Łowy łucznicze - ebook

30 lipca 2014, godz. 17.00

Strzelnica łucznicza we Wrocławiu

– Karina, po co ci w celowniku pin na dziesięć metrów? Tam nie będziesz polowała na takim dystansie. Nęciska są dwadzieścia metrów od ambon.

– Ale ja chcę mieć pierwszy pin na dziesięć metrów.

– Karina... To nie ma sensu. Ustaw, proszę, pierwszy pin na dwadzieścia metrów.

– Nie. Ja właśnie potrzebuję go na dziesięć metrów!

Idąc po strzały, zmieliłem pod nosem komentarz o upartych babach.

Dwa dni później, godz. 15.20

Rewir łowiecki Sochoń na Słowacji

Podczas polowania z podchodu Karina podeszła odyńca na dystans 10 metrów. Strzał z pierwszego pinu… Stukilowy odyniec z medalowymi szablami. Nie doceniłem prawdziwej kobiecej intuicji.

Książkę tę dedykuję Karinie, wyjątkowej kobiecie, wspaniałej towarzyszce mych łuczniczych wypraw.WSTĘP

Łowy łucznicze, z uwagi na wyjątkowo bliską interakcję ze zwierzyną, dostarczają niezwykłych przeżyć. Zmuszają organizm łowcy do pracy na najwyższych obrotach, bezlitośnie obnażając przy tym jego psychofizyczne słabości. Ukazują naszą nieporadność w konfrontacji z naturą oraz przepaść pomiędzy ludzką percepcją a zmysłami zwierzyny. Zmysłami wyostrzonymi do granic niewyobrażalnych dla współczesnego człowieka incydentalnie odwiedzającego knieję. Dzięki owym zmysłom w świadomości prehistorycznych łowców zwierzyna jawiła się jako istota obdarzona boskimi przymiotami. Współczesny myśliwy łucznik doskonale rozumie odczucia neolitycznych myśliwych, bowiem podczas polowania z łukiem sam niejednokrotnie doświadcza niemal ekstatycznych doznań. W konfrontacji ze zmysłami zwierzyny łucznik musi wykazać się wyjątkowym kunsztem myśliwskim, aby ostatecznie znaleźć się w odległości etycznego strzału, niezauważalnie i bezgłośnie przelać w ramiona łuku siłę własnych ramion, a następnie precyzyjnie posłać strzałę do celu. Z szacunku do życia, z szacunku do kniei łowca nie okazuje wówczas radości. Oddaje się głębokiej refleksji, a zwierzynie oddaje należną jej cześć, zgodnie z tradycją i w zgodzie z własnym sumieniem.

Pomimo nowoczesnej metodologii i sprzętu łowy łucznicze pozostają jedną z najstarszych form myślistwa. Specyficzna metodyka jest niby niekończąca się lekcja pokory w starym duchu niegdysiejszych tradycji, które staramy się ocalić przed ostatecznym odejściem w niepamięć.

Powoli skradamy się przez knieję. Co chwila sprawdzam wiatr. Marcel postanawia zawabić. Nieopodal odpowiada byk. Ruszamy w jego kierunku. Marcel co kilkadziesiąt kroków wabi na rogu. Byk za każdym razem odpowiada. Na dystansie 100 metrów widać wyraźnie, że mamy do czynienia z obustronnie koronnym, regularnym szesnastakiem. Ostrożnie wycofujemy się, aby go nie spłoszyć, nie zakłócić jelenich godów. Idziemy dalej. Powoli, cicho, krok za krokiem, pod wiatr. Znów słychać ryk. Marcel wabi. Kolejny byk odpowiada. Ruszamy. Kiedy wydaje nam się, że byk ryczy tuż przed nami – zatrzymujemy się i skrywamy za drzewem. Marcel wypatruje przez lornetkę byka. Widać wyraźnie potężne, umięśnione ciało królewskiego zwierzęcia, ale od karku po wieniec skrywa go knieja. Nie wiemy, co ma na głowie. Umawiamy się na sygnał – jeśli to selekt, Marcel zaryczy przeciągle, jeśli byk jest przyszłościowy, Marcel zawabi, naśladując urywane porykiwanie. Ruszam sam w kierunku jelenia. Marcel zostaje na miejscu i nadal stara się wypatrzyć poroże. Na próżno. Byk nie chce się ruszyć. Marcel łamie w dłoniach gałązki. Skutkuje. Potężny jeleń rusza w naszą stronę. Od jego gniewnego ryku drży knieja. Ja zresztą też… Znów się zatrzymuje. Jest 38 metrów ode mnie. Skrywam się za kolejnym drzewem. Serce zaczyna swój szalony taniec. W gardle mnie dławi. Ledwo łapię oddech. W skroniach kowalski młot wybija coraz szybszy rytm. Czuję, jak serce ciska mi się o żebra: bum bum, bum bum, bum bum! Zawsze zastanawiam się, czy słychać ten łomot… Zdaje mi się, że dźwięk ten rozchodzi się daleko po kniei wszerz i wzdłuż. Gałązki ponownie trzaskają w dłoniach Marcela i sprowokowany byk ryczy tak gniewnie, że czuję to całym sobą. Za chwilę naciągnę łuk i ostrożnie, niezwykle wolno wychylę się zza drzewa… chyba że wcześniej zejdę tu na zawał…

