalnej przejrzystości i integralności rynku oraz ochrona inwestorów.
Najważniejsza jest adekwatna informacja (_market system of disclosure_) oraz czuwanie nad tym, aby nie było oszukańczych, destrukcyjnych dla klimatu zaufania zachowań ze strony instytucji (_ex post auditing_) i uczestników rynku (_ex post penalties_). Zarządzanie kryzysowe stanowi często przesłankę inicjatyw regulacyjnych i przesunięć w obrębie aparatu władzy i grup interesów (np. ustanowienie SEC oraz wprowadzenie podziału na bankowość komercyjną i inwestycyjną po kryzysie 1929 r. czy nowe restrykcyjne normy i standardy dla audytorów lub agencji ratingowych po ostatnim kryzysie _subprime_).
Interesujące jest spojrzenie na modele regulacji rynku finansowego z perspektywy teorii instytucji, nauk politycznych i polityki regulacyjnej. O ile merytorycznie następuje (czy już obecnie ma miejsce) daleko posunięta konwergencja norm i standardów (np. Układ Bazylejski), o tyle w sferze instytucjonalnej (np. modelu nadzoru, rodzajów organów, struktur i kompetencji) można skonstatować dywergencję – ogromne różnice między modelem amerykańskim a europejskim (kontynentalnym). Globalizacja niewiele w tej mierze pomogła.
W tej sytuacji pozornie te same normy, np. normy ostrożnościowe, wymogi kapitałowe czy płynnościowe, są różnie stosowane, niejednolite są metody wyliczania (zwłaszcza biorąc pod uwagę zróżnicowane standardy rachunkowości) różnych składników bazy kapitałowej banków czy innych instytucji finansowych. Oznacza to więc w istocie zawodność państwa (_government failure_), która prowadzi do skrzywiania czy wypaczania konkurencji globalnej i ujawniania się negatywnych cech konkurencji regulacyjnej.Por. _Szok regulacyjny a konkurencyjność i rozwój sektora bankowego_, S. Kasiewicz, L. Kurkliński (red.), Warszawski Instytut Bankowości, Warszawa marzec 2012.
Czy ochrona konsumenta powinna być jednym z zadań nadzoru, jak chciałyby niektóre stowarzyszenia konsumenckie? Powinna to być – ich zdaniem – co najmniej ochrona zbiorowych interesów konsumentów, tzn. nadzór powinien działać w tych sytuacjach, gdy pewne naruszenia często się powtarzają lub ich ciężar gatunkowy dla rynku jest znaczący. Przeciwny pogląd traktuje nadzór jako przede wszystkim lub wyłącznie nadzór ostrożnościowy, a więc nie należy go mieszać z ochroną konsumenta (w wielu krajach, także w Polsce, ochrona zbiorowych interesów konsumentów została powierzona organom antymonopolowym).
Por. A. Admati, M. Hellwig, _The Bankers’ New Clothes: What’s Wrong with Banking and What to Do about It_, Princeton University Press, Princeton 2013.
Por. F.X. Browne, D. Cronin, _Payment Technologies, Financial Innovation and Laissez-faire Banking_, The Cato Journal Vol. 15, No. 1/1995; K. Hon Chu, _Is Free Banking More Prone to Bank Failures than Regulated Banking?_ The Cato Journal Vol. 16, No. 1/1996; K. Schuler, _Notes Issued by Banks – a Step towards Free Banking in the United States_, The Cato Journal Vol. 20, No. 3/2000; J.Ch. Rochet, J. Tirole, _Interbank Lending and Systemic Risk_, Journal of Money, Credit and Banking Vol. 28, No. 4/1996; G. Kaufman, _Bank Failures, Systemic Risk and Bank Regulation_, The Cato Journal Vol. 16, No. 1/1996.
Por. J. H. Binder, _Bankenintervention und Bankenabwicklung in Deutschland: Reformnotwendigkeiten und Grundzüge – eines_ _verbesserten Rechtsrahmens_, Sachverständigenrat zur Begutachtung der Gesamtwirtschaftlichen Entwicklung, Arbeitpapier 05/2009, http://www.sachverstaendigenrat-wirtschaft.de/fileadmin/dateiablage/Arbeitspapiere/Bankenintervention_und_Bankenabwicklung_in_Deutschland.pdf; J. Górka, _Ryzyko w systemie płatniczym_ oraz I. Sroka, _Zarządzanie ryzykiem w izbie rozliczeniowej_, KDPW_CCP Problemy Zarządzania Nr 2/2013, s. 124 i nast.
