Kōmisorz Hanusik i Zakōn Ôstatnigo Karminadla - ebook

Galantnie poôblykano baba wlazła na stacyjo metra w London-St. Pancras. Ani niy wejrzała na haderloka, kery prawie siedzioł w ece, a na szyji mioł szperplata, na keryj pisało, co borok zbiyro na kołoczki. Wele haderloka wisioł plan lōndyńskigo „tube”, bo tak Angliki godajōm na swoje metro, a na nim sztreki we roztōmajtych kolorach: czorne, modre, brōnzowe i inksze… Po drugij strōnie glajzōw hangli epno reklama, kero godała, co National Theatre hned bydzie wystowiać nowo sztuka podle Szczepōna Twardocha. Krōm ônyj i haderloka, na stacyji stoła jeszcze jakoś dredziato frelka w lyjderjakli, kero dowała kusiki swojymu glacatymu szacowi. Na nich tyż niy dała ani pozōr, tako była rozhajcowano godkōm bez mobilnioka. Czorny szaket i galoty w kancik, bioło bluzka i strzewiki na epnym krōmfleku – wyglōndała na typowo lōndyńsko gyszefciorka, ale jakby ftoś stoł za tela blisko, to by gibko zmiarkowoł, co godo po ślōnsku.

– Te, jo niy wiym, eli tyś je richtiś taki pitōmy abo ino udowosz? – nazdowała prawie kōmuś. – Wiela razy jo mōm ci jeszcze godać, cobyś yntliś spokopiōł? Muszymy poprzedować te akcyje, zouwizou. Im gibcij, tym lepij. Abo ty je przedosz dzisiej, abo jo to zrobia, jak ino byda nazod. Ino wtynczos to ty już bydziesz stoł we arbajtzamcie za nowōm robotōm. A terozki poczkej, bo mōm drugo godka…

– Mind the gap – pedzioł megafōn na stacyji St. Pancras. – Dej pozōr, cobyś niy ślecioł – dopedzioł za chwila po ślōnsku.

– To jo – baba przeciepała sie na drugo godka. – Prawie żech tuplikowała tymu ipcie, mojymu asystyntowi, co mo poprzedować te pierōńskie akcyje, bele gibko. A, wiysz, niyskoro żech przijechała, na Heathrow było trocha ôstudy. Hotel je w porzōndku. Jaccuzzi niy majōm, ale to ino jedna noc, poradza strzimać. Ty, a co z tym kōntraktym na te szakety? Co godosz? Naprowdy? Ta niymiecko bundesministerka je zainteresowano? Modry, bioły i czorny, ja? Wszyske trzi?

– Mind the gap. Dej pozōr, cobyś niy ślecioł.

– Suchej, to je naszo szansa! Wciepnymy ôd razu jeji zdjyncie na naszo zajta, wiysz? „’Silesian Glamour’ ôblyko uczystnikōw Klimat-Trefu!” Ijeee, to ale bydzie piykne! Dobra, musza kōńczyć. Jutro pogodōmy. Byda nazod we Pyrzowicach wele jedynostyj. Padosz, że ftoś bydzie czekoł autym i mie odbiere, ja? Te, a ty wiysz, że ône tukej w metrze majōm kōmunikaty tyż po naszymu? Ja, jo wiym, to ino skuli tego, że terozki prawie we cołkim Lōndynie je tyn Silesian Week. Ja, ja, tydziyń przōnio Ślōnskowi… Nawet Twardocha wystowiajōm tukej we Tyjatrze. Naprowdy! Poczkej ino, tyn leber zaś dō mie zwōni sie ô coś pytać.

– Mind the gap – pedzioł megafōn. – Dej pozōr, cobyś niy ślecioł.

– Co je louz? – nerwowała sie zaś na boroka-asystynta. – Czego ty durś niy poradzisz spokopić? Wiela? Sztyry tysiōnce? Za mynij jak piynć to niy ma ani godki. Ja, tak im mosz pedzieć. Synek, naszo firma bydzie ôblykać uczystnikōw Klimat-Trefu, co im sie zdowo? Sztyry tysiōnce, te, jo cie prosza! Ja, tak jak mie słyszysz. A terozki poczkej, bo zwōniōm dō mie z dōma.

– Mind the gap. Dej pozōr, cobyś niy ślecioł.

– Ja, godej, Hyjdelka. Jerōna, katać zaś mo ryma? Była żeś z niōm u dochtora Chachuły? Jo już niy mōm siyły do tych bajtlōw… Ciyngiym jakoś utropa. Mosz jij pedzieć, co mama bydzie nazod we czwortek rano. Ja, prziwieza jij jakiś fajny gyszynk. Tyn hut ze Hogwartu, ja? Już niy? Już cosik inkszego, ja? A terozki poczkej, bo mōm inkszo godka… Te, Hyjdelka? Ty wiysz, że tukej w metrze godajōm po naszy… Hyjdla, jeżeś tam? Jezderkusie…

– Mind the gap. Dej pozōr, cobyś niy ślecioł.

