Kto się boi gender? - ebook

PODZIĘKOWANIA

Serdecznie dziękujemy licznym osobom i instytucjom, które umożliwiły wydanie tej książki zarówno w oryginale, który ukazał się w języku angielskim nakładem wydawnictwa Routledge, jak i w polskim przekładzie. Jesteśmy wdzięczne naszym redaktorkom w Routledge, dzięki którym możliwe było zachowanie praw do polskiej edycji. Chcemy podziękować Wydawnictwu Krytyki Politycznej za entuzjastyczne przyjęcie tego projektu, a szczególnie Michałowi Sutowskiemu za świetny przekład oraz naszym redaktorkom Justynie Pelaskiej i Aleksandrze Żdan za opiekę nad książką.

Podziękowania należą się Uniwersytetowi Warszawskiemu, którego program IDUB ułatwił sfinansowanie publikacji w wersji angielskiej. Jesteśmy również wdzięczne naszym koleżankom i kolegom z Ośrodka Studiów Amerykańskich, a zwłaszcza jego dyrektorowi Grzegorzowi Kościowi za wsparcie i zachęty do pracy. Po stronie szwedzkiej książkę tę wsparł Komitet ds. Publikacji Uniwersytetu Södertörn, na którym wykłada Elżbieta Korolczuk, finansując polskie tłumaczenie. Wydanie książki umożliwił też Uniwersytet w Lund, będący gospodarzem programu _Civil Society Elites? Comparing elite composition, reproduction, integration and contestation in European civil societies_ – głównego źródła finansowania naszych badań. Sponsorem programu jest fundusz Riksbanken Jubileumsfond (numer grantu M17 0188:1) i tej instytucji również należą się wyrazy wdzięczności. Szczególnie zaś dziękujemy Håkanowi Johanssonowi, który jako kierownik projektu nieustannie wspierał nasze wysiłki intelektualnie oraz organizacyjnie.

Istotny wkład w powstanie tej książki miały również instytucje, które inicjowały międzynarodową współpracę badaczek i badaczy zainteresowanych ruchem antygenderowym. Wśród nich warto wymienić Fundację im. Heinricha Bölla, Fundację im. Friedricha Eberta, Polskie Towarzystwo Genderowe oraz organizację AtGender. W naszej pracy wspomagała nas wciąż rosnąca społeczność akademicka oraz aktywistyczna działająca na rzecz równości płci i demokracji seksualnej; jesteśmy głęboko wdzięczne za to, że możemy być jej częścią. Nasze podziękowania kierujemy w stronę badaczek i badaczy uczestniczących przez ostatnie siedem lat w konferencjach i debatach na temat kampanii antygenderowych. Ich publikacje były dla nas ważnym źródłem inspiracji i wiedzy, a niektóre z tych osób także czytały i komentowały teksty naszego autorstwa. Osoby, którym należy się nasza wdzięczność, to m.in. Katharina Bluhm, Sara Bracke, Maria Bucur, Katheryn M. Detwiler, Gabriele Dietze, Sara Garbagnioli, Weronika Grzebalska, Jenny Gunnarsson Payne, Isabel Heinemann, Sara Kalm, Eszter Kováts, Roman Kuhar, Teresa Kulawik, Anne Meuwisse, David Paternotte, Andrea Petö, Julia Roth, Ann Snitow (której niestety już z nami nie ma), Alexandra Minna Stern, Susana Danuta Walters oraz Mieke Verloo. Za wszelkie błędy czy niedociągnięcia odpowiadamy, rzecz jasna, wyłącznie my osobiście.

Wreszcie, jesteśmy wdzięczne naszym rodzinom, w tym osobom ludzkim – Dariuszowi Bekieszy, Magdalenie Staroszczyk i Stanisławowi Osserowi – i futrzastym – Burzy, Pinii, Muffce oraz Sałatce. Wasze wsparcie było nieocenione.

Niektóre z rodziałów tej książki czerpią z publikowanych wcześniej artykułów i rozdziałów innych książek, każdorazowo jednak gruntownie uzupełnionych i przeredagowanych. Doceniamy gotowość wydawców tych publikacji do udzielenia zgody na umieszczenie ich w książce. Do wykorzystanych źrodeł należą:

Graff Agnieszka, Elżbieta Korolczuk, _Worse than Communism and Nazism Put Together’: War on Gender in Poland_, _Anti-Gender Campaigns in Europe: Mobilizing against Equality_, red. Roman Kuhar, David Paternotte, Rowman and Littlefield, London–New York 2017, s. 175–193.

