Łódź poprzez wieki. Historia miasta. Tom 4. Od 1945 roku - ebook

Historia miast przeżywa obecnie rozkwit, o czym świadczą liczne tomy przedstawiające dzieje światowych aglomeracji i mniejszych ośrodków miejskich. Rozmaite aspekty życia miejskiego przybliżane są w naukowych monografiach, esejach, a także w historiach literackich, kryminalnych czy kulinarnych. Poszukiwanie lokalnych tożsamości stanowi przeciwwagę dla procesów kulturowej unifikacji i globalizacji – jest odkrywaniem swoistego miejskiego genius loci. Odnosi się to także do Łodzi, mającej od sześciu wieków prawa miejskie, a od dwóch – status jednego z najważniejszych ośrodków miejskich w Polsce. Pomimo istnienia ogromnej liczby publikacji o mieście nad Łódką, odczuwalny jest brak nowego syntetycznego opracowania jego pełnej historii. Oddawana w ręce Czytelników wielotomowa publikacja, będąca efektem prac licznego zespołu autorskiego, ma na celu zaradzić temu niedostatkowi.

Czwarty tom publikacji poświęcony jest dziejom Łodzi po II wojnie światowej, a więc czasom, gdy miasto funkcjonowało w realiach PRL, a następnie w rzeczywistości ukształtowanej w konsekwencji zmian zapoczątkowanych w 1989 r. Na jego kartach przemiany polityczne splatają się z przeobrażeniami w przestrzeni miasta, sytuacją gospodarczą, a ściślej kondycją łódzkiego przemysłu, rozwojem szeroko rozumianego życia kulturalnego i akademickiego oraz warunkami codziennej egzystencji mieszkańców. Autorzy poszczególnych rozdziałów ukazują wydarzenia o charakterze węzłowym, w tym te wyróżniające miasto na tle kraju, a także na nowo interpretują znane już fakty. Szczególną rolę pełnią kapsuły, które interesującymi szczegółami, m.in. o charakterze biograficznym, dopełniają tekst główny. Nie zabrakło również ciekawych rycin. To książka o Łodzi, która po okresie ekstensywnego gospodarowania w latach 1945–1989 ponownie sięga do swoich korzeni, gdy była „ziemią obiecaną” i w tym kontekście usiłuje zdefiniować kierunki własnego rozwoju w XXI w.

Wstęp (Krzysztof Lesiakowski)

Część I. Życie polityczne

Kształtowanie się komunistycznego ładu w Łodzi 1945–1948 (Krzysztof Lesiakowski)

Łódź w okresie stalinowskim (1948–1956) (Janusz Wróbel, Joanna Żelazko)

Nowy kurs w życiu politycznym

Sytuacja gospodarcza w mieście

Terror – struktury i działalność aparatu przemocy

Odwilż i Październik 1956 r.

Pod znakiem Gomułki i Gierka. Sytuacja polityczna w Łodzi 1957–1980 (Krzysztof Lesiakowski)

Od euforii do zwątpienia. Łódź w okresie „Solidarności” i stanu wojennego (Leszek Próchniak)

Ostatnie lata PRL (1983–1989) (Sebastian Pilarski)

Oficjalne życie polityczne

Niezależne życie polityczne i formy oporu społecznego

Inne środowiska niezależne

Początek roku przełomu

Niezależny ruch młodzieżowy

Kampania wyborcza do Sejmu „kontraktowego” i Senatu

Ostatnie miesiące Polski „ludowej”

W wolnej Polsce. Preferencje wyborcze łodzian 1990–2024 (Ewa Kacprzyk)

Wybory samorządowe

Wybory parlamentarne i prezydenckie

Część II. Przestrzeń miasta

Miejsce i rola planowania przestrzennego w procesie urbanizacji (Rafał Pakuła)

Miasto i nie-miasto, czyli przemiany łódzkiej urbanistyki (Błażej Ciarkowski)

Plany Wielkiej Łodzi

Urbanistyka czasów socrealizmu

Powrót do modernizmu

Epoka wielkich planów

Powrót do przeszłości

Urbanistyka po transformacji

Szklane domy, wielka płyta i gipsowe kariatydy. Architektura powojennej Łodzi (Błażej Ciarkowski)

Łódzcy architekci i architektki

Modernizm i monumentalizm

Socjalistycznie w treści

Szklane pudełka

Epoka wielkiej płyty

Czas kryzysu, czas przemian

Blaski transformacji

XXI w. w Łodzi

Rzeźba łódzka (Aneta Pawłowska, Wioletta Kazimierska-Jerzyk)