– Ja, Nocōńka godo. Fto? A, ja, pamiyntōm. Terozki wōm niy powiym. W Lōndynie żech je. Przidźcie dō mie we czwortek wele połednio, byda już wtynczos nazod u siebie, we swojim „office”. Ćwiyrć na jedna. Ja. A terozki poczkejcie, musza ôdebrać, bo mōj asystynt zaś cosik chce…

– Mind the gap. Dej pozōr, cobyś niy ślecioł.

– No, co je zaś louz? Wiela? Sztyry i poł, ja? Poczkej, musza pōmyśleć. Pedzioł żeś im, co za dwa tydnie bydymy ôblykać uczystnikōw epnego Klimat-Trefu? Godałach ci, co mosz im to pedzieć! To zmiynio naszo pozycyjo negocyjacyjno! Tyś je ale richtiś gupi. Zwōń dō nich drugi roz. Ja, terozki! Poczkej… Prawie jedzie mōj cug, niy byda mieć terozki zasiyngu. Jak ino wyleza, to ci ôzwōnia.

Cug ze sztreki Hammersmith&The City pōmału wjeżdżoł na glajzy stacyje St. Pancras.

– Pani Nocōniowo, wyście to sōm? – spytoł sie ôroz ftoś zaroz wele Nocōńki. Baba gibko sie ôdwyrtła zdziwowano, że ftoś jōm tukej zno.

– Jerōna, a co wy tukej robi… – wtynczos ftoś jōm sztuchnōł. Nocōniowo zaczła fachlować rynkami, choby chciała chycić sie luftu. Ino że z luftym w Lōndynie je gynau jednako jak z luftym u nos: choby w nim było pierōn wiy wiela marasu, chycić sie go, zouwizou, niy poradzisz. Boroka zrobiyła yntka i śleciała na glajzy.

– Mind the gap – pedzioł megafōn po angielsku i zaroz dopedzioł po naszymu. – Dej pozōr, cobyś niy ślecioł.* * *

– Nale wy richtiś poradzicie rajzować w czasie? – spytoł sie Kōnder. Bajtel prawie robiōł to, co bez cołke życie kożdy mu godoł, co niy śmiy napochać. Roz: napoczōn godka z kimś majerantnym bez internec. Dwa: zgodali sie, coby sie trefić. Kōnder pamiyntoł, co mu godali sztyjc ôjce, starziki, ujki, ciotki i rechtory: „Niy śmiysz godać z bele kim, bo to na zicher bydzie jakiś gizd, Gorol abo ksiōndz-pedofil!” Ino żodyn mu niy pedzioł, co mo zrobić, kej taki ftoś bydzie chcioł mu pokozać machina do rajzowanio w czasie. Ja, to sie na zicher kwalifikowało do kategoryje „wyjōntki”. Bajtel ôbejrzoł wszyske sezōny serialu „Dochtōr Fto” i za pierōn niy chcioł przepasować takij przileżitości.

– Toć – pedzioł Gerhat. – Musisz ino wlyź do tego chlywika i zoboczysz, co sie bydzie zaroz wyrobiać. Porajzujesz do kerego storoczo ino bydziesz chcioł.

To bōł jedyn z tych poru chlywikōw z czyrwōnyj cegły, kere stoły tukej, na Zowodziu, jeszcze za Niymca. Terozki żodyn już ich niy używoł, co szło zmiarkować po zaruściałyj kłōdce na drzewianych dźwiyrkach. Nojbliższo chaupa na ulicy Kunegundy była za tela daleko, coby Gerhat wiedzioł, że żodyn niy bydzie słyszoł bajtla ryczeć. Wejrzoł na Kōndra. Synek mioł szkōciate brōnzowe kudły, bryle i bōł dwanoście lot stary. Gynau tela lot było Gerhatowi, kej tamte gizdy tak pierōńsko mu ukrziwdziyli.

– Tyn chlywik, ja? – spytoł sie synek jeszcze roz i pokozoł na dźwiyrki. – I na zicher wyście przijechali ze dwadziestego czwortego storoczo? I padocie, to je te wasze Tardis, ja? A skōnd jo byda wiedzioł, do kerego roku byda rajzować?

– Wlyź tam, to wszysko zoboczysz – wytuplikowoł Gerhat, kery mioł coroz to mynij zetrwanio do bajtli i jejich gupigo pytanio sie ô bele co. Synek pōmału napoczōn wrażować gowa rajn do chlywika. Ciynżko mioł spokopić, co za chwila przekludzi sie do trzinostego storoczo i pozno świyntyj Hyjdle, patrōnki Ślōnska. Abo do ôziymnostego i pogodo sie z Baildonym i Redenym. (Kōnder to bōł jedyn z tych bajtlōw, kere majōm ptoka na pōnkcie ślōnskij gyszichty.) A nojlepij to jakby poradziōł trefić sie z Ezim Wilimowskim i możno nawet by poszpilali we fusbal w jednym manszafcie! Kōnder rod szpiloł we fusbal ino na kōmputrze, nale fto by niy zaszpiloł z takim epnym fusbalorzym, kery nastrzyloł tela goli Brazylijczykōm na Mundialu we trzidziestym szōstym? Synek niy mioł ani anōngu, jak by miała wyglōndać ta jego rajza w czasie, ale już mioł rajzyfiber.

