Magda.doc - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
1 kwietnia 2012
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
Magda.doc - ebook
Lektura szkolna wraz z opracowaniem.
Osiemnastoletnią Magdę poznajemy w dramatycznym momencie życia, gdy dowiaduje się, że jest w ciąży. Jak doszło do tego, że zdolna i pracowita dziewczyna wpadła w tak poważne tarapaty? Jak przeżyje to brutalne wejście w dorosłość? Magda.doc - to pełna dramatyzmu ale i epizodów humorystycznych oraz wewnętrznego ciepła - mądra powieść o dojrzewaniu. Przyjaciół Magdy informujemy, że mogą poznać jej dalsze losy w książce pt. "Paulina.doc".
| Kategoria: | Dla młodzieży |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-7568-953-2 |
| Rozmiar pliku: | 1,5 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
WSTĘP
AUTORKA
POWIEŚCIOPISARKA I POETKA. Marta Fox – urodzona 1.01.1952 roku; autorka powieści, głównie dla młodzieży, poetka, krytyk literacki i teatralny. Jako pisarka zadebiutowała w 1989 roku (opowiadanie Gra), wcześniej była nauczycielką w katowickim liceum.
Trafnie diagnozuje zachowania i stany psychiczne młodzieży, a życiowe prawdopodobieństwo, wyraziście zarysowane postaci, walory językowe (np. znajomość slangu uczniowskiego) zapewniają jej powieściom niesłabnące powodzenie.
LAUREATKA NAGRÓD. Jest laureatką wielu głównych nagród w ogólnopolskich konkursach literackich, swoje utwory publikuje także w licznych czasopismach, m.in. „Odrze”, „Poezji”, „Gońcu Teatralnym”.
Niektóre z tytułów jej powieści dla młodzieży: Batoniki Always miękkie jak deszczówka (1994), Agaton – Gagaton: jak pięknie być sobą (1994), Magda.doc (1996), Paulina.doc (1997).
TREŚĆ
CZAS I MIEJSCE. Akcja książki rozgrywa się w Katowicach w czasie od 1 listopada 1994 do 2 czerwca 1995 roku.
GŁÓWNA BOHATERKA. Główną bohaterką jest Magdalena Szymaniuk, uczennica czwartej klasy licealnej. Poznajemy ją w chwili, gdy podejrzewa, że zaszła w ciążę z Łukaszem Madejskim, szkolnym kolegą, z którym przeżyła swoją seksualną inicjację.
Treść całego pamiętnika stanowią zwierzenia bohaterki zapisywane w pliku Magda.doc. Opisuje tam ona swoje problemy, emocje i zdarzenia, jakie miały miejsce pomiędzy poczęciem dziecka i jego urodzeniem.
PROBLEMY. Nagłe i brutalne wejście w dorosłość znajduje jednak szczęśliwy finał. Magda dzięki swojej odwadze i determinacji pokonuje kolejne przeszkody. Rodzi córkę, czuje się bardzo szczęśliwa i wolna. Wolna od złej miłości matki, od ludzkiej nieżyczliwości i własnych lęków.
BOHATEROWIE
Magda – zdolna, inteligentna, bardzo dobra uczennica, w swoim środowisku uchodząca za kujona. W ten sposób rówieśnicy próbują uzasadnić jej odmienność i niechęć do ich płytkiej ideologii. Dziewczyna, mimo pewnego wyobcowania, jest przekonana o słuszności swoich wyborów. Jest silna, ambitna i pewna siebie. Jednak prawdziwy powód jej niezależności tkwi w warunkach, w jakich żyje. Wcześnie osierocona przez ojca, z którym łączyła ją silna więź, mieszka z matką, która zajęta jest głównie pracą i sobą, a córkę traktuje przedmiotowo i oschle. Magda, spragniona prawdziwego uczucia, lecz bardzo jeszcze niedoświadczona, naiwnie lokuje swoją pierwszą miłość w związku z nazbyt przez nią idealizowanym Łukaszem. Szybko przekonuje się, że problemy, jakie z tego związku wynikają, musi rozwiązywać sama. Dzięki ambicji i konsekwencji, mimo przeciwności, udaje się jej skończyć szkołę i zdać maturę z wzorowymi ocenami. Swojego doświadczenia nie traktuje w kategoriach krzywdy od losu. Śmiało podejmuje wyzwanie, choć jest przecież młodą dziewczyną snującą plany na piękną przyszłość, tzn. przyszłość, która respektuje właściwą kolejność zdarzeń. Magda na naszych oczach przeistacza się z podlotka w dojrzałą kobietę. Napiętnowana wiecznym poczuciem winy, stale podsycanym przez matkę, wyzwala się ostatecznie z tej emocjonalnej pułapki i zaczyna żyć własnym, szczęśliwym życiem.
