Jak zatrzymać czas - ebook

Wstęp

Często myślę o tym, co usłyszałem od Hendricha przed ponad stu laty w jego nowojorskim apartamencie.

— Pierwsza zasada mówi, że się nie zakochujesz — rzekł. — Są również inne zasady, ale ta jest nadrzędna. Żadnego zakochiwania się. Żadnego trwania w miłości. Ani marzenia o niej. Jeśli weźmiesz to sobie do serca, będziesz miał się dobrze.

Przez spirale dymu unoszącego się z jego cygara wpatrywałem się w Central Park usłany drzewami, które powyrywał huragan.

— Wątpię, żebym kiedykolwiek znowu się zakochał — odparłem.

Hendrich uśmiechnął się tak, jak mógłby to uczynić sam diabeł.

— I dobrze. Wolno ci, oczywiście, rozkoszować się jedzeniem i muzyką, jak również szampanem i rzadkimi słonecznymi październikowymi popołudniami. Możesz kochać widok wodospadów i zapach starych książek, ale miłość do ludzi jest niedozwolona. Słuchasz mnie? Nie przywiązuj się do ludzi, a gdy już będziesz ich spotykać, staraj się czuć do nich tak niewiele, jak to tylko możliwe. W przeciwnym razie zaczniesz powoli tracić rozum…

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książkiCZĘŚĆ PIERWSZA

Życie pośród jętek

Jestem stary.

To najważniejsza rzecz, jaką powinieneś wiedzieć. Jest to zarazem coś, w co trudno ci będzie uwierzyć. Gdybyś mnie ujrzał, pewnie pomyślałbyś, że mam około czterdziestu lat, ale byłbyś w wielkim błędzie.

Jestem stary w taki sposób, w jaki stare jest drzewo, małż jadalny czy renesansowy obraz.

Aby ci to uzmysłowić: urodziłem się ponad czterysta lat temu, trzeciego marca 1581 roku, w pokoju rodziców znajdującym się na trzecim piętrze małego francuskiego zamku, który był moim domem. Jak na tę porę roku musiał być wtedy ciepły dzień, ponieważ moja matka poprosiła bonę o otwarcie wszystkich okien.

— Bóg się do ciebie uśmiechnął — powiedziała matka. Chociaż myślę, że mogła dodać, iż — o ile On istnieje — ów uśmiech musiał być od tamtego momentu naznaczony grymasem.

Matka zmarła już bardzo dawno temu. Natomiast ja wciąż żyję.

Widzisz, jestem dotknięty pewną przypadłością.

Przez pewien czas uważałem to za chorobę, ale nie jest to chyba właściwe określenie. Choroba sugeruje dolegliwości i wyniszczanie ciała. Lepiej więc powiedzieć, że cierpię na pewną przypadłość. Rzadką, lecz nie wyjątkową. Taką, o której nikt nie wie, dopóki go ona nie dotknie.

Jej opis nie znajduje się w żadnym czasopiśmie medycznym. Nie ma ona również oficjalnej nazwy. Jedną nadał jej pewien szanowany lekarz w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku. Nazywał ją anagerią, ale z przyczyn, które staną się wkrótce jasne, owa przypadłość nigdy nie była powszechnie znana.

Przypadłość ta rozwija się w okresie dojrzewania. A potem, no cóż, dzieje się niewiele. Początkowo „cierpiący” na anagerię nie zauważa, że go ona dotknęła. W końcu codziennie ludzie budzą się i widzą w lustrze tę samą twarz, którą widzieli w nim wcześniej. Ludzie nie zmieniają się w bardzo dostrzegalny sposób z dnia na dzień, z tygodnia na tydzień, nawet z miesiąca na miesiąc.

Ale z upływem czasu, w urodziny lub podczas innych corocznych spotkań, inni ludzie zaczynają zauważać, że się nie starzejesz.

Prawda jednak jest taka, że dotknięci tą przypadłością nie przestali się starzeć. Oni starzeją się dokładnie tak samo jak inni, tyle że o wiele wolniej. Prędkość starzenia się wśród osób z anagerią odznacza się niewielkimi wahaniami, ale zwykle jest mniej więcej piętnaście razy mniejsza niż u reszty osób. Czasami jeden rok dla nich oznacza trzynaście albo czternaście lat dla innych ludzi, lecz w moim wypadku wynosi on mniej więcej piętnaście lat.

Nie jesteśmy więc nieśmiertelni. Nasze umysły i ciała nie są w stanie zastoju. Chodzi tylko o to, że zgodnie z najnowszymi, ciągle zmieniającymi się trendami naukowymi różne aspekty naszego procesu starzenia się — degeneracja molekularna, wytwarzanie wzajemnych połączeń pomiędzy komórkami w tkankach, mutacje na poziomie komórkowym i molekularnym (w tym najbardziej znaczące na poziomie DNA komórkowego) — zachodzą w innych ramach czasowych.

