-
W empik go
Maniusia Marynia Maria - ebook
Wydawnictwo:
Data wydania:
8 listopada 2011
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Maniusia Marynia Maria - ebook
Wspomnienia autorki z czasów dzieciństwa w majątku ziemskim, młodości w małym miasteczku i dorosłego życia w leśnym uroczysku, wplecione w dzieje przodków herbu Suchekomnaty i Starża. Barwna i pełna anegdot opowieść
o radościach i smutkach codziennego życia, o niepospolitych ludziach, smaku niegdysiejszej codzienności, celebrowanych uroczystościach i obyczajach.
"Ja, Maria Elżbieta Szwed z domu Stępkowska, nosząca po mieczu herb Suchekomnaty, po kądzieli Starża, opisuję sagę naszej rodziny, opierając się wiernie na dokumentach i zasłyszanych opowiadaniach mojej babki, Urszuli Sulimierskiej, rodziców: Michała Wacława i Walerii Stępkowskich, a także na opowieściach ciotek.
Ponieważ noc jest dla mnie zawsze dobrym doradcą, zaczynam w imię Boże opowiadanie l stycznia 1989 roku o północy, w siedemdziesiątym trzecim roku życia, i zostawiam dzieciom i wnuczętom dla pamięci.
Marzyłam o dotarciu do korzeni mojego rodu, do ustalenia faktów, cofnięciu się mocno w czasie, aby głębiej przeżyć losy osób mi bliskich, znanych i nieznanych, które tworzyły również moją historię. (…)”
Recenzja:
Kilka lat temu wpadła mi w ręce "Maniusia Marynia Maria' Marii Stępkowskiej-Szwed. Przepadłam na długie godziny. Wspaniała saga rodzinna, wspomnienia autorki z lat dzieciństwa, młodości – jak się potem okazało - matki Tomasza Szweda, znanego piosenkarza country. Książkę pożyczyłam koleżance, co skończyło się wielkimi błaganiami z jej strony, bym ją odsprzedała dla jej mamy, która zakochała się w tej książce, wówczas już trudno dostępnej na rynku. Nie odsprzedałam, ale podarowałam, bo nikt mnie w życiu jeszcze tak bardzo nie prosił o książkę – i zapamiętałam chyba na całe życie, że jakaś lektura może być tak ważna dla kogoś. Prawdę powiedziawszy – wzruszałam się przy książce, a potem wzruszyła mnie starsza jej czytelniczka. Świat tam przedstawiony już nie istnieje, a znając korzenie autora "Kliniki Małych Zwierząt w Leśnej Górce", trudno się dziwić, że napisał właśnie o zwierzętach i lesie. Tomasz Szwed powrócił do swoich korzeni, bowiem w jego rodzinie dużo uwagi poświęcano uszanowaniu przyrody, która była nieodłącznym elementem życia.
| Kategoria: | Biografie |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-7551-208-3 |
| Rozmiar pliku: | 1,0 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Waleria i Wacław
Ślub młodych miał się odbyć w lipcu. Tymczasem zaszło nieoczekiwane wydarzenie, które zmusiło do przesunięcia daty tej uroczystości. Mama moja dzień przed ślubem prasowała suknię. Kiedy dość energicznie wygładzała koc, wbiła sobie igłę z nawleczoną bawełną w żyłę nadgarstka tak, że widać było tylko koniec nitki. Kiedy doktor chciał pociągnąć za nią, ta wywlokła się z uszka. Musiał więc zrobić obok cięcie. Mama nacierpiała się wiele i do końca życia drętwiały jej przy pracy cztery palce. Ślub odłożono. Odbył się dopiero w październiku w 1900 roku w Częstochowie, na Jasnej Górze. Zamieszkali w Boczkowicach razem z matką Wacława, babką Ireną, surową i rozkazującą, męskiego usposobienia. Tą, która paliła fajkę. W pół roku później babka umarła. Ale była to śmierć pozorna. Bo kiedy na trzeci dzień, tuż przed eksportacją, usiadła w trumnie i patrząc na czarny żabot, zapytała: „Po co ten strój i ta cała iluminacja?” – co wrażliwsze matrony pomdlały. Uczynił się niemały rwetes we dworze. Do bladego z wrażenia lekarza powiedziała podniesionym głosem: „Nigdzie nie jadę. Wyłożyć konie! Zimno mi” – i położyła się na bok. „Hic mulier” – szepnął sąsiad do sąsiada i opuścili salon. Lekarz, zbadawszy babkę dokładnie, stwierdził zgon. Przybyły ekstrapocztą drugi lekarz odsunął tamtego i przyłożył jej do ust lusterko. Gdy nie zaparowało, zawołał o lak i po podgrzaniu go nad gromnicą lał gorący na żyły rąk. Zmarła naprawdę.