(ten i następne fragmenty wspomnień autora pochodzą z blogu publikowanego na www.bowhunter.pl)1. SPRZĘT DO MYŚLISTWA ŁUCZNICZEGO

1.1. Łuk

Łuk towarzyszy człowiekowi niemal od początku kształtowania się pierwotnych form cywilizacji. Jego powstanie naukowcy datują na ponad 35 tys. lat przed naszą erą. To pierwsze w dziejach skonstruowane przez człowieka urządzenie służące magazynowaniu energii, które wywołało prawdziwą rewolucję w ówczesnej technice polowania, stanowiącego główne źródło zdobywania pożywienia. Używanie łuku przez naszych praprzodków, skazanych dotąd na niemal bezustanne łowy, oszczędzało znacznie czas i energię, które odtąd ludzie mogli poświęcać na rozwijanie innych umiejętności1. Tym samym łuk otworzył przed ludzkością wrota do cywilizacyjnego rozwoju.

Ze względów ekologicznych oraz humanitarnych idea myślistwa łuczniczego jest oficjalnie promowana przez międzynarodowe organizacje łowieckie (m.in. przez International Council for Game and Wildlife Conservation C.I.C. – Międzynarodową Radę Łowiectwa i Ochrony Zwierzyny). Aktualnie łuk jako narzędzie do polowań przeżywa absolutny renesans. W samej Europie do roku 2015 ten rodzaj polowania dozwolony był już w 15 krajach. Według szacunków Europejskiej Federacji Myślistwa Łuczniczego (European Bowhunting Federation), w Europie poluje z łukiem ponad 35 tys. myśliwych.

Łuk jest wyjątkowo bezpiecznym narzędziem do pozyskiwania zwierzyny. Myśliwy łucznik oddaje strzał z niewielkich dystansów wyłącznie w warunkach dobrej widoczności, co w efekcie niemal do minimum ogranicza ryzyko nierozpoznania celu i popełnienia pomyłki. Ze względu na specyfikę działania łuku strzelec nie może przemieszczać się z „naładowaną bronią”, eliminując tym samym możliwość przypadkowego wystrzału, a zasada działania strzały myśliwskiej całkowicie wyklucza rykoszet.

W aspekcie ekonomicznym łuk jest wyjątkowo atrakcyjnym i uniwersalnym narzędziem dla myśliwego. Tym samym modelem łuku można z powodzeniem polować zarówno na ptactwo, zwierzynę drobną, jak i zwierzynę grubą. Dobór właściwego osprzętu do polowania sprowadza się w zasadzie do adekwatnego doboru grotu myśliwskiego. Ponieważ grot wkręca się w przednią część strzały, można go z łatwością wymienić na inny rodzaj – odpowiedni do obranego celu. W ten sposób tej samej strzały można używać na każdy gatunek zwierzyny w łowisku. Myśliwska strzała, choć oczywiście droższa od pojedynczego naboju, jest jednakże amunicją wielokrotnego użytku zarówno podczas łowów, jak i w szczególności podczas treningów strzeleckich, co w ostatecznym rozrachunku sprawia, że z ekonomicznego punktu widzenia jest bardziej efektywna. Specyfika działania łuku bloczkowego (brak efektów akustycznych w postaci huku wystrzału) znacznie ogranicza płoszenie zwierzyny w łowisku oraz niepokojenie innych zwierząt.

Łuku nie obciąża wśród części społeczeństwa niezwiązanej z myślistwem negatywny stereotyp. Nie zdarzają się strzelaniny, napady na banki, inne przypadki przestępstw z jego zastosowaniem. Pozytywna opinia ogółu społeczeństwa o łowiectwie w krajach, gdzie poluje się z łukiem, determinowana jest wysokimi wymogami etycznymi stawianymi łucznikom. Myśliwi łucznicy szczycą się wartościami, na jakich opiera się ta wyjątkowa sztuka, m.in. zasadą szlachetnej równości szans – zwierzyna versus łowca. Specyfika łuczniczej metodyki sprawia, że łucznik traci przewagę technologiczną nad zwierzyną, a jej nieporównywalnie wyostrzonym zmysłom musi przeciwstawić swój spryt oraz umiejętności. Ten rodzaj metodyki łowieckiej dzięki wyzwaniom, jakie stawia przed łowcą, przyciąga coraz więcej młodych adeptów sztuki myśliwskiej.