Korolczuk Elżbieta, Agnieszka Graff, _Gender as ‘Ebola from Brussels’: The Anticolonial Frame and the Rise of Illiberal Populism_, „Signs: Journal of Women in Culture and Society” 2018, 43 (4), s. 797–821.

Korolczuk Elżbieta, _Explaining Mass Protests against Abortion Ban in Poland: The Power of Connective Action_, „Zoon Politicon” 2016 (7), s. 91–113.

Graff, Agnieszka, _Angry Women: Poland’s Black Protests as Feminist Populism_, _Right-wing Populism and Gender. European Perspectives and Beyond_, red. Gabriele Dietze, Julia Roth, Transcript Verlag, Bielefeld 2020, s. 261–284.PRZYPISY KOŃCOWE

Wprowadzenie

Magdalena Chrzczonowicz, _Kaczyński: LGBT zagraża Polsce. Biskup: Jest Pan człowiekiem podziwianym_, OKO.press, 25.04.2019, https://bit.ly/2TxuQ9b .

Dorota Steinhagen, _Arcybiskup Wacław Depo: Koronawirus to tylko jedno z zagrożeń, nie najważniejsze, obok wojen i ideologii gender_, „Gazeta Wyborcza” 11.03.2020, https://bit.ly/3dNXWbb .

Zob. _Sexual Democracy and its Discontents_, ecpr.eu, https://bit.ly/3CSvGxY .

Ivan Krastev, _The Populist Moment: The Elites vs. the People_, „Eurozine” 18.09.2007, https://bit.ly/3wiF0rn ; Cas Mudde, _The Populist Zeitgeist_, „Government and Opposition” 2004, 39 (4), s. 541–563; Chantal Mouffe, _W obronie lewicowego populizmu_, przeł. Barbara Szelewa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2020.

I. Krastev, _The Populist Moment: The Elites vs. the People_, dz. cyt.

Ch. Mouffe, _W obronie lewicowego populizmu_, dz. cyt., s. 13.

Tamże, s. 17.

Zob. np. Ekaterine Aghdgomelashvili, Anna Arganashvili, Magdalena Grabowska, Borbála Juhász, Jana Smiggels Kavková, Elżbieta Korolczuk, Zuzana Maďarovái i in., _Strategising for Gender Equality in Central and Eastern Europe_, t. 38: _Publication Series on Democracy_, Heinrich Böll Foundation, Berlin 2014; Agnieszka Graff, _Report from the Gender Trenches: War against ‘Genderism’ in Poland_, „European Journal of Women’s Studies” 2014, 21 (4), s. 431–435; Weronika Grzebalska, _Why the War on ‘Gender Ideology’ Matters – and Not Just to Feminists_, „Visegrad Insight” 7.03.2016, https://bit.ly/3hkwrbh ; Weronika Grzebalska, Eszter Kováts, Andrea Pető, _Gender as Symbolic Glue: How ‘Gender’ Became an Umbrella Term for the Rejection of the (Neo)Liberal Order_, „Political Critique” 13.01.2017, https://bit.ly/3hgHPF7 ; Anja Hennig, _Political Genderphobia in Europe: Accounting for Right-Wing Political-Religious Alliances against Gender-Sensitive Education Reforms since 2012_, „Zeitschrift für Religion, Gesellschaft und Politik” 2018, 2 (2), s. 193–219; Elżbieta Korolczuk, _The War on Gender’ from a Transnational Perspective – Lessons for Feminist Strategising, Anti-Gender Movements on the Rise? Strategising for Gender Equality in Central and Eastern Europe, Heinrich Böll Foundation, Berlin 2014; Eszter Kováts, Maari Põim, Gender as Symbolic Glue: The Position and Role of Conservative and Far-Right Parties in the Anti-Gender Mobilizations in Europe, Foundation for European Progressive Studies, Budapest 2015; Andrea Krizsán, Conny Roggeband, Gendering Democratic Backsliding in Central and Eastern Europe. A Comparative Agenda, Central European University, Budapest 2019; Anti-Gender Campaigns in Europe: Mobilizing against Equality_, red. Roman Kuhar, David Paternotte, Rowman & Littlefield Publishers, London–New York 2017; _Varieties of Opposition to Gender Equality in Europe_, wyd. 1, red. Mieke Verloo, Routledge, New York 2018.