Płakała biedna Walunia. Na gospodarstwie wcale się nie znała. Postanowiła więc sprowadzić do pomocy matkę, czyli moją babkę Urszulę, która już wtedy po zlikwidowaniu domu mieszkała u swojej córki Władzi.
Babka przyjeżdża. Czuje się na wsi dobrze, jakby odmłodniała, wolna już od swojej dwunastki dzieci. Krząta się między kuchnią, spiżarnią a oborami. Dogląda wszystkiego. Kochana przez wszystkich pani starsza, jak ją służba nazywała, jest duchem opiekuńczym całego dworu. Ojciec mój, bardzo do niej przywiązany, liczy się zawsze z jej zdaniem, szanuje i nie raz zasięga porady. Babka zna dużo mądrości życiowych. Wiele razy wzywana do chorych na wsi siadała w bryczuszkę z pudłem baniek i torbą z ziołami. I ludzie wiejscy pokochali ją bardzo. Ojciec okazuje się dobrym rolnikiem, rybakiem, hodowcą i znawcą koni. Jego klacze lśnią wypasione, z rowkami na zadach, nawet arabka Wojna, pomimo swojego kalectwa (postrzał w pęcinę), jest zadbana i wozi do dworu wodę na użytek domowy i bydła. Woda jest czysta, krystaliczna, a czerpią ją ze stoku tuż przy polu. Wielkości dużego pokoju – ujęty w drewniane belki – bije stok dziesiątkami źródeł, widocznymi na jego piaszczystym dnie, a daje wodę tak smaczną, że chętnie ją pijemy w ciągu dnia. Na beczce umocowanej na lekkim wozie siedzi mały, może dziesięcioletni Janek, syn ogrodnika, i cały prawie dzień dowozi do dworu wodę. Wcześniej sprowadzał ojciec różdżkarzy, studniarzy, kopali kilkakrotnie przy dworze – i wody nie znaleźli. Pochłonęło to masę pieniędzy i w końcu ojciec zrezygnował. Dwór usytuowany był na górze o podłożu gliniastym i jedynie dopiero w stoku, oddalonym o jakie pół kilometra, znajdowały się źródła.
Życie w Boczkowicach
A teraz o nas, siostrach. Janina (Aniusia), urodziła się w 1911 roku, ja, Maria (Maniusia), w 1915. Podobno kiedy się urodziłam, miałam nos taki maleńki, że go prawie nie było. Kusiło to moją czteroletnią siostrę, aby mi go nagniatać – aż do płaczu. Kiedy się na nią gniewano, tłumaczyła, że to przecież guziczek.
W 1916 roku, kiedy przeiasowywały się wojska, do Boczkowic zjechał na kwaterę niemiecki generał von Moltke ze sztabem i stanął we dworze, zajmując pięć pokoi. Szły na rzeź cielęta, barany i drób. Pamiętam z opowiadania mamy, że kiedy do generała przychodzili oficerowie z raportami i pytali o niego – mała, pięcioletnia wówczas Aniusia mówiła do nich: „zweite Zimmer, zweite Zimmer”. Salutowali jej i z uśmiechem szli do wskazanych drzwi. Generał widocznie polubił naszą rodzinę, bo trzymał wojsko w ryzach i nie pozwolił żołnierzom ruszać niczego, co dworskie. Po paru dniach nieobecności przywiózł z Berl ina dla Aniusi piękny gipiurowy fartuszek i złote kolczyki z rubinami. Uszy zostały przekłute przy akompaniamencie wycia Aniusi, ale, niestety, przy każdym zdejmowaniu sukienki czy swetra przez głowę kolczyki sprawiały jej ból. Kiedyś, mało myśląc, kazała niańce zdjąć obydwa. Podeszła do otwartego okna i wyrzuciła je w maliny rosnące przy ścianie domu. Szukała mama, szukała niania, ale przepadły. Generał nie zauważył braku kolczyków, tylko podnosił dziewczynkę wysoko i mówił: „Jak Anuszce ładnie z tym fartuszkiem”. Niemieckie wojsko odeszło, przyszły inne: rosyjskie, austriackie. Mijały zimy i skwarne lata.
