Kiedy trauma innych staje się własną - ebook

Wprowadzenie

Wprowadzenie

Współczesne czasy, pomimo wielu udogodnień, przynoszą także liczne zagrożenia, które mogą być dla ludzi źródłem kryzysów. Wiążą się one między innymi z narażeniem na zdarzenia o charakterze traumatycznym. Występowanie tego rodzaju zdarzeń jest zjawiskiem dość powszechnym. Dotyczą one najczęściej wypadków komunikacyjnych, zagrażających życiu chorób, przestępstw seksualnych czy aktów przemocy. Tego typu doświadczenia wiążą się z ekstremalnym stresem i wywołują zmiany w psychice oraz w zachowaniach osób, które ich doznały. Utrzymujące się reakcje, najczęściej diagnozowane w postaci zespołu stresu pourazowego (PTSD), w wielu przypadkach wymagają profesjonalnej pomocy. Udzielają jej przede wszystkim wykwalifikowani terapeuci, ale pomocą służą również inni profesjonaliści, w tym pracownicy socjalni, kuratorzy sądowi czy przedstawiciele sektora medycznego.

Zainteresowania badaczy skupiają się przede wszystkim na osobach, które bezpośrednio doświadczyły traumy. Natomiast profesjonaliści udzielający pomocy osobom poszkodowanym stanowią grupę nieco w tym zakresie zaniedbaną. A przecież to od ich efektywnej pracy zależy poprawa stanu zdrowia i jakości życia osób, które stały się ofiarami traumy. Tymczasem częste kontakty ze straumatyzowanymi klientami, wysłuchiwanie relacji o doświadczonych zdarzeniach, udzielana pomoc i wsparcie okazywane zwłaszcza przez osoby empatyczne i zaangażowane w pracę powodują, że pomagający zaczynają patrzeć na świat oczami swoich ofiar, odczuwać i przejawiać podobne emocje i zachowania. Dla wielu profesjonalistów pomaganie innym wiąże się z różnymi zaburzeniami w zakresie zdrowia psychicznego, w tym z utratą równowagi emocjonalnej. W konsekwencji pomagający osobom poszkodowanym czy cierpiącym sami stają się, w sposób pośredni, ofiarami traumy. Innymi słowy trauma innych staje się własną.

Negatywne skutki pośredniej ekspozycji na traumę najczęściej przyjmują postać zaburzeń po wtórnym stresie traumatycznym i są podobne do objawów PTSD, ujawnianych przez ofiary traumy. Z drugiej jednak strony praca, polegająca na pomaganiu osobom po doświadczeniach traumatycznych, może być również źródłem zmian pozytywnych, przejawiających się w postaci tzw. zastępczego wzrostu po traumie. Fenomen zastępczego wzrostu potraumatycznego jest nowym zagadnieniem i dopiero zaczyna budzić zainteresowanie nie tylko badaczy, ale także praktyków.

Tematyka książki obejmuje zarówno negatywne, jak i pozytywne konsekwencje pośredniej ekspozycji na traumę. Przedstawia rozpowszechnienie zjawiska w różnych grupach zawodowych, wskazuje na mechanizmy rozwoju wtórnej traumatyzacji, z uwzględnieniem różnych uwarunkowań organizacyjno-środowiskowych oraz podmiotowych. Uwagę zwrócono również na związki między negatywnymi a pozytywnymi konsekwencjami pośredniej ekspozycji na traumę oraz na sposoby redukowania wtórnego stresu traumatycznego i wzmacniania zastępczego wzrostu po traumie.

Monografia prezentuje także wyniki badań własnych przeprowadzonych w kilku grupach profesjonalistów pracujących z ofiarami traumy, jak terapeuci, ratownicy medyczni, personel pielęgniarski, pracownicy socjalni i kuratorzy sądowi. Badania pokazują zróżnicowane nasilenie wtórnego stresu traumatycznego i zastępczego wzrostu po traumie w różnych grupach zawodowych, prezentują zależności między nimi, a także znaczenie różnych czynników środowiskowych (związanych z wykonywaną pracą) oraz podmiotowych (empatia, prężność, poznawcze przetwarzanie traumy), które mogą nasilać bądź redukować występowanie tych konsekwencji. Szczególną uwagę zwrócono na znaczenie poznawczego przetwarzania traumy. W tej części zaprezentowano także nowe narzędzia służące do oceny nie tylko negatywnych, ale przede wszystkim pozytywnych skutków wtórnej ekspozycji na traumę.

Jest to pierwsza w Polsce monografia przedstawiająca zjawiska wtórnego stresu i zastępczego wzrostu w różnych grupach zawodowych, obejmujących profesjonalistów pomagających osobom po doświadczeniach traumatycznych. Podjęta problematyka ma istotne znaczenie zarówno z poznawczego, jak i praktycznego punktu widzenia. Zawarte w książce treści oraz uzyskane wyniki mogą być inspiracją do dalszych badań w tym zakresie. Będą także przydatne dla profesjonalistów pracujących z ofiarami traumy. Mogą służyć nie tylko poznaniu zjawiska wtórnej traumatyzacji, ale przede wszystkim zwiększeniu kompetencji w zakresie radzenia sobie z wtórną traumą oraz ochronie i wzmacnianiu własnego zdrowia psychicznego, co w efekcie może zwiększyć efektywność pracy profesjonalistów.

Książka skierowana jest do szerokiego grona osób zajmujących się zawodowo pomaganiem ofiarom traumy. Będzie pomocna szczególnie dla terapeutów, pracowników socjalnych, kuratorów sądowych, personelu medycznego, ale także dla badaczy zainteresowanych problematyką stresu zawodowego i traumatycznego. Może również stanowić źródło wiedzy dla studentów, przede wszystkim kierunku psychologii i medycyny, a także słuchaczy studiów podyplomowych, szczególnie w zakresie psychotraumatologii oraz interwencji kryzysowej. Wreszcie, książka może być wsparciem dla osób towarzyszących ofiarom traumy i wspierających je, w tym opiekunów osób z niepełnosprawnościami i przewlekle chorych.