Klasyczna literatura arabska - ebook

Przedmowa do drugiego wydania

Wydawnictwo Akademickie Dialog oddaje do rąk czytelnika II wydanie „Historii literatury arabskiej. Zarys” Józefa Bielawskiego pod zmienionym tytułem „Klasyczna literatura Arabska”. Jest to pierwsze i jedyne dotąd w Polsce kompetentne przedstawienie klasycznej literatury arabskiej od czasów przedmuzułmańskich (V-VI w.) do czasów nowożytnych (XVIII w. włącznie). Trudno przecenić wartość tej książki, zwłaszcza dla studentów arabistyki i tych, którzy interesują się kulturą świata arabskiego. Od 1968 r. (I wydanie) czyli w ciągu dwudziestu siedmiu lat była ona podstawowym podręcznikiem klasycznej literatury arabskiej i pierwszym źródłem wiadomości o tej literaturze dla wszystkich wykształconych w Polsce arabistów.

Warto przypomnieć czytelnikom to dzieło, tym bardziej, że właśnie minęła trzydziesta rocznica powstania Zakładu Arabistyki i Islamistyki Instytutu Orientalistycznego UW, którego twórcą i długoletnim kierownikiem był autor książki, nestor polskiej arabistyki prof. Józef Bielawski.

Praca została uaktualniona i poprawiona. Opuściliśmy część na temat nowej i współczesnej literatury arabskiej, która w pierwszym wydaniu była potraktowana bardzo skrótowo, ukazała się, bowiem obszerna, dwutomowa „Nowa i współczesna literatura arabska XIX i XX w.” J. Bielawski, K. Skarżyńska-Bocheńska, J. Jasińska, I t., „Literatura arabskiego wschodu”, PWN 1978; II t. „Literatura arabskiego Maghrebu”. I. Bielawski, J. Kozłowska, E. Machut-Mendecka, K. Skarżyńska-Bocheńska, PWN 1989.

Ponadto w drugim wydaniu została wprowadzona ujednolicona, spolszczona transkrypcja języka arabskiego od dłuższego już czasu konsekwentnie stosowana w publikacjach o tematyce arabskiej.

Mamy nadzieję, że ta cenna praca długo jeszcze będzie służyła studentom arabistyki i wszystkim pragnącym poznać piękną i bogatą klasyczną literaturę arabską.

Jolanta KozłowskaSłowo wstępne

Nie pomylę się chyba, jeśli powiem, że przeciętny czytelnik polski niewiele wie o literaturze arabskiej, tak dawnej, klasycznej, jak i nowej, współczesnej. Brak bowiem w języku polskim jakiegokolwiek rzetelnego przeglądu tej literatury, a jedyna publikacja J.A. Święcickiego, wydana przed laty (1901 r.), zawiera wiele błędów i nieścisłości i nie daje właściwego obrazu literatury arabskiej.

A warto poznać nieco bliżej wielki naród arabski, jego wspaniałą przeszłość kulturalną, której część stanowi bogata i oryginalna literatura, kiedy ten naród, dzisiaj podzielony na wiele państw i państewek, lecz pomny swojej wspólnoty historycznej i kulturalnej i dążący do ponownego zjednoczenia, zbudził się do świadomego życia narodowego, politycznego i tworzy nową epokę swojej historii, kultury i literatury.

Na ogół wszyscy słyszeli czy nawet czytali barwne opowieści tysiąca i jednej nocy, historie i przygody legendarnego Haruna ar-Raszida czy też przygody Sindbada Żeglarza, które akurat w klasycznej literaturze arabskiej znajdują się na poślednim miejscu, należą do literatury ludowej, pogardzanej przez Arabów (utrzymywały się długie wieki tylko w tradycji ustnej i dopiero koło XVw. zostały spisane w Egipcie, w okresie całkowitej dekadencji literatury arabskiej). A przecież w czasie największego rozkwitu kultury i cywilizacji arabskiej przypadającego na VIII-XIIw., rozwijała się bogata i różnorodna literatura piękna, zwłaszcza poezja, bogate piśmiennictwo filozoficzne i naukowe. Wpływ tej literatury był bardzo znaczny nie tylko na literatury innych narodów orientalnych muzułmańskich, na literaturę perską i turecką, lecz także na średniowieczną literaturę europejską (liryka miłosna, romans rycerski, opowiadania dydaktyczne o zwierzętach itp.) Pamiętać też trzeba o wielkim wpływie piśmiennictwa filozoficznego i naukowego na odpowiednie dziedziny nauk w Europie.

Książka niniejsza ma dać ogólny przegląd tej literatury. Jednocześnie będą z niej mogli korzystać i studenci orientalistyki – znajdą w niej istotne i podstawowe wiadomości z literatury arabskiej, klasycznej i współczesnej, oparte na rzetelnych źródłach.

