Mątwy - ebook

Dawna wieś Mątwy

Dziś Mątwy to podmiejska dzielnica Inowrocławia. Dawniej była to wieś położona na prawym brzegu rzeki Noteć, na odcinku od Szarleja do Pakości zwanej Mątwą. W źródłach pisanych pierwsza wzmianka pochodzi z 9 kwietnia 1193 r. (donosi o jej istnieniu bulla papieża Celestyna III zatwierdzająca nadanie klasztorowi w Strzelnie dochodów z mostu na Noteci i karczmy w Mątwach). Około przełomu XII i XIII wieku Mątwy stanowiły własność konwentu cystersów w Łeknie. Od 1231 r. były ponownie własnością książęcą, następnie królewską. Prawdopodobnie w XV stuleciu doszło do podziału Mątew na części: królewską i szlachecką. Stan ten utrzymał się do rozbiorów.

Na terenie wsi 13 lipca 1666 r., rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami króla Jana Kazimierza przeprawiającymi się Notecią od strony Kruszy, a uderzającymi od Szymborza rokoszanami Jerzego Lubomirskiego.

W XIX wieku Mątwy były senną, cichą i niewielką osadą. Powolny rozwój zaczął następować w 2. połowie XIX stulecia. W 1879 r. zbudowano tutaj cukrownię (jakiś czas pracował w niej ojciec wieszcza kujawskiego Jana Kasprowicza — Piotr). Do dziś zachowało się kilka budynków tego starego zakładu. W latach 1881—1882 zbudowano fabrykę sody. Jest to największy zakład Inowrocławia — Soda Mątwy S.A.

Dworzec Kolejowy w Mątwach 1914 r., fot. ze zbiorów ZHR.
Główną oś dzisiejszej robotniczej dzielnicy miasta stanowi ulica Poznańska, wytyczona w latach 80. XIX stulecia. Jej południowy kraniec od Kanału Noteckiego, stanowiącego jednocześnie granicę administracyjną Inowrocławia, zajmują wspomniane już zakłady sodowe.

Obiekty cukrowni i sodowni wraz z budynkami mieszkalnymi jako całość podlegają ochronie konserwatorskiej, podobnej ochronie podlega dworzec kolejowy Inowrocław — Mątwy zlokalizowany po zachodniej stronie ulicy Staropoznańskiej 294. Budynek ten wzniesiono w 1889 r. Natomiast jeden z ciekawszych mątewskich zabytków — Kościół parafialny pw. Opatrzności Bożej zbudowano w latach 1930—1931.

Otwarty basen w Mątwach, źródło: dawny-inowrocław.info
Współcześnie w Mątwach znajduję się budynek administracji powiatowej, Szkoła Podstawowa nr 9, Zespół Szkół Chemiczno-Elektronicznych, obiekty sportowe Ośrodka Sportu i Rekreacji, w tym kryte korty tenisowe i hala sportowa. Wzdłuż ulicy Mątewskiej i w okolicy ulicy Staropoznańskiej zlokalizowanych jest wiele zakładów produkcyjnych, a także Zakład Utylizacji Odpadów oraz Oczyszczalnia Ścieków. Od strony Tupadeł i Kruszy Zamkowej znajduje się przystań kajakarska ZHR.Badania archeologiczne

Badania archeologiczne w rejonie Mątew, powiat Inowrocław, prowadzone były już w 1938 r. przez Zygmunta Zakrzewskiego i w latach 1969—1974 przez A. Coftę-Broniewską i A. Kośkę na terenie dzisiejszej fabryki — stanowisko archeologiczne st. 1 Inowrocław — Mątwy. Wówczas nie odnotowano śladów po słynnej lecz bratobójczej bitwie z 13 lipca 1666 r., jaka miała miejsce w dolinie Noteci. Starły się wówczas pod Mątwami wojska króla Jana Kazimierza i oddziały rokoszan Jerzego Lubomirskiego. Zginęło około trzech tysięcy żołnierzy. Mimo przeprowadzonych badań archeologicznych nie udało się ustalić, gdzie spoczywają żołnierze. Wyjątkiem są mogiły znaczniejszej szlachty. Groby oficerów znajdują się między innymi w Markowicach.