Matka – wydaje się osobą nieczułą, a nawet okrutną. Magda mówi o niej: „Zawsze się jej bałam, bo mnie biła”. Sposób, w jaki traktuje córkę, dowiedziawszy się o ciąży, mógłby świadczyć o egoizmie i bezduszności matki. Z jej młodzieńczych pamiętników wynika jednak, że była nastolatką w gruncie rzeczy podobną do Magdy, tylko dojrzewającą w innych czasach. Nagła i zbyt szybka śmierć męża sprawiła, że zamknęła się we własnym świecie, większość czasu poświęcając żmudnej pracy nauczycielki i coraz bardziej oddalając się od córki. Jest rozczarowana, zgorzkniała, niespełniona i nieszczęśliwa. Skłócona z losem za sposób, w jaki ją doświadczył, nie chce bliskości, którą mogłaby znaleźć pod własnym dachem.
Łukasz Starszy (ojciec) – dobrze sytuowany, zaradny, operatywny. Pomagając Magdzie, usiłuje zrekompensować dziewczynie niedojrzałość syna (wspiera ją finansowo, znajduje mieszkanie, zapewnia opiekę lekarską). Podziwia jej odpowiedzialność, współczuje złych stosunków z matką, otacza niemal ojcowską opieką.
Łukasz – atrakcyjny chłopak, który swoje powodzenie wykorzystuje do kolejnych miłosnych podbojów. Mieszka z ojcem, matka przebywa za granicą. Nieodpowiedzialny, niesamodzielny – stanowi wyraźne przeciwieństwo dla Magdy. Boi się jej miłości i obwinia dziewczynę za to, co się stało, odmawiając jej opieki, a nawet współodpowiedzialności. Bez skrupułów akceptuje zamianę ról ze swoim ojcem.
Bartek – od dawna zabiega o względy Magdy. Gdy ta powierza mu swój sekret, stara się ją zrozumieć i bez urazy oferuje szczerą pomoc. Zostają przyjaciółmi. Miły, wyrozumiały, odpowiedzialny.
Dżordż – komputerowy powiernik i adresat wypowiedzi Magdy, traktowany przez nią ze szczerością i sympatią.
PROBLEMATYKA
WSPÓŁCZESNOŚĆ. Magda.doc jest umiejętnie osadzoną we współczesnych realiach powieścią dla młodzieży o dojrzewaniu. Dojrzewanie to naznaczone jest typowymi dla wieku nastoletniego problemami, jak pierwsza miłość, przyjaźń, konflikt pokoleniowy, krytyczne postrzeganie szkoły, bunt wobec rzeczywistości.
Autorka książki z dużą wnikliwością śledzi procesy socjologiczne i psychologiczne w środowisku młodzieży, nie dochodząc przy tym jednak do uproszczonych uogólnień, jednoznacznych puent.
RÓŻNORODNOŚĆ. Charakteryzowane środowiska są niejednorodne. Rówieśnicy głównej bohaterki reprezentują zróżnicowane typy charakterologiczne i zachowania. Koleżanki ze szkoły w poszukiwaniu miłosnych wrażeń uprawiają seks przypadkowo, jednak bezkarnie (podobnie jak Łukasz). Według relacji Magdy są przeciętne, nieciekawe, toteż nie zasługują na jej zaufanie.
Jest jeszcze Bartek, chłopak wrażliwy i mądry, który, gdyby nie zrządzenie losu, mógłby zostać właściwym partnerem Magdy.
Podobne zróżnicowanie dotyczy pokolenia starszego, reprezentowanego przez matkę, dyrektorkę, Łukasza-seniora, stryja, ciotkę Jeannette. Ponownie mamy do czynienia z antynomicznym zestawieniem postaci. Głównym kryterium podziału jest stosunek powieściowych postaci do Magdy.
KONFLIKT POKOLENIOWY. Konflikt pokoleniowy, mimo iż przebiega tu klasycznie (matka–córka), prowokuje do wielu przemyśleń i wniosków. Dzięki prezentacji dwóch światów zyskujemy obraz różnych osobowości i systemów wartości, które nie mają większej szansy na wspólny mianownik. Uwaga Magdy, a także i nasza, skupia się na poszukiwaniu przyczyn takiego braku porozumienia (temu m.in. służy lektura pamiętnika matki). Ostatecznej odpowiedzi jednak nie znajdujemy.
