Jak radzić sobie z POChP - ebook

1 WPROWADZENIE

Co oznacza skrót POChP

Potocznie w odniesieniu do chorób, których nazwy są złożone z kilku słów, często używa się skrótów tych nazw. Wszyscy wiedzą, co oznacza AIDS – skrót angielskiej nazwy choroby będącej plagą XX wieku.

Pełna nazwa choroby określanej jako POChP (czytaj: „peochape”) brzmi „przewlekła obturacyjna choroba płuc”. W nazwie tej jedno słowo – obturacja – jest mało znane. Obturacja znaczy zwężenie. Zwężenie oskrzeli i rozedma powodują duszność. Nazwę tę wprowadzono do medycyny stosunkowo niedawno, bo dopiero w 1964 roku. POChP nie jest jednak nowo odkrytą chorobą. Nazwą tą określa się patologię łączącą objawy dwu znanych już od ponad 100 lat chorób – przewlekłego zapalenia oskrzeli i rozedmy płuc. Udział tych dwu chorób u konkretnego chorego jest różny, ale u każdego choroba powoduje trwałe utrudnienia oddychania dające się łatwo potwierdzić badaniem sprawności płuc, czyli badaniem spirometrycznym.

Pierwszym i trwającym przez cały czas choroby objawem POChP jest przewlekły kaszel. Przewlekły, czyli trwający ponad dwa tygodnie kaszel może być objawem przewlekłego zapalenia oskrzeli (PZO). U chorego na przewlekłe zapalenie oskrzeli kaszel trwa długo. W pierwszych latach choroby około miesiąca, zwykle jesienią lub zimą. Później kaszel utrwala się i występuje każdego dnia, najczęściej w godzinach porannych. Przewlekłe zapalenie oskrzeli rozpoznaje się, jeśli kaszel trwa przynajmniej 3 miesiące w każdym z dwóch kolejnych lat.

Drugi, znacznie groźniejszy objaw pojawia się po 10–20 latach trwania choroby. Tym objawem jest duszność, często określana przez chorych jako brak tchu, zatykanie w piersiach, niemożność nabrania głęboko powietrza.

Duszność jest objawem towarzyszącym wielu chorobom. U chorego na POChP jest jednak bardzo charakterystyczna. Występuje podczas wysiłku fizycznego i zazwyczaj ustępuje po jego zaprzestaniu.

Tak więc chory na POChP to chory, który od lat przewlekle kaszle i może odczuwać mniejszą lub większą duszność podczas wysiłku, a w badaniu spirometrycznym stwierdza się u niego cechy obturacji oskrzeli.

Jak wspomniałem, nazwa POChP powstała w 1964 roku w wyniku poszukiwania kompromisu między przodującymi na świecie w tym okresie szkołami medycznymi w dziedzinie chorób płuc – brytyjską i amerykańską. W Wielkiej Brytanii po II wojnie światowej bardzo wielu chorych miało opisane wyżej objawy. Było to spowodowane bardzo dużym rozpowszechnieniem palenia papierosów – paliło wtedy około 80% mężczyzn. Drugim czynnikiem sprzyjającym chorobie było duże zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego przez zakłady przemysłowe i setki tysięcy prywatnych domów, które opalano i w których używano do gotowania zasiarczonego węgla. Dodatkowym niekorzystnym czynnikiem był zmienny, wilgotny klimat.

U takich chorych lekarze brytyjscy tradycyjnie rozpoznawali przewlekłe zapalenie oskrzeli i traktowali, z uwagi na jego wielkie rozpowszechnienie, jako chorobę narodową. W 1962 roku specjaliści chorób płuc ze Stanów Zjednoczonych zaprosili profesora Charlesa Fletchera z Uniwersytetu w Londynie, specjalistę w dziedzinie przewlekłego zapalenia płuc, aby wygłosił serię wykładów o tej chorobie w największych ośrodkach medycznych USA. Jeden z wykładów odbył się w Chicago. Wśród słuchaczy był młody pneumonolog (specjalista chorób płuc) dr Beniamin Burrows. Słuchając wykładu Fletchera, Burrows odniósł wrażenie, że on i jego koledzy leczą wielu chorych o bardzo podobnych objawach, ale uważają, że chorzy ci chorują na rozedmę płuc.

Po posiedzeniu Burrows podzielił się swymi spostrzeżeniami z Fletcherem. Obaj postanowili dokładnie opisać cechy choroby u 100 mieszkańców Londynu, u których rozpoznano przewlekłe zapalenie oskrzeli, i u 100 mieszkańców Chicago, u których rozpoznano rozedmę. Po dwu latach ukazała się publikacja pod tytułem Brytyjskie przewlekłe zapalenie oskrzeli i amerykańska rozedma – badanie porównawcze. Wnioski z tej pracy były jednoznaczne. Objawy choroby były w obydwu zbadanych grupach jednakowe, chorzy różnili się tylko nazwą choroby.

Sytuacja była delikatna. Którą nazwę przyjąć, aby nie urazić jednej ze stron? Burrows okazał się nie tylko dobrym lekarzem, ale i znakomitym dyplomatą. Zaproponował nową nazwę: przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). W nowej nazwie mieszczą się obydwie choroby: przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedma, a także jest zawarta najważniejsza cecha choroby – obturacja (zwężenie) oskrzeli, czyli trwałe utrudnienie oddychania. Stopniowo nazwa ta rozpowszechniła się na całym świecie.

Płuca, jak każdy organ człowieka, się starzeją. Starzenie objawia się cechami starczej rozedmy płuc, ale ta niewielka rozedma nie utrudnia oddychania, a więc nie spełnia kryterium rozpoznania POChP. Są też ludzie, którzy z powodu palenia papierosów lub pracy w środowisku o dużym zanieczyszczeniu powietrza pyłami mają przewlekły kaszel i chorują na przewlekłe zapalenie oskrzeli, ale w stopniu nieutrudniającym oddychania. Oni także nie spełniają kryterium rozpoznania POChP.

Rozpoznać POChP można tylko u chorego, który ma przewlekły kaszel, a w późniejszym okresie choroby także duszność, i u którego badanie spirometryczne potwierdza trwałą obturację oskrzeli.

POChP jest poważną, długotrwałą, postępującą i w końcu śmiertelną chorobą. W następnych rozdziałach opiszę cechy choroby i to, jak ją rozpoznać. Poradnik zawiera też rady, jak należy postępować, by zmniejszyć objawy choroby, zahamować jej postęp i jak najlepiej żyć pomimo choroby.