Por. C. M. Buch, K. Körner, B. Weigert, _Towards Deeper Financial Integration in Europe: What the Banking Union Can Contribute_?, German Council of Economic Experts, Working Paper No. 02/2013, http://www.sachverstaendigenratwirtschaft.de/fileadmin/dateiablage/download/publikationen/Arbeitspapier_02_2013.pdf
Por. K. Pistor, _Host’s Dilemma: Rethinking EU Banking Regulation in Light of the Global Crisis_, ECGI Finance Working Paper No. 286/2010, http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1631940
Por. D. Anginer, A. Demirgüç-Kunt, H. Huizinga, K. Ma, _Good corporate governance is bad for bank capitalisation_, http://www.voxeu.org/article/corporate-governance-and-bank-capitalisation oraz http://ideas.repec.org/p/wbk/wbrwps/6636.html; A.M. Khalid, M.N. Hanif, _Corporate Governance for Banks in Pakistan: Recent Developments and Regional Comparisons_, http://ideas.repec.org/p/pra/mprapa/9255.html; Ch.W. Anderson, T.L. Campbell, _Corporate governance of Japanese banks_, http://people.ku.edu/~cwanders/A%26C_JCF.pdf ; por. też: _Principles of Enhancing Corporate Governance_, Bank of International Settlements, Basle 2010, www.bis.org
Por. Ch. Goodhart, A.K. Kashyap, D.P. Tsomocos, A.P. Vardoulakis, _An Integrated Framework for Analyzing Multiple Financial Regulations_, International Journal of Central Banking Vol. 9, No. 1, January 2013; P.R. Agénor, K. Alper, L. Pereira da Silva, _Capital Regulation, Monetary Policy, and Financial Stability_, International Journal of Central Banking Vol. 9, No. 3, September 2013; M.B. Gordy, E. Lütkebohmert _Granularity Adjustment for Regulatory Capital Assessment_, International Journal of Central Banking Vol. 9, No. 2, June 2013; E.F. Koenig, _Like a Good Neighbor: Monetary Policy, Financial Stability, and the Distribution of Risk_, International Journal of Central Banking Vol. 9, No. 2, June 2013.
Z. Pozsar, _Institutional Cash Pools and the Triffin Dilemma of the U.S. Banking System_, Financial Markets, Institutions & Instruments Vol. 22, No. 5, December 2013; J. Dermine, _Bank Corporate Governance, Beyond the Global Banking Crisis_, Financial Markets, Institutions & Instruments Vol. 22, No. 5, December 2013.
N. Economides, _Network Economics with Application to Finance_, Financial Markets, Institutions & Instruments, Vol. 2, No. 5, December 1993, http://raven.stern.nyu.edu/networks/fmii93.pdf
Por. hasło: _Financialization_, http://en.wikipedia.org/wiki/Financialization, a także: _Financialization and the World Economy_, G.A. Epstein (red.), Edward Elgar Publishing, Cheltenham – Northampton 2005; E. Stockhammer, _Financialization and the Global Economy_, Political Economy Research Institute, University of Massachusetts, Working Papers Series No. 240/2010, http://www.wu.ac.at/vw1/m/mschnetz/pdfs/eueconomics/presentation3_financialization.pdf; T. Palley _Financialization: What It Is and Why It Matters?_, The Levy Economics Institute and Economics for Democratic and Open Societies, Washington D.C. 2007, http://www.levyinstitute.org/pubs/wp_525.pdf
Por. L. Frach, _Finanzmarktregulierung in Deutschland_, Nomos, Baden-Baden 2010; S. Lütz, _Der Staat und die Globalisierung von Finanzmärkten. Regulative Politik in Deutschland,_ _Großbritannien und den USA_, Campus Verlag, Frankfurt/New York 2002, http://www.mpifg.de/pu/mpifg_book/mpifg_bd_43.pdf
Por. T. Christensen, _Agencification and Regulatory Reforms_, Stanford University, 2005; http://soc.kuleuven.be/io/cost/pub/paper/AgencificationRegulatoryReforms_Final21021.pdf; B. Jacobsson, G. Sundström, _Governing State Agencies. Transformations in the Swedish Administrative Model_, ECPR, Pisa 2007, http://www.score.su.se/polopoly_fs/1.26595.1320939800!/20075.pdf; D.P. Moynihand, _Ambiguity in Policy Lessons: The Agencification Experience_, Public Administration Vol. 84, No. 4/2006, http://www.lafollette.wisc.edu/facultystaff/moynihan/PA06Ambiguity.pdf
Por. G. Gilder, _Knowledge and Power. The Information Theory of Capitalism and How It Is Revolutionizing Our World_, Regnery Publishing, Washington D.C. 2013; por. też: _Perspectives in Company Law and Financial Regulation_, Essays in Honor of Eddy Wymeersch, Cambridge University Press, Cambridge 2009.