Inny charakter stosunków rodzinnych obserwujemy na przykładzie Łukasza i jego ojca. Choć niewiele wiemy o ich wzajemnych codziennych zachowaniach, widzimy tu sytuację jakby odwróconą – syn uzyskuje pomoc ojca, który całą odpowiedzialność za jego dezynwolturę i lekkomyślność przejmuje na siebie.
PIERWSZA MIŁOŚĆ. Pierwsza miłość przedstawiona jest w powieści dość drastycznie. Magda, która przecież wyróżnia się z grona rówieśników rozsądkiem i dojrzałością, paradoksalnie zostaje ukarana za swoją pierwszą miłość. Zafascynowana Łukaszem, nie dostrzega, że dla niego jest tylko kolejną zdobyczą mającą potwierdzić męskość. Za tę pomyłkę musi drogo zapłacić. Zostaje upokorzona i poniżona (sceny z matką i dyrektorką), musi sprostać licznym problemom, obcym przeciętnej osiemnastolatce. Może to jednak właśnie ona, a także Bartek, który nie może zrealizować swojego uczucia do Magdy, właściwie ilustrują tezę autorki o tym, że życiowe problemy można znosić z godnością i że nawet te największe da się pokonać?
DOBRA PRZYJAŹŃ. Przyjaźń prawdziwą, bezinteresowną, wolną od zawiści, egoizmu uosabia Bartek, który przedkłada pomoc Magdzie nad urażoną dumę i niespełnione uczucie. To właśnie on jako pierwszy (poza Dżordżem) poznaje sekret dziewczyny. Ona natomiast pomaga mu w nauce i cieszy się z jego dobrych wyników maturalnych.
Szczególna przyjaźń łączy Magdę i Łukasza Starszego. Mimo różnicy wieku dobrze czują się w swoim towarzystwie, a ich układ staje się coraz bardziej partnerski.
SZKOŁA PO GOMBROWICZU. Szkoła postrzegana jest przez Magdę, podobnie jak inne elementy rzeczywistości, dość krytycznie. Dzieje się tak nie tylko z uwagi na przykrą reakcję dyrektorki na wieść o ciąży uczennicy. Magda negatywnie ocenia nauczycieli („Każdy nauczyciel, choćby najlepszy, ma w sobie coś z mojej matki”) i samą instytucję („Nienawidzę szkoły z jej poddaństwem, bezdusznością, nieżyczliwością”).
Trzeba przyznać, że niektóre jej uwagi są trafne i tworzą realistyczny rysunek szkolnej rzeczywistości. To życiowe prawdopodobieństwo wynika zapewne z nauczycielskiej praktyki samej autorki. Ostatecznie powstaje obraz wprawdzie subiektywny, jednak dość ponury. Cóż, widać tak właśnie jest odbierana szkoła nie tylko przez uczniów (niewiele zresztą zmieniona od czasów Gombrowiczowskiego profesora Pimki).
Pomimo swego krytycyzmu, główni bohaterowie są jednak bardzo dobrymi uczniami.
FORMA
DZIENNIK KOMPUTEROWY. Powieść ujęta jest w formę komputerowego dziennika (patrz definicja 1.). Bohaterka prowadzi go na bieżąco, nieraz wraca do wcześniejszych zdarzeń. Opisuje fakty i przeżycia osobiste, eksponuje indywidualny punkt widzenia. W swoich zapiskach uwzględnia dialogi, elementy charakterystyki, opisu, monologi wewnętrzne, listy, cytaty, aforyzmy. Narracja jest subiektywna, pierwszoosobowa.
Taki układ powieści nawiązuje do tradycji dziennika intymnego (patrz definicja 2.), wykorzystywanego już wcześniej w książkach dla młodzieży, np. w Słonecznikach Haliny Snopkiewicz.
DZIENNIK MATKI. Równolegle do zwierzeń głównej bohaterki poznajemy dziennik jej matki, dzięki któremu zapoznajemy się bliżej z tą postacią i przenosimy się w rzeczywistość lat sześćdziesiątych. Pozornie jest to autonomiczny wątek, w rzeczywistości jednak służy on akcji właściwej – prowadzi do konkluzji o zasadniczym podobieństwie obydwu nastoletnich światów.
AKCJA. Kompozycja akcji jest klasyczna (ekspozycja, kulminacja, rozwiązanie).
Interesującym uzupełnieniem pamiętnika są werystyczne ilustracje – bilety na imprezy kulturalne, wyniki badań, zdjęcia.