W drugiej połowie XX wieku na terenie Mątew, za sprawą Katedry Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, przeprowadzono szereg badań. Prowadziła je dr Aleksandra Cofta-Broniewska wraz z Aleksandrem Kośko, a sponsorowane były przez Zakłady Sodowe w Mątwach. Przedmiotem badań w 1973 r. była osada znajdująca się w okolicach mątewskich zakładów, umiejscowiona w okresie kultury neolitu — wczesne średniowiecze.

Przeprowadzone badania wykazały ślady licznych osad w różnych okresach pradziejów. Większość źródeł pochodziła z neolitu. Interesujące były pozostałości po obozowisku kultury pucharów lejkowych. Zarejestrowano wówczas szereg tzw. „jam gospodarczych” oraz śladów „pracowni” obróbki kamienia. Część jam przypisano kulturze amfor kulistych. Ciekawe były także konstrukcje słupowe prawdopodobnie z IX wieku.

W ostatnim czasie wznowione zostały prace archeologiczne w Mątwach i okolicy. Badania prowadzone były za sprawą Muzeum im. Jana Kasprowicza. Na wsparcie inowrocławskie Muzeum mogło liczyć ze strony Gminy Inowrocław oraz Polskiego Towarzystwa Historycznego. Przeprowadzone prace archeologiczne w rejonie pola bitwy pod Mątwami — Kruszy Zamkowej, miały na celu wyjaśnić zagadkę poległych w czasie bitwy, a dokładnie gdzie zostali oni pochowani. Sprawa była o tyle ciekawa, że źródła historyczne nie mówią praktycznie nic o tym, co stało się z ciałami ponad trzech tysięcy poległych pod Mątwami. Król i oddziały z pewnością uporządkowali pobojowisko. Wiemy, że wojska pozostały na miejscu do 18 lipca. O pochówku zmarłych dowiadujemy się z listów i relacji świadków tj. Wespazjana Kochanowskiego (1633—1700), Jakuba Łosia (1632—1688), Joachima Jerlicza (1598—1673), Mikołaja Jemiołowskiego (1620? -1693?), Jana Władysława Poczobuta Odlanickiego (1640—1703), Jana Sobieskiego, hetmana polnego koronnego, Jana Sobieskiego ze Strykowa. Wspomnienia mątewskich kombatantów mówią nam wiele o bitwie. Dowiadujemy się, że poległo około trzech tysięcy żołnierzy, w niektórych relacjach rycerze podają liczbę czterech tysięcy. Ciała poległych zostały na polecenie króla Jana Kazimierza zebrane z pobojowiska. Oficerowie zostali pogrzebani w osobnych mogiłach. Ciała żołnierzy złożono we wspólnej, zbiorowej mogile lub mogiłach. Mogiły zbiorowe zostały nakryte nasypem — kopcem, czyli kurhanem.

Mimo wielu starań i zastosowaniu najnowszych metod badawczych nie udało się ustalić, gdzie znajduje się zbiory grób poległych z 1666 r. Jednakże odkryto wiele ludzkich kości, a także odkryte zostały relikty między innymi pochodzące z osady neolitycznej kultury ceramiki wstęgowej rytej. Odnaleziono pochówki szkieletowe w obrębie osady — stanowisko Tupadły.

Lokalizacja pochówku z czasów bitwy mątewskiej nadal pozostaje nieznana. Badacze mają nadzieje, że w przyszłości uda się natrafić na trop, który doprowadzi do „śpiących pod Mątwami rycerzy”.

Źródła:

— J. Bednarczyk, Karta Ewidencji Stanowiska Archeologicznego — Krusza Zamkowa st. 1, obszar AZP 45—40/160, Poznań 2003, maszynopis w archiwum WUOZ w Toruniu.

