Jesteśmy jedną wielką rodziną - ebook

Kilka słów od Autorki

Ta książka jest częścią całej serii podobnych książeczek, pomagających żyć, wspierających życie, a także zdrowie od najmłodszych lat. Do tego trzeba edukacji, nowej edukacji, świadomej edukacji. Ale zacząć trzeba od siebie, a więc Twojej edukacji: nauczyć się _jak czego do czego używać_, INSTRUKCJI OBSŁUGI SAMEGO SIEBIE, dla dorosłego życia, społeczeństwa, narodu i świata.

Zastanawiałam się, czy stworzyć jedną grubą książkę, czy po prostu serial, dla każdego. Dostosowany do indywidualnych potrzeb, w każdym wieku. Dlatego powstaje ich wiele. Możesz przeczytać pojedynczą z tych książeczek lub wszystkie. Bo to jednak całość: _sztuki życia w świecie_.

Każda książka buduje, wspiera w rozwoju. Pozwala Ci żyć bardziej świadomie. A z tego wyciągasz korzyści nie tylko dla siebie, ale i innych. Możesz sięgnąć po każdy numer, niezależnie od kolejności, a potem zacząć drugi — poprzedni lub następny. I wrócić lub iść dalej. Dzięki temu pomożesz sobie: wzbogacić swoje życie o inne wartości i możliwości, koloryt czy dźwięki. I zobaczysz cel, który Cię prowadzi. I zaczniesz go realizować. Swój własny, indywidualny i niepowtarzalny. Tak jak niepowtarzalni są ludzie.

Wybór należy do Ciebie.

SERIA SKŁADA SIĘ DOTYCHCZAS Z NASTĘPUJĄCYCH KSIĄŻECZEK:

— Wychowanie do zdrowia w rodzinie, szkole i świecie

— Być w zgodzie ze sobą, innymi i światem

— Szkoła życia

— Szkoła emocji

— Świadome rodzicielstwo

— Jak się uczyć?

— Jesteśmy jedną wielką rodziną

— Dziecko jest mądrzejsze niż myślisz

— Słowo jako energia

— Być kobietą

Każda książka zawiera serię ćwiczeń pozwalających na poznawanie siebie, zarówno przy użyciu wyobraźni jak i intuicji oraz wewnętrznych obrazów. Ćwiczenia pokazują jedynie drogi i dostarczają sugestii jak pracować ze sobą. Nie nakazują poprawnych lub nie wskazują wadliwych odpowiedzi.

_Jest tylko jedyna droga — własna. Jakkolwiek czujesz i myślisz, tylko Twoja droga jest właściwa. Tylko Ty możesz ją tworzyć. Słuchaj uważnie, co dzieje się wewnątrz Ciebie i wybieraj ćwiczenia, które oferują Ci najlepszą drogę wyrażania Twych wewnętrznych przeżyć._

Przedstawione ćwiczenia staną się początkiem niekończącego się procesu rozwoju i wzrostu, początkiem wyrażania radości i twórczych pomysłów, jak również znalezieniem schronienia w przypadku kryzysu.

Pozwól swoim obrazom i wewnętrznemu głosowi prowadzić Cię do odkrycia i wyrażenia tego wszystkiego, co jest tak piękne i niepowtarzalne w Tobie.

Każdy z tomików tego cyklu tworzy całość, jak również wszystkie razem tworzą całość. Każdy tom można czytać w dowolnym czasie. Jest to tak jak poznawanie rośliny od łodyżki lub płatków kwiatu — nie ma to zupełnie znaczenia dla zbadania całości.

WPROWADZENIE przybliża opisane zagadnienia od strony teorii oraz praktyki. Książka jest bowiem praktyczna. Nie wystarczy ją przeczytać, gdyż zrozumienie (świadomość) polega na doświadczeniu, a więc zrobieniu poszczególnych zadań/ćwiczeń i wyciągnięciu z nich konkretnych wniosków, zgodnie z zasadą, którą przytaczam poniżej:

Jeśli mi powiesz — _zapomnę_

Jeśli mi pokażesz — _zapamiętam_

Jeśli mnie włączysz — _ZROZUMIEM_.

Książka, jak wszystkie moje pozostałe i następne — prezentuje zagadnienia wychowania i samowychowania (edukacji siebie), dokonując syntezy podejść: medycznego, filozoficznego, psychologicznego i pedagogicznego (zwanego holistycznym, całościowym), wkraczając też w sferę duchowości człowieka, jako najwyższy poziom jego rozwoju. Jest podwójnie unikalna — z jednej strony poprzez ogląd przez pryzmat _psychosyntezy_ (psychologii całego człowieka)_;_ z drugiej — oparcie jej na wieloletnich i gruntownych osobistych doświadczeniach i ich syntezy.