Pewne niedookreślenia postaci i niedopowiedzenia akcji uzasadnia fakt, iż książka ma swoją kontynuację w kolejnej powieści Marty Fox pt. Paulina.doc.
DEFINICJE
1. DZIENNIK – zespół prowadzonych z dnia na dzień zapisków, od ściśle dokumentacyjnych, których zadaniem jest utrwalenie bieżących wydarzeń (diariusz), do takich, które zbliżają się do wypowiedzi literackich. Dziennik nie stanowi z góry założonej konstrukcji, o jego układzie (z zasady chronologicznym) decyduje nie zamiar kompozycyjny, ale bieg wypadków, które autor utrwala. Składające się nań zapisy mogą być zróżnicowane pod względem kompozycyjnym i tematycznym.
2. DZIENNIK INTYMNY – jedna z głównych form dziennika (obok dziennika podróży), istotna dla literatury zwłaszcza od czasów romantyzmu. Zaczął się kształtować na przełomie XVIII i XIX wieku (przede wszystkim we Francji), co pozostawało w związku z formowaniem się nowych koncepcji ludzkiej osobowości, kładących nacisk na indywidualizm i przeżycia osobiste. Dziennik intymny ma z reguły charakter otwarty, tzn. nie jest z góry komponowanym dziełem, składa się z szeregu zapisów, dotyczących rozmaitych problemów i tematów, zróżnicowanych formalnie, związanych ściśle z sytuacją autora. Jedynym obowiązującym porządkiem jest układ chronologiczny zapisów, zgodnie z datami ich powstawania, prowadzący w odbiorze czytelniczym do rekonstrukcji osobowości autora.
W literaturze polskiej najbardziej znane są dzienniki Stefana Żeromskiego, Zofii Nałkowskiej, Witolda Gombrowicza.
JĘZYK
POTOCZNOŚĆ. Styl pamiętnika jest kolokwialny. Do mowy potocznej zbliżają go m.in. leksyka i frazeologia uwzględniające elementy slangu uczniowskiego (np. „OK”, „bajery”, „baba z polwy”, „pic na wodę”), wulgaryzmy oraz składnia – dominują zdania krótkie, nierozwinięte, konstrukcje równoważnikowe.
TRADYCJA GATUNKU. Taki tok narracji odwołuje dziennik Magdy do tradycji pamiętnika mówionego, ujawnia pewne podobieństwo do Pamiętnika z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego, także poprzez zastosowanie neologizmów (np. „zbanalić”, „burmistrzują”).
ALUZJE LITERACKIE. Mimo potoczności języka pełne odczytanie tekstu wymaga pewnego przygotowania literackiego. Decydują o tym liczne aluzje kulturowe (zwłaszcza literackie, o różnym stopniu skomplikowania, choć na ogół odnoszące się do lekturowego materiału szkoły średniej), aforyzmy, cytaty.
IRONIA. Bohaterka często jest w swojej narracji ironiczna, również autoironiczna ( „Obie prace napisałam celująco. To się nazywa kujoństwo”). Wykazuje się też poczuciem humoru („mogę pisać o nicości, w której tkwię jak Heraklit w gównie”), często gorzkim, ale przez to adekwatnym do kontekstu.
PODSUMOWANIE
Książka Magda.doc zasługuje na swoją popularność wśród młodzieży. Nie tylko bowiem przedstawia typowe dla wieku dojrzewania problemy, ale mądrze wskazuje, jak sobie z nimi radzić. Młodemu człowiekowi bliska zapewne jest także jej stylistyka.
Autorka porusza tematy powszechne, ale przecież wciąż niełatwe. Kreśli dość klasyczne postaci literackie, na wskroś jednak rzeczywiste i aktualne.
Może wciąż warto potwierdzać humanistyczną wiarę w możliwości człowieka, mówić o miłości. Bo przecież „Świat bez miłości jest światem martwym” (Albert Camus – ulubiony pisarz Magdy…).
PROPOZYCJE TEMATÓW DO REALIZACJI (DYSKUSJI)
1. Czarne i białe – ocena moralna bohaterów książki.
2. Rzeczywistość Magdy.doc – bliska Ci czy daleka?
3. Literackie powroty – znane toposy w powieści Marty Fox.
4. Literatura w literaturze – szukamy w książce odwołań i aluzji kulturowych. (Może być w formie grupowego konkursu).
5. Dopisz dalsze losy bohaterów powieści. (Możesz je zweryfikować poprzez lekturę Pauliny.doc).
6. Przyjaźń, miłość, rodzina – etosy współczesnego świata?
7. Co znaczy dojrzałość? (Gra w skojarzenia).
8. Problemy dojrzewania – jak je oswajać i rozwiązywać?
9. Uwierz w siebie – różne metody uczące samoakceptacji, np. autosugestia przez afirmację, wizualizację. (Lekcja z wykorzystaniem literatury z zakresu współczesnej psychologii).