— A. Cofta-Broniewska, B. Stolpiak, Z dziejów badań archeologicznych na Kujawach, Inowrocław 1984.

— A. Cofta-Broniewska, Metodyka badań regionalnych na Kujawach Kontakty pradziejowych społeczeństw Kujaw z innymi ludami Europy, red. A. Cofta-Broniewska, Inowrocław 1988.

— M. Janicki, Pochówki i pamięć poległych (XIV—XVII w.),?2001, seria 7.

— L. Kajzer, Wstęp do archeologii historycznej w Polsce, Łódź 1996.

— A. Kośko, Osady kultury pucharów lejkowatych w Inowrocławiu-Mątwach woj Bydgoszcz, stanowisko 1, Inowrocław 1988.

— W. Kochanowski, Historya panowania Jana Kazimierza z klimakterów Wespazyana Kochanowskiego, t. 3, wyd. E. Raczyński, Poznań 1859.

— T. Koczorski, Krusza Zamkowa st. 1 — analiza antropologiczna, Bydgoszcz 2015, maszynopis w archiwum MJK.

— T. Korzon, Dola i niedola Jana Sobieskiego 1629—1674, t. 1, Kraków 1898.

— T. Kozłowski, M. Krajewska, Ludność Płonkowa w świetle wyników antropologicznych, M. Grupa, T. Kozłowski, M. Krajewska, D. Grupa, N. Janowska, K. Jarzęcki, D. Kurzawa, N. Mucha, M. Nowak, S. Nowak, M. Przymorska-Sztuczka, M. Słomczewska, A. Wojciechowska, M. Majorek, Historia kościoła św. Oswalda w Płonkowie, t. 1, Płonkowo 2015.

— W. Kujawski, Parafie diecezji włocławskiej. Archidiakonaty: kruszwicki i włocławski, Włocławek 2014.

— W. Majewski, Bitwa pod Mątwami, Studia i Materiały do Historii Wojskowości, t. 7: 1961.

— B. Pokropiński, Transport wodny i kolejowy Cukrowni Mątwy, Świat Kolei, 1996, nr 1.

— K. Wolski, Polskie pola bitew w świetle archeologii. Średniowiecze i okres wczesnonowożytny, Racibórz 2008.

— A. Woźniak, Archeologiczne badania poszukiwacze w rejonie pola bitwy pod Mątwami z 1666 r. — Krusza Zamkowa st. 1 (AZP 45—40/160) — Inowrocław- Mątwy st. 8 (AZP 45—40/180) — Tupadły st. 23 (AZP 45—40/205) — Tupadły st. 16 (AZP 45—40/206) — sprawozdanie, Inowrocław 2015; maszynopis 2016.Rys historyczny parafii pw. Opatrzności Bożej w Inowrocławiu — Mątwy

W Inowrocławiu, w dzielnicy zwanej dziś Mątwy, dawnej wsi położonej na drodze do Kruszwicy stoi piękny kościół katolicki. Wzniesiony został na planie greckiego krzyża w 1931 r. Konsekrowany 8 grudnia 1931 r. przez biskupa Antoniego Laubitza. Parafia została erygowana przez kardynała Augusta Hlonda w 1932 r. W czasie II wojny światowej kościół służył jako magazyn żywnościowy. Plebania pochodzi z 1932 r., dom gospodarczy z 1982 r., a dom parafialny z 2004 r. Księgi metrykalne sięgają 1932 r. Parafia opiekuje się Kaplicą pw. Chrystusa Króla, ul. Mątewska 7. Liczba mieszkańców parafii to około 3 tysięcy wiernych. Święto parafialne przypada w Środę IV Niedzieli Wielkiego Postu, całodzienna adoracja 26 czerwca. Parafia obejmuje prócz Mątew, Kruszę Zamkową, Przedbojowice i Tupadły. Cmentarz parafialny został założony w 1932 r., znajduje się, przy ul. Mątewskiej 7. Przy kościele działają organizacje: Akcja Katolicka, Matki Żywego Różańca, Koło Powołaniowe, Męska Służba Liturgiczna.