Książka — jak i inne mojego autorstwa stanowi PORADNIK EDUKACJI SIEBIE. Jest pewnego rodzaju INSTRUKCJĄ OBSŁUGI KAŻDEGO CZŁOWIEKA, inaczej można coś w nim uszkodzić lub zniszczyć.

Książka zawiera wiele w miarę krótkich rozdziałów, pisanych dosyć luźno, ponieważ jej celem jest „odżywianie” Czytelnika treścią, którą zawiera. Dlatego też nie jest zbyt gruba, aby za jednym razem mieć do „strawienia” odpowiednią ilość pokarmu, aby nie przedobrzyć. Po jakimś czasie można sięgnąć po kolejną książkę o podobnej tematyce, gdyż poznawanie siebie jest nieustającym procesem, którego nie można zakończyć, chociażby z tego powodu, że nigdy się nie nudzi. Dzięki poznawaniu siebie odkrywamy coś nowego, co nas posuwa do przodu, dając radość, pogodę ducha i wiele jeszcze innych przymiotów, które stają się odtąd naszym udziałem.

Dlatego też tej książki nie można „połknąć” jednym haustem, gdyż — tak jak przy jedzeniu można się zadławić. Tego rodzaju jednorazowe połknięcie może też spowodować „niestrawność” — jak każdy posiłek niewłaściwie spożyty. Książkę należy jak pokarm „przeżuwać” powoli, z zastanowieniem. Z tego powodu ma więc większe odstępy między niektórymi akapitami oraz przestrzenie na odpowiedzi na pytania. Zawiera również pewne ważne przesłania — dla zwrócenia szczególnej uwagi na ich znaczenie — one bowiem _coś znaczą._ Gdy nie zastosować się do nich — znaczą „ślady” w organizmie, mające w przyszłości swe fizyczne konsekwencje (np. zalążki chorób psychosomatycznych).

Ze względu na to, że celem książki jest włączenie (świadomość) Czytelnika, dlatego też zawiera wiele ćwiczeń/zadań do własnego wykonania, dla zrozumienia siebie i motywów swego działania i ewentualnie skorygowanie ich, gdy zachodzi taka potrzeba. Celem ich bowiem jest z_rozumieć siebie_, a tym samym lepiej dziecko, zgodnie z fundamentalną zasadą psychosyntezy, która wyjątkowo trafnie oddaje skutki w wielu wymiarach: fizyczne, psychiczne i społeczne, gdy nie zadba się o przyczyny. Brzmi ona następująco:

„_gdy coś przychodzi na czas — jest to edukacja; gdy za późno — to terapia”._

Możemy bowiem ignorować wiele spraw, odrzucać, uważać za nieistniejące, a nawet wyśmiewać i deprecjonować, co nie zwalnia nas od konsekwencji, a więc skutków zaniechania we własnym życiu i najbliższych.

Książeczki te zostały napisane zgodnie z zasadami psychosyntezy, jak też wyrażają moje podejście całościowe (holistyczne) do wspierania (promocji) zdrowia, czego wyrazem jest w odpowiednim momencie rozpoczęta edukacja.

Dr Ewa Danuta BiałekWprowadzenie

Dzieciństwo i dojrzewanie są okresami krytycznymi dla tworzenia się podstaw różnych nawyków emocjonalnych, niezbędnych w życiu osobistym i społecznym. Deficyt „_inteligencji emocjonalnej”_ według D. Golemanna zwiększa podatność na różnego rodzaju zagrożenia: od agresji i skłonności do przemocy, aż do licznych chorób określanych jako psychosomatyczne, a także depresji i narkomanii.

Wychowanie i kształcenie powinno być „_edukacją do zrównoważonego rozwoju i zdrowia”_ w jego wielowymiarowym kontekście (od holistycznie pojmowanego rozwoju i zdrowia jednostki po harmonię z innymi ludźmi i ekosystemami środowiska).

Według K. Dąbrowskiego zdrowie to także „_zdolność do rozwoju w kierunku wszechstronnego rozumienia, przeżywania, odkrywania oraz tworzenia coraz to wyższej hierarchii rzeczywistości i wartości aż do konkretnego ideału indywidualnego i społecznego”._

Cytat z Ks. Profesora Włodzimierza Sedlaka na początku tej książki nie jest przypadkowy. Zmiana systemu wychowania i kształcenia jest koniecznością chwili, ale musi zmierzać w kierunku _EDUKACJI DO WARTOŚCI LUDZKICH_: etyki, wartości wyższych, postaw (w tym szczególnie odpowiedzialności), wzmacniania indywidualnego potencjału dla samodyscypliny, samoświadomości i samokontroli, słuchania innych, rozwiązywania konfliktów, budowania wspólnoty oraz ochrony Ziemi przed zagładą czynioną ręką człowieka.