Wstęp opracowała
Dorota Żytkiewicz
AUTORKA
POWIEŚCIOPISARKA I POETKA. Marta Fox – urodzona 1.01.1952 roku; autorka powieści, głównie dla młodzieży, poetka, krytyk literacki i teatralny. Jako pisarka zadebiutowała w 1989 roku (opowiadanie Gra), wcześniej była nauczycielką w katowickim liceum.
Trafnie diagnozuje zachowania i stany psychiczne młodzieży, a życiowe prawdopodobieństwo, wyraziście zarysowane postaci, walory językowe (np. znajomość slangu uczniowskiego) zapewniają jej powieściom niesłabnące powodzenie.
LAUREATKA NAGRÓD. Jest laureatką wielu głównych nagród w ogólnopolskich konkursach literackich, swoje utwory publikuje także w licznych czasopismach, m.in. „Odrze”, „Poezji”, „Gońcu Teatralnym”.
Niektóre z tytułów jej powieści dla młodzieży: Batoniki Always miękkie jak deszczówka (1994), Agaton – Gagaton: jak pięknie być sobą (1994), Magda.doc (1996), Paulina.doc (1997).
TREŚĆ
CZAS I MIEJSCE. Akcja książki rozgrywa się w Katowicach w czasie od 1 listopada 1994 do 2 czerwca 1995 roku.
GŁÓWNA BOHATERKA. Główną bohaterką jest Magdalena Szymaniuk, uczennica czwartej klasy licealnej. Poznajemy ją w chwili, gdy podejrzewa, że zaszła w ciążę z Łukaszem Madejskim, szkolnym kolegą, z którym przeżyła swoją seksualną inicjację.
Treść całego pamiętnika stanowią zwierzenia bohaterki zapisywane w pliku Magda.doc. Opisuje tam ona swoje problemy, emocje i zdarzenia, jakie miały miejsce pomiędzy poczęciem dziecka i jego urodzeniem.
PROBLEMY. Nagłe i brutalne wejście w dorosłość znajduje jednak szczęśliwy finał. Magda dzięki swojej odwadze i determinacji pokonuje kolejne przeszkody. Rodzi córkę, czuje się bardzo szczęśliwa i wolna. Wolna od złej miłości matki, od ludzkiej nieżyczliwości i własnych lęków.
BOHATEROWIE
Magda – zdolna, inteligentna, bardzo dobra uczennica, w swoim środowisku uchodząca za kujona. W ten sposób rówieśnicy próbują uzasadnić jej odmienność i niechęć do ich płytkiej ideologii. Dziewczyna, mimo pewnego wyobcowania, jest przekonana o słuszności swoich wyborów. Jest silna, ambitna i pewna siebie. Jednak prawdziwy powód jej niezależności tkwi w warunkach, w jakich żyje. Wcześnie osierocona przez ojca, z którym łączyła ją silna więź, mieszka z matką, która zajęta jest głównie pracą i sobą, a córkę traktuje przedmiotowo i oschle. Magda, spragniona prawdziwego uczucia, lecz bardzo jeszcze niedoświadczona, naiwnie lokuje swoją pierwszą miłość w związku z nazbyt przez nią idealizowanym Łukaszem. Szybko przekonuje się, że problemy, jakie z tego związku wynikają, musi rozwiązywać sama. Dzięki ambicji i konsekwencji, mimo przeciwności, udaje się jej skończyć szkołę i zdać maturę z wzorowymi ocenami. Swojego doświadczenia nie traktuje w kategoriach krzywdy od losu. Śmiało podejmuje wyzwanie, choć jest przecież młodą dziewczyną snującą plany na piękną przyszłość, tzn. przyszłość, która respektuje właściwą kolejność zdarzeń. Magda na naszych oczach przeistacza się z podlotka w dojrzałą kobietę. Napiętnowana wiecznym poczuciem winy, stale podsycanym przez matkę, wyzwala się ostatecznie z tej emocjonalnej pułapki i zaczyna żyć własnym, szczęśliwym życiem.