Moje włosy siwieją. Mogę wyłysieć. Prawdopodobne jest wystąpienie u mnie osteoporozy i głuchota. Moje oczy są tak samo narażone na starcze przytępienie wzroku. W końcu utracę masę mięśniową i mobilność.

Osobliwością związaną z anagerią jest podwyższony poziom odporności i ochrona przed wieloma (nie wszystkimi) infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi, ale ostatecznie nawet ta cecha zaczyna zanikać. Nie chcę zanudzać cię naukowym żargonem, ale wygląda na to, że nasz szpik kostny wytwarza więcej krwiotwórczych komórek macierzystych. To one odpowiadają za powstawanie białych krwinek w kwiecie wieku. Ale trzeba pamiętać, że nie chroni nas to przed urazami czy niedożywieniem oraz że nie trwa to wiecznie.

Nie myśl więc o mnie jak o seksownym wampirze, który utknął na wieczność w szczytowym stanie męskości. Chociaż muszę powiedzieć, że mógłbyś tak się właśnie czuć, gdyby różnica w twoim wyglądzie pomiędzy śmiercią Napoleona a lądowaniem pierwszego człowieka na Księżycu sugerowała upływ zaledwie dziesięciu lat.

Jedną z przyczyn, dla których ludzie o nas nie wiedzą, jest to, że nie są gotowi uwierzyć w nasze istnienie.

Ludzie po prostu z reguły nie akceptują faktów, które nie pasują do ich światopoglądu. Można więc z łatwością powiedzieć: — Mam czterysta trzydzieści dziewięć lat. — Ale zwykle usłyszy się na to odpowiedź w stylu: — Czyś ty oszalał? — Alternatywną odpowiedzią może być śmierć.

Innym powodem, dla którego ludzie nie wiedzą o naszym istnieniu, jest to, że chroni nas pewna organizacja. Każdy, kto odkryje naszą tajemnicę i w nią uwierzy, uczyni swoje krótkie życie jeszcze krótszym. Niebezpieczeństwo zagraża nam więc nie tylko ze strony zwykłych ludzi.

Pochodzi ono również z naszych kręgów.

Sri Lanka, trzy tygodnie wcześniej

Chandrika Seneviratne leżała w cieniu pod drzewem, około stu metrów od świątyni. Mrówki wędrowały po jej pomarszczonej twarzy. Miała zamknięte oczy. Usłyszałem szelest liści, a gdy podniosłem wzrok, ujrzałem małpę wpatrującą się we mnie z wyrzutem w oczach.

Spytałem kierowcę autorikszy o małpę, wskazując identyczną jak ta widziana w świątyni. Powiedział mi, że ów czerwono-brązowy gatunek z niemal bezwłosą twarzą to rilawa1.

— Bardzo zagrożona — stwierdził. — Pozostało ich niewiele. To ich miejsce.

Małpa wyskoczyła jak z procy, po czym zniknęła wśród liści.

Ująłem dłoń kobiety. Była zimna. Oszacowałem, że leży tu niezauważona przez prawie cały dzień. Zacząłem płakać, wciąż trzymając jej dłoń. Trudno było mi zapanować nad emocjami. Wzbierały we mnie fale żalu, ulgi, smutku i strachu. Byłem smutny, ponieważ Chandriki nie było już tutaj i nie mogła odpowiedzieć na moje pytania. Czułem równocześnie ulgę, że nie musiałem jej zabijać. Wiedziałem bowiem, że śmierć Chandriki była nieunikniona.

Ulga przerodziła się w coś więcej. Czy to przez stres, słońce, czy może zjedzone na śniadanie jajko sadzone zacząłem wymiotować. Był to moment, w którym stało się to dla mnie jasne. Nie mogę już dłużej tego robić.

W świątyni nie było recepcji z telefonem, więc zaczekałem, aż wrócę do swojego pokoju hotelowego w starym forcie w miasteczku Galle. Tam, zanim zatelefonowałem do Hendricha, skryłem się wewnątrz moskitiery, gdzie lepiłem się od upału i wpatrywałem w jałowo powolny wentylator na suficie.

— Zrobiłeś, co trzeba? — spytał.

— Tak — odparłem, tylko połowicznie wyznając prawdę. W końcu rezultat był wszystkim, o co chodziło. — Nie żyje. — Potem zapytałem o to co zawsze. — Znalazłeś ją?

— Nie — padła ta sama odpowiedź co zawsze. — Nie znalazłem. Jeszcze nie.

Jeszcze. To słowo może więzić cię w pułapce przez całe dekady.

Tym razem jednak kierowało mną nowe przekonanie.

— A teraz, Hendrichu, mam do ciebie prośbę. Chcę normalnego życia. Nie chcę już się tym zajmować.

Westchnął znużony.

— Muszę się z tobą zobaczyć. Minęło tyle czasu.