Obierając za punkt odniesienia zastosowanie w łowiectwie, wyróżniamy trzy podstawowe typy łuków:

1. Łuk długi (ang. longbow) – współcześnie ma niewielkie zastosowanie w myślistwie. Budową najbardziej zbliżony do pierwotnego wzorca łuku. Wykonywany jest z materiałów naturalnych. Strzela się z niego instynktownie, nie używając przyrządów celowniczych. Skuteczne posługiwanie się nim na łowach wymaga wyjątkowego kunsztu.

2. Łuk ref leksyjny (ang. recurve) – nieco częściej stosowany we współczesnym myślistwie niż łuk długi. Może być wykonany zarówno z naturalnych materiałów, jak i nowoczesnych kompozytów. Strzela się z niego instynktownie lub za pomocą urządzeń celowniczych. Możliwe jest mocowanie do niego akcesoriów typu kołczan, stabilizator, tłumiki. Podobnie jak w przypadku łuku długiego naciąganie oraz zwalnianie cięciwy odbywa się bez użycia spustu mechanicznego.

3. Łuk bloczkowy (ang. compound) – współczesny łuk wynaleziony w latach 60. ubiegłego wieku w USA. Jego pierwotnym i głównym przeznaczeniem jest myślistwo. Specjalny system bloczków znacząco redukuje siłę niezbędną do utrzymania łuku w pozycji naciągniętej, umożliwiając myśliwemu długie pozostawanie w pozycji strzeleckiej w oczekiwaniu na odpowiednie ustawienie się zwierzyny. Zdolność generowania znacznej energii w połączeniu z wyjątkową precyzją czynią nowoczesny łuk bloczkowy skutecznym narzędziem w rękach doświadczonego myśliwego.

Z uwagi na znaczącą przewagę udziału łuku bloczkowego w nowoczesnym myślistwie łuczniczym przyjrzymy się bliżej jego podstawowym parametrom, ze szczególnym uwzględnieniem cech predestynujących go do celów łowieckich.

Rys. 1. Budowa myśliwskiego łuku bloczkowego

1.1.1. Zdolność generowania energii potencjalnej

Aby lepiej zrozumieć zasadę działania łuku, przypomnimy sobie podstawową wiedzę z fizyki. W celu naciągnięcia łuku należy wykonać pracę, która będzie oddawana podczas wyzwalania strzału. W naciągniętym łuku zmagazynowana jest tzw. potencjalna energia sprężystości, stanowiąca równoważnik pracy niezbędnej do jego naciągnięcia. W momencie zwolnienia cięciwy potencjalna energia sprężystości przekazywana jest strzale, ulegając przekształceniu w energię kinetyczną. Wartość energii kinetycznej strzały zależy przede wszystkim od jej prędkości oraz – w mniejszym stopniu – od jej masy. Im większa jest zdolność łuku do generowania potencjalnej energii sprężystości, tym większą energię kinetyczną osiągnie wystrzelona z niego strzała. A im większa energia kinetyczna strzały, tym bardziej płaska trajektoria jej lotu (mniejsze prawdopodobieństwo złego trafienia przy błędnej ocenie odległości), większa prędkość strzały (znacząca redukcja ryzyka związanego ze zjawiskiem tzw. string jumpingu – patrz rozdz. 3.8), mniejsza podatność na niekorzystne warunki zewnętrzne (np. podmuchy silnego wiatru) oraz większa zdolność do penetracji.

Aby odpowiednio docenić potencjał łuku bloczkowego do generowania energii, porównamy go w tym zakresie do łuków tradycyjnych. W przypadku łuku długiego magazynowana energia ma w przybliżeniu wykres liniowy. Innymi słowy, im bardziej naciągniesz łuk, tym większą energię uzyskasz. Wartość energii rośnie liniowo w stosunku do długości naciągu. Na wykresie (rys. 2) ukazano w uproszczeniu schemat magazynowania energii w łukach tradycyjnych. Zacienione pole poniżej zielonej linii odzwierciedla energię magazynowaną w trakcie naciągania łuku.

Rys. 2. Schemat magazynowania energii w łuku tradycyjnym

Myśliwski łuk bloczkowy posiada w tej kwestii zasadniczą przewagę nad łukami tradycyjnymi. Dzięki systemowi agresywnych bloczków (krzywek) łuk ten zmienia prostą zieloną linię na powyższym wykresie w paraboliczny wulkan zmagazynowanej energii. Krzywki pozwalają manipulować cyklem naciągu w taki sposób, aby maksymalna siła naciągu była osiągana znacznie wcześniej niż w łukach tradycyjnych. Ma to ogromny wpływ na wartość zmagazynowanej energii. W efekcie strzała wystrzelona z łuku bloczkowego będzie się charakteryzować znacznie większą energią kinetyczną niż ta sama strzała wystrzelona z łuku tradycyjnego o tej samej sile naciągu. Ilustruje to wykres na rys. 3.

