Kartezjusz i Kanibale. Z historii jednej idei - ebook

W Rozprawie o metodzie Kartezjusza – dziele pod wieloma względami przełomowym w historii filozofii nowożytnej – pada niby to niepozorna wzmianka o Kanibalach. W początkach XVII wieku termin ten natychmiast przywoływał szereg dobrze ugruntowanych w myśli europejskiej problemów: Czy rodzaj ludzki jest jeden? Czy rozum jest powszechny? A może nasze poznanie zawsze ma charakter kulturowy? Albo czy wychowanie pośród Kanibali uczyniłoby z nas Kanibali? Czy to klimat, czy raczej społeczeństwo nas kształtuje? Wreszcie, co począć w obliczu narastającego sceptycyzmu tak w dziedzinie wiedzy, jak moralności?

By zrozumieć rolę Kanibali w Rozprawie na tle historycznego kontekstu, którym jest epoka europejskiej ekspansji w „Nowym Świecie”, cofamy się ku narodzinom tej idei i obserwujemy kolejne stadia jej rozwoju. Śledzimy, jak wraz z próbami jej opisu słowa odrywają się od rzeczy, a filozofowie coraz bardziej odczuwają ciężar swego umiejscowienia – osadzenia w partykularnej kulturze ówczesnej Europy. Być może to dlatego jedynym ratunkiem przed Montaigne’owskimi ruchomymi piaskami, który Kartezjuszowi przychodzi na myśl, jest wyrwanie filozofii z kulturowego gruntu i reterytorializowanie jej w czystym podmiocie?

Wstęp

Rozdział I. Kartezjusz i punkt zero

1. Niepewność

2. Ego cogito = ego conquisto?

3. Odkrycie, zakrycie, wynalezienie

4. Hybris wyizolowanego „ja”

Rozdział II. Kanibal na mapie świata

1. E vidi quattro stelle…

2. Migotliwe rozdwojenie

3. Cudowny tropik

4. Ku Theatrum orbis terrarum

Rozdział III. Barbarzyńcy i natura ludzka

1. Natura i dyscyplina

2. Barbarzyńcy

3. Żegnaj, Arystotelesie!

4. A jeśli barbarzyńcy są „tu”?

Rozdział IV. „Nie mamy porozumienia z bytem…”

1. Dwie (r)ewolucje

2. Rzecz i tekst

3. Rozwarstwienie: Michel de Montaigne

Rozdział V. Mundus est fabula

1. Nowe drogi

2. Nić Ariadny

3. Bajki, historie, obyczaje

4. Diabeł za Oceanem

Zakończenie: terytorium cogito

Bibliografia