Dzieci i młodzież odwzorowują zachowania przejawiane przez wychowawców (rodziców i nauczycieli). To oni są dla nich modelem stylu życia, postaw i wartości, są odpowiedzialni za kształtowanie osobowości młodego pokolenia i przyszłości nie tylko ich, ale i świata.

Według E. Kasperek ponad 60 % nauczycieli ma pesymistyczny stosunek do rzeczywistości. Nie docenia roli osobistych zachowań w osiąganiu dobrej kondycji psychofizycznej, nie jest więc przykładem godnym naśladowania. Jest to niepokojące z punktu widzenia pedagogicznego, dotyczy bowiem wychowawców młodego pokolenia.

Refleksje nasuwają się same. Edukacja do wartości (w tym prozdrowotna) jest SPOŁECZNĄ EDUKACJĄ, a więc przede wszystkim rodziców i nauczycieli. Bez ich wsparcia jakakolwiek zmiana systemu wychowawczego będzie nieefektywna (zdrowotna, do życia w rodzinie, obywatelska, ekologiczna).

Niniejsze opracowanie jest pokazaniem kolejnych aspektów WYCHOWANIA, WSPIERANIA ZDROWIA I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU — jako _„całościowego modelu edukacji, aby potem nie trzeba było terapii”._Psychosynteza — psychologia wspierania zdrowia
i harmonijnego rozwoju

_„JESTEŚMY JEDNĄ, WIELKĄ RODZINĄ”_ jest rozszerzeniem i uzupełnieniem artykułu zawartego w publikacji Wydawnictwa RAABE — „_Zajrzyj i Znajdż”_ z marca 2000 r. Jest pokazaniem wychowawcom, a więc zarówno rodzicom, jak i nauczycielom na różnych szczeblach kształcenia metod, jakimi dysponuje PSYCHOSYNTEZA. Chciałam jednakże podkreślić, że pojęcie to nie ogranicza się jedynie do pewnego podejścia do ludzkiej psychiki, opracowanego przez włoskiego psychiatrę i neurologa, a przede wszystkim dydaktyka — dr Roberto Assagiolego, ale jest sposobem całościowego myślenia o rozwoju człowieka czy zdrowiu, który może być adoptowany do każdego myślenia systemowego. Jest też pewnym stylem życia, polegającym na poszukiwaniu własnej syntezy (psychosyntezy) życiowych doświadczeń, co pozwala w krótkim czasie dostrzec cel swego życia oraz konfrontowanie go dzień za dniem z tym, dokąd zmierzamy. Dzięki temu stajemy się bardziej świadomi siebie, swej tożsamości, sensu istnienia, a tym samym wewnętrznych drogowskazów, które pokazują nam nie tylko wykorzystanie talentów i darów na życie, ale pomagają je odkrywać w sobie i efektywnie je używać, prowadząc do radości życia i spełnienia w nim swego celu.

Psycho-synteza, jakkolwiek rozumiana (węziej — jako system, czy szerzej — jako synteza wiedzy o sobie, innych i świecie) umożliwia _wspieranie rozwoju dziecka od najmłodszych lat, zarówno w aspekcie siebie samego jak i bycia częścią społeczności. Kształtowanie właściwych relacji z innymi jest bowiem niezbędne dla budowania od najmłodszych lat fundamentów dla prawidłowego życia intymnego, emocjonalnego, a w efekcie kontaktów międzyludzkich, opartych na przyjaźni, współpracy, zrozumieniu i docenianiu innych. A od tego dzieli już jeden krok do zbudowania ZDROWEJ rodziny i społeczeństwa_.

Psychosynteza jako system jest _koncepcją naukową_ — _PSYCHOLOGIĄ CAŁEGO CZŁOWIEKA_, a jednocześnie _praktycznym_ jej wykorzystaniem, opracowaną przez doktora Roberto Assagiolego, psychiatrę i terapeutę włoskiego, żyjącego na przełomie wieków (1888—1974).

Psychosynteza wyrosła z _PSYCHOANALIZy_, badającej zrozumienie ludzkiej osobowości poprzez analizę składowych i koncentrującej się na problemie_/chorobie_/ oraz starającej się go uświadomić.

_Psychosynteza_ wychodzi od _zdrowia_ (tym samym jest wyjątkowo cenna w PROMOCJI ZDROWIA), patrząc na problem w aspekcie zaledwie tylko jednej zaburzonej funkcji psychologicznej, widząc zaś prawidłowe wszystkie pozostałe. Sięga do własnych możliwości każdej indywidualnej jednostki, pokazując w niej drogi do jego rozwiązania. W ten sposób zajmuje się wszystkimi przestrzeniami osobowości. Jest _holistyczna_, całościowa, zawierająca „_piwnicę, parter i poddasze”,_ t.j. nie tylko „cienie” ale i jej potencjał. Jest to odmienne od psychoanalizy, która pozostaje jedynie w „piwnicy”.