Pamiętam te upalne dni, kiedy to nad dworem przetaczały się potężne burze z piorunami i grzmotami. Dom wtedy trząsł się w posadach, echo niosło się po pustych pokojach. Przeżywałam nerwowo te burze już jako mała dziewczynka i dlatego pewnie dotąd – nawet w Warszawie – odruchowo zamykam lufciki, kiedy się błyska.
Do naszego domu na każde wakacje zjeżdżali z Warszawy kuzyni: Jacuńscy, Jeżmanowscy, Myszczyńscy, Drewnowscy, Chodakowscy. Roiło się od dzieci, studentów, podlotków. Biedna mama i babcia musiały się wiele namozolić, aby wykarmić tę czeredę rozkrzyczaną i wiecznie głodną.
Kiedy była pora zrywania porzeczek i agrestu, szliśmy wszyscy z koszyczkami do inspektowego ogrodu i tam, siedząc na stołeczkach, zrywaliśmy dorodne owoce na przetwory, galaretki i konfitury. Mną opiekowała się mamy siostra, ciotka Stasia Braun. Pamiętam ją w fioletowej podomce w tureckie wzory i w kapeluszu słomkowym z wielkim rondem, bo bardzo dbała o cerę i bała się opalić. Siedziałam wtedy u niej na kolanach i śpiewałyśmy razem: „Szybko, szybko, moja rybko, daj buzi na drogę, bo ja jadę na paradę i czekać nie mogę. Główka moja jako bomba, oczko jak rodzenek, nosek mały jako trąba, brzuszek jak bębenek”. Co w moich ustach brzmiało: „Chipko, chipko, oja ipko, daj buzi na djoge…”.
Ciotka się zaśmiewała i zaczynała inną piosenkę: „Koniu, koniu” – a ja kończyłam…„buła koniony”, co miało znaczyć – koniu bułany.
Właśnie od ciotki Stasi, kiedy byłam starsza, nauczyłam się wielu piosenek, które do tej pory pamiętam. A były to różne szumki-dumki oraz wojskowe, te o różach, bzach i rozmarynach. Ale przede wszystkim pamiętam moją mamę, śpiewającą i akompaniującą sobie równocześnie na pianinie lub cytrze. Muzyka dawała jej pewnego rodzaju komfort psychiczny w czasach, kiedy intelektualnych przyjemności było niewiele i do ludzi było daleko.
Dobrze, że kochany i lubiący muzykę nasz ojciec nie skąpił na płyty do starego patefonu, dając nam choć namiastkę tych przeżyć, których doświadczał, będąc parę lat w stolicy, gdzie miał szansę bywać w teatrze i na koncertach.Mała Maniusia
W pogodne letnie dni nasi goście wyruszali do okolicznych lasów obfitujących w prawdziwki. Pewnego sierpniowego ranka, a miałam już wtedy cztery lata, umówili się wszyscy jeszcze przy stole, że jadą na borowiki. Machałam do nich na pożegnanie, płacząc, że nie jadę. Prowadzona przez nianię za rękę doszłam aż do topolowej alei. Długo patrzyłam za nimi, aż zniknęli mi z oczu w pobliskim lesie. Podobno grzybobranie udało się nad podziw. Na drugi dzień wymyślono, że dla odmiany pojadą na Bebelno – na borówki. Aby mi nie robić przykrości, kazali niańce jakoś mnie zabawić, żebym nie była przy ich odjeździe. Więc wzięła mnie do kuchni, tam nałożyła do żelazka węgli, pokazała, jak się żarzą na wietrze. Po wyjściu na taras nie zobaczyłam już nikogo. Na tarasie stał stół, który niania przykryła kocem, prześcieradłem i zabrała się do prasowania. Ja dostałam zabawki i jakieś słodycze, ale zabawa nie szła.
Marudziłam, więc kiedy przyszła do niańki kucharka i spytała, dlaczego beczę, ta odpowiedziała, że pewnie tęsknię za mamą. No pewnie, że tęskniłam. Pojechali do lasu, a mnie nie wzięli. Myślę więc sobie – przecież sama tam trafię, bo znam drogę. I kiedy niańka poszła z żelazkiem do kuchni po świeże węgle, zeszłam z tarasu schodkami, zbiegłam alejką z góry i wyszłam na drogę, która wiodła do lasu. Minęłam stawy, potupałam parę razy na mostku na rzeczce i weszłam na łąki.