Rys. 3. Schemat magazynowania energii w myśliwskim łuku bloczkowym

1.1.2. Kształty bloczków

Wyróżniamy bloczki okrągłe (soft), bloczki średnio agresywne (medium) oraz agresywne (hard). Kształt bloczka przesądza o zdolności łuku do wytwarzania energii. Tę zależność obrazuje rys. 4. Tak jak na poprzednich wykresach linie poziome reprezentują rosnącą długość naciągu, natomiast linie pionowe odpowiednio rosnącą siłę naciągu. Obszar niebieski oznacza energię magazynowaną w łuku, a obszar czerwony to energia kinetyczna wyzwalana w momencie strzału.

Rys. 4. Schematy generowania energii w zależności od kształtu bloczków

Bloczki okrągłe (ang. soft) dają bardzo łagodny cykl naciągu. Szczytowa siła osiągana jest jedynie przez chwilę, a następnie płynnie maleje aż do zupełnego odpuszczenia (ang. let-off). Łuk z klasycznymi, okrągłymi bloczkami charakteryzuje się bardzo płynnym i łatwym naciągiem, ale zmagazynuje najmniej energii, a w efekcie strzała wystrzelona z takiego łuku będzie lecieć najwolniej. Aktualnie łuki o takich bloczkach z oczywistych względów prawie nie znajdują zastosowania w myślistwie, niemniej niektórzy producenci łuków cały czas pracują nad innowacyjnym połączeniem płynnego naciągu cechującego okrągłe bloczki ze zdolnością do generowania znacznej energii.

Bloczki średnio agresywne (ang. medium cam). W porównaniu z bloczkami okrągłymi osiągają one maksymalną wartość siły naciągu wcześniej i zarazem bardziej gwałtownie przechodzą do odpuszczenia. Logiczną konsekwencją jest zdolność magazynowania znacznie większej energii, a tym samym nadanie strzale większej prędkości. Bloczki typu medium cam, zapewniając komfort płynnego naciągu idący w parze z wyzwoleniem stosunkowo dużej energii, znajdują zwolenników pośród początkujących myśliwych.

Bloczki agresywne (ang. hard cam) mają największą zdolność generowania energii. Charakteryzują się najmniejszym komfortem cyklu naciągu. Na rys. 4 widać wyraźnie, jak szybko osiągana jest maksymalna siła naciągu. Reprezentująca ją pozioma linia pokazuje, iż wartość maksymalna utrzymywana jest przez większą część cyklu naciągania, aby nagle, pod koniec procesu, gwałtownie przejść w odpuszczenie. Ten bezkompromisowy typ bloczków jest trudny do opanowania, dlatego preferowany jest przez zaawansowanych strzelców, oczekujących od łuku myśliwskiego najwyższych prędkości.

1.1.3. Systemy bloczków

We współczesnych łukach bloczkowych występują cztery typy systemów bloczków: single (solocam), hybrid (hybrydowe), binary (binarne) oraz twin (bliźniacze). Wszystkie systemy zostały zaprojektowane do osiągnięcia tego samego celu, ale każdy z nich charakteryzuje się indywidualnym zestawem zalet i wad. Aktualnie systemy bloczków oferują porównywalne osiągi, co nie oznacza, iż podobnie działają.

System bloczków typu single, często nazywany też solocam. Układ składa się z okrągłego bloczka w górnym ramieniu łuku oraz eliptycznego w dolnym. Za magazynowanie energii oraz let-off odpowiada dolna krzywka. Ten system z reguły pracuje ciszej i jest łatwiejszy w utrzymaniu od tradycyjnych systemów typu twin, ponieważ nie wymaga synchronizacji pracy bloczków. System ten jest powszechnie uważany za płynny i niezawodny, z czego wynika jego znaczna popularność wśród myśliwych.

System bloczków typu hybrid. System hybrydowy posiada dwa eliptyczne bloczki, kabel rozwidlony, kabel kontrolny i główną cięciwę. Wynalazła go firma Darton Archery, jednak dopiero innowacja firmy Hoyt pod nazwą Cam & ½ zwróciła na to rozwiązanie uwagę myśliwych łuczników. Aktualnie Hoyt ma w ofercie agresywniejszą modyfikację tego systemu pod nazwą Turbo Cam & ½. Dzięki systemowi hybrid uzyskuje się prostą trajektorię lotu, podobnie jak z dobrze ustawionego łuku z systemem twin. Wymaga on mniej uwagi w utrzymaniu prawidłowej synchronizacji niż tradycyjne systemy bliźniacze, ale stwierdzenie, że nie wymaga jej w ogóle, byłoby nadużyciem. Istnieje kilka modeli hybrydowych, które są zadziwiająco szybkie i ciche, nie ustępując w niczym najlepszym łukom solocam. Cieszą się dużą popularnością wśród polujących łuczników.