– Wyglōndo choby ajnfachowy chlywik – terozki już cołki siedzioł rajn. – Moje starziki mieli taki sōm. A kej przidzie Ger… Halo? Halo? Wyście mie zawarli?

Gerhat zachichroł sie sōm do sia. W życiu by niy pedzioł, co bajtle terozki sōm take gupie. Zablokowoł dźwiyrki ôd chlywika i poszoł weg, nale durś słyszoł bajtla ryczeć. Beztōż gibko podrałowoł nazod, ôdymknōł chlywik, wyciōngnōł z kapsy taszyntuch i wcisnoł go synkowi do gymby. Wtynczos zawrzoł chlywik drugi roz i zaś poszoł ku chaupōm. Terozki już niy słyszoł Kōndrowego ślimtanio i ryczynio i wiedzioł, co żodyn go sam niy znojdzie. Rod podrałowoł do dōm.* * *

Egal, kerego socyjologa byście sie niy pytali, kożdy wōm powiy, co ślōnsko klachula spełnio fest wożne funkcyje społeczne. Roz: funkcyjo filujōnco. Angliki rade sie aszōm, co majōm nojlepszy na świecie systym mōnitoringu, nale tak po prowdzie to kaj im do naszych klachulōw, kere siedzōm w ôknach po dziesiynć godzin dziynnie beztydziyń i dwanoście w kożdy weekend i dycki filujōm, fto, z kim i kaj? Drugo funkcyjo to je funkcyjo kōntrolno, bo żodyn borok niy ôpowoży sie zrobić cosik frechownego, kej wiy, fto cichtuje we ôknie na placu. Je tyż funkcyjo rzykajōnco, dziynki keryj kożdy mo tukej dobre żywobycie, krōm tych, kerym sie żyje ciynżko. Eli ftoś je zdrowy i zabrany, to ino dziynki tym ōumōm, kere kożdego dnia lotajōm rzykać do kościoła. Nale coby ludzie poradziyli docynić to, co sōm zdrowe i zabrane, to niyftore muszōm być tyż biydne i niymocne. I ô to tyż rzykajōm ślōnske klachule.

Staro Pudlino i staro Wywiōłka to była, idzie pedzieć, klachulowo elita, bo kożdo z nich praktykowała klachy już wiyncyj jak sztyrdziści lot. Dziynki tymu znały sam kożdego i ô kożdym poradziyły cosik pedzieć. Nojlepij cosik dobrego, nale jak niy poradziyły sie spōmnieć nic dobrego (ta skleroza to je richtiś pierōnowo utropa!), to godały bele co. I jedna i drugo wiedziały, jak ciynżko mo porzōndno klachula, coby znojś na wszysko czas. Nojwożniyjsze to je umieć podzielić kożdy dziyń na tajle. Trzeba wczas stować, narychtować sie śniodaniy, wtynczos podrałować do kościoła, porzykać za tych, kerym sie przaje, pogodać z inkszymi kamratkami, iś do sklepa, kupić cosik na ôbiod, pogodać z kamratkami wele sklepa, prziś nazod do dōm, zrobić sie kafyju, ôbejrzeć serial, wypić kafyj i dziepiyro wtynczos idzie richtiś napoczōnć prawo szychta filowanio we ôknie, a na wieczōr – eli keroś klachula je richtiś pobożno – zaś nazod drugi roz do kościoła... Ciynżko je, no, fest ciynżko… Nale ftoś to musi robić, pra? – godała zowdy staro Pudlino do staryj Wywiōłki, kero ino markotnie kiwała gowōm. Baby prawie terozki, a było cosik wele ćwiyrć na siōdmo w piōntek we wieczōr, drałowały sztrasōm Damrota do Kościoła Mariackigo, coby porzykać.

– Jo to ci powiym, Krista, mie to sie już niy roz brzidnie – pedziała Wywiōłka. – Dziyń w dziyń jedne i te same.

– Ftoś to musi robić, pra? – pedziała staro Pudlino, jak zowdy, choby robot.

– Wiysz, czasym to jo bych tyż tak chciała, jak niyftore inksze baby… – napoczła jij tuplikować Wywiōłka. – Wiysz, tako, co to weźnie, pōdzie do roboty i mo wszysko w rzici. Porobi te swoje dwanoście godzin i wtynczos mo laba. A te biznys-baby? Dyć ône sie tak naprowdy ani niy narobiōm! Tako to ino dycki fandzoli bez tyn mobilniok, cosik przedowo, cosik kupuje, jakeś geszefty, pierōn wiy skōnd toto biere piyniōndze. Ani ôbiadu swojymu chopu niy narychtuje, bo ôna woli iś kajś do jakigoś „restojrantu”, pierucha! Dyć mōj Wywiōł by mie zatrzasnōł, jak jo bych mu kozała iś kajś na ôbiod do „restojrantu”.

– Toć – uznała Pudlino, chocioż wiedziała, że gibcij Wywiōłka by sprała swojymu chopu, jak ôn ônyj, beztōż co, roz, stary Wywiōł mioł swojij baby fest we zocy, dwa, ôna była ôd niego dwa razy rubszo. – Skuli tych biznys-babōw i Goroli wszysko sie nōm sam popśniyło.