Clifford Bob, _The Global Right Wing and the Clash of World Politics_, Cambridge University Press, Cambridge 2012; Elizabeth S. Corredor, _Unpacking ‘Gender Ideology’ and the Global Right’s Antigender Countermovement_, „Signs: Journal of Women in Culture and Society” 2019, 44 (3), s. 613–638.

Benjamin J. Vail, _The Global Sexual Revolution and the Assault on Freedom and Family. Interview with Gabriele Kuby_, „The Catholic World Report” 8.09.2014, https://bit.ly/3AOqv1M .

Zob. np. C. Bob, _The Global Right Wing and the Clash of World Politics_, dz. cyt.; Doris Buss, Didi Herman, _Globalizing Family Values: The Christian Right in International Politics_, wyd. 1, University of Minnesota Press, Minneapolis, MN 2003; Louise Chappell, _Contesting Women’s Rights: Charting the Emergence of a Transnational Conservative Counter-Network_, „Global Society” 2006, 20 (4), s. 491–520; Anthony Favier, _Catholics and Gender_, „Books & Ideas” marzec 2015; Joanne Omang, _Playing Hardball against Women’s Rights: The Holy See at the UN_, „Conscience” 2013.

C. Bob, _The Global Right Wing and the Clash of World Politics_, dz. cyt.

Tamże, s. 37–38; John Kapya Kaoma, _Colonizing African Values_, Political Research Associates, Somerville 2012.

_Birmingham LGBT Teaching Row: How Did It Unfold?_, „BBC News” 21.05.2019, https://bbc.in/3xnEZ6L .

Catholics for Human Rights, _Report on the Holy See at the United Nations_, Catholics for Human Rights, Washington 2019, womensordination.org, https://bit.ly/3udmotD , s. 15.

Argument ten najlepiej chyba ilustrują dwa różne teksty, obydwa autorstwa wpływowych publicystek antygenderowych: niemieckiej socjolożki Gabriele Kuby – _Globalna rewolucja seksualna: likwidacja wolności w imię wolności_, przeł. Dorota Jankowska, Janusz Serafin, Wydawnictwo Homo Dei, Kraków 2013, s. 29–30; oraz polskiej dziennikarki Marzeny Nykiel – _Pułapka Gender. Karły kontra orły. Wojna cywilizacji_, Wydawnictwo M, Warszawa 2014, s. 27–50.

Banu Gökarıksel, Christopher Neubert, Sara Smith, _Demographic Fever Dreams: Fragile Masculinity and Population Politics in the Rise of the Global Right_, „Signs: Journal of Women in Culture and Societ_y_” 2019, 44 (3): 561–587.

Golec de Zavala, Kinga Bierwiaczonek. _Male, National, and Religious Collective Narcissism Predict Sexism_, „Sex Roles” 2020, advance online publication; B. Gökarıksel i in., _Demographic Fever Dreams…_, dz. cyt.; Michael Kimmel, _Angry White Men: American Masculinity at the End of an Era_, Nation Books, New York 2013.

Birgit Sauer, _Authoritarian Right-Wing Populism as Masculinist Identity Politics. The Role of Affects_, _Right-Wing Populism and Gender_, red. Gabriele Dietze, Julia Roth, Transcript Verlag, Bielefeld 2020, s. 30.

Myra Marx Ferree, _The Crisis of Masculinity for Gendered Democracies: Before, During, and After Trump_, „Sociological Forum” 2020, 35 (S1), s. 898–917.

Zob. np. Anna Mierzyńska, _Podboje Ordo Iuris. To rozpędzona maszyna polityczna fundamentalistów_, OKO.press, 6.01.2020, https://bit.ly/3jPzWZc .

Do organizacji tych należą: Kongres Kobiet, Krytyka Polityczna, Polskie Towarzystwo Genderowe, Akcja Demokracja, nieformalne Porozumienie Kobiet 8 Marca, jak również Warszawski Strajk Kobiet. Współpracujemy także ze stowarzyszeniem samodzielnych matek Dla Naszych Dzieci, domagającym się reformy wsparcia dla dzieci. Obie pisałyśmy obszernie na temat macierzyństwa z perspektywy feministycznej.