Psychosynteza ma swoje znaczące miejsce w zachodniej psychologii od lat 60-tych XX wieku, jest jednocześnie częścią oraz uzupełnieniem psychologii humanistycznej, zgodną z ideami _zintegrowanej edukacji_, będąc prekursorką nowych trendów w psychologii czy medycynie — _psychosomatyki_. Wiele znaczących ośrodków znajduje się w takich krajach jak Stany Zjednoczone, Kanada, Brazylia, Japonia, Wielka Brytania, Włochy, Holandia, Niemcy, gdzie wprowadzana jest na różnych szczeblach edukacji jako uzupełniający program. Ostatnio bardzo bujnie rozwija się na Ukrainie i Litwie, głównie na poziomie studiów uniwersyteckich, dla przygotowania przyszłej kadry nauczającej. W Polsce do tej pory była nieznana.

Psychosynteza oprócz _aspektu terapeutycznego_ ma wybitnie zaznaczony _aspekt edukacyjny_. Przez długie lata życia jej twórcy na jej kształt miały wpływ teorie A. Maslowa, C. Junga, R. Steinera, M. Bubera, M. Montessori. Assagioli i jego następcy opublikowali wiele dziesiątków prac na ten temat.

Psychosynteza — jako _praktyczna psychologia_, wprowadza do edukacji na różnych jej poziomach aktywne ćwiczenia do _wspierania oraz rozwijania poszczególnych funkcji psychicznych człowieka_: EMOCJI, INTELEKTU, WYOBRAŹNI, WOLI, ASPEKTU DUCHOWEGO — MORALNEGO. Zajmuje się także prawidłowym _rozwojem w rozumieniu fizycznego zdrowia, dbaniem o holistyczny, zrównoważony wzrost i wspieraniem indywidualnych możliwości._

Bardzo ważną kwestią psychosyntezy, której poświęca wiele miejsca jest _sfera relacji interpersonalnych, rozwiązywania konfliktów, negocjacji, współpracy i kooperacji /aspekt społeczny_/. Ofiarowuje elastyczny i dynamiczny model, bazujący na naturalnych energiach w człowieku oraz zasady zrozumienia i integracji wszystkich części siebie w spójną i ekspresyjną osobowość. Dostarczając szerokiego zakresu aktywnych technik, umożliwia osiągnięcie satysfakcjonującej jakości życia, efektywności w pracy i tworzenia wspierających, szczęśliwych relacji międzyludzkich.

_PSYCHOSYNTEZA WIDZI CZŁOWIEKA JAKO FIZYCZNĄ ISTOTĘ, BĘDĄCĄ ZBIOREM BIOLOGICZNYCH, PSYCHICZNYCH I DUCHOWYCH ENERGII, ISTNIEJĄCYCH CZASEM ZE SOBĄ W KONFLIKCIE, ALE W SPOSÓB NATURALNY DĄŻĄCYCH DO HARMONII W KIERUNKU SYNTEZY W NIM SAMYM I W ŚWIECIE DOOKOŁA NIEGO. PSYCHOSYNTEZA WSKAZUJE DROGI REGULACJI TYCH ENERGII I KONSTRUKTYWNE ICH WYRAŻANIE._

W niniejszej książce na prostych przykładach i przygotowanych przeze mnie ćwiczeniach, w _oparciu o zasady psychosyntezy_ przedstawię moją ideę:Psychosynteza jako psychoedukacja

Większość moich publikacji na temat wychowania i wspierania rozwoju zrodziła się z życiowych doświadczeń i wewnętrznej potrzeby przedstawienia, jak ważne są oddziaływania otoczenia w pierwszych latach życia dziecka na kształtowanie jego _POCZUCIA SIEBIE_, _WŁASNEJ WARTOŚCI,_ _WSPIERANIA JEGO NATURALNYCH POTRZEB_ i _WYRAŻANIA SIEBIE_ na przyszłe relacje z innymi i światem, także na jego _ZDROWIE_ w sensie _całościowym_ (fizycznym, psychoduchowym i społecznym). Te fundamentalne zasady nie zawsze są uświadamiane przez rodziców i nauczycieli. Ukształtowany w dzieciństwie obraz siebie dziecka, szczególnie w latach 2—7 życia, rzutuje następnie na odbiór przez nie innych ludzi, budowanie ich wizerunku czy oczekiwań względem nich.