– I wiysz co, tako baba, to ôna mo to wszysko kajś, co sie wyrobio na świecie. Ich to niy ôbchodzi, fto sie z kim pochajoł, fto prziszoł do dōm naprany, fto z kim zolyci, ani kogo z roboty wyciepli. Choby ich to ôbchodziyło, to ône ani „niy majōm czasu” ô tym pogodać.

– Ja, toć – znerwowała sie Pudlino. – A my to muszymy mieć na wszysko czas?

Baby wlazły prawie do kościoła. Kościōł Mariacki – kyns gyszichty Katowic i cołkigo Ślōnska – postawiyli sam tukej, na placu Ymila Szramka, kej yntliś we połowie dziewiytnostego storoczo biskup Foerster z Breslau pōmiarkowali, co tela norodu, wiela sie tukej poskludzało, musi mieć swōj włosny kościōł. Architekt Alexis Langer wymedykowoł, co to bydzie richtiś epno budowla ze ślōnskigo dolōmitu, tela ino że ôkozało sie, co farorza niy było na nia stykać. Nale to, na co stykać ich było, je za tela gryfne. Ludzie z cyntrum Katowic rzykajōm sam ôd hańdowna, nale terozki cosik sie popśniyło. Ja, toć, kościōł je Mariacki, nale zaroz za winklym je tyż ulica Mariacko, kaj dziyń w dziyń, a tak po prowdzie to w kożdo jedna noc rōmplujōm roztōmajte lōmpy, fuchtle a ôżyroki! Pudlino i Wywiōłka fest były niyrade tymu larmu i dziynnie rzykały do Pōnbōczka, coby prziszoł i zrobiōł sam porzōndek, abo przinojmnij kogoś posłoł, fto im spoli te wszyske szynki. Dyć co by mu zależało? Farorz godali, co Pōnbōczek już niy roz robiyli take rzeczy, co by mu szkodziyło wziōnć i spolić te pora szynkōw sam we Katowicach? Coby porzykać ô to i inksze rzeczy, baby zicły sie we ławce, w ôstatnij raji ze zadku kościoła.

– Co dzisiej na ôbiod robicie? – spytała sie Pudlino po cichu, bo, wiadōmo, jak człowiyk rzyko, to musi po cichu, coby drugich niy szterować.

– Wiysz, mōm jeszcze ajntopf ôd wczorej, bo żech tela nawarziła. Grzibiōnka. A ty co warzisz?

Pudlino bajsła sie w jynzyk. Miała w planie uwarzić pierogi, nale gibko zmiarkowała, co to je gorolske jodło i niy śmiy ô tym Wywiōłce ani pedzieć, bo ta by jōm zaroz ôbgodała.

– Zrobia mojymu żuru – znokwiyła gibko.

– Ja, żur. To jo tyż zrobia mojymu Wywiōłowi jutro żuru.

Pudlino mogła sie yntliś dychnōnć. To, co ôdpedziała richtiś spasowało jeji sōmsiodce.

– W prziszłym tydniy bydzie u nos tyn Klimat-Tref, słyszała żeś? – spytała sie. Plakatami ô Klimat-Trefie były ôbklajstrowane cołke Katowice.

– Nic niy wiym, a ô co sie rozchodzi?

– No, ô ta ekologijo pierōńsko… Coby było mynij marasu we lufcie i…

– Ja, jo wiym, już nōm pozawiyrali bezma wszyske gruby a terozki co? – Wywiōłka na zicher niy miała w zocy ekologije. – Zowdy sam bōł maras i kōmu to zawodzało? Aaa, dej ty mi pokōj, wynokwiajōm coroz to wiynksze gupoty! – Wtynczos pokozała rynkōm ku ece. – Dej ino pozōr, co to je za chop hań wele tyj suchatelnice. Dyć ôn sie spowiado tak dugo, jak ino my tukej prziszły porzykać.

– Niy znōm pierōna – Pudlino ekstra ôblykła sie bryle, coby lepij widzieć. – Nale poradza sie forsztelować wiela taki gizd musi mieć grzychōw.

– A niy ma to tyn nowy szac ôd Łosōńki? Dyć ôn z niōm miyszko na kryja!

– Co wy godocie? Łosōńka miyszko z kimś na kryja?! – Pudlino chyciyła sie aże za gowa, tak jōm to fechtło.

– Toć! Ze sztyry miesiōnce już bydzie. Piyrwyj ôna godała, co to je jakiś jeji kuzyn, nale terozki już kożdy wiy, co ôna sie nowego szaca znodła – Wywiōłka pokapowała sie, co napoczła trocha larmować, beztōż przeżegnała sie, coby Pōnbōczek wiedzieli, że jōm je gańba. Niy, dyć niy gańba skirz tego larma. Gańba skuli Łosōńki, pierōny, kero tak grzyszy, a Pōnbōczek muszōm ô tym suchać!