Los Angeles, dwa tygodnie wcześniej

Hendrich wrócił do Los Angeles. Nie mieszkał w tym mieście od lat dwudziestych XIX wieku, zakładał więc, że będzie to względnie bezpieczne, ponieważ nie powinien pozostawać przy życiu już nikt, kto pamiętałby go z poprzedniego pobytu. Miał okazały dom w ­Brentwood, który służył jako kwatera Stowarzyszenia Albatrosów. Brentwood było dla niego idealnym miejscem. Spowity wonią pelargonii teren pełen wielkich domów skrytych za wysokimi ogrodzeniami, murami i żywopłotami, którego ulice były wolne od pieszych, a wszystko, nawet drzewa, wyglądało tak idealnie, że wydawało się wręcz sterylne.

Widok Hendricha, siedzącego na leżaku obok basenu z laptopem na kolanach, nieco mnie zszokował. Zwykle wyglądał tak samo jak przy poprzednim spotkaniu, ale tym razem nie mogłem nie zauważyć zmiany. Wyglądał młodziej. Nadal staro i artretycznie, ale lepiej niż przez całe ostatnie stulecie.

— Witaj, Hendrichu — powiedziałem. — Dobrze wyglądasz.

Kiwnął głową, jakby nie było to dla niego nic nowego.

— Botoks. I podniesienie brwi.

Wcale nie żartował. W tym życiu był emerytowanym chirurgiem plastycznym. Jego zmyślona przeszłość opierała się na rzekomych przenosinach z Miami do Los Angeles po przejściu na emeryturę. W ten sposób mógł uniknąć problemu, jaki stanowił brak jakichkolwiek byłych klientów z tej okolicy. Tym razem nazywał się Harry Silverman. (Silverman. Nie podoba ci się? Brzmi jak podstarzały superbohater. Którym w pewnym sensie jestem).

Usiadłem na wolnym leżaku. Pokojówka Rosella przyszła z dwoma smoothie w kolorach zachodzącego słońca. Zwróciłem uwagę na jego dłonie. Wyglądały staro. Pełne plam wątrobowych, z obwisłą skórą i żyłami w kolorze indygo. Twarzą łatwiej skłamać niż dłońmi.

— Rokitnik. Istny szał, a smakuje jak gówno. Musisz spróbować.

Zadziwiające w Hendrichu było to, że wydawał się ponadczasowy. Jak sądzę, zawsze mu to wychodziło. Z pewnością było tak od lat dziewięćdziesiątych XIX wieku. Kiedy całe stulecia temu sprzedawał tulipany, prawdopodobnie było tak samo. Dziwne. On, starszy od któregokolwiek z nas, zawsze odnajdywał się w teraźniejszości, niezależnie od tego, w jakiej żył epoce.

— Rzecz w tym — powiedział — że w Kalifornii jedynym sposobem na pokazanie, że się starzejesz, jest wyglądanie, jakbyś młodniał. Jeśli po czterdziestce jesteś w stanie zmarszczyć czoło, ludzie stają się bardzo podejrzliwi.

Powiedział mi, że przez ostatnie kilka lat przebywał w Santa Barbara, ale trochę się znudził.

— Santa Barbara jest przyjemna. To niebo, tylko z nieco większym ruchem ulicznym. Lecz w niebie nic się nie dzieje. Miałem posiadłość na wzgórzach i co wieczór piłem lokalne wino. Mimo to wariowałem i ciągle dopadały mnie ataki paniki. Żyję od ponad siedmiu stuleci, a nigdy wcześniej nie przytrafił mi się choćby jeden taki atak. Byłem świadkiem wojen oraz rewolucji i wszystko było w porządku. Ale dotarłem do Santa Barbara i dopiero tam zacząłem budzić się w mojej wygodnej willi z rozdygotanym sercem i poczuciem, że jestem więźniem we własnym ciele. Los Angeles to jednak coś zupełnie innego. Mogę ci zdradzić, że to miasto mnie uspokoiło…

— Spokój. To musi być miłe.

Przez chwilę mi się przyglądał, jakbym był dziełem sztuki z ukrytym przesłaniem.

— Co z tobą, Tom? Stęskniłeś się za mną?

— Coś w tym stylu.

— W czym rzecz? Czy na Islandii było tak źle?

Zanim wyznaczono mi zadanie na Sri Lance, mieszkałem na Islandii przez osiem lat.

— Było samotnie.

— Sądziłem, że po czasie spędzonym w Toronto prag­niesz samotności. Mówiłeś przecież, że prawdziwa samotność polega na życiu pośród innych ludzi. A poza tym my właśnie tym jesteśmy, Tom. Samotnikami.

Nabrałem powietrza, jakby kolejne zdanie było przeszkodą, pod którą miałbym przepłynąć.

— Nie chcę już taki być. Chcę odejść.

Nie doczekałem się żadnej reakcji. Nawet nie mrugnął okiem. Spojrzałem na jego sękate dłonie i spuchnięte kłykcie.