Literatura arabska, podobnie jak inne literatury, odzwierciedla przemiany, jakie zachodziły w życiu politycznym, społecznym i kulturalnym Arabów w ciągu wielu wieków ich historii. Najpierw życie Arabów-Beduinów w Arabii, następnie, po pojawieniu się islamu z początkiem VII w., szybkie zmiany za panowania pierwszej wielkiej dynastii arabskiej, Umajjadów (661-750) ze stolicą w Damaszku, a następnie jeszcze o wiele większe przemiany, jakie miały miejsce za następnej dynastii, Abbasydów (750-1258), kiedy powstała monarchia złożona z mieszanych elementów etnicznych i kiedy Arabowie utracili w znacznym stopniu swą hegemonię polityczną i kulturalną, choć język arabski i islam, dwa istotne elementy arabskie, nadały raz na zawsze piętno nowej kulturze arabsko-muzułmańskiej, a więc i literaturze arabskiej, choć tworzyli ją nie tylko Arabowie, ale i inne elementy etniczne wchłonięte przez islam, głównie Persowie.

Nasza publikacja przedstawia klasyczną literaturę arabską, i nową literaturę świata arabskiego, główny jednak nacisk położymy na literaturę klasyczną. Nowa i współczesna literatura arabska jest jeszcze ciągle w stadium kształtowania swojego oblicza, zwłaszcza że wiele krajów arabskich dopiero około połowy XX w. odzyskało niezależność i może tworzyć literaturę stosownie do własnych potrzeb. Klasyczna literatura będzie się dzielić na kilka okresów zgodnie z okresami historii Arabów. Pierwszy okres to okres przedmuzułmański, uwzględniający przede wszystkim poezję staroarabską; drugi okres to pierwszy wiek islamu, panowanie dynastii Umajjadów, sięgający połowy VIII w., pierwszy etap rozwoju literatury arabskiej, kształtującej się w atmosferze islamu; trzeci okres to epoka Abbasydów, panujących oficjalnie do połowy XIII w.; na pierwsze wieki ich rządów przypada złoty wiek literatury arabskiej; literatury pięknej, filozoficznej i naukowej; czwarty okres literatury arabskiej to panowanie Mameluków w Egipcie i Syrii (1258-1517), czas stopniowej dekadencji i zmierzchu oryginalnej literatury klasycznej. Wreszcie trzywiekowy okres panowania Turków Osmańskich (1517-1800), prawie martwy dla kultury i literatury arabskiej, kiedy to politycznemu letargowi Arabów towarzyszyła martwota duchowa. Dopiero w XIX w., ciągle będąc pod oficjalnym panowaniem tureckim, Arabowie na Wschodzie, w Egipcie, Syrii i Libanie, powoli budzili się do życia politycznego i kulturalnego.

Część poświęcona nowej literaturze arabskiej jest o wiele krótsza; obejmuje zresztą okres około półtora wieku. Będzie to raczej spojrzenie ogólne na czas tzw. „odrodzenia” (ar. Nahda) Arabów w ciągu XIX w. oraz krótka charakterystyka nowej literatury obecnej doby w poszczególnych rejonach świata arabskiego, zwłaszcza na arabskim Wschodzie.

W naszej książce zajmiemy się przede wszystkim literaturą piękną, poezją i prozą, zbliżoną swoim charakterem do naszej prozy artystycznej, bo trzeba pamiętać, że klasyczna literatura arabska jest literaturą typu średniowiecznego, ma swoiste oblicze moralizatorskie, a brak jej w zasadzie fikcji literackiej. Uwzględnimy jednak historiografię i piśmiennictwo geograficzne, działy piśmiennictwa, które u Arabów stały na pograniczu literatury lekkiej i naukowej i wchodziły w znacznym stopniu w zakres tzw. literatury „adabowej”. Damy też krótką charakterystykę piśmiennictwa filologicznego, a również religijnego i filozoficznego, ze względu na duże znaczenie tych nauk dla literatury arabskiej, przesiąkniętej duchem islamu. Opanowanie ich stanowiło ideał wykształconego Araba w okresie średniowiecza.

Tekst książki nie będzie obciążony przypisami. Natomiast na końcu pracy czytelnik znajdzie przegląd najważniejszych prac ogólnych dotyczących literatury i języka arabskiego.

Pisownia nazw arabskich będzie podana w transkrypcji spolszczonej, w takiej formie, by nieprzygotowany czytelnik mógł możliwie najpoprawniej wymówić nazwy i imiona arabskie.

Józef BielawskiWydawnictwo Akademickie DIALOG

specjalizuje się w publikacji książek dotyczących języków, zwyczajów, wierzeń, kultur, religii, dziejów i współczesności świata Orientu.

Naszymi autorami są znani orientaliści polscy i zagraniczni, wybitni znawcy tematyki Wschodu.

Wydajemy także przekłady bogatej i niezwykłej literatury pięknej krajów Orientu.

Redakcja: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/219
tel. (0 22) 620 32 11, (0 22) 654 01 49
e-mail: [email protected]

Biuro handlowe: 00-112 Warszawa, ul. Bagno 3/218
tel./faks (0 22) 620 87 03
e-mail: [email protected]
www.wydawnictwodialog.pl

Serie Wydawnictwa Akademickiego DIALOG:

• Języki orientalne

• Języki Azji i Afryki

• Literatury orientalne

• Skarby Orientu

• Teatr Orientu

• Życie po japońsku

• Sztuka Orientu

• Dzieje Orientu

• Podróże – Kraje – Ludzie

• Mądrość Orientu

• Współczesna Afryka i Azja

• Vicus. Studia Agraria

• Orientalia Polona

• Literatura okresu transformacji

• Literatura frankofońska

• Być kobietą

• Temat dnia

• Życie codzienne w…

Prowadzimy sprzedaż wysyłkową