Matka – wydaje się osobą nieczułą, a nawet okrutną. Magda mówi o niej: „Zawsze się jej bałam, bo mnie biła”. Sposób, w jaki traktuje córkę, dowiedziawszy się o ciąży, mógłby świadczyć o egoizmie i bezduszności matki. Z jej młodzieńczych pamiętników wynika jednak, że była nastolatką w gruncie rzeczy podobną do Magdy, tylko dojrzewającą w innych czasach. Nagła i zbyt szybka śmierć męża sprawiła, że zamknęła się we własnym świecie, większość czasu poświęcając żmudnej pracy nauczycielki i coraz bardziej oddalając się od córki. Jest rozczarowana, zgorzkniała, niespełniona i nieszczęśliwa. Skłócona z losem za sposób, w jaki ją doświadczył, nie chce bliskości, którą mogłaby znaleźć pod własnym dachem.
Łukasz Starszy (ojciec) – dobrze sytuowany, zaradny, operatywny. Pomagając Magdzie, usiłuje zrekompensować dziewczynie niedojrzałość syna (wspiera ją finansowo, znajduje mieszkanie, zapewnia opiekę lekarską). Podziwia jej odpowiedzialność, współczuje złych stosunków z matką, otacza niemal ojcowską opieką.
Łukasz – atrakcyjny chłopak, który swoje powodzenie wykorzystuje do kolejnych miłosnych podbojów. Mieszka z ojcem, matka przebywa za granicą. Nieodpowiedzialny, niesamodzielny – stanowi wyraźne przeciwieństwo dla Magdy. Boi się jej miłości i obwinia dziewczynę za to, co się stało, odmawiając jej opieki, a nawet współodpowiedzialności. Bez skrupułów akceptuje zamianę ról ze swoim ojcem.
Bartek – od dawna zabiega o względy Magdy. Gdy ta powierza mu swój sekret, stara się ją zrozumieć i bez urazy oferuje szczerą pomoc. Zostają przyjaciółmi. Miły, wyrozumiały, odpowiedzialny.
Dżordż – komputerowy powiernik i adresat wypowiedzi Magdy, traktowany przez nią ze szczerością i sympatią.
PROBLEMATYKA
WSPÓŁCZESNOŚĆ. Magda.doc jest umiejętnie osadzoną we współczesnych realiach powieścią dla młodzieży o dojrzewaniu. Dojrzewanie to naznaczone jest typowymi dla wieku nastoletniego problemami, jak pierwsza miłość, przyjaźń, konflikt pokoleniowy, krytyczne postrzeganie szkoły, bunt wobec rzeczywistości.
Autorka książki z dużą wnikliwością śledzi procesy socjologiczne i psychologiczne w środowisku młodzieży, nie dochodząc przy tym jednak do uproszczonych uogólnień, jednoznacznych puent.
RÓŻNORODNOŚĆ. Charakteryzowane środowiska są niejednorodne. Rówieśnicy głównej bohaterki reprezentują zróżnicowane typy charakterologiczne i zachowania. Koleżanki ze szkoły w poszukiwaniu miłosnych wrażeń uprawiają seks przypadkowo, jednak bezkarnie (podobnie jak Łukasz). Według relacji Magdy są przeciętne, nieciekawe, toteż nie zasługują na jej zaufanie.
Jest jeszcze Bartek, chłopak wrażliwy i mądry, który, gdyby nie zrządzenie losu, mógłby zostać właściwym partnerem Magdy.
Podobne zróżnicowanie dotyczy pokolenia starszego, reprezentowanego przez matkę, dyrektorkę, Łukasza-seniora, stryja, ciotkę Jeannette. Ponownie mamy do czynienia z antynomicznym zestawieniem postaci. Głównym kryterium podziału jest stosunek powieściowych postaci do Magdy.
KONFLIKT POKOLENIOWY. Konflikt pokoleniowy, mimo iż przebiega tu klasycznie (matka–córka), prowokuje do wielu przemyśleń i wniosków. Dzięki prezentacji dwóch światów zyskujemy obraz różnych osobowości i systemów wartości, które nie mają większej szansy na wspólny mianownik. Uwaga Magdy, a także i nasza, skupia się na poszukiwaniu przyczyn takiego braku porozumienia (temu m.in. służy lektura pamiętnika matki). Ostatecznej odpowiedzi jednak nie znajdujemy.
Inny charakter stosunków rodzinnych obserwujemy na przykładzie Łukasza i jego ojca. Choć niewiele wiemy o ich wzajemnych codziennych zachowaniach, widzimy tu sytuację jakby odwróconą – syn uzyskuje pomoc ojca, który całą odpowiedzialność za jego dezynwolturę i lekkomyślność przejmuje na siebie.