— Nie ma czegoś takiego jak odejście, Tom, i dobrze o tym wiesz. Jesteś albatrosem, a nie jętką.

Idea kryjąca się za tymi nazwami była prosta: w dawnych czasach albatrosy uważano za stworzenia długowieczne. W rzeczywistości dożywają one jednak sześćdziesięciu lat, co stanowi znacznie krótszy czas niż choćby u rekinów polarnych, które mogą żyć i czterysta lat, czy małża jadalnego nazwanego przez naukowców Ming z racji tego, że narodził się on w czasach dynastii Ming, czyli ponad pięć stuleci temu. W każdym razie byliśmy albatrosami. W skrócie albami. Wszystkich pozostałych ludzi na ziemi sklasyfikowano jako jętki. Nazwano ich tak przez analogię do krótko żyjących owadów wodnych, których cykl życia zamyka się w jednym dniu lub, w wypadku pewnego podgatunku, w zaledwie pięciu minutach.

Hendrich nigdy nie mówił o zwykłych ludziach, określając ich inaczej niż jętkami. Zacząłem postrzegać jego terminologię — terminologię, która się we mnie zakorzeniła — jako coraz bardziej niedorzeczną.

Albatrosy. Jętki. Cały ten brak powagi.

Jak na swój wiek i inteligencję Hendrich był niedojrzały. Pozostawał dzieckiem. Bardzo starożytnym dzieckiem.

To był przygnębiający aspekt poznawania innych alb. Zdawałeś sobie sprawę, że nie byliśmy wyjątkowi. Nie byliśmy superbohaterami. Byliśmy po prostu starzy. I w takich wypadkach jak Hendricha nie miało znaczenia, ile lat, dziesięcioleci czy stuleci minęło, ponieważ zawsze żyliśmy w ramach ograniczeń swoich osobowości. Nie mogły tego zmienić czas ani miejsce. Nikt nie ucieknie przed sobą samym.

— Jeśli mam być szczery, uważam, że nie okazujesz mi należytego szacunku — powiedział do mnie. — W końcu wiele mi zawdzięczasz.

— Doceniam wszystko, co dla mnie zrobiłeś… — Zawahałem się. Co on właściwie dla mnie zrobił? Nigdy nie spełnił przecież swoich obietnic.

— Tom, czy zdajesz sobie sprawę, jak wygląda współczesny świat? Nie jest już tak jak dawniej. Nie możesz po prostu przeprowadzić się i dodać swojego nazwiska do ksiąg parafialnych. Czy wiesz, jak wiele musiałem zapłacić, by zapewnić bezpieczeństwo tobie i innym członkom stowarzyszenia?

— W takim razie zaoszczędzę ci dalszych wydatków.

— Zawsze wyrażałem się jasno: mamy tu ruch jednokierunkowy.

— Wiem, że jest on jednokierunkowy, i nie proszę o zawrócenie.

Pociągnął łyk przez słomkę i skrzywił się na smak smoothie.

— Jak to w życiu, prawda? Posłuchaj, chłopcze…

— Jestem gotów zaryzykować.

— Podjąłeś decyzję. To był twój wybór, by spotkać się z doktorem Hutchinsonem.

— Nigdy bym tego nie zrobił, gdybym wiedział, co się stanie.

Nakreślił kilka okręgów słomką, po czym odstawił szklankę na stojący obok niego mały stolik, aby zażyć suplement z glukozaminą mający przynieść mu ulgę w artretyzmie.

— W takim razie powinienem cię zabić. — Roześmiał się skrzekliwie, co miało sugerować, że żartował. Ale to nie był żart. Oczywiste było, że mówił poważnie. — Zawrę z tobą pewien układ, kompromis. Dam ci każde życie, jakiego pragniesz, jakiekolwiek by ono było, ale co osiem lat, tak jak dotychczas, będę do ciebie dzwonił. Zanim wybierzesz dla siebie nową tożsamość, będę prosił cię o wykonanie pewnego zadania.

Oczywiście, nie po raz pierwszy słyszałem te słowa: „Każde życie, jakiego pragniesz” — ale tak naprawdę nigdy tego nie oznaczały. Normalnie przedstawiłby kilka propozycji, a ja wybrałbym jedną z nich. Moja odpowiedź również była mu dobrze znana.

— Masz o niej jakieś wieści? — było to pytanie, które zadawałem mu już wcześniej setki razy, ale które nigdy nie brzmiało równie żałośnie i rozpaczliwie.

— Nie — odparł, uprzednio spoglądając na swój napój.

Zauważyłem, że odpowiedział nieco szybciej, niż to miał w zwyczaju.

— Hendrich?

— Nie. Nic nie wiem. Mamy jednak niezwykłą skuteczność w odnajdywaniu ludzi. Tylko w zeszłym roku ponad siedemdziesiąt osób. A pamiętasz, jak było, gdy zaczynaliśmy? Jeśli rok był dobry, udawało się nam znaleźć pięć osób. Jeśli nadal chcesz ją odnaleźć, musiałbyś być szaleńcem, odchodząc właśnie teraz.