System bloczków typu binary. Wynaleziony przez firmę Bowtech Archery w 2005 r. jest zmodyfikowanym systemem twin. Bloczki są w nim przytwierdzone bardziej do siebie nawzajem niż do ramion. W systemie tym początkowo nie stosowano rozwidlonego kabla, lecz jedynie dwa kable kontrolne łączące krzywki. Otrzymujemy w ten sposób płynny układ, w którym bloczki automatycznie dopasowują się, korygując niedoskonałości odkształcanych ramion oraz długości cięciwy i kabla kontrolnego. Aktualne wersje bloczków binarnych zwane overdrive binary przeniosły funkcje samoregulujące do wnętrza bloczka, powracając do rozwidlonego kabla. Z technicznego punktu widzenia ten samoregulujący się system nie powinien sprawiać żadnych problemów z synchronizacją oraz powinien zapewniać wyjątkowo płaską trajektorię lotu. Łuki wyposażane w ten system stają się niezwykle szybkie, a zarazem łatwe do ustawienia, nie dziwi więc, że myśliwi coraz chętniej po nie sięgają.

System bloczków typu twin nazywany też dual cam. Bloczki są idealnie symetryczne, w wersji myśliwskiej – eliptyczne. Odpowiednio ustawione zapewniają doskonały tor lotu, celność i szybkość. Wymagają jednak więcej uwagi w utrzymaniu synchronizacji, ale dzięki postępom w produkcji włókna do cięciw robi się to coraz prostsze. Oprócz trudności w utrzymaniu synchronicznej pracy bloczków inną niedogodnością układu typu twin jest to, że pracuje nieco głośniej w porównaniu z pozostałymi trzema systemami.

1.1.4. Długość łuku

Długość łuku (ang. axle to axle – ATA) to odległość pomiędzy osiami, na których bloczki zamocowane są do ramion łuku. Obierając kryterium rozstawu osiowego (ATA), łuki bloczkowe dzielimy umownie na krótkie (ATA poniżej 33 cali), średnie (33 ≤ ATA ≤ 38 cali) oraz długie (ATA powyżej 38 cali). Stopień wybaczalności łuku, czyli łatwość jego opanowania i precyzyjnego oddawania strzałów, jest bezpośrednio skorelowany z parametrem ATA. Im większy rozstaw osiowy, tym łuk bardziej wybaczalny, odporny na ewentualne błędy strzelca. Pomimo to myśliwi z uwagi na warunki towarzyszące polowaniu najczęściej wybierają łuki krótkie. Im krótszy łuk, tym łatwiej nim manewrować podczas podchodu w gęstych zaroślach, a także łatwiej złożyć się do strzału w ciasnej przestrzeni, polując z zasiadki. Na myśliwskich dystansach 10–30 metrów aspekt wybaczalności zdecydowanie ustępuje ergonomii.

1.1.5. Długość naciągu

Długość naciągu (ang. draw length – DL) to wyrażana w calach odległość, mierzona w pełnym naciągu łuku między punktem cięciwy, na którym osadzona jest strzała, a najdalej wysuniętym punktem na majdanie. Większy parametr DL oznacza dłuższe oddziaływanie cięciwy na strzałę w momencie wyzwalania strzału, co przekłada się na generowanie większej energii kinetycznej. W profesjonalnych łukach myśliwskich regulacja tego parametru bywa ograniczona do określonych przedziałów i często wymaga wymiany modułów krzywek, zatem prawidłowe określenie długości naciągu jest dla łucznika dość istotną kwestią. Aby wstępnie określić DL, należy dokonać pomiaru skrajnych odległości między końcami serdecznych palców rąk rozłożonych poziomo na boki. Otrzymany w centymetrach wynik należy przeliczyć na cale (1 cal = 2,54 cm), a następnie podzielić przez stały wskaźnik 2,5 (np. 180 cm : 2,54 : 2,5 = 28,34). Wynik tych obliczeń określa wstępnie indywidualną długość naciągu łucznika. Przy prawidłowo dobranej DL cięciwa w pełnym naciągu i prawidłowym złożeniu się do strzału powinna przebiegać przez kącik ust i czubek nosa. Próby korygowania źle dobranej długości naciągu poprzez nadmierne uginanie łokcia ręki łucznej (albo przeprost łokcia w połączeniu z podnoszeniem barku) lub wydłużanie (albo skracanie) pętelki czy spustu nie wróżą niczego dobrego w warunkach polowania. Jeśli jednak z jakichś względów ktoś ma ochotę strzelać łukiem o wyższym DL, lepszym rozwiązaniem jest korzystanie ze specjalnych spustów (np. model Equalizer firmy Goat Tuff Products umożliwiający strzelanie z DL wyższym nawet o 3 cale, niż to wynika z indywidualnych uwarunkowań fizycznych łucznika). Po wstępnym oszacowaniu długości naciągu najlepiej potwierdzić swój wynik pod okiem doświadczonych łuczników.