Pomniki łódzkie

Rzeźby plenerowe i instalacje w przestrzeni publicznej

Rewitalizacja – w poszukiwaniu tożsamości (Julia Sowińska-Heim)

Postindustrialne dziedzictwo Łodzi – dynamika miejskiego krajobrazu (Aleksandra Krupa-Ławrynowicz)

Rzeki i parki w mieście (Grażyna Ewa Karpińska)

Rzeki

Parki

Część III. Przemysł – stagnacja, modernizacja, upadek

W dobie centralnego planowania (Witold Jarno)

W warunkach gospodarki rynkowej (Witold Jarno)

Część IV. Nauka, kultura i sztuka

Łódź akademicka (Jolanta Kolbuszewska)

Uniwersytet – „niechciane dziecko robotniczej Łodzi”?

Upragniona politechnika

Inne nowo tworzone uczelnie

Uczelnie artystyczne

Uczelnia pedagogiczna

Akademia Medyczna

Teatry, kina, muzea i prasa (Joanna Królikowska, Grzegorz Mnich)

Placówki kultury

Środki masowego przekazu

Łódź filmowa (Piotr Sitarski)

Realiści szerszej rzeczywistości. Przestrzenie łódzkich „dysydentów sztuki” (Ada Florentyna Pawlak)

Eksperymenty transmedialne Warsztatu Formy Filmowej

Filmowcy bez kamer, malarze bez płócien – Kultura Zrzuty

Podziemie na „Strychu”, czyli outsiderzy w centrum miasta

„Tango” – materialny odcisk łódzkiej awangardy

Komizm i współistnienie konkurencyjnych aksjologii

„Kominy drżące, maszyny dymiące”, czyli zmierzchanie świata

Środowisko artystyczne – przeszłość i teraźniejszość (Aneta Pawłowska, Paulina Sztabińska-Kałowska)

Pieczęcie i herb Łodzi. Część 4: Lata 1945–2023 (Marek Adamczewski)

Część V. Mieszkańcy i ich problemy

Rozwój ludnościowy Łodzi w okresie powojennym (Piotr Szualski)

Liczba ludności

Demograficzne determinanty zmian liczby ludności Łodzi

Struktura płci i wieku

Specyfika zachowań demograficznych mieszkańców

Przyszłość Łodzi

Podsumowanie

Oblicze narodowościowe i wyznaniowe (Leszek Olejnik, Ewelina Ślązak)

Skutki okupacji dla zmian struktury narodowościowej miasta

W okowach stalinizmu (1949–1955)

Następstwa „odwilży politycznej” 1956 r.

W Polsce demokratycznej (po 1989 r.)

Zmiany struktury wyznaniowej ludności Łodzi po zakończeniu II wojny światowej

Straty materialne Kościołów i związków wyznaniowych Łodzi po zakończeniu okupacji

Aparat partyjno-państwowy odpowiedzialny za politykę wyznaniową w Łodzi (1945–1990)

Mniejszości wyznaniowe w Łodzi po 1989 r.

Warunki życia ludności (Damian Bębnowski)

Trudno żyć w komunizmie

Nie tak łatwo żyć w kapitalizmie

Szkolnictwo – baza materialna, kadra, sukcesy i porażki (Ewa Kacprzyk)

Opieka zdrowotna w Łodzi – największe wyzwania (Ewa Kacprzyk)

Łódzki sport po II wojnie światowej (Bartłomiej Kluska)

W Polsce Ludowej

W III Rzeczpospolitej

W kamienicy, w bloku, w famułach (Grażyna Ewa Karpińska)

W kamienicy

W bloku

W famułach

Miasto kobiet – feminizacja wizerunku i mitu Łodzi (Inga B. Kuźma)

Na Piotrkowskiej, kulturowym centrum Łodzi (Grażyna Ewa Karpińska)

Aneksy

Aneks 1. Parlamentarzyści wybrani w Łodzi w latach 1989–2023

Aneks 2. Prezydenci Łodzi i przewodniczący Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi 1945–2023

Aneks 3. Radni łódzcy w latach 1990–2024 w kolejności alfabetycznej

Wykaz skrótów

Bibliografia (wybór)

Ulice i place Łodzi

Wykaz rycin

Wykaz kapsuł

Wykaz tabel

Indeks nazw osobowych

Indeks nazw miejscowych