Usłyszałem dobiegające od strony basenu ciche pluś­nięcie. Wstałem, podszedłem do jego brzegu i zobaczyłem małą mysz rozpaczliwie pływającą tuż obok filtra wody. Ukląkłem i wydostałem stworzenie z basenu. Mysz natychmiast ruszyła w stronę doskonale utrzymanego trawnika.

Miał mnie w garści i doskonale o tym wiedział. Nie było szansy, żebym wyszedł z tego cało. A nawet gdybym ją miał, to i tak łatwiej było zostać. Wiązał się z tym komfort — zupełnie jak z ubezpieczeniem.

— Każde życie, jakiego pragnę?

— Każde życie, jakiego pragniesz.

Jestem niemal pewien, że Hendrich, będąc sobą, zakładał, iż zażądam czegoś ekstrawaganckiego i kosztownego. Że mogę chcieć mieszkać na jachcie na Wybrzeżu Amalfitańskim lub w penthousie w Dubaju. Ale już wcześ­niej to sobie przemyślałem i wiedziałem, co powiedzieć.

— Chcę wrócić do Londynu.

— Londyn? Przecież wiesz, że prawdopodobnie jej tam nie ma.

— Wiem. Po prostu chcę tam wrócić i znowu poczuć się jak w domu. I chcę być nauczycielem. Chcę uczyć historii.

Zaśmiał się.

— Nauczyciel historii. Taki jak w liceum? W Anglii mówią na to „szkoła średnia”. Ale, tak, nauczyciel his­torii w liceum. Myślę, że to może być dobre zajęcie.

Hendrich uśmiechnął się i spojrzał na mnie lekko zdezorientowany, zupełnie jakbym zamówił kurczaka zamiast homara.

— Tak, to idealne. Cóż, musimy tylko załatwić kilka spraw na miejscu i…

Podczas gdy Hendrich mówił dalej, ja obserwowałem, jak mysz znika pod żywopłotem. Pędząc w ciemność. W kierunku wolności.

Londyn, obecnie

Londyn. Pierwszy tydzień mojego nowego życia.

Gabinet dyrektora Oakfield School.

Staram się wydawać normalny. Jest to coraz większe wyzwanie. Przeszłość próbuje się przebić.

Nie.

Ona już się przebiła. Zawsze tu była. Pomieszczenie pachnie kawą rozpuszczalną, środkiem dezynfekującym i akrylowym dywanem, ale jest tu też plakat z wizerunkiem Szekspira.

To jego najpopularniejszy portret. Cofnięta linia włosów, blada skóra, puste oczy narkomana. Portret, który zupełnie nie oddaje wyglądu Szekspira.

Skupiam się na dyrektorce Daphne Bello. Nosi pomarańczowe kolczyki w kształcie obręczy. Pośród jej czarnych włosów tkwią już pojedyncze białe. Uśmiecha się do mnie. To nerwowy uśmiech. Taki, którym nie może cię obdarzyć osoba przed czterdziestką. Uśmiech, który zawiera w sobie jednocześnie smutek, wyzwanie i radość.

— Pracuję tu od dłuższego czasu.

— Naprawdę? — pytam.

Gdzieś na zewnątrz dźwięk syreny policyjnej oddala się, by zamilknąć.

— Czas — mówi — jest dosyć dziwnym pojęciem, nieprawdaż?

Delikatnie trzyma za brzeg jednorazowy kubek z kawą, po czym stawia go obok komputera.

— Najdziwniejszą, jaką znam — zgadzam się.

Lubię Daphne. Podoba mi się ta rozmowa kwalifikacyjna. Podoba mi się powrót tutaj, do Londynu, do Tower Hamlets2. Podoba mi się również rozmowa w sprawie zwyczajnej pracy. Cóż, wspaniale jest czuć się przez chwilę zwyczajnie.

— Uczę już od trzech dekad, z czego dwie w tej szkole. Cóż za przygnębiająca myśl. Wszystkie te lata. Jestem już taka stara — wzdycha, wciąż się uśmiechając.

Zawsze mnie śmieszy, gdy ludzie tak mówią.

— A nie wyglądasz — jest w takich sytuacjach zwyczajową odpowiedzią, więc to właśnie mówię.

— Ale z ciebie czaruś! Za to są dodatkowe punkty! — wybucha nagle śmiechem, który narasta przez dwie oktawy.

Wyobrażam sobie ten śmiech jako egzotycznego ptaka pochodzącego z Saint Lucia (skąd wywodził się jej ojciec), wylatującego w widoczne za oknem szare niebo.

— Och, jak dobrze byłoby być tak młodym jak ty — chichocze.

— Czterdzieści jeden lat to już nie młodość — stwierdzam, podkreślając niedorzeczną liczbę.