1.1.6. Wysokość cięciwy

Wysokość cięciwy (ang. brace hight – BH) to odległość mierzona pod kątem prostym od cięciwy w stanie spoczynku do najgłębszego wcięcia w uchwycie łuku. Im mniejszy parametr brace hight, tym dłużej podczas wyzwalania strzału cięciwa oddziałuje na strzałę, nadając jej większą prędkość, ale jednocześnie zmniejszając wybaczalność łuku na błędy strzelca. Analogicznie jak w przypadku parametru ATA na myśliwskich dystansach strzeleckich aspekt wybaczalności ustępuje energii uzyskiwanej dzięki niskiemu BH. Wysokość cięciwy bloczkowych łuków myśliwskich najczęściej wynosi 6–8 cali.

Rys. 5. Parametry łuku

1.1.7. Siła naciągu

Siła naciągu (ang. draw weight) powinna być tak dobrana, aby strzelec mógł płynnie i w miarę swobodnie naciągnąć łuk skierowany nieruchomo na cel. W cyklu naciągania porusza się wyłącznie ręka cięciwna (naciągająca cięciwę), spokojnie, jednostajnie rozciągając cały układ. W przeciwnym razie myśliwy ma niewielką szansę, aby na łuczniczych dystansach polowania, w decydującym momencie naciągnąć łuk, nie płosząc zwierzyny. Jeśli poluje się z podchodu, zwierzyna najprawdopodobniej zauważy zbędne ruchy łukiem. Jeśli poluje się z zasiadki, z wnętrza ciasnej czatowni lub ambony myśliwskiej, zwierzyna z pewnością usłyszy dźwięk zawadzenia łukiem o ściany ukrycia. Należy przy tym pamiętać, że w warunkach polowania naciąganie łuku odbywa się zazwyczaj po kilkugodzinnym podchodzie lub zasiadce, często w niesprzyjających warunkach atmosferycznych i przeważnie w wyjątkowo niewygodnej pozycji oraz niemal zawsze pod wpływem ogromnych emocji. Wszystko to sprawia, że występuje zasadnicza różnica między naciąganiem łuku w komfortowych warunkach treningu na strzelnicy a naciągnięciem tego samego łuku podczas polowania.

W wielu krajach minimalna siła naciągu dopuszczalna przez prawo łowieckie waha się w przedziale 45–50 funtów. Myśliwi wybierają jednak zazwyczaj nieco silniejsze łuki, zapewniające większą prędkość ciężkim myśliwskim strzałom. Myśliwskie łuki bloczkowe mają co najmniej 10-funtowe przedziały na skali siły naciągu, dzięki czemu łucznik może dokonywać stosownych regulacji adekwatnie do indywidualnych warunków fizycznych. Do polowania niemal na każdy gatunek zwierzyny w zupełności wystarczy łuk z siłą naciągu w przedziale 60–70, przy czym dla skutecznego polowania na każdą grubą zwierzynę (sarny, dziki, daniele, muflony, jelenie), łącznie z wołami piżmowymi na Grenlandii, wystarczającą moc generuje już 60-funtowy łuk bloczkowy. Dobór prawidłowej siły naciągu jest na tyle zindywidualizowaną kwestią, bezpośrednio uzależnioną od predyspozycji fizycznych, a jednocześnie na tyle zmienną w czasie, że wymyka się prostym wzorom zależności między wiekiem, płcią, wagą strzelca a sugerowaną siłą naciągu. Najlepiej w tej kwestii skorzystać z pomocy profesjonalnego sklepu łuczniczego, gdzie pod okiem fachowców można bezpiecznie naciągnąć konkretnie wybrany model łuku. Próby należy dokonywać na sprzęcie, który zamierza się nabyć, bowiem fakt, że swobodnie naciąga się użyczony przez kolegę 60-funtowy łuk z krzywkami typu medium, nie oznacza, iż równie swobodnie naciągnie się 60-funtowy łuk z krzywkami turbo hard.