Kościół pw. Opatrzności Bożej w Mątwach — dzielnica Inowrocławia. Fot. B. Grabowski.
Od 1936 r. Mątwy stały się jedną z dzielnic miasta Inowrocławia. Już w roku 1927 zawiązał się komitet budowy kościoła w Mątwach. Komitet powstał z inicjatywy księdza proboszcza parafii pw. Św. Mikołaja w Inowrocławiu Bogdana Gordona. Składał się on z 33 członków, którzy przede wszystkim zajęli się gromadzeniem środków finansowych na rozpoczęcie budowy kościoła. Projekt przygotował architekt Marian Andrzejewski z Poznania. Grunt pod budowę kościoła kupiono od miasta Inowrocławia. Dnia 3 sierpnia 1930 r. poświęcono kamień węgielny, a 8 grudnia 1931 r. odbyła się trwająca ponad dwie godziny uroczystość konsekracji nowej świątyni. Aktu konsekracji dokonał ksiądz biskup Antoni Laubitz. Pod koniec uroczystości ksiądz biskup wygłosił przemówienie, w którym powiedział między innymi: „iż ze szczególną pomocą Bożą oraz pod patronatem Najświętszej Marji Panny obywatelstwo mątewskie dokonało wielkiego, doniosłego dzieła, o którem pokolenia całe, wspominać będą.”

Świątynie wzniesiono w stylu neobarokowym na planie krzyża greckiego, mogący pomieścić około 1000 osób, o powierzchni użytkowej 330 m2 z wieżą o wysokości około 45 m. Kościół w całości został wybudowany z cegły. Wszystkie prace wykonano ręcznie. Koszt budowy wyniósł 220 tysięcy ówczesnych złotych. Kościół otrzymał trzy dzwony z sygnaturką ufundowane przez dyrektora cukrowni Leona Nehringa. Dzwony o wadze 690, 426 i 297 kg zostały wykonane w Gdańsku. Otrzymały one imiona trzech córek dyrektora: Celina, Maria i Rita.

Droga Krzyżowa w parafii pw. Opatrzności Bożej w Mątwach-Inowrocław 2019 r. Fot. ze zbiorów parafii.
Budową kościoła kierował architekt Marian Andrzejewski z Poznania. Pracami budowlanymi i ciesielskimi kierował budowniczy Skrzydlewski z Grodziska. Prace blacharskie i dekarskie wykonał Rogowski z Inowrocławia, prace szklarskie Męclewski, a piorunochrony założył warsztat ślusarski Thielmanna z Inowrocławia. Świątynię posprzątały i na konsekrację przygotowały oraz bieliznę na ołtarze i dla księdza biskupa szaty liturgiczne ułożyły panie mątewskie.

Pierwszym proboszczem parafii erygowanej w 1932 r. został ksiądz Stanisław Dąbrowski (1932—1939). Do nowej parafii należały: Mątwy, Tupadły, Mikorzyn i Popowickie Huby. Parafia liczyła wtedy około 2100 parafian.

W 1934 r. wybudowano plebanię. Nieco wcześniej wstawiono do kościoła nowe ławki i zakupiono ziemię pod cmentarz przy ul. Mątewskiej. A rok później do kościoła wstawiono nowy główny ołtarz oraz dwa boczne ołtarze.

W 1938 r. podjęto decyzję o budowie organów dla kościoła. Wybuch II wojny światowej uniemożliwił to przedsięwzięcie. Kościół zamieniono na magazyn żywnościowy, a w plebanii urządzono przedszkole dla dzieci niemieckich. Dzięki odważnej postawie dyrektora cukrowni Leona Nehringa zostały uratowane dzwony, które okupanci chcieli zabrać i przetopić na armaty dla niemieckiej armii. Należy zaznaczyć, iż w trudnym okresie okupacji hitlerowskiej Leon Nehring niezmiennie kierował cukrownią i pomagał pracownikom.