Niewłaściwie zbudowany wzorzec w konfrontacji z rzeczywistością prowadzić może do zaistnienia i pogłębiania się zaburzeń zdrowia nie tylko w sensie fizycznym, ale życia emocjonalnego, intymnego i duchowego potencjalnego dorosłego i do _chorób_ określanych przez medycynę jako _psychosomatyczne._

Większość mego zawodowego życia poświęciłam pracy naukowej. Niemniej moje osobiste przeżycia dzieciństwa, obejmujące szczególnie lata 2—8 życia, a w konsekwencji problemy zdrowotne, nie poddające się latami leczeniu akademickiej medycyny, zbudowały we mnie poczucie, że choroby rozpoczynają się w ATMOSFERZE dzieciństwa w jakiej wzrastamy, niezależnie czy dotyczy to bezpośrednich oddziaływań rodziców/nauczycieli, czy jego okoliczności.

Gdy to zrozumiałam, zetknęłam się jednocześnie z _PSYCHOSYNTEZĄ_, która okazała się dla mnie środkiem nie tylko do poznania siebie i własnego uzdrowienia lecz znakomitym „narzędziem” do pokazania go innym, zgodnie z jedną z jej zasad „_GDY COŚ PRZYCHODZI NA CZAS — JEST TO EDUKACJA, GDY ZA PÓŹNO — TO TERAPIA”._

W chwili obecnej od wielu już lat zajmuję się pisaniem książek oraz tworzeniem programów edukacyjnych — _DLA ZDROWIA_ w szerokim znaczeniu — aby zgodnie z hipokratesowską zasadą medycyny — „_PRIMUM NON NOCERE”_ — przez nieświadomość skutków, nie szkodzić — także w sferze całej edukacji. NAJWAŻNIEJSZYM MOMENTEM, ABY TEGO _NIE UCZYNIĆ_ — JEST OKRES NAJWCZEŚNIEJSZEGO DZIECIŃSTWA.

Uświadamianie rodziców, a szczególnie nauczycieli może zapobiec, zniwelować czy cofnąć zaistniałe nieprawidłowości spowodowane przez nieświadomość ich dalekosiężnych skutków. Stąd też _PSYCHOEDUKACJA — rozpoczynająca się od dorosłych,_ jest podstawowym środkiem, niezbędnym w przygotowaniu obecnych i potencjalnych wychowawców, aby „budować” zdrowego człowieka i zdrowe społeczeństwo.

_PSYCHO-EDUKACJA i psycho-synteza (refleksja — a więc odpowiedź na pytanie: CZY JEST TO DOBRE, MĄDRE I SŁUŻY INNYM?) wychowawców/nauczycieli/rodziców — to podstawa prawidłowej edukacji młodego pokolenia._Komentarz do ćwiczeń

Metody psychosyntezy, którymi będę się posługiwać, są przeważnie technikami _wizualizacyjnymi,_ polegającymi na wyobrażaniu sobie jakiejś sytuacji czy zdarzenia, sięganiu pamięcią do przeszłości czy tworzeniu obrazu, który chciał/abyś by zaistniał w przyszłości. Mogą to być także ćwiczenia wyobrażania sobie kolorów, odczuć, nie związane zupełnie z czasem. Będę się także posługiwać techniką _swobodnego_ _rysowania_, może być to też _ręczne wykonywanie_ tego, co przyjdzie Ci na myśl lub _jakikolwiek ruch (może być taniec)_ — bez podania konkretnej tematyki.

Najważniejsze w tych ćwiczeniach są przede wszystkim:

— _Koncentracja i uwaga_ — czyli nauczenie się skupiania na danym przedmiocie, obrazie wewnętrznym, myśli czy emocji dla pełnego jego oddania i opisania, a następnie

— _„ugruntowanie_” — to jest przeniesienie danego obrazu czy przeżycia do codzienności, opowiedzenie, zanalizowanie oraz wyciągnięcie wniosków dla siebie.

Celem ćwiczeń jest wspieranie wszystkich sfer osobowości oraz środków ich wyrazu.

Ćwiczenia pokazują jedynie drogi poznawania siebie i dostarczają sugestii jak pracować ze sobą /z innymi. Nie nakazują poprawnych lub nie wskazują wadliwych odpowiedzi. Każda odpowiedź, która się pojawi, jest _właściwa_ dla jej odbiorcy, gdyż jest to reakcja z _wewnątrz_ na daną sytuację, chwilę, pytanie, zdarzenie. Nie ma więc takich samych odpowiedzi dla wszystkich, jest jedynie _sposób_, który pozwala na skontaktowanie się z wewnętrznym światem każdej osoby, na wsłuchanie się w niego i odebranie sygnałów.