Czterdzieści jeden. Czterdzieści jeden. Tyle właśnie teraz mam.

— Trzymasz się bardzo dobrze.

— Właśnie wróciłem z wakacji. Może w tym rzecz.

— Z jakiegoś miłego miejsca?

— Ze Sri Lanki. I tak, było tam miło. Karmiłem żółwie morskie…

— Żółwie?

— Tak.

Spoglądam przez okno i patrzę na kobietę z hałaśliwą gromadką dzieci w wieku szkolnym, ubranych w jednakowe mundurki i bawiących się na boisku. Kobieta zatrzymuje się, odwraca w moim kierunku. Widzę jej twarz, gdy wypowiada niemożliwe do usłyszenia dla mnie słowa. Nosi okulary, ubrana jest w dżinsy oraz długi sweter, który delikatnie łopocze na wietrze. Zakłada włosy za ucho. Teraz śmieje się z czegoś, co powiedział jeden z uczniów. Śmiech rozświetla jej twarz, a ja momentalnie zostaję przez nią zahipnotyzowany.

— Ach — mówi Daphne, widząc moje skrępowanie w momencie, gdy zauważa, gdzie powędrował mój wzrok — to Camille, nasza nauczycielka francuskiego. Nie ma drugiej takiej. Dzieci ją ubóstwiają. Zawsze zabiera je na dwór, by prowadzić swego rodzaju… lekcje francuskiego na świeżym powietrzu. Taki typ nauczania.

— Domyślam się, że wykonujecie tu kawał dobrej roboty — mówię, starając się sprowadzić rozmowę na właściwe tory.

— Próbuję. Jak my wszyscy. Choć czasami jest to batalia z góry skazana na porażkę. To jedno mnie martwi w twojej aplikacji. Masz niesamowite referencje. Osobiście je wszystkie sprawdziłam…

Czuję ulgę. Nie dlatego, że sprawdziła referencje, ale dlatego, że ktoś odebrał telefony od niej i odpisał na e-maile.

— …ale to nie jest wiejski ogólniak w Suffolk. To Londyn. To Tower Hamlets.

— Dzieci to nadal dzieci.

— I to świetne dzieci. Ale z zupełnie innego środowiska. Nie miały tych samych przywilejów, co twoi poprzedni podopieczni. Obawiam się, że zwykłeś wieść raczej skryte życie.

— Mogłabyś się zdziwić.

— I wielu tutejszym uczniom ciężko jest mierzyć się z teraźniejszością, nie mówiąc już o historii. Oni dbają o świat wokół. Ich zaangażowanie jest kluczowe. Co zrobisz, żeby historia stała się dla nich żywa?

Nie mogło paść łatwiejsze dla mnie pytanie.

— Historia nie jest czymś, co trzeba ożywiać. Ona jest żywa. My jesteśmy historią. Nie tworzą jej politycy, królowie czy królowe. Wszyscy jesteśmy historią. Ona jest wszystkim. Jest tym kubkiem kawy. Opowiadając uczniom o zwyczajnej kawie, możesz wyjaśnić im wiele na temat historii kapitalizmu, imperiów czy niewolnictwa. Ogrom nędzy i krwi, którą przelano, abyśmy mogli usiąść tutaj i wypić kawę z papierowych kubków, jest niewyobrażalny.

— Właśnie zniechęciłeś mnie do tego napoju.

— Och, wybacz. Chodzi mi tylko o to, że historia jest wszędzie. Rzecz w tym, by uzmysłowić to innym. Pozwala ci zrozumieć to miejsce.

— W porządku.

— Historia to ludzie. Wszyscy ją kochają.

Daphne patrzy na mnie z niedowierzaniem, odchyla twarz do tyłu, a jej brwi wędrują coraz wyżej.

— Jesteś tego pewien?

Kiwam lekko głową.

— To właśnie historia sprawia, że zdają sobie sprawę, iż wszystko, co mówią, robią i widzą, jest tylko tym, co mówią, robią i widzą z powodu dawnych wydarzeń. Z powodu Szekspira. Z powodu każdego człowieka, który kiedykolwiek żył.

Zerkam przez okno. Jesteśmy na trzecim piętrze i mamy niezły widok, nawet w szarej londyńskiej mżawce. Widzę stary georgiański budynek, który w przeszłości wielokrotnie mijałem.

— To miejsce, dokładnie tam. Budynek z tymi kominami. Kiedyś mieścił się tam przytułek. A dalej — wskazuję na kolejny, niższy, ceglany budynek — była stara rzeźnia. Dawniej zabierano z niej stare kości i przerabiano je na porcelanę. Jeśli byśmy cofnęli się w czasie o dwieście lat, z jednej strony usłyszelibyśmy lament uznanych za szalonych przedstawicieli społeczeństwa, a z drugiej dźwięki wydawane przez bydło…

Jeśli, jeśli, jeśli.