Nie można jednoznacznie powiedzieć, że lepszy jest model europejski – kontynentalny (gdzie punktem ciężkości są banki uniwersalne) lub amerykański (gdzie punktem ciężkości jest rynek kapitałowy). Kluczowa jest spójność instytucjonalna, polegająca na konstrukcji systemu finansowego oraz jego otoczenia instytucjonalnego. Gdy ten warunek jest spełniony, mogą się ujawniać pozytywne strony obu przeciwstawnych systemów. Por. J.C. Gottwald, _Regulierung der Finanzmärkte in der EU. Möglichkeiten und Grenzen der politischen Gestaltung dynamischer Märkte im europäischen Mehr-Ebenen-System_, Nomos, Baden-Baden 2011; por. też: J.K. Solarz, _Zarządzanie ryzykiem systemu finansowego_, LexisNexis, Warszawa 2008.
Por. N. Rößler, LLM, G. Zeppenfeld, LLM, Germany: German Legislator Decides To Cap Bonuses For Bank Staff – CRD IV Implementation Act Adopted,
http://www.mondaq.com/x/257748/Employee+Benefits+Compensation/German+Le+Gislator+Decides+To+Cap+Bonuses+For+Bank+Staff+CRD+IV+Implementation+Act+Adopted; por. też: W. Szpringer, _Europejskie regulacje bankowe_, Twigger, Warszawa 1997, oraz W. Szpringer, _Polskie regulacje bankowe. Perspektywa europejska_, Difin, Warszawa 2000.
Tamże.
Por. _The Financial Conduct Authority. An Overview_, Allen & Overy, London 2013, www.allenovery.com
Por. A. Busch, _Banking Regulation and Globalization_, Oxford University Press, Oxford–New York 2009; por. też: W. Dolfsma, _Government Failure. Society, Markets and Rules_, Edgar Elgar, Northampton 2013; E. Helleiner, S. Pagliari, H. Zimmermann, _Global Finance in Crisis. The Politics of International Regulatory Change_, Routledge, London 2009.AKTY PRAWNE
Akty prawa polskiego
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz.U. z 2005 r., nr 1, poz. 2 ze zm.)
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (t. jedn. Dz.U. z 2012 r., nr 1376 ze zm.)
Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz o zasadach nadzoru nad tymi systemami (t. jedn. Dz.U. z 2013 r., nr 246, ze zm.)
Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz.U. z 2011 r., nr 199, poz. 1175 ze zm.)
Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych (t. jedn. Dz.U z 2012 r., nr 1232 ze zm.)
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t. jedn. Dz. U. z 2010 r., nr 211, poz. 1384 ze zm.)
Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (t. jedn. Dz.U. z 2012 r., nr 1149 ze zm.)
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (Dz.U. z 2005 r., nr 183, poz. 1537 ze zm.)
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t. jedn. Dz.U. z 2013 r., nr 267)
Ustawa z 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz U. z 2011 r. nr 126, poz. 715, nr 165, poz. 984, nr 201, poz. 1181, z 2012 r. poz. 1193)
Ważniejsze akty prawa unijnego
Dyrektywa 98/26/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 1998 r. w sprawie zamknięcia rozliczeń w systemach płatności i rozrachunku papierów wartościowych (Dz.U. UE L 166/45 z 11.6.1998 ze zm.) („SFD”)
Dyrektywa 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniająca dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylająca dyrektywę 97/5/WE (Dz.U. UE L 319/2 z 5.12.2007 ze zm.) („PSD”)
Dyrektywa 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych zmieniająca dyrektywę Rady 85/611/EWG i 93/6/EWG i dyrektywę 2000/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/22/EWG (Dz.U. UE L 145/1 z 30.4.2004 ze zm.) („MiFID”)
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, kontrahentów centralnych i repozytoriów transakcji (Dz.U. UE L 201/1 z 27.7.2012 ze zm.) („EMIR”)
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG, Dz. Urz. UE, L 133/66 z 22.05.2008
więcej..