Słuchanie siebie jest j_edynym_ sposobem zrozumienia siebie, tego, co jest dla mnie dobre, co mi służy, czego się boję. Jest wysłuchaniem własnych potrzeb i odpowiedniej reakcji na nie. Jest poszerzeniem własnych możliwości: poprawy jakości życia, uczenia się, relacji z innymi ludźmi. Jest drogą do zrozumienia innych i akceptacji inności — różnorodności.

Zasadą kolejnych ćwiczeń jest czytanie każdego z nich, w taki sposób, aby zachować jego nastrój, wolno wymawiając słowa, robiąc odstępy zgodnie z zamieszczonym opisem /1—2 sekundy/, aby umożliwić pojawienie się wewnętrznych obrazów. Gdy robi się je samemu, dobrze jest nagrać je sobie i następnie je odsłuchać.

Ćwiczenia podane niżej nie są jedynie słowami, które wystarczy przeczytać pobieżnie lub mając ograniczony czas, zastanowić się jedynie przez krótką chwilę. Wymagają one dłuższego skupienia, gdyż w nich właśnie wychodzą nie tylko nasze „braki”, wzorce, nawyki, tęsknoty, ale także nasze możliwości, ograniczone czasem przez zaistniałe okoliczności życiowe, które pozwolą nam zobaczyć coś szerzej i dalej, marzenia, wizje, itp.

Warto więc poświęcić tym ćwiczeniom czas, potraktować je jako zadanie do wykonania, gdyż dzięki nim poprawi się nie tylko jakość naszego osobistego i zawodowego życia, relacji z wychowankami, uczniami czy własnymi dziećmi, ale również będzie to nasz wkład w ich lepszą jakość życia i zdrowsze relacje i rodziny.

Do ćwiczeń potrzebne są kredki lub flamastry, papier do rysowania i pisania oraz miejsce do siedzenia lub leżenia. Część przytoczonych tu ćwiczeń nadaje się również dla dzieci i młodzieży, _niemniej niezbędnym jest, aby wypróbowali je najpierw na sobie wychowawcy, zanim rozpoczną je z jakąkolwiek grupą._

Najbardziej optymalną ilością do tego rodzaju ćwiczeń jest grupa nie większa niż 12—15 osób.

Ćwiczenia wprowadzają dwa podejścia:

— _wykonanie_ samego zadania _indywidualnie_ oraz

— _praca w grupie_.

Łączą więc aspekt zarówno _twórczy_ jak i _wychowawczy_. Koniecznym warunkiem prowadzenia ich w grupie dzieci czy młodzieży jest stworzenie _atmosfer_y sprzyjającej bliskiemu kontaktowi dziecka/młodego człowieka z dorosłym, co sprzyja zacieśnianiu więzi miłości, wspólnoty /bycia razem/ i poczuciu bezpieczeństwu.

Każde ćwiczenie wykonywane przez dziecko/młodzież indywidualnie przy wsparciu rodzica/nauczyciela lub przez grupę nauczycieli przy obecności prowadzącego, jest następnie omawiane przez całą grupę.

Rodzic/nauczyciel/przewodnik może również aktywnie w nim uczestniczyć poprzez wykonywanie tego równolegle i dzielenie się swymi doświadczeniami. _Pomaga to nie tylko w wyrażaniu tego wszystkiego co dzieje się wewnątrz, ale również pozwala na skontaktowanie się poszczególnego dziecka czy dorosłego z przeżyciami innych /także nauczyciela/, wzmacnia je w poczuciu, że jest to normalne, wzmacnia także poczucie więzi i współodczuwania z innymi._

Zadaniem rodzica/nauczyciela — prowadzącego jest zachęcanie i pomoc w pracy/zabawie.

Jeśli któreś dziecko nie chce nic powiedzieć w grupie, należy je wesprzeć, że ma do tego prawo, niemniej nie należy zostawiać go z tym samego i po zakończeniu ćwiczenia serdecznie z nim porozmawiać. Może to bowiem wskazać problem, który nie rozwiązany we właściwym czasie, może spowodować narastanie głębszego urazu.

Ćwiczenia uświadamiają w jaki sposób można, poprzez zrozumienie siebie i własnych reakcji, pomóc dziecku/młodemu człowiekowi czy samemu sobie we wspieraniu i właściwym ukierunkowywaniu jego/swoich naturalnych energii istniejących w nim/nas samych.

_JEŚLI NIE ROZUMIESZ CZEGOŚ, COŚ SIĘ W TOBIE DZIEJE, WARTO POŚWIĘCIĆ TEMU CHWILĘ CZASU, WŁAŚNIE PRZEZ „OBEJRZENIE” TEGO OD WEWNĄTRZ. ZROZUMIESZ WTEDY BARDZIEJ SIEBIE, SWOJE WZORCE POSTĘPOWANIA — DLACZEGO TAK MYŚLISZ I REAGUJESZ. POMOŻE CI TO TAKŻE ŁATWIEJ ZROZUMIEĆ INNYCH._Co to znaczy miłość?