– To mie sie zarozki spōmniało, jak ta siostra ôd Buchaliczki napoczła zolycić z tym ujkiym ôd Anbildōw. Pamiyntocie? Sōm Anbild i Anbildka ciyngiym godali, co tyn ujek bydōm miyszkać u nich, aże ôroz ôkozało sie, że ôn już downo miyszko u tyj motyki – dopedziała Pudlino i wejrzała na lewo, na epny witraż, kery pokazowoł roztōmajte grzychy ludzkie. Pōmyślała sie, co tyn, co go projektowoł, ani by niy prziszoł ku tymu, wiela grzychu bydzie sam terozki, skuli takij Łosōńki, takich Buchalikōw i Anbildōw i tych wszyskich lōmpōw, co słepiōm piwsko na Mariackij. Abo tyn leber wele suchatelnice! Wiela to sie idzie spowiadać?! Pudlino zaś wejrzała na chopa znerwowano.

– Nale wtynczos ôna sie przinojmynij za niego wydała! – pedziała za chwila Wywiōłka, kero durś ciynżko sztaunowała, jak to tak naprowdy było z siostrōm ôd Buchaliczki. – A ta fuchtla Łosōńka to co? Dyć ôna je gdowa, eli stary Łosōń by sie dowiedzieli, co ôna tukej wyrobio…

– Te, Frida, dyć to je umrzik… – dała pozōr staro Pudlino.

– Jo wiym, Krista, co chop ôd Łosōńki je umrzik, dyć pamiyntōm jego pogrzeb – pedziała Wywiōłka. – Nale co? Abo to beztōż ôna mo prawo zolycić z inkszymi?

– Frida, jo niy godōm ô Łosōniu – staro Pudlino zrobiyła sie ôroz bioło choby kryjda. – Wejrzyj ino na tego chopa wele suchatelnice. Tego, kery piyrwyj klynczoł, a terozki sie legnōł. Jo sie boja, co ôn je umrzik.

– Co ty fandzolisz? Wetna sie, co tyn gizd bydzie ôżarty. Ludzi terozki nic niy ma gańba! Weźnie taki, idzie do kościoła, a po drodze jeszcze sznapsa sie wypije z kamratami. Że niby gibcij sie spōmni swoje grzychy po pijoku, ja? Fandzolyniy… O, dejcie pozōr, nasz kapelōnek już cisnōm wyciepać tego pijoka.

I richtiś, kapelōnek prziszoł ku chopu, siupnōł wele niego, chyciōł go za rynka. Staro Wywiōłka i staro Pudlino trocha frechownie filowały na niego, jak cosik dō niego godo, a niyskorzij stowo, chyto sie za gowa, napoczyno ryczeć, lotać po kościele choby gupi i szukać mobilnioka, coby zwōnić na policyjo.* * *

Hanusik po cichu wloz do antryju na Kōmyndzie. Było już blank niyskoro, cosik wele trzi ćwiyrci na siōdmo we wieczōr. Wetnōłby sie, co ô tym czasie żodnego sam niy bydzie. Niy chciało mu sie ani szukać szaltra, po ciymoku ôbwiesiōł swoja czorno lyjderjakla na hoku – choby autōmat, dyć tela razy robiōł to już przōdzij. Gibko wymacoł i nacis klōmka, wloz do izby i wtynczos… Cosik ciepło mu sie na pukel i chyciyło go za hyrtōń. Pierōn wiy skōnd, ale ôroz zrobiyło sie fest larmo. Tryb chaje autōmatycznie włōnczoł sie we gowie kōmisorza. Już chcioł ściepać z pukla tego, co go napasztowoł, ciepnōnć go na zol i świtnōnć z cołkij siyły strzewikiym w gowa, kej ftoś yntliś nacis szalter i ôroz, po jasnoku, Achim zoboczōł, co niy mo skuli czego sie nerwować. Naôbkoło niego stoło wiyncyj jak dwajścia policajōw, kożdy filowoł na jego wylynkano gymba i śmioł sie choby gupi do syra. Tyn, kery hopsnōł mu na pukel, to niy bōł żodyn inkszy jak sierżant Wyciślok, kerymu Hanusik bōł fest rod, chocioż sierżant kibicowoł Gōrnikowi. Terozki Wyciślok, po kerego ôczach szło zmiarkować, co już pora piw wysłepoł piyrwyj, kej czekali na Achima, winszowoł mu wszyskigo nojlepszego. Downo na kōmyndzie niy było tela ludzi wroz. Wele niego stoła już cołko raja policajōw, kere ino czekali, coby prziś dran i tyż mu winszować. I niy ino policajōw. Hanusik wysznupoł gymba swojigo kamrata, profesora Richata „Sznupoka” Poliwody, nowiniorki Wancki Szałot ze cajtōnga „Ô, Jezderkusie!” i poru inkszych. We tulmie policajōw ôd razu znod tych, kerych znoł nojlepij: kōmyndanta Smolorza, kōmisorza Klōski, sierżantōw Lasoka, Duczka, Garbacioka i inkszych. Na stole stoło pora flaszek piwa i gorzoły, nale stoł tyż cołki tablet krepli z marmeladōm. W izbie wōniało cygaretami.