PIERWSZA MIŁOŚĆ. Pierwsza miłość przedstawiona jest w powieści dość drastycznie. Magda, która przecież wyróżnia się z grona rówieśników rozsądkiem i dojrzałością, paradoksalnie zostaje ukarana za swoją pierwszą miłość. Zafascynowana Łukaszem, nie dostrzega, że dla niego jest tylko kolejną zdobyczą mającą potwierdzić męskość. Za tę pomyłkę musi drogo zapłacić. Zostaje upokorzona i poniżona (sceny z matką i dyrektorką), musi sprostać licznym problemom, obcym przeciętnej osiemnastolatce. Może to jednak właśnie ona, a także Bartek, który nie może zrealizować swojego uczucia do Magdy, właściwie ilustrują tezę autorki o tym, że życiowe problemy można znosić z godnością i że nawet te największe da się pokonać?
DOBRA PRZYJAŹŃ. Przyjaźń prawdziwą, bezinteresowną, wolną od zawiści, egoizmu uosabia Bartek, który przedkłada pomoc Magdzie nad urażoną dumę i niespełnione uczucie. To właśnie on jako pierwszy (poza Dżordżem) poznaje sekret dziewczyny. Ona natomiast pomaga mu w nauce i cieszy się z jego dobrych wyników maturalnych.
Szczególna przyjaźń łączy Magdę i Łukasza Starszego. Mimo różnicy wieku dobrze czują się w swoim towarzystwie, a ich układ staje się coraz bardziej partnerski.
SZKOŁA PO GOMBROWICZU. Szkoła postrzegana jest przez Magdę, podobnie jak inne elementy rzeczywistości, dość krytycznie. Dzieje się tak nie tylko z uwagi na przykrą reakcję dyrektorki na wieść o ciąży uczennicy. Magda negatywnie ocenia nauczycieli („Każdy nauczyciel, choćby najlepszy, ma w sobie coś z mojej matki”) i samą instytucję („Nienawidzę szkoły z jej poddaństwem, bezdusznością, nieżyczliwością”).
Trzeba przyznać, że niektóre jej uwagi są trafne i tworzą realistyczny rysunek szkolnej rzeczywistości. To życiowe prawdopodobieństwo wynika zapewne z nauczycielskiej praktyki samej autorki. Ostatecznie powstaje obraz wprawdzie subiektywny, jednak dość ponury. Cóż, widać tak właśnie jest odbierana szkoła nie tylko przez uczniów (niewiele zresztą zmieniona od czasów Gombrowiczowskiego profesora Pimki).
Pomimo swego krytycyzmu, główni bohaterowie są jednak bardzo dobrymi uczniami.
FORMA
DZIENNIK KOMPUTEROWY. Powieść ujęta jest w formę komputerowego dziennika (patrz definicja 1.). Bohaterka prowadzi go na bieżąco, nieraz wraca do wcześniejszych zdarzeń. Opisuje fakty i przeżycia osobiste, eksponuje indywidualny punkt widzenia. W swoich zapiskach uwzględnia dialogi, elementy charakterystyki, opisu, monologi wewnętrzne, listy, cytaty, aforyzmy. Narracja jest subiektywna, pierwszoosobowa.
Taki układ powieści nawiązuje do tradycji dziennika intymnego (patrz definicja 2.), wykorzystywanego już wcześniej w książkach dla młodzieży, np. w Słonecznikach Haliny Snopkiewicz.
DZIENNIK MATKI. Równolegle do zwierzeń głównej bohaterki poznajemy dziennik jej matki, dzięki któremu zapoznajemy się bliżej z tą postacią i przenosimy się w rzeczywistość lat sześćdziesiątych. Pozornie jest to autonomiczny wątek, w rzeczywistości jednak służy on akcji właściwej – prowadzi do konkluzji o zasadniczym podobieństwie obydwu nastoletnich światów.
AKCJA. Kompozycja akcji jest klasyczna (ekspozycja, kulminacja, rozwiązanie).
Interesującym uzupełnieniem pamiętnika są werystyczne ilustracje – bilety na imprezy kulturalne, wyniki badań, zdjęcia.
Pewne niedookreślenia postaci i niedopowiedzenia akcji uzasadnia fakt, iż książka ma swoją kontynuację w kolejnej powieści Marty Fox pt. Paulina.doc.