Każda nowo narodzona istota powinna rosnąć w miłości. Miłość jest jak balsam dla duszy i ciała, jak coś, co powoduje, że czujemy się pewnie, bezpiecznie, że komuś jesteśmy potrzebni, że docenia on naszą wartość dla samego bycia — że jesteśmy tacy, jacy jesteśmy.

Miłość jest potrzebna każdemu w ciągu całego życia, przez cały okres ciąży, do chwili narodzin i całe życie, aż do jego końca. Ona jest „_klejem”,_ który skleja najbliższych i przyciąga innych, wszystkich i wszystko co istnieje i żyje wokół.

Miłość nie zna granic — trudno ją zmierzyć, dokąd sięga i kiedy się zaczyna lub kończy.

Miłość jest początkiem i końcem: z nią wiąże się zaranie istnienia i kres życia. Tylko życie daje nam możliwość, aby ją wyrażać i odczuwać.

_MIŁOŚĆ JEST ODCZUWANIEM — JEST DZIELENIEM SIĘ SOBĄ Z INNYMI I ŚWIATEM. NIE DA SIĘ JEJ OGARNĄĆ INTELEKTEM — ROZUMEM._

_MIŁOŚĆ SIĘ CZUJE, NIE MYŚLI._

Nie zawsze tak jest — bywa, że już w dzieciństwie miłość zaczyna być _dawkowana jak lekarstwo_, ale nie _na coś_ tylko _za coś_: za zjedzenie zupki, za brak płaczu, niekończących się pytań, za spokój w domu, …

Dziecko rosnące bez miłości jest jak roślina pozbawiona wody, która będzie wszelkimi sposobami dążyć, aby ją zdobyć, nawet kosztem swego normalnego wzrostu.

Ćwiczenie:

_Napisz co oznacza dla Ciebie słowo miłość?_

_Miłość to …_

_miłość to …_

_miłość to …_

_miłość to …_

_…_

_A teraz zamknij oczy i zadaj sobie jeszcze raz to samo pytanie:_

_co oznacza dla mnie słowo miłość?_

…

_Musisz poświęcić na to chwilę czasu, gdyż odpowiedzi mogą zacząć pojawiać się dopiero za moment._

…

_Gdy masz przysłowiową „pustkę w głowie”, jeszcze raz zadaj to samo pytanie:_

_co oznacza dla mnie słowo miłość?_

_i czekaj na odpowiedź._

_…_

_Gdy masz obok siebie wolne krzesło, przesiądź się na nie i powtórz pytanie:_

_co oznacza dla mnie słowo miłość?_

…

_Teraz napisz prawą ręką pytanie:_

_co oznacza dla mnie miłość?_

_i przełóż do lewej ręki długopis czy ołówek i czekaj na odpowiedź._

…

_A teraz wstań i zadaj sobie znowu to samo pytanie:_

_co oznacza dla mnie słowo miłość?_

_…_

_Teraz otwórz oczy i przechadzając się po pokoju pytaj się siebie:_

_co oznacza dla mnie słowo miłość?_

…

_Jeśli wyjdziesz na ulicę lub do parku, popatrz wokoło i zadaj sobie znowu to samo pytanie:_

_co oznacza dla mnie słowo miłość?_

…

_A teraz przeczytaj wszystkie swoje odpowiedzi i zastanów się ile dodatkowych znaczeń pojawiło się, gdy zmieniałaś/eś punkt siedzenia/widzenia/patrzenia._

_Podziel się swoimi znaczeniami z drugą osobą. Dobrze jest, gdy wymienisz poglądy także z dzieckiem/ młodym człowiekiem._

_Co znaczy dla nich miłość?_

_…_

_Spiszcie znaczenia na jednej kartce/lub tablicy po obydwu stronach._

_Czym różnią się od siebie?_

_Czy są ze sobą zbieżne?_

_Co jest innego w podejściu dziecka/dorosłego?_

_Co jest podobnego?_

Wybierz najpiękniejsze dla Ciebie znaczenia słowa miłość, przepisz je na kartce i powieś je w widocznym dla Ciebie miejscu. Powtarzaj je często.