Wskazuję na pokryte łupkową dachówką tarasowe dachy widniejące na wschodzie.

— A tam, w piekarni przy Old Ford Road, Sylvia ­Pankhurst spotykała się z sufrażystkami ze wschodniego Londynu. Miały wielki, wymalowany złotymi literami znak z napisem: „GŁOS DLA KOBIET”, którego nie można było przeoczyć, jeśli akurat znajdowałeś się niedaleko dawnej fabryki zapałek.

Daphne coś zapisuje.

— Widzę, że umiesz także grać. Gitara, fortepian i skrzypce.

I lutnia. — Nie dodaję. — I mandolina. I cytra. I fletnia.

— Tak.

— Wpędzisz Martina w kompleksy.

— Martina?

— Naszego nauczyciela muzyki. Beznadziejnego. On naprawdę jest beznadziejny. Ledwo radzi sobie z trójkątem, a uważa, że jest gwiazdą rocka. Biedny Martin.

— Cóż, kocham muzykę. Uwielbiam grać. Ale trudno byłoby mi uczyć muzyki. Nigdy nie potrafiłem też o niej mówić.

— W przeciwieństwie do historii?

— W przeciwieństwie do historii.

— Wydaje się, że jesteś na bieżąco z programem nauczania.

— Tak — kłamię bez mrugnięcia okiem. — Oczywiście.

— I wciąż jesteś po młodszej stronie mocy.

Wzruszam ramionami i robię prawdopodobnie taką minę, jaką właśnie sam miałeś zamiar zrobić.

— Mam pięćdziesiąt sześć lat, więc uwierz mi, gdy mówię, że czterdziestojednolatek jest wciąż młody.

Pięćdziesiąt sześć to młodość.

Tak jak i osiemdziesiąt osiem.

Sto trzydzieści to młodość.

— Cóż, ja jestem z tych starych czterdziestojednolatków.

Uśmiecha się do mnie. Pstryka długopisem. Potem ponownie pstryka. Każde pstryknięcie jest chwilą. Pierwsze pstryknięcie, pauza między nim a kolejnym pstryknięciem. Im dłużej żyjesz, tym robi się to trudniejsze. Chwytanie ich. Każdej małej chwili, gdy ta przychodzi. Życie w czymś innym niż przeszłość czy przyszłość. Bycie tu i teraz.

Emily Dickinson powiedziała, że wieczność jest złożona z wielu teraz. Ale jak żyjesz w teraz, w którym właśnie jesteś? Jak zatrzymujesz duchy wszystkich innych teraz przed dostaniem się do tego obecnego? Jak, w skrócie, żyjesz?

Odpływam.

Ostatnio często się to zdarza. Słyszałem o tym. Mówiły mi o tym inne alby. Osiągasz optymalny punkt swojego życia, po którym natłok myśli robi się zbyt duży. Wspomnienia pękają. Bóle głowy się potęgują. Dzisiejszy nie jest tak dotkliwy, lecz mi towarzyszy.

Staram się skoncentrować. Próbuję trzymać się tego drugiego teraz, obecnego kilka sekund temu, kiedy cieszyłem się z rozmowy. Korzystałem z poczucia względnej zwyczajności. Albo jej iluzji.

Nie ma zwyczajności.

Nie dla mnie.

Próbuję się skupić. Patrzę na Daphne, gdy ta potrząsa głową i śmieje się, ale teraz robi to cicho. Śmieszy ją coś, czego nie ujawnia. Coś smutnego. Czuję, że bije to z jej szklistych oczu.

— Dobrze, Tom. Muszę przyznać, że zaimponowałeś mi zarówno ty, jak i twoja aplikacja.

Tom.

Tom Hazard.

Moje nazwisko — to prawdziwe — brzmiało Estienne Thomas Ambroise Christophe Hazard. Taki był punkt startowy. Od tego czasu miałem wiele, wiele nazwisk i wiele, wiele osobowości. Ale po pierwszym przyjeździe do Anglii szybko pozbyłem się ozdobników i stałem się po prostu Tomem Hazardem.

Teraz, gdy ponownie używam tego imienia i nazwiska, czuję się, jakbym wrócił. Rezonuje ono echem w mojej głowie. Tom. Tom. Tom. Tom.

— Zaznaczyłeś wszystkie pola w kwestionariuszu. Choć gdybyś tego nie zrobił, i tak dostałbyś tę pracę.

— Och, doprawdy? Dlaczego?

Jej brwi wędrują ku górze.

— Jesteś jedynym kandydatem!

Na te słowa oboje przez chwilę się śmiejemy.

Śmiech zamiera jednak szybciej niż jętka.

Dzieje się tak za sprawą kolejnych jej słów.

— Mieszkam przy Chapel Street. Jestem ciekawa, czy wiesz cokolwiek na temat tego miejsca?