– Achim, chopie, wszyskigo nojlepszego na tyn twōj gyburstag! – pedzioł Alfryd Smolorz i napoczōn go ściskać.

– Dziynkuja, panie kōmyndant – pedzioł Hanusik, kery ciyngiym mioł ciynżko spokopić, co je louz. – Ino przeca jo niy mōm dzisiej gyburstagu.

– Co ôn godo? Przeca ekstra filowali my do jego papiōrōw – zdziwowoł sie sierżant Paulek Garbaciok, na kerego, skuli czyrwōnyj gymby, godali Paulek „Tōmata”. – Godaliście, co Achim Hanusik mo dzisiej abrahama.

Sōm Garbaciok mioł już abrahama pora lot do zadku i terozki wiyncyj myśloł ô pynzyji, jak ô robocie i chytaniu gizdōw. Achim porachowoł jeszcze roz w gowie i musioł uznać, co chopy majōm recht. Dzisiej mioł gyburstag, ô kerym blank przepōmnioł. Ino, że…

– Nale katać abrahama? – rozciepoł sie trocha. – Dyć jo je dziepiyro sztyrdziści dziewiynć lot stary…

Zaś porachowoł po cichu i zrobiyło mu sie trocha niypeć. Richtiś, dzisiej mioł abrahama. Prawie sie ô tym spōmnioł i ôstało mu ino poszkrobać sie po gowie. Kożdy ô tym pamiyntoł, ino niy ôn. Dyć jeszcze niydowno to było trzidziści, niyskorzij sztyrdziści, a terozki ôroz abraham. Jerōna, pōmyśloł, ale tyn czas leci.

Fajer na kōmyndzie zaczōn chytać szwōng. Cołko szpana pōmału słaziyła z policajōw. Śmioli sie, piyli piwo, ôzprowiali wice. Terozki żodyn niy myśloł ô umrzikach, kradziokach i kidnaperach. No, prawie żodyn.

– Achim, mogymy pogodać? – kōmisorz Wilym Klōska, kery cołki czos stoł markotny wele ôkna, ôroz chyciōł Hanusika za rynka. – Suchej, jo za chwila byda musioł iś weg, a mōm do ciebie jedna wożno sprawa…

– Toć, Wilym, godej.

– Pamiyntosz Bojkōw? Wiysz, te bajtle…

Bojkōw. Hanusik pamiyntoł. Wiela to już bydzie lot nazod? To jakoś musiało być zaroz przed Srogōm Chajōm. Fest maszketno sprawa. Ftoś porwoł sztyrech bajtli. Niy, niy sztyrech, ino piynciu, ino tego ôstatnigo poradziyli znojś. A możno niy poradziyli? Achim ciynżko sie mioł spōmnieć. Nojbarzij maszketne było to, co podyjzdrzany bōł dyrechtōr szkoły, Bobula, kery ôroz sie kajś straciōł. Ja, straciōł sie. Niy pitnōł, ino naprowdy sie straciōł. Siedzioł we aucie z Hanusikiym i Klōskōm, kej jechali prawie autobanōm ku Katowicōm. Nojprzōd siedzioł, a niyskorzij już go hań niy było. Wiyncyj żodyn go niy widzioł.

– Achim, richtiś ci sie zdowo, co tamtyn Bobula to… to bōł tak naprowdy bebok, kery udowoł dyrechtora szkoły? – spytoł sie Wilym po cichu.

– Pojakymu sie pytosz?

– Mōm tako sprawa… – tuplikowoł kōmisorz Klōska. – Wczorej straciōł sie bajtel, wiysz, dwanoście lot… Beztōż mi sie spōmniało. Niy godōm, co to je gynau tako sama sprawa, nale…

– Poczkej, poczkej, piyrwyj musisz być zicher, co niy do sie tego wyerklerować na ludzki rozum – pedzioł Hanusik. – Dziepiyro wtynczos bydymy sztaunować, eli to je możno jaki stworok… Możno tyn synek ino citnōł z dōma? Możno mioł jakeś utropy?

– Niy, niy – ôdpedzioł Klōska. – Te Sztajnery, ôjce ôd tego Kōndra, kery sie straciōł, to je porzōndno ślōnsko rodzina. Wiysz, tako tradycyjno… Chocioż możno i niy, bo Sztajnerowo robi za gyszefciorka abo, jak to niykere godajōm, za biznys-baba.

Hanusik pokiwoł gowōm. Co zrobić, take czasy.

– Nale to niy sōm żodne lōmpy, chca, żebyś to wiedzioł… – ôzprowioł dalij Wilym. – Jego fater, Francik Sztajner robiōł za grubiorza. Fajny chop. To ôd razu widać, kej ôjce przajōm synkowi. Take bajtle niy pitajōm ze chaupy. Niyyy… Jo mōm taki gyfil, co ftoś go porwoł…

– Możno i porwoł ale niy śmiysz ôd razu zakłodać, co to bōł bebok – tuplikowoł mu jego kamrat. – Trza gynau posznupać, możno sōmsiady cosik wiedzōm, możno kamraty ôd tego synka?