Zob. Izabela Desperak, _Postprawdy, alt-prawica, Polska i gender_, „Krytyka Polityczna” 12.12.2016, https://bit.ly/3dL9VpJ ; A. Graff, _Report from the Gender Trenches…_, dz. cyt.; Agnieszka Graff, Elżbieta Korolczuk, _‘Worse than Communism and Nazism Put Together’: War on Gender in Poland_, _Anti-Gender Campaigns in Europe…_, red. R. Kuhar, D. Paternotte, dz. cyt.; Izabela Morska, _Globalny spisek i obrona konieczna_, _Gender: Przewodnik Krytyki Politycznej_, red. Jaś Kapela, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2014, s. 356–372.

Martina Avanza, _Plea for an Emic Approach Towards ‘Ugly Movements’: Lessons from the Divisions within the Italian Pro-Life Movement_, „Politics and Governance” 2018, 6 (3), s. 112–125.

Przedmiotem naszego zainteresowania były artykuły i relacje publikowane na stronach internetowych kluczowych z punktu widzenia organizacji kampanii antygenderowych (www.stop-seksualizacji.pl, www.stopgender.pl), w mediach katolickich i prawicowych, takich jak PCh24 czy Fronda (www.fronda.pl, www.niedziela.pl, www.naszdziennik.pl, www.gosc.pl, www.wsieci.pl, www.ekai.pl, www.poloniachristiana.pl), jak również publikacje i debaty wokół ideologii gender w mediach głównego nurtu, np. w dziennikach („Gazeta Wyborcza” i „Rzeczpospolita”), popularnych tygodnikach („Polityka”, „Newsweek Polska”, „Wprost”, „wSieci”) oraz portalach internetowych, jak Onet czy WP. Źródła obejmowały główne polskie stacje telewizyjne, takie jak TVP, TVN i Polsat, a także nieco materiałów wideo publikowanych w serwisie YouTube. Skoncentrowałyśmy się na materiałach zawierających takie słowa klucze jak „gender”, „genderyzm” oraz „ideologia gender”, dążąc do uzyskania całościowej analizy kluczowych aktorów, argumentów i struktur retorycznych, jak również używanych ram interpretacyjnych.

G. Kuby, _Globalna rewolucja seksualna…_, dz. cyt.; Marguerite A. Peeters, _The Globalization of the Western Cultural Revolution_, Institute for Intercultural Dialogue Dynamics, Concord 2007.

Dariusz Oko, _GENDER – wykład ks. dr. Dariusza Oko w Sejmie_, 1.02.2014, https://bit.ly/3wgL2Zv .

M. Nykiel, _Pułapka Gender…_, dz. cyt.

Waldemar Chrostowski, Krzysztof Feusette, Henryk Hoser, Gabriele Kuby, _Dyktatura gender_, Biały Kruk, Kraków 2014.

Zob. np. Alba Alonso, Emanuela Lombardo, _Gender Equality and De-Democratization Processes: The Case of Spain_, „Politics and Governance” 2018, 6 (3): 78–89; Mary Anne Case, _The Role of the Popes in the Invention of Complementarity and the Vatican’s Anathematization of Gender_, „Religion and Gender” 2016; Neil Datta, _‘Restoring the Natural Order’: The Religious Extremists’ Vision to Mobilize European Societies against Human Rights on Sexuality and Reproduction_, the European Parliamentary Forum on Population & Development, Brussels 2018.Sara Garbagnoli, _Against the Heresy of Immanence: Vatican’s ‘Gender’ as a New Rhetorical Device Against the Denaturalization of the Sexual Order_, „Religion and Gender” 2016, 6 (2): 187–204; W. Grzebalska, _Why the War on ‘Gender Ideology’ Matters…_, dz. cyt.; W. Grzebalska, E. Kováts, A. Pető, _Gender as Symbolic Glue…_, dz. cyt.; A. Hennig, _Political Genderphobia in Europe…_, dz. cyt.; E. Kováts, M. Põim, _Gender as Symbolic Glue…_, dz. cyt.; A. Krizsán, C. Roggeband, _Gendering Democratic Backsliding…_, dz. cyt.; _Anti-Gender Campaigns in Europe…_, red. R. Kuhar, D. Paternotte, dz. cyt.; Stephanie Mayer, Birgit Sauer, _‘Gender Ideology’ in Austria: Coalitions around an Empty Signifier_, _Anti-Gender Campaigns in Europe…_, red. R Kuhar, D. Paternotte, dz. cyt.; Ellen Rivera, _Unraveling the Anti-Choice Supergroup Agenda Europe in Spain_, George Washington University, Washington 2019; _Varieties of Opposition to Gender Equality in Europe_, red. M. Verloo, dz. cyt.; Paula-Irene Villa, _‘Anti-Genderismus’: German Angst?_, _Anti-Gender Campaigns_, dz. cyt., s. 99–116.