Jak długo szłam, nie wiem, dość na tym, że małe nóżki zabolały, białe buciki zrobiły się czarne od torfu. W dodatku upadłam w dołek i zabłociłam sukienkę. A była biała, haftowana atłaskiem, przepasana błękitną wstążką z mory. Z takiej samej wstążki był na czubku głowy związany motyl. Motyl zginął, suknia w błocie, a Maniusia spłakana.
Szłam dalej, ale czułam, że zgubiłam drogę. Na łąkę weszła od strony wsi kobieta. Prowadziła krowę. Po jakimś czasie zobaczyła mnie i spytała, co tu robię. Usłyszawszy w odpowiedzi tylko chlipanie, wzięła mnie za rękę, w drugą powróz z krową i tak weszłyśmy do wsi i znalazłyśmy się w jej chacie. Nie pamiętam rozbierania i mycia, wiem tylko tyle, że obudziłam się na ciepłym przypiecku, na rozłożonym kożuchu i było mi dobrze. Ale kiedy kobieta nachyliła się nade mną, znów zaczęłam płakać i wołać mamy.
Tymczasem we dworze niańka zagadawszy się w kuchni, wyszła wreszcie na taras i zobaczyła, że mnie nie ma. Nawoływała, biegała po pokojach, później po parku, wreszcie zwołała całą służbę i czeladź. Wszyscy szukali, godziny mijały, chłopi na koniach wrócili z niczym.
Pod wieczór zajechały przed ganek bryczki. Kiedy wszyscy dowiedzieli się o moim zniknięciu, rozbiegli się po polach i parku. Tata stracił głowę. Kazał bosakami szukać w stawach, klął, krzyczał i płakał, odgrażając się, że ubije niańkę. Ta, znając ojca porywczość, schowała się w pokoiku kucharki. Ktoś przybiegł z wiadomością, że znaleziono na łąkach błękitną wstążkę, ale już za rzeczką i stawami. Parobcy przestali więc szukać w wodzie, nadzieja wstąpiła we wszystkich. Najprzytomniejszy stryj poszedł do wsi i tam znalazł jakąś babinę, która widziała jeszcze rano, jak stara Mikuszewska prowadziła dziecko do swojej chałupy. Wszedł więc w obejście, skopał ujadające psy i wpadł do izby.
Pamiętam ten moment, kiedy usłyszałam huk otwieranych nogą drzwi i zobaczyłam wielkiego stryja, który zziajany, na rozstawionych nogach, z zaciśniętymi pięściami stał w drzwiach, na tle zachodzącego słońca. Radość przeniknęła małe serduszko. Z płaczem wyciągnęłam do niego ręce, choć na co dzień bałam się go zawsze, bo miał wielkie wąsy i kłuł nimi, kiedy całował. Porwał mnie golutką na ręce, zwymyślał kobietę i sklął na czym świat stoi wszystkie głupie baby. „Wiedziałaś, czyje to dziecko, i nie odprowadziłaś do dworu?”. W końcu rzucił kobiecie jakiś banknot. Ubrała mnie sama, wystraszona i pociągająca nosem. Trzymałam się kurczowo szyi stryja, tuliłam do zarośniętego policzka i beczałam pewnie ze szczęścia, nieświadoma swojej wielkiej winy.
Kiedy tak doszliśmy do dworskich ogrodzeń, stryj, ażeby skrócić drogę, przeszedł przez wyrwaną w płocie dziurę, ale tak niefortunnie, że pozostawionym w ryglu gwoździem skaleczył mi czoło. Taką też, umazaną krwią i spłakaną, postawił przed wszystkimi na podłodze w stołowym. Mama zerwała się z krzykiem, ale po obmyciu okazało się, że to niewielka rana.
Tak zakończył się dzień. Niańce nieźle się oberwało, odtąd pilnowała mnie na każdym kroku, bo lubiłam wędrować sama. Spacerując ze mną po parku, prowadzała mnie nieraz do starej lodowni (pozostałość po poprzednich właścicielach, Linowskich), gdzie w dołach porośniętych łopianem i tarniną można było wykopać białą glinkę, z której wyczyniała cuda, lepiąc sarenki stojące lub leżące, świnki, ptaszki. Żałuję, że ktoś nie wpadł wtedy na pomysł, aby te figurki wypalić, bo naprawdę były to małe arcydzieła sztuki.