Po wojnie do parafii nie powrócił proboszcz ksiądz Stanisław Dąbrowski, który zmarł w Poznaniu w 1969 r. Odtąd funkcję tę pełnił ksiądz Kazimierz Grabianka. Zorganizował pierwsze w dziejach parafii misje ewangelizacyjne, pragnąc w ten sposób rozpocząć pracę duszpasterską. Po wojnie ksiądz proboszcz kontynuował prace związane z wystrojem świątyni i otoczenia. Natomiast w nowym układzie politycznym, jaki zaistniał po II wojnie światowej, parafia i kolejni proboszczowie napotykali na liczne trudności w realizowaniu kolejnych planów.

Mogiła żołnierzy radzieckich na cmentarzu parafialnym w Mątwach, fot. B. Grabowski.
Dnia 1 września 1951 r. miejsce dotychczasowego proboszcza księdza Kazimierza Grabianki zajął ksiądz Stanisław Gierszewski. W tym czasie została wykonana polichromia przedstawiająca sceny z Pisma św., opiekę Opatrzności Bożej i Bogurodzicy Maryi nad dziejami narodu polskiego i chrześcijaństwa od 966 r. Polichromię wykonał artysta malarz A. Szwarc w 1952 r.

Jak podaje kronika parafialna 17 stycznia 1955 r. silny huragan wywrócił krzyż misyjny, uszkodził blachy z gzymsów i pozrywał wiele dachówek z kościoła i plebanii.

Od 1955 r. pracuje w parafii drugi ksiądz jako wikariusz. Pierwszym wikariuszem w tej parafii został neoprezbiter ksiądz Bronisław Sobkowiak.

Dnia 9 grudnia 1956 r. parafia obchodziła 25 lat swojego istnienia. Uroczystościom w kościele przewodniczył ksiądz biskup Lucjan Bernacki. W następnym roku odbyło się poświęcenie sztandaru Matek Żywego Różańca oraz obrazu Matki Bożej Nieustającej Pomocy. A od dnia 15 września rozpoczęła się nowenna do Matki Bożej Nieustającej Pomocy, która trwa do dnia dzisiejszego i jest odmawiana zawsze w środę po wieczornej Mszy św.

Wizytację kanoniczną 21 i 22 maja 1960 r. przeprowadził Sługa Boży Kardynał Stefan Wyszyński Prymas Polski.

Dnia 19 lipca 1967 r. zmarł ksiądz proboszcz Stanisław Gierszewski, który został pochowany na cmentarzu parafialnym. Nowy proboszcz ksiądz Józef Matuszak swoją posługę duszpasterską rozpoczął z dniem 1 listopada 1967 r. Ksiądz proboszcz był mocno związany z Inowrocławiem, tu uczęszczał do gimnazjum imienia Jana Kasprowicza. W tym czasie wyremontowano organy, zainstalowano po raz pierwszy system nagłaśniający w kościele oraz ułożono kostkę chodnikową wokół kościoła.

Z liturgicznych zmian należy odnotować następujące fakty: 29 listopada 1970 r. po raz pierwszy w kościele została odprawiona Msza św. w języku polskim. Z tej okazji przygotowano 2500 książeczek pt: „Obrzędy Mszy św. z ludem”. W tym samym roku Msza św. Bożego Narodzenia — Pasterka została odprawiona po raz pierwszy przy posoborowym ołtarzu tzn. kapłan był zwrócony twarzą do ludzi.

Dnia 8 grudnia 1971 r. ksiądz biskup Jan Czerniak przewodniczył uroczystej Mszy św. jubileuszowej z okazji 40 lat istnienia kościoła i parafii.

W 1976 r. wykonano w kościele nową instalację elektryczną oraz przeprowadzono remont organów. A po jego zakończeniu w najbliższą niedzielę 19 września 1976 r. odbył się koncert organowy.

Po kilku latach starań w 1980 r. parafia otrzymała pozwolenie na budowę domu katechetyczno-gospodarczego