Ćwiczenie:

_Zadaj sobie następujące pytania i zastanów się dłuższą chwilę._

_Czy miłość jest rozmienialna na drobne?_

_Czy można kochać mniej lub więcej?_

_Czy można kogoś kochać a potem go znienawidzić? Co staje się wtedy z miłością? Czy ona znika, czy może zmienia się w nienawiść?_

_Czy nienawiść to przeciwieństwo miłości?_

_Co jest przeciwieństwem miłości?_

_Czy miłość może odejść — szczególnie, gdy poprzednio kochaliśmy osobę, z którą nie łączą nas już bliskie związki?_

_Czy miłość może zmieniać swoją jakość?_

_Czy miłość ma różne „twarze”?_

Zastanów się czy miłość ewoluuje, odchodzi czy stale jest, ale inna?

A może warto przyjrzeć się jej jeszcze głębiej… _czy oczekuję czegoś od kogoś … w zamian?_

_Jaka jest moja miłość?_Moje wzorce miłości i związków/relacji

Jesteśmy tacy, jakimi stworzyły nas warunki. Korzystamy z _„programów nagranych na taśmie naszych doświadczeń”._ Nie mamy świadomości, że jest inny program, a tym bardziej „_mój własny_”. Gramy tę samą melodię w każdej sytuacji, każdego dnia, z każdym, nie wiedząc, że ta jedyna i niepowtarzalna sytuacja, która spowodowała zaistnienie naszego wzorca, już nie istnieje i już się nie powtórzy, ponieważ przeminęła. Bywa jednak, że była na tyle silna, że odcisnęła swoiste „piętno” na naszej psychice, chociaż zdarzyła się jeden raz. Mogła być też powtarzana wielokrotnie, dzień po dniu, przez te same osoby, w tym okresie życia, kiedy „_kodują się_” wzorce na życie — we wczesnym dzieciństwie.

Ćwiczenie:

Przypomnij sobie swoje relacje w rodzinie, jako dziecko, a następnie swoje relacje partnerskie, małżeńskie.

_Pomogę Ci w Twojej podróży w przeszłość._

_Zamknij na chwilę oczy i przez moment poczuj siebie siedzącą/ego na krześle. Zobacz — od wewnątrz jak oddychasz, gdzie czujesz napięcia w ciele, co Ci przeszkadza zewnętrznie. Jeśli to możliwe, popraw to, co da się poprawić i weź kilka głębokich oddechów. Poprzez skupienie się na nich poczuj jak rozluźniają się miejsca dotychczas napięte w ciele. Odetchnij pełną piersią._

_Cofnij się teraz pamięcią wstecz, tak jakbyś przekręcał/a do tyłu oglądany film o własnym życiu. Masz teraz kilka lat i jesteś dzieckiem w swojej własnej rodzinie. Jest niedziela, luty któregoś roku, a Ty jesteś w domu z rodzicami. Zobacz obraz siebie i rodziców._

_Co oni do siebie mówią?_

_Co oni do Ciebie mówią?_

_Jak się do siebie odnoszą?_

_Jak się do Ciebie odnoszą?_

_Co oni teraz robią?_

_Jak się czujesz będąc z nimi w tę niedzielę, w lutym — w tym obrazie, który pojawił się przed Twymi oczami?_

_Przyjrzyj się dokładnie sytuacji, Twoim wewnętrznym odczuciem, także obecnym, pojawiającym się w Twoim ciele._

_A teraz odetchnij głęboko kilka razy i przypomnij sobie łąkę z pięknymi kwiatami, oświetloną promieniami słońca. Pobądź tam przez chwilę. Nie musisz niczego i nikogo sobie wyobrażać. Otwórz spokojnie oczy i popatrz wokół._

_Weź ołówek, długopis lub kredki i narysuj obrazy lub zapisz wszystko, co pojawiło się w Twoich przemyśleniach._

_A teraz znowu zamknij oczy i przypomnij sobie środę w kwietniu i siebie w szkole. Jest normalny dzień zajęć i jest przerwa między lekcjami. Zobacz siebie na przerwie._

_Kto jest z Tobą?_

_Kto jest koło Ciebie?_

_Jak się czujesz w tym towarzystwie?_

_Kogo nie ma?_

_Jakie są relacje między obecnymi?_

_Jak to odbierasz w swoim ciele w tym momencie?_

_Teraz wróć znowu na łąkę i przez moment pobądź na niej. Poczuj słońce na Twojej głowie. Wróć do „tu i teraz” i zapisz lub narysuj to co pojawiło się w tym doświadczeniu._

_Teraz zamknij ponownie oczy i przypomnij sobie piątek w czerwcu któregoś roku w Twojej dorosłej rodzinie. Jest wieczór. Jesteście razem._

_Jak się do siebie odnosicie właśnie w tej określonej chwili?_

_Co mówisz do osoby/osób obecnych przy Tobie?_

_Co czujesz będąc z nią/nimi teraz?_

_Co czuje w tej chwili Twoje ciało, gdy jesteś w wyobraźni tam/wtedy?_

__