Leśna Różyczka. Tom 1. Walka o miłość - ebook

Wstęp

Zapraszam do przeczytania pełnej niesamowitych przygód powieści Karola Maya Leśna Różyczka. Jest ona jedną z pięciu napisanych przez pisarza na zlecenie drezdeńskiego wydawcy powieści zeszytowych H.G. Münchmeyera. Ze wszystkich powieści odcinkowych Maya to właśnie ona stała się najpoczytniejsza. Tytułem wstępu chciałbym napisać kilka słów na temat jej autora.

Zanim May zaczął wieść życie szanowanego literata, jako młody i pełen fantazji człowiek popadł w konflikt z prawem. Skazany za drobne kradzieże i oszustwa, kilka lat spędził w więzieniu. Za kratami odkrywa w sobie powołanie literackie. W świetlicy i celi więziennej tworzy pierwsze opowiadania, postanawia zostać pisarzem.

W wieku 32 lat wychodzi na wolność i zaczyna publikować pierwsze opowiadania podróżnicze i przygodowe w popularnych wówczas czasopismach. W jednej z drezdeńskich gazet zostaje redaktorem. Cały czas żyje jednak skromnie. Szansą dla niego staje się zatrudnienie u popularnego wydawcy powieści zeszytowych: Heinricha Gottholda Münchmeyera. Podpisuje z nim umowę i zobowiązuje do napisania w ciągu kilku lat pięciu powieści kolportażowych. May wywiązuje się z umowy i w latach 1882-1886 pojawiają się kolejno, następujące tytuły: Das Waldröschen (1882), Die Liebe des Ulanen (1883), Der verlorene Sohn (1884), Deutsche Herzen, deutsche Helden (1885), Der Weg zum Glück (1886). Powieści te liczą łącznie około 15 000 stron. Spośród nich największy sukces odnosi Das Waldröschen (Leśna Różyczka), chociaż i pozostałe „powieści Münchmeyera”, jak się je potocznie nazywa, cieszą się olbrzymim zainteresowaniem.

Leśna Różyczka w krótkim czasie osiągnęła nakład 50 000 egzemplarzy i stała się prawdziwym bestsellerem. Ta właśnie popularność spowodowała, że tak trudno jest dzisiaj spotkać egzemplarze pierwszego wydania powieści – zostały doszczętnie zaczytane przez spragnionych przygód czytelników. Powieść miała w pierwszym wydaniu długi, barokowy podtytuł: czyli w pogoni za zemstą dookoła świata. Wielka powieść demaskatorska o tajnikach ludzkiego społeczeństwa napisana przez kapitana Ramona Diaza de la Escosurę.

Waldröschen to powieść o niespotykanym, gigantycznym wręcz rozmachu. Autor często przenosi akcję na różne kontynenty, stosuje zabieg czasowych skoków akcji. W powieści roi się od postaci historycznych, m.in.: cesarz Maksymilian, książę Bismarck, cesarz Wilhelm I. Jednym z głównych bohaterów jest doktor Sternau – pierwowzór późniejszego Old Shatterhanda (alter ego samego pisarza). Jego przygody to zapowiedź późniejszych, najlepszych dzieł autora Winnetou. Leśna Różyczka pokazała również dużą sprawność Maya w poruszaniu się w tematyce Dzikiego Zachodu i bliskowschodnich przestrzeni Orientu.

Utwory kolportażowe były produktami służącymi jako rozrywka niewybrednemu gronu odbiorców. Jednak ich głównym celem było przynosić duże zyski wydawcy. Niewyrobiony, młody pisarz wiedział, że tworzył produkt masowy, niezgodny z jego ideałami i ambicjami. Z tego powodu powieści te tworzył pod pseudonimem, a część ukazała się nawet anonimowo.

„Powieści Münchmeyera” spełniły swoje zadanie – znalazły szerokie grono odbiorców, wydawcy zaś przyniosły przysłowiowy „worek złota”. Również ich twórca nie narzekał na zarobki, cały czas myślał jednak o stworzeniu dzieł ambitniejszych, dzięki którym jego nazwisko miało stać się sławne.

Okazja trafia się kilka lat później. Pisarza zauważa prężny, młody i ambitny wydawca z Freiburga – Friedrich Ernst Fehsenfeld. Dla niego zaczyna tworzyć książki, o jakich zawsze marzył. W 1892 r. roku, ukazuje się pierwszy tom „Opowieści podróżniczych Karola Maya”: Przez pustynię i harem. Wkrótce zostanie też wydana w tej serii trzytomowa powieść z Dzikiego Zachodu: Winnetou, czerwonoskóry dżentelmen (1893 r.), która podbija świat. May staje się sławny i nie chce pamiętać o wczesnych utworach, których zaczyna się teraz wstydzić.

Pod koniec życia pisarza powieści zeszytowe stają się przyczyną jego prawdziwych utrapień. W 1899 roku niejaki Adalbert Fischer przejmuje wydawnictwo Münchmeyera, a wraz z nim nabywa prawa do wydawanych przez nie serii kolportażowych. Ku przerażeniu autora, tytuły te znowu pojawiają się na rynku, ale tym razem opatrzone prawdziwym nazwiskiem ich twórcy. Sławny już wówczas pisarz, utożsamiający się z bohaterem swoich powieści podróżniczych, nieustraszonym Old Shatterhandem, twierdzący uparcie, że wraz z wodzem Apaczów Winnetou, przeżył dziesiątki opisanych przygód, zostaje zdemaskowany. Upada mit, którym się otaczał. Okazuje się, że jest również twórcą nieobyczajnych serii odcinkowych. Mało kto wierzy już, że powieści przygodowe napisane dla Fehsenfelda, opisują prawdziwe życie autora. Dobre imię pisarza zaczyna być szargane. Batalie sądowe przyczyniają się do kłopotów zdrowotnych, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Oszczerstwa i pomówienia doprowadzają go na skraj załamania psychicznego.