Zob. np. Marta Chmielewska, Małgorzata Druciarek, Izabela Przybysz, _Czarny protest – w stronę nowego „kompromisu aborcyjnego”?_, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2017; Katarzyna Murawska, Zofia Włodarczyk, _Nam się zaczęło pod dupą palić… Czarny Protest w perspektywie organizatorek_, „Krytyka Polityczna”, maj 2017, https://bit.ly/3AxGscM ; Payne Jenny Gunnarsson, _Introduction to the Special Issue Women as the People: Conflicts and Alliances in a Polarized World_, „The Baltic Worlds” 2020 XIII (1), s. 3–5; taż, _Women as ‘the People’. Reflections on the Black Protests_, „The Baltic Worlds” 2020, XIII (1): 6–30; Julia Kubisa, Katarzyna Rakowska, _Was It a Strike? Notes on the Polish Women’s Strike and the Strike of Parents of Persons with Disabilities_, „Praktyka Teoretyczna” 2018, 30 (4), s. 15–50; Ewa Majewska, _Słaby opór i siła cezsilnych. Czarny protest kobiet w Polsce 2016_, „Praktyka Teoretyczna” 2016, s. 1–6; taż, _When Polish Women Revolted_, „Jacobin Magazine” 3.08.2018, https://bit.ly/3jPN2pk ; Claudia Snochowska-Gonzalez, Jennifer Ramme, _Solidarity Despite and Because of Diversity. Activists of the Polish Women’s Strike_, „Praktyka Teoretyczna” 2018, 4 (30), s. 75–100; Klementyna Suchanow, _Organizacji antyaborcyjnych przybywa w Polsce i na świecie. Czy coś je łączy?_, „Gazeta Wyborcza” 24.03.2018, https://bit.ly/3qOmh5Q .

Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln, _The SAGE Handbook of Qualitative Research_, Sage, New York–London 2011, s. 12.

Susan Faludi, _Reakcja. Niewypowiedziana wojna przeciw kobietom_, przeł. Anna Dzierzgowska, Czarna Owca, Warszawa 2013.

Nancy Fraser, _Feminism, Capitalism and the Cunning of History_, „New Left Review” marzec–kwiecień 2009, https://bit.ly/3yqP9Uo ; Hester Eisenstein, _Feminism Seduced. How Global Elites Use Women’s Labor and Ideas to Exploit the World_, Routledge, Boulder 2012; Catherine A. Rottenberg, _The Rise of Neoliberal Feminism_, Oxford University Press, Oxford 2018.

Payne Jenny Gunnarsson, _Introduction to the Special Issue Women as the People: Conflicts and Alliances in a Polarized World_, „The Baltic Worlds” 2020 XIII (1), s. 3–5; taż, _Women as ‘the People’. Reflections on the Black Protests_, „The Baltic Worlds” 2020, XIII (1), s. 6–30; taż, _Challenging ‘Gender Ideology’: (Anti-)Gender Politics in Europe’s Populist Moment_, „The New Pretender” 10.02.2019, https://bit.ly/3jM5f6T ; Elżbieta Korolczuk, Beata Kowalska, Claudia Snochowska-Gonzalez, Jennifer Ramme. _Bunt kobiet: czarne protesty i strajki kobiet_, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk 2019.

Cinzia Arruzza, Tithi Bhattacharya, Nancy Fraser, _Feminism for the 99%: A Manifesto_, Verso, London–New York 2019; Payne Jenny Gunnarsson, _Introduction to the Special Issue Women as the People: Conflicts and Alliances in a Polarized World_, „The Baltic Worlds” 2020 XIII (1), s. 3–5; taż, _Women as ‘the People’. Reflections on the Black Protests_, „The Baltic Worlds” 2020, XIII (1), s. 6–30; Claudia Snochowska-Gonzalez, Jennifer Ramme, _Solidarity Despite and Because of Diversity. Activists of the Polish Women’s Strike_, „Praktyka Teoretyczna” 2018, 4 (30), s. 75–100.

Rozdział 1. Gender, antygender i prawicowy populizm

_Dalsza część dostępna w wersji pełnej_