1.1.8. Redukcja siły naciągu (ang. let-off)

Ogromną korzyścią z zastosowania w łuku układu bloczków jest tzw. let-off (wyrażany w procentach stopień odpuszczenia napięcia cięciwy w pełnym naciągu). Po pokonaniu przez łucznika szczytowej wartości siły naciągu następuje jej znaczna redukcja, wskutek czego samo celowanie odbywa się już bez znacznego nakładu sił. Im większy let-off, tym łatwiej utrzymać łuk w pełnym naciągu. Zjawisko to na rys. 4 opisuje linia opadająca do punktu tzw. ściany, czyli momentu, kiedy krzywki blokują się na kablach, uniemożliwiając dalsze rozciągnięcie układu. Wzrost wskaźnika let-off ma niekorzystny wpływ na precyzję strzału, niemniej na myśliwskich dystansach jest to marginalne zjawisko. Możliwość oczekiwania na dogodny moment do strzału w pełnym naciągu sprawia, że łuki myśliwskie oferują 70–85% let-off.

1.1.9. Prędkość według standardu International Bowhunting Organization (IBO)

Prędkość wg standardu IBO to parametr, którym producenci łuków opisują zdolność łuku do nadawania strzale określonej prędkości początkowej. Do pomiarów prędkości wg standardu IBO przyjmuje się następujące współczynniki: waga strzały 5 granów na każdy funt siły łuku, długość naciągu 30 cali, siła naciągu 70 funtów. Prędkość wg standardu IBO podawana w specyfikacji łuku ma jedynie charakter porównawczy i absolutnie nie oznacza, że konkretny model łuku po właściwej konfiguracji ze strzałą myśliwską nada jej taką prędkość początkową.

1.1.10. Kształt majdanu

Zasadniczo łuk bloczkowy może mieć defleksyjny lub refleksyjny kształt majdanu. Aby określić rodzaj kształtu, należy poprowadzić linię łączącą miejsca styku ramion z majdanem. Punktem odniesienia jest wgłębienie w uchwycie łuku. Jeśli linia znajduje się za wgłębieniem, po stronie celu – majdan ma kształt refleksyjny, jeśli przed wgłębieniem, po stronie łucznika – defleksyjny. Im większy stopień refleksyjności, tym szybszy, ale zarazem trudniejszy do opanowania łuk. Na łowach wybaczalność łuku ustępuje parametrom szybkości, dlatego znaczna większość myśliwskich łuków bloczkowych posiada majdan refleksyjny.

Rys. 6. Łuki myśliwskie: z majdanem ref leksyjnym (po lewej) oraz def leksyjnym (po prawej)

1.1.11. Ramiona – jednoczęściowe czy dzielone?

Nie ma większego znaczenia, czy do polowania używamy łuku o ramionach dzielonych czy też jednoczęściowych. Oba systemy są równie niezawodne, a producenci łuków zazwyczaj oferują dożywotnią gwarancję na ramiona bez względu na ich konstrukcję. Istotne znaczenie ma natomiast kąt, pod jakim ramiona mocowane są do majdanu łuku. Im bardziej prostopadle ramiona są usytuowane względem majdanu, tym cichszy jest łuk i mniej odczuwalne są siły oddziałujące na dłoń łuczną (trzymającą łuk) w momencie strzału. Z tego względu w ogromnej większości nowoczesnych łuków bloczkowych służących do polowania ramiona są mocowane prostopadle do majdanu.

1.1.12. Łuk praworęczny (RH) czy leworęczny (LH)?

W łuku praworęcznym cięciwa naciągana jest prawą ręką, a łuk trzymany jest w lewej dłoni. Leworęczny łuk naciągamy lewą ręką, trzymając uchwyt łuku prawą. O tym, jaki łuk należy wybrać, decyduje nie tyle lateralizacja ręki, ile kwestia dominacji oka. Okiem dominującym nazywamy oko silniejsze, które automatycznie przejmuje cel. Aby sprawdzić, które oko jest dominujące, wybieramy jakikolwiek punkt, na którym możemy skupić wzrok, wyciągamy przed siebie wyprostowane ręce i układamy dłonie w taki sposób, aby tworzyły niewielki prześwit, przez który swobodnie możemy obserwować cel. Nie zamykając ani nie mrużąc żadnego z oczu, powoli przysuwamy dłonie do twarzy w taki sposób, aby przez cały czas w prześwicie widzieć cel. Kiedy dłonie będą tuż przy twarzy, sprawdź, przy którym oku znalazł się prześwit, przez który cały czas widzisz cel. To oko będzie niezawodnie okiem dominującym. U ogromnej większości łuczników dominacja prawego oka idzie w parze z praworęcznością i odwrotnie u strzelców leworęcznych. Nieco trudniejsza jest sytuacja, kiedy u praworęcznej osoby lewe oko jest dominujące lub u leworęcznej dominuje oko prawe (tzw. lateralizacja niejednorodna, skrzyżowana). W takich przypadkach sugeruję raczej dobór łuku pod kątem silniejszego oka, w szczególności w przypadku wyraźnej, silnej dominacji.