– Jo wiym… – Klōska za tela dugo robiōł ze swojim kamratym coby znać na pamiynć jego motto: „widzisz wiyncyj, wiysz wiyncyj”. – Niy pogorszysz sie, jak pōda do dōm terozki? Niy umia sie wyluzować. To je żodyn szpas, kej ciyngiym myśla ô tym synku.

– Rozumia cie, chopie – Hanusik sztuchnōł go po kamracku, coby wiedzioł, co sie na niego niy gorszy. – Jakbyś ino chcioł pogodać, to zwōń…

Klōska ôblyk jakla i po cichu poszoł do dōm. Kōmyndant Smolorz, zowdy pozorny, prziszoł ku Hanusikowi z ôdewartōm flaszkōm piwa. Kej szoł, trocha go już kolybało, na jedna i na drugo strōna, choby tańcowoł. Wiyrchni knefel ôd oberhymdy mioł ôdepniynty, a binder downo seblyczōny i wrażōny do kapsy.

– Co je louz ze Klōskōm? – spytoł sie. – Poszoł do dōm? Tak wczas? Prziszli wyście na krziwe pyski, abo co?

– Rozchodzi sie ô tego bajtla, co sie wczorej straciōł – wytuplikowoł Hanusik. – Borok durś sie staro skuli tego. Jo go poradza spokopić.

– Jo niy ino ô tym godōm – Smolorz strzylōł maszketno afa. – To je prawie klar, co godosz. Dyć jo sōm mōm bajtle – kōmyndant mioł cera i dwōch synkōw, chocioż godali, co Lojzik mo inkszego ôjca*. – Tak po prowdzie to jużech na to doł pozōr pora miysiyncy nazod. Uniko cie, niyrod z tobōm robi. To sie zaczło po tyj sprawie z tym psychiatrōm. Jak to ôn sie mianowoł?

– Nowok – spōmniało sie Hanusikowi. – Bogumił Nowok. To niy bōł psychiatra, ino psychoterapeuta**. Richtiś padocie, co Wilym cosik dō mie mo?

– Taki mōm gyfil, Achim – pedzioł Smolorz i hepnōł sie, bo to już było jego czworte piwo. – Nale terozki sie skirz tego niy starej. Mosz abrahama, fajrujymy! Widzioł żeś, wiela ludzi sam prziszło? Kożdy ci je rod! O, media regiōnalne sōm tyż z nami! Pani redachtorka Szałot! – powinkowoł ku nowiniorce. – Ino niy piszcie w tym kyjzynblacie u wos, wiela pijōm ślōnske policaje! – zachichroł sie.

– Jo je tukej blank priwat, a niy w robocie – szpicato ôdbajsła sie Wancka. – A to, wiela pijecie, to kożdy wiy. Myśla, co ludzie bydōm barzij ciekawe, wiela krepli poradzi w siebie wciepnōnć legyndarny kōmisorz Hanusik.

Kożdy sie rozśmioł. We cołkij Ślōnskij Policyji niy było żodnego policaja, kery by niy słyszoł ô Achimie i kreplach. Niyftore godali, co kōmisorz piyrwyj słepoł mocka gorzoły, nale yntliś sztopnōł, coby sie przeciepać na te kreple. Inksze zaś godali, co to niy ma prowda z tōm gorzołōm. Ja, toć, Hanusik, jak kożdy normalny chop i kożdy policaj, rod piyrwyj słepoł piwo, nale dyć to niy bōł żodyn ôżyrok. A te kreple napoczōn frygać beztōż, co to je tako nowo moda, kero prziszła sam ze Hameryki, kaj kożdy policaj ciyngiym frygo kreple.

– Achim, jo tyż ci chca winszować wszyskigo nojlepszego na tyn gyburstag – profesor Richat „Sznupok” Poliwoda yntliś dopchoł sie do solynizanta. Jak zowdy ôbleczōny bōł w galantny ancug, ino terozki ôczy świyciyły mu sie jednako choby jego wyglancowane strzewiki. – Niy musza ci godać, jaki żech je rod, co te nasze ślōnske zwyki durś sōm praktykowane. Tela ludzi już terozki niy fajruje abrahama. A niykerym Ślōnzokōm to już sie tak pokićkało w tych gowach, co fajrujōm tyż imiyniny!

– Imiyniny? – kōmyndant Smolorz chyciōł sie za gowa. – Dejcie pokōj, Sznupok! Sam u nos? Na Ślōnsku?!

– Toć, take mōmy czasy – uznoł markotnie Poliwoda. – Coroz to mynij z nos mo w zocy naszo tradycyjo i kultura. Pierōńske kosmopolity, godōm ci.

– Za bozna mie robisz, chopie, katać by ludzie richtiś aże tak ôgupli? – zdziwowoł sie Hanusik.

– Fto jak fto, ale Ślōnsko Policyjo zowdy bydzie wachować naszych tradycyji! – zadeklarowoł Smolorz i zaś mu sie hepło. – Toć, mogymy być nowoczesne i filować na inkszych. Nale niy śmiymy tyż przepōmnieć ô tym, fto my sōm! A, chopcy, prawie mi sie spōmniało: bydziecie mieć nowego pōmagera.