Między stawami biegła droga, jakaś zawsze podmokła, która rokrocznie zarzucana i reperowana faszyną i balami, zawsze tonęła w błocie. A przecież tędy przejeżdżały wozy ze zbożem i sianem. Niej eden z nich ugrzązł w czarnym, lepkim torfie albo nawet się wywrócił. Nie pomagało zasypywanie gruzem, drewnem, wszystko to zaraz gdzieś tonęło, a rowy wykopane z dwóch stron były po brzegi pełne wody. Cała okolica znała ze słyszenia tę drogę. Mówiono nawet, że nocą świeci na niej błędny ognik, który, jeśli się do niego zbliżać, ucieka. Jeśli natomiast przed nim się ucieka, wtedy człowieka goni. Wszyscy wierzyli, że to „zły” chodzi z lampką i pilnuje skarbów. Kiedy byłam starsza, to wybieraliśmy się tam wieczorem, aby się przekonać na własne oczy. Wszystko się zgadzało, bo raz ognik uciekał, a innym razem gonił.
Obok tego przepaścistego bagna, na grobli, stał pień starej wierzby, zwalonej kiedyś przez burzę. Była w nim nad samą ziemią dziupla, z której nieraz można było wypłoszyć żmiję. Gorzej – jeśli zamieszkiwały ją szerszenie. Próchno tej wierzby pachniało jakoś słodko i tak dziwnie, że przypominało nam gruszkę klapsę. Stryj nieraz mącił nam w głowach, mówiąc, że na tej wierzbie rosły kiedyś gruszki, stąd ten zapach, a że byłam mała, święcie w to wierzyłam.
Ślub młodych miał się odbyć w lipcu. Tymczasem zaszło nieoczekiwane wydarzenie, które zmusiło do przesunięcia daty tej uroczystości. Mama moja dzień przed ślubem prasowała suknię. Kiedy dość energicznie wygładzała koc, wbiła sobie igłę z nawleczoną bawełną w żyłę nadgarstka tak, że widać było tylko koniec nitki. Kiedy doktor chciał pociągnąć za nią, ta wywlokła się z uszka. Musiał więc zrobić obok cięcie. Mama nacierpiała się wiele i do końca życia drętwiały jej przy pracy cztery palce. Ślub odłożono. Odbył się dopiero w październiku w 1900 roku w Częstochowie, na Jasnej Górze. Zamieszkali w Boczkowicach razem z matką Wacława, babką Ireną, surową i rozkazującą, męskiego usposobienia. Tą, która paliła fajkę. W pół roku później babka umarła. Ale była to śmierć pozorna. Bo kiedy na trzeci dzień, tuż przed eksportacją, usiadła w trumnie i patrząc na czarny żabot, zapytała: „Po co ten strój i ta cała iluminacja?” – co wrażliwsze matrony pomdlały. Uczynił się niemały rwetes we dworze. Do bladego z wrażenia lekarza powiedziała podniesionym głosem: „Nigdzie nie jadę. Wyłożyć konie! Zimno mi” – i położyła się na bok. „Hic mulier” – szepnął sąsiad do sąsiada i opuścili salon. Lekarz, zbadawszy babkę dokładnie, stwierdził zgon. Przybyły ekstrapocztą drugi lekarz odsunął tamtego i przyłożył jej do ust lusterko. Gdy nie zaparowało, zawołał o lak i po podgrzaniu go nad gromnicą lał gorący na żyły rąk. Zmarła naprawdę.
Płakała biedna Walunia. Na gospodarstwie wcale się nie znała. Postanowiła więc sprowadzić do pomocy matkę, czyli moją babkę Urszulę, która już wtedy po zlikwidowaniu domu mieszkała u swojej córki Władzi.