Oczywiście, wiem, o co jej chodzi, lecz to pytanie otrzeźwia mnie niczym powiew lodowatego wiatru. Ból w głowie pulsuje z większą mocą. Wyobrażam sobie pękające w piekarniku jabłko. Nie powinienem był tu wracać. Nigdy nie powinienem prosić Hendricha, żeby to się stało. Myślę o Rose, o ostatnim razie, kiedy ją widziałem, i tych rozszerzonych rozpaczą oczach.

— Chapel Street. Sam nie wiem. Nie, obawiam się, że nic nie przychodzi mi do głowy.

— To nic, nie przejmuj się. — Bierze łyczek kawy.

Spoglądam na podobiznę Szekspira. Wygląda, jakby przypatrywał mi się niczym stary przyjaciel. Pod obrazem znajduje się cytat.

Wiemy, kim jesteśmy, lecz nie wiemy, kim stać się możemy.

— Mam co do ciebie przeczucie, Tom. A trzeba wierzyć swoim przeczuciom, prawda?

— Tak przypuszczam — odpowiadam, choć sam przeczuciom nigdy nie wierzyłem.

Moja rozmówczyni się uśmiecha.

Odwzajemniam uśmiech.

Wstaję i kieruję się do drzwi.

— Do zobaczenia we wrześniu.

— Ha! Wrzesień. Wrzesień. Szybko zleci. Czas, sam widzisz. To jeszcze jedna sprawa związana ze starzeniem się. Czas przyspiesza.

— Chciałbym — szepczę.

Ona mnie jednak nie słyszy, ponieważ zadaje mi kolejne pytanie:

— Masz dzieci?

— Proszę?

— Dzieci sprawiają, że życie biegnie szybciej. Mam trójkę. Najstarsza ma dwadzieścia dwa lata i w tym roku kończy studia. Jeszcze wczoraj bawiła się klockami Lego, a dzisiaj kompletuje klucze do własnego mieszkania. Dwadzieścia dwa lata w mgnieniu oka. Masz więc dzieci?

Moja dłoń zaciska się mocniej na klamce. To też chwila. A w jej środku boleśnie ożywa tysiąc innych momentów.

— Nie — odpowiadam, ponieważ łatwiej jest powiedzieć to niż prawdę. — Nie mam dzieci.

Wydaje się, że przez krótką chwilę czuje się trochę niezręcznie. Myślę, że ma zamiar skomentować moje słowa, ale zamiast tego mówi:

— Do zobaczenia, panie Hazard.

Wychodzę na korytarz, który pachnie tym samym środkiem dezynfekującym. Dwóch stojących na nim nastolatków opiera się o ścianę, wpatrując się w telefony z pobożnością starego księdza czytającego modlitewnik. Odwracam się, by zobaczyć, jak Daphne patrzy w ekran komputera.

— Tak. Do zobaczenia.

Kiedy wychodzę z biura Daphne Bello i opuszczam teren szkoły, znajduję się zarówno w XXI, jak i XVII wieku.

Przechodzę piechotą około półtora kilometra ku Chapel Street. Zmierzam ulicami stanowiącymi ciąg sklepów, chodników, przystanków autobusowych, betonowych latarni ulicznych i mało entuzjastycznych graffiti. Jestem niemal w transie. Ulice wydają mi się zbyt szerokie. Kiedy docieram na Chapel Street, odkrywam to, co od początku wiedziałem: nie ma już domów, które tu niegdyś stały. Zastąpiono je budynkami z końca XIX wieku — wysokimi, zbudowanymi z czerwonej cegły i tak ascetycznymi jak czas, w którym powstały.

W rogu, gdzie kiedyś stał mały opuszczony kościół, a ja spotkałem stróża, teraz jest KFC. Czerwony plastik rwący niczym rana. Idę z zamkniętymi oczami wzdłuż ulicy, starając się wyczuć, gdzie pierwotnie stał dom, a następnie zatrzymuję się po przejściu około dwudziestu kroków. Otwieram oczy, by ujrzeć dom bliźniak niemający żadnego fizycznego powiązania z budynkiem, który stał w tym samym miejscu przed wiekami. Pozbawione tabliczki drzwi są teraz nowocześnie niebieskie. Okno ukazuje salon wraz ze znajdującym się weń telewizorem. Ktoś gra na nim w grę wideo. Na ekranie odbiornika eksploduje obcy.

Ból głowy uderza kolejną falą, a ja czuję się tak słabo, że muszę się cofnąć. Zupełnie jakby przeszłość była w stanie rozrzedzać powietrze lub wpływać na prawa grawitacji. Opieram się lekko o samochód, ale to wystarcza, by włączyć alarm.

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki

------------------------------------------------------------------------

1 Rilawa — używana w Tajlandii nazwa makaka rozczochranego. (Wszystkie przypisy pochodzą od tłumacza).

2 Tower Hamlets — mowa o London Borough of Tower Hamlets, jednej z dzielnic Londynu.