– Pojakymu? – zdziwowoł sie „Tōmata” Garbaciok. – My sam żodnego niy potrzebujymy!

– Niy fulej, Paulek – rozśmioł sie Smolorz. – Za dziewiynć dni bydymy mieć sam tyn Klimat-Tref we Katowicach. Zjedzie sam dwajścia tysiyncy ludziōw, kerych trza bydzie wachować. Tela roboty bydzie, co niy bydziesz mioł kej nynać. Wtynczos podziynkujesz za kożdego synka.

– Jerōna, panie kōmyndant, ino niy godejcie, co zaś jakigoś Gorola nōm podciepniecie – wylynkoł sie sierżant Lasok. Niykere tyż sie wylynkali, a inksze ino zaczli sie chichrać, bo już poradziyli wysłepać za tela, co niy boli sie bele Gorola. Hanusik ani sie niy chichroł, bo bōł trzyźwy, ani sie tyż niy wylynkoł. Piyrwyj robiōł już z Gorolami i wiedzioł, że – egal, co inksi ô nich godali – to sōm tyż normalne ludzie, chocioż niyftore trocha maszketne. Roz robiōł nawet z policajym ze Warszawy***. Pamiyntoł, co na poczōntku, kej Smolorz piyrszy roz mu ô tym pedzioł, tyż sie pierōnym rozciepoł. Nale terozki, za pora lot, prziszoł ku tymu, co tyn borok to bōł tak po prowdzie blank porzōndny karlus. Jak na warszawioka.

– Sierżant Morcinek prawie przekludziōł sie sam nazod ze Wschodu… – napoczōn tuplikować Smolorz.

– A godołech, co to bydzie jakiś Gorol! – wloz mu w godka Lasok. Normalnie sierżant niy ôpowożōłby sie wlyź kōmyndantowi w godka, jakby niy bōł taki ôżarty. Nale Smolorz, kery tyż pora piw przōdzij wysłepoł, ani niy doł na to pozōr.

– Żodyn Gorol, chopcy, nic sie niy starejcie – Smolorz kōncek uholkoł nojbarzij rozhajcowanych policajōw. – Dyć żech pedzioł: „nazod”, pra? To je karlus ôd nos, kery piyrwyj wykludziōł sie na Wschōd na pora lot. Idzie pedzieć: taki choby urlaub. Poznoł hań roztōmajte nowe techniki śledcze i, wierza, mocka bydymy mogli ôd niego erbnōnć.

– Nale kaj na Wschōd? – spytoł sie Hanusik. – Do Altrajchu? Do Rzeszowa? A możno kajsik do Rusōw?

– Jerōna, poczkejcie, bo mi prawie terozki to pitło… – znerwowany Smolorz napoczōn gibko szkrobać sie po gowie, choby chcioł, coby tyn werk rajn zaś zaczōn nazod fōngować. – Jak sie mianuje ta tako krajina hań fōrt na Wschodzie?

– Chiny? Japōnijo? – ciepnōł profesor Richat „Sznupok” Poliwoda.

– Podkarpacie? – wyrychlōł sie Lasok. Jego ujek wykludziōł sie na Podkarpacie, nale mało fto ô tym wiedzioł, bo Lasokōw gańba sie było prziznować.

– Je tyż Mōngolijo – spōmniało sie „Sznupokowi”. – Pamiyntejcie, skōnd prziszli tukej te gizdy, z kerymi we trzinostym storoczu chajali my sie wele Legnice.

– Możno Korea? – dopedziała Wancka Szałot.

– Niy, Korea to je u nos, na Giszowcu – wytuplikowoł sierżant Duczek. – Moja ōuma była z Koreje.

– Hań, kaj te glacate mnichy rzykajōm… – pōmału, pōmału, nale już szło pōmiarkować, co Smolorz hned sie spōmni. – Tybet, ja?

– Ja, ja, Chiny ich dycki ôkupujōm – wyerklerowoł profesor Poliwoda. – Beztōż mocka Ślōnzokōw im przaje, bo wiedzōm jak to je…

– Gynau! Sierżant Morcinek pojechoł do tego Tybetu, coby cosik znojś… Nojlepij bydzie jak sōm wōm to wyerkleruje.

– Ja? A z kim ôn bydzie robiōł? – spytoł sie Lasok. Kōmyndant chcioł mu ôdpedzieć, nale wtynczos prawie doł pozōr na sierżanta Wyciśloka, z mobilniokiym wele ucha, kery pojakymuś mu winkowoł, co mo prziś ku niymu.

– Panie kōmyndant – pedzioł Wyciślok. – Niy gorszcie sie, żech wōm prawie wloz w godka, nale mōmy nowo utropa. Ftoś znod umrzika wele suchatelnice we Kościele Mariackim.

_Dalsza część w wersji pełnej_

* Wiyncyj ô Lojzikowym fatrze poczytocie we ksiōnżce „Kōmisorz Hanusik”.

** Sprawa Bogumiła Nowoka ôpisano je we ksiōnżce „Kōmi­sorz Hanusik i umrzik we szranku”

*** Wiyncyj ô tym, jak wyglōndała ta robota, znojdziecie we ksiōnżce „Kōmisorz Hanusik”