Babka przyjeżdża. Czuje się na wsi dobrze, jakby odmłodniała, wolna już od swojej dwunastki dzieci. Krząta się między kuchnią, spiżarnią a oborami. Dogląda wszystkiego. Kochana przez wszystkich pani starsza, jak ją służba nazywała, jest duchem opiekuńczym całego dworu. Ojciec mój, bardzo do niej przywiązany, liczy się zawsze z jej zdaniem, szanuje i nie raz zasięga porady. Babka zna dużo mądrości życiowych. Wiele razy wzywana do chorych na wsi siadała w bryczuszkę z pudłem baniek i torbą z ziołami. I ludzie wiejscy pokochali ją bardzo. Ojciec okazuje się dobrym rolnikiem, rybakiem, hodowcą i znawcą koni. Jego klacze lśnią wypasione, z rowkami na zadach, nawet arabka Wojna, pomimo swojego kalectwa (postrzał w pęcinę), jest zadbana i wozi do dworu wodę na użytek domowy i bydła. Woda jest czysta, krystaliczna, a czerpią ją ze stoku tuż przy polu. Wielkości dużego pokoju – ujęty w drewniane belki – bije stok dziesiątkami źródeł, widocznymi na jego piaszczystym dnie, a daje wodę tak smaczną, że chętnie ją pijemy w ciągu dnia. Na beczce umocowanej na lekkim wozie siedzi mały, może dziesięcioletni Janek, syn ogrodnika, i cały prawie dzień dowozi do dworu wodę. Wcześniej sprowadzał ojciec różdżkarzy, studniarzy, kopali kilkakrotnie przy dworze – i wody nie znaleźli. Pochłonęło to masę pieniędzy i w końcu ojciec zrezygnował. Dwór usytuowany był na górze o podłożu gliniastym i jedynie dopiero w stoku, oddalonym o jakie pół kilometra, znajdowały się źródła.
Życie w Boczkowicach
A teraz o nas, siostrach. Janina (Aniusia), urodziła się w 1911 roku, ja, Maria (Maniusia), w 1915. Podobno kiedy się urodziłam, miałam nos taki maleńki, że go prawie nie było. Kusiło to moją czteroletnią siostrę, aby mi go nagniatać – aż do płaczu. Kiedy się na nią gniewano, tłumaczyła, że to przecież guziczek.
W 1916 roku, kiedy przeiasowywały się wojska, do Boczkowic zjechał na kwaterę niemiecki generał von Moltke ze sztabem i stanął we dworze, zajmując pięć pokoi. Szły na rzeź cielęta, barany i drób. Pamiętam z opowiadania mamy, że kiedy do generała przychodzili oficerowie z raportami i pytali o niego – mała, pięcioletnia wówczas Aniusia mówiła do nich: „zweite Zimmer, zweite Zimmer”. Salutowali jej i z uśmiechem szli do wskazanych drzwi. Generał widocznie polubił naszą rodzinę, bo trzymał wojsko w ryzach i nie pozwolił żołnierzom ruszać niczego, co dworskie. Po paru dniach nieobecności przywiózł z Berl ina dla Aniusi piękny gipiurowy fartuszek i złote kolczyki z rubinami. Uszy zostały przekłute przy akompaniamencie wycia Aniusi, ale, niestety, przy każdym zdejmowaniu sukienki czy swetra przez głowę kolczyki sprawiały jej ból. Kiedyś, mało myśląc, kazała niańce zdjąć obydwa. Podeszła do otwartego okna i wyrzuciła je w maliny rosnące przy ścianie domu. Szukała mama, szukała niania, ale przepadły. Generał nie zauważył braku kolczyków, tylko podnosił dziewczynkę wysoko i mówił: „Jak Anuszce ładnie z tym fartuszkiem”. Niemieckie wojsko odeszło, przyszły inne: rosyjskie, austriackie. Mijały zimy i skwarne lata.
Pamiętam te upalne dni, kiedy to nad dworem przetaczały się potężne burze z piorunami i grzmotami. Dom wtedy trząsł się w posadach, echo niosło się po pustych pokojach. Przeżywałam nerwowo te burze już jako mała dziewczynka i dlatego pewnie dotąd – nawet w Warszawie – odruchowo zamykam lufciki, kiedy się błyska.
Do naszego domu na każde wakacje zjeżdżali z Warszawy kuzyni: Jacuńscy, Jeżmanowscy, Myszczyńscy, Drewnowscy, Chodakowscy. Roiło się od dzieci, studentów, podlotków. Biedna mama i babcia musiały się wiele namozolić, aby wykarmić tę czeredę rozkrzyczaną i wiecznie głodną.
Kiedy była pora zrywania porzeczek i agrestu, szliśmy wszyscy z koszyczkami do inspektowego ogrodu i tam, siedząc na stołeczkach, zrywaliśmy dorodne owoce na przetwory, galaretki i konfitury. Mną opiekowała się mamy siostra, ciotka Stasia Braun. Pamiętam ją w fioletowej podomce w tureckie wzory i w kapeluszu słomkowym z wielkim rondem, bo bardzo dbała o cerę i bała się opalić. Siedziałam wtedy u niej na kolanach i śpiewałyśmy razem: „Szybko, szybko, moja rybko, daj buzi na drogę, bo ja jadę na paradę i czekać nie mogę. Główka moja jako bomba, oczko jak rodzenek, nosek mały jako trąba, brzuszek jak bębenek”. Co w moich ustach brzmiało: „Chipko, chipko, oja ipko, daj buzi na djoge…”.
Ciotka się zaśmiewała i zaczynała inną piosenkę: „Koniu, koniu” – a ja kończyłam…„buła koniony”, co miało znaczyć – koniu bułany.
Właśnie od ciotki Stasi, kiedy byłam starsza, nauczyłam się wielu piosenek, które do tej pory pamiętam. A były to różne szumki-dumki oraz wojskowe, te o różach, bzach i rozmarynach. Ale przede wszystkim pamiętam moją mamę, śpiewającą i akompaniującą sobie równocześnie na pianinie lub cytrze. Muzyka dawała jej pewnego rodzaju komfort psychiczny w czasach, kiedy intelektualnych przyjemności było niewiele i do ludzi było daleko.
Dobrze, że kochany i lubiący muzykę nasz ojciec nie skąpił na płyty do starego patefonu, dając nam choć namiastkę tych przeżyć, których doświadczał, będąc parę lat w stolicy, gdzie miał szansę bywać w teatrze i na koncertach.Mała Maniusia
W pogodne letnie dni nasi goście wyruszali do okolicznych lasów obfitujących w prawdziwki. Pewnego sierpniowego ranka, a miałam już wtedy cztery lata, umówili się wszyscy jeszcze przy stole, że jadą na borowiki. Machałam do nich na pożegnanie, płacząc, że nie jadę. Prowadzona przez nianię za rękę doszłam aż do topolowej alei. Długo patrzyłam za nimi, aż zniknęli mi z oczu w pobliskim lesie. Podobno grzybobranie udało się nad podziw. Na drugi dzień wymyślono, że dla odmiany pojadą na Bebelno – na borówki. Aby mi nie robić przykrości, kazali niańce jakoś mnie zabawić, żebym nie była przy ich odjeździe. Więc wzięła mnie do kuchni, tam nałożyła do żelazka węgli, pokazała, jak się żarzą na wietrze. Po wyjściu na taras nie zobaczyłam już nikogo. Na tarasie stał stół, który niania przykryła kocem, prześcieradłem i zabrała się do prasowania. Ja dostałam zabawki i jakieś słodycze, ale zabawa nie szła.
Marudziłam, więc kiedy przyszła do niańki kucharka i spytała, dlaczego beczę, ta odpowiedziała, że pewnie tęsknię za mamą. No pewnie, że tęskniłam. Pojechali do lasu, a mnie nie wzięli. Myślę więc sobie – przecież sama tam trafię, bo znam drogę. I kiedy niańka poszła z żelazkiem do kuchni po świeże węgle, zeszłam z tarasu schodkami, zbiegłam alejką z góry i wyszłam na drogę, która wiodła do lasu. Minęłam stawy, potupałam parę razy na mostku na rzeczce i weszłam na łąki.
Jak długo szłam, nie wiem, dość na tym, że małe nóżki zabolały, białe buciki zrobiły się czarne od torfu. W dodatku upadłam w dołek i zabłociłam sukienkę. A była biała, haftowana atłaskiem, przepasana błękitną wstążką z mory. Z takiej samej wstążki był na czubku głowy związany motyl. Motyl zginął, suknia w błocie, a Maniusia spłakana.
Szłam dalej, ale czułam, że zgubiłam drogę. Na łąkę weszła od strony wsi kobieta. Prowadziła krowę. Po jakimś czasie zobaczyła mnie i spytała, co tu robię. Usłyszawszy w odpowiedzi tylko chlipanie, wzięła mnie za rękę, w drugą powróz z krową i tak weszłyśmy do wsi i znalazłyśmy się w jej chacie. Nie pamiętam rozbierania i mycia, wiem tylko tyle, że obudziłam się na ciepłym przypiecku, na rozłożonym kożuchu i było mi dobrze. Ale kiedy kobieta nachyliła się nade mną, znów zaczęłam płakać i wołać mamy.
Tymczasem we dworze niańka zagadawszy się w kuchni, wyszła wreszcie na taras i zobaczyła, że mnie nie ma. Nawoływała, biegała po pokojach, później po parku, wreszcie zwołała całą służbę i czeladź. Wszyscy szukali, godziny mijały, chłopi na koniach wrócili z niczym.
Pod wieczór zajechały przed ganek bryczki. Kiedy wszyscy dowiedzieli się o moim zniknięciu, rozbiegli się po polach i parku. Tata stracił głowę. Kazał bosakami szukać w stawach, klął, krzyczał i płakał, odgrażając się, że ubije niańkę. Ta, znając ojca porywczość, schowała się w pokoiku kucharki. Ktoś przybiegł z wiadomością, że znaleziono na łąkach błękitną wstążkę, ale już za rzeczką i stawami. Parobcy przestali więc szukać w wodzie, nadzieja wstąpiła we wszystkich. Najprzytomniejszy stryj poszedł do wsi i tam znalazł jakąś babinę, która widziała jeszcze rano, jak stara Mikuszewska prowadziła dziecko do swojej chałupy. Wszedł więc w obejście, skopał ujadające psy i wpadł do izby.
Pamiętam ten moment, kiedy usłyszałam huk otwieranych nogą drzwi i zobaczyłam wielkiego stryja, który zziajany, na rozstawionych nogach, z zaciśniętymi pięściami stał w drzwiach, na tle zachodzącego słońca. Radość przeniknęła małe serduszko. Z płaczem wyciągnęłam do niego ręce, choć na co dzień bałam się go zawsze, bo miał wielkie wąsy i kłuł nimi, kiedy całował. Porwał mnie golutką na ręce, zwymyślał kobietę i sklął na czym świat stoi wszystkie głupie baby. „Wiedziałaś, czyje to dziecko, i nie odprowadziłaś do dworu?”. W końcu rzucił kobiecie jakiś banknot. Ubrała mnie sama, wystraszona i pociągająca nosem. Trzymałam się kurczowo szyi stryja, tuliłam do zarośniętego policzka i beczałam pewnie ze szczęścia, nieświadoma swojej wielkiej winy.
Kiedy tak doszliśmy do dworskich ogrodzeń, stryj, ażeby skrócić drogę, przeszedł przez wyrwaną w płocie dziurę, ale tak niefortunnie, że pozostawionym w ryglu gwoździem skaleczył mi czoło. Taką też, umazaną krwią i spłakaną, postawił przed wszystkimi na podłodze w stołowym. Mama zerwała się z krzykiem, ale po obmyciu okazało się, że to niewielka rana.
Tak zakończył się dzień. Niańce nieźle się oberwało, odtąd pilnowała mnie na każdym kroku, bo lubiłam wędrować sama. Spacerując ze mną po parku, prowadzała mnie nieraz do starej lodowni (pozostałość po poprzednich właścicielach, Linowskich), gdzie w dołach porośniętych łopianem i tarniną można było wykopać białą glinkę, z której wyczyniała cuda, lepiąc sarenki stojące lub leżące, świnki, ptaszki. Żałuję, że ktoś nie wpadł wtedy na pomysł, aby te figurki wypalić, bo naprawdę były to małe arcydzieła sztuki.
Między stawami biegła droga, jakaś zawsze podmokła, która rokrocznie zarzucana i reperowana faszyną i balami, zawsze tonęła w błocie. A przecież tędy przejeżdżały wozy ze zbożem i sianem. Niej eden z nich ugrzązł w czarnym, lepkim torfie albo nawet się wywrócił. Nie pomagało zasypywanie gruzem, drewnem, wszystko to zaraz gdzieś tonęło, a rowy wykopane z dwóch stron były po brzegi pełne wody. Cała okolica znała ze słyszenia tę drogę. Mówiono nawet, że nocą świeci na niej błędny ognik, który, jeśli się do niego zbliżać, ucieka. Jeśli natomiast przed nim się ucieka, wtedy człowieka goni. Wszyscy wierzyli, że to „zły” chodzi z lampką i pilnuje skarbów. Kiedy byłam starsza, to wybieraliśmy się tam wieczorem, aby się przekonać na własne oczy. Wszystko się zgadzało, bo raz ognik uciekał, a innym razem gonił.
Obok tego przepaścistego bagna, na grobli, stał pień starej wierzby, zwalonej kiedyś przez burzę. Była w nim nad samą ziemią dziupla, z której nieraz można było wypłoszyć żmiję. Gorzej – jeśli zamieszkiwały ją szerszenie. Próchno tej wierzby pachniało jakoś słodko i tak dziwnie, że przypominało nam gruszkę klapsę. Stryj nieraz mącił nam w głowach, mówiąc, że na tej wierzbie rosły kiedyś gruszki, stąd ten zapach, a że byłam mała, święcie w to wierzyłam.
więcej..