DEFINICJE
1. DZIENNIK – zespół prowadzonych z dnia na dzień zapisków, od ściśle dokumentacyjnych, których zadaniem jest utrwalenie bieżących wydarzeń (diariusz), do takich, które zbliżają się do wypowiedzi literackich. Dziennik nie stanowi z góry założonej konstrukcji, o jego układzie (z zasady chronologicznym) decyduje nie zamiar kompozycyjny, ale bieg wypadków, które autor utrwala. Składające się nań zapisy mogą być zróżnicowane pod względem kompozycyjnym i tematycznym.
2. DZIENNIK INTYMNY – jedna z głównych form dziennika (obok dziennika podróży), istotna dla literatury zwłaszcza od czasów romantyzmu. Zaczął się kształtować na przełomie XVIII i XIX wieku (przede wszystkim we Francji), co pozostawało w związku z formowaniem się nowych koncepcji ludzkiej osobowości, kładących nacisk na indywidualizm i przeżycia osobiste. Dziennik intymny ma z reguły charakter otwarty, tzn. nie jest z góry komponowanym dziełem, składa się z szeregu zapisów, dotyczących rozmaitych problemów i tematów, zróżnicowanych formalnie, związanych ściśle z sytuacją autora. Jedynym obowiązującym porządkiem jest układ chronologiczny zapisów, zgodnie z datami ich powstawania, prowadzący w odbiorze czytelniczym do rekonstrukcji osobowości autora.
W literaturze polskiej najbardziej znane są dzienniki Stefana Żeromskiego, Zofii Nałkowskiej, Witolda Gombrowicza.
JĘZYK
POTOCZNOŚĆ. Styl pamiętnika jest kolokwialny. Do mowy potocznej zbliżają go m.in. leksyka i frazeologia uwzględniające elementy slangu uczniowskiego (np. „OK”, „bajery”, „baba z polwy”, „pic na wodę”), wulgaryzmy oraz składnia – dominują zdania krótkie, nierozwinięte, konstrukcje równoważnikowe.
TRADYCJA GATUNKU. Taki tok narracji odwołuje dziennik Magdy do tradycji pamiętnika mówionego, ujawnia pewne podobieństwo do Pamiętnika z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego, także poprzez zastosowanie neologizmów (np. „zbanalić”, „burmistrzują”).
ALUZJE LITERACKIE. Mimo potoczności języka pełne odczytanie tekstu wymaga pewnego przygotowania literackiego. Decydują o tym liczne aluzje kulturowe (zwłaszcza literackie, o różnym stopniu skomplikowania, choć na ogół odnoszące się do lekturowego materiału szkoły średniej), aforyzmy, cytaty.
IRONIA. Bohaterka często jest w swojej narracji ironiczna, również autoironiczna ( „Obie prace napisałam celująco. To się nazywa kujoństwo”). Wykazuje się też poczuciem humoru („mogę pisać o nicości, w której tkwię jak Heraklit w gównie”), często gorzkim, ale przez to adekwatnym do kontekstu.
PODSUMOWANIE
Książka Magda.doc zasługuje na swoją popularność wśród młodzieży. Nie tylko bowiem przedstawia typowe dla wieku dojrzewania problemy, ale mądrze wskazuje, jak sobie z nimi radzić. Młodemu człowiekowi bliska zapewne jest także jej stylistyka.
Autorka porusza tematy powszechne, ale przecież wciąż niełatwe. Kreśli dość klasyczne postaci literackie, na wskroś jednak rzeczywiste i aktualne.
Może wciąż warto potwierdzać humanistyczną wiarę w możliwości człowieka, mówić o miłości. Bo przecież „Świat bez miłości jest światem martwym” (Albert Camus – ulubiony pisarz Magdy…).
PROPOZYCJE TEMATÓW DO REALIZACJI (DYSKUSJI)
1. Czarne i białe – ocena moralna bohaterów książki.
2. Rzeczywistość Magdy.doc – bliska Ci czy daleka?
3. Literackie powroty – znane toposy w powieści Marty Fox.
4. Literatura w literaturze – szukamy w książce odwołań i aluzji kulturowych. (Może być w formie grupowego konkursu).
5. Dopisz dalsze losy bohaterów powieści. (Możesz je zweryfikować poprzez lekturę Pauliny.doc).
6. Przyjaźń, miłość, rodzina – etosy współczesnego świata?
7. Co znaczy dojrzałość? (Gra w skojarzenia).
8. Problemy dojrzewania – jak je oswajać i rozwiązywać?
9. Uwierz w siebie – różne metody uczące samoakceptacji, np. autosugestia przez afirmację, wizualizację. (Lekcja z wykorzystaniem literatury z zakresu współczesnej psychologii).
Wstęp opracowała
Dorota Żytkiewicz
więcej..