Dyskretnym gestem wskazuję na lewo. Josef błyskawicznie ocenia sytuację i poleca mi ruszać w kierunku watahy dzików. Potem zastyga z lornetką przy oczach. Odwracam się bardzo spokojnie. Obserwuję dziki. Błyskawiczny rzut oka na kołczan i delikatnie wyjmuję strzałę. Wzrok znów na dziki. Rzut oka na strzałę i zakładam ją na podstawkę. Wzrok znów na dziki. Teraz będzie nieco trudniej, ale udaje mi się bezgłośnie zapiąć nasadkę na cięciwie. Wzrok na dziki. Rzut oka na pętelkę i bezgłośnie zapinam na niej spust. Teraz nie odrywam już wzroku od watahy. Na przedzie potężna locha. Tuż za nią powoli suną warchlaki. Nieco za nimi – przelatki. Wataha nie spieszy się. Poszczególne osobniki co chwila zatrzymują się i buchtują ściółkę. Powoli skradam się ścieżką przecinającą ich szlak. Adrenalina zaczyna działać jak naturalny środek przeciwbólowy – nie czuję bólu mięśni ani zmęczenia po wielogodzinnym podchodzie. Łuk wydaje się dziwnie lekki… Skradam się bezgłośnie i bez odczuwalnego już teraz wysiłku. Bezustannie omiatam wzrokiem watahę. Serce zaczyna swój taniec, który stopniowo przeradza się w szalony, nieokiełznany łomot. Nieznośnie dławi mnie w gardle. W ustach czuję żelazawy posmak. Znów ten nieznośny ciężar w mostku nasila się i rozlewa aż do gardła… Kiedy mam wrażenie, że moje serce eksploduje, nagle powoli wyrównuje takt, uspokaja się, odzyskuję oddech i zaczyna się coś magicznego, stan pomiędzy jawą a snem… niezwykłe zawieszenie między rzeczywistością a tym, co nierealne… Pierwszy raz poczułem to jako siedmiolatek, kiedy złowiłem swojego pierwszego, wielkiego pstrąga w górskim strumieniu. W krystalicznej wodzie obserwowałem, jak ostrożnie podpływa – majestatyczny, nieosiągalny, niemal mityczne ucieleśnienie moich dziecięcych marzeń… Zatrzymał się przed przynętą. Widzę ruch jego skrzeli. Rzędy kropek od łba po ogon. Bicie serca utrudnia oddech… Nagle potokowiec błyskawicznie chwyta przynętę. Widzę jeszcze krótki ref leks słońca odbijający się na jasnych łuskach brzucha, kiedy w nagłym skręcie ucieka z przynętą w pysku. I nagle czas spowalnia, niemal się zatrzymuje i wszystko staje się takie nierzeczywiste… Zacinam bambusową wędką… wędzisko wygięte w pałąk… żyłka napięta do granic wytrzymałości tnie lustro wody… nawijam ją na trajkoczący kołowrotek… holuję go do brzegu i wyślizgiem ląduję na kamieniach… Zdaje mi się, że to sen – wpadam w dziwny stan, który odtąd będzie mi towarzyszył w chwilach wyjątkowo silnego napięcia. Tym razem dopada mnie w słowackiej kniei. Powoli, metodycznie, niby w transie podkradam się do stada. Dotychczas ledwie słyszalne kliknięcie dalmierza w tej chwili odbieram jako niezwykle głośne. Już 40 metrów, za chwilę osiągnę dystans, z którego będę strzelał. Locha nagle podnosi gwizd i zaczyna wietrzyć, widzę wyraźnie tabakierę, kiedy głośno wciąga powietrze. Obawa przed zwietrzeniem i instynktowny respekt sprawiają, że zastygam bez ruchu…

------------------------------------------------------------------------

1 Encyklopedia odkryć i wynalazków, Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1979, s. 186.LITERATURA

Arrow Tuning and Maintenance Guide, dostępny w: http://www.eastonarchery.com/uploads/downloads/Tuning_Guide/Tuning_Guide .

Compound Bow Selection Guide, dostępny w: http://www.huntersfriend.com/compound_bow_selection_guide.html .

Dudley J., Smooth draw, data utworzenia 2011, dostępny w: http://article.jdaint.com/worldarchery/The%20Draw%20Cycle.pdf .

Encyklopedia odkryć i wynalazków, Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1979.

Geore’n B., The mechanism of the hunting arrow, dostępny w: http://www.dpll.si/files/The%20mechanism%20of%20the%20hunting%20arrow.pdf .

Kylmä J., Bowhunting Development in Europe, data utworzenia 2013, dostępny w: http://www.docstoc.com/docs/150244677/Bowhunting-Dev-Europe--International-Council-for-Game-and .

Steliński J., Odstrzał zwierzyny płowej (poradnik myśliwego), Warszawa: PWRiL, 1957.