Karol May w ostatnich latach życia, pod wpływem kolejnych przeżyć, całkowicie odmienia swój styl pisania. Powstają wtedy powieści uduchowione, noszące mistyczne przesłanie, nie do końca rozumiane przez czytelników, jak i samego wydawcę. May za wszelką cenę pragnie udowodnić, że stać go na dzieła wiekopomne. W 1910 r. zostaje wydana ostatnia powieść autora – czwarta część Winnetou, niemająca już wiele wspólnego z duchem lekkiej w odbiorze, przygodowej trylogii z 1893 r.

Pisarz do końca życia starał się ukryć przed światem swoje tasiemcowe powieści kolportażowe. Jednak czytelnicy nigdy nie pozwolili, by pokryły się kurzem zapomnienia. Do dnia dzisiejszego cieszą się one niesłabnącym zainteresowaniem.

Kilka słów na temat dotychczasowych prób wydawniczych na polskim rynku.

Pierwsze polskie wydanie Leśnej Różyczki było wydaniem zeszytowym. Pojawiło się ono na początku XX wieku w Wydawnictwie Józefa Rubinsteina, w Wiedniu. Liczyło 3479 stron (oryginał zachował się w kilku zaledwie egzemplarzach). Tytuł był następujący: Leśna Różyczka czyli Tajemnica żebraka. Wielka powieść hiszpańska. Przez Kapitana Ramon Diaz de la Escosura. Wydanie wiedeńskie zostało spolszczone, np. zamiast niemieckiego bohatera powieści – Dra Karola Sternau, występuje Polak Dr Żorski, część akcji zamiast w Niemczech, dzieje się w Polsce.

W latach 90-tych XX wieku Leśną Różyczkę wznowiła prywatna spółka wydawnicza (Małopolska Oficyna Wydawnicza, w skrócie: MOW). Wydanie to oparte jest na edycji wiedeńskiej, jednak przywrócono w nim oryginalne nazewnictwo (w powieści znów pojawia się Niemiec Doktor Karol Sternau). MOW skróciła tekst wiedeński o około 1400 stron (wznowienie liczyło trochę ponad 2000 stron). Podstawą tekstu była odbitka kserograficzna, wykonana w latach 80-tych z oryginalnych egzemplarzy wydania Rubinsteina. W odbitce brakowało kilku stron, co nie przeszkadzało wydawnictwu MOW wydrukować tytuł z brakami.

Obok powyższych edycji, na rynku zaistniało również wydanie oparte na przeróbce „Leśnej Różyczki”, dokonanej przez Karl-May-Verlag w latach 20-tych XX wieku (po śmierci pisarza). Wydawnictwo wydało przerobiony tekst w serii tomów książkowych, włączonych do „Dzieł Zebranych Karola Maya” („Karl Mays Gesammelte Werke”). Tomy te nosiły następujące tytuły: Zamek Rodrigandów, Od Renu ku Mapimi, Benito Juarez, Traper Sępi Dziób oraz Zmierzch cesarza. Tekst Karl-May-Verlag wykazuje liczne odstępstwa od samego pierwodruku (jest ich około 10 000). Zmiany dotyczą kompozycji, realiów i strony językowej. Wydanie KMV posłużyło za podstawę przekładu polskiej przedwojennej zeszytowej edycji z 1926 r. (wydawcą była Spółka Wydawnicza „Orient” R.D.Z., Warszawa). Seria polska obejmowała 17 zeszytów z oddzielnymi tytułami, a cały cykl nosił nazwę: Ród Rodriganda.

Powieść została ponownie wznowiona przy końcu lat 80-tych XX-go wieku przez Krajową Agencję Wydawniczą (KAW) w serii „Biblioteka podróży, przygody i sensacji” w dziewięciu tomikach (wersja KAW jest skrócona względem przedwojennej edycji „Orientu” o kilkaset stron).

W latach 2018-2019 Wydawnictwo Hachette, całkowicie opierając się na „wydaniu wiedeńskim” (uwspółcześniono jedynie pisownię) wypuściło na rynek tę powieść pod tytułem „Leśna Różyczka”. Całość zawarta została w 16 tomach (2708 stron tekstu i 138 ilustracji).

Niniejsza kolekcja jest zatem pierwszym polskim wydaniem Das Waldröschen, pozbawionym jakichkolwiek zmian i skrótów. Tekst oparty został na pierwszym niemieckim wydaniu. Ilustracje anonimowego twórcy pochodzą z edycji niemieckiej (Wydawnictwo H.G. Münchmeyer, Dresden-Niedersedlitz, 1902 r.).

Wszystkich, którzy pragną przeżyć dziesiątki niesamowitych, wciągających i mrożących krew w żyłach przygód, serdecznie zapraszam do przeczytania Leśnej Różyczki Karola Maya, niezapomnianego klasyka powieści przygodowej.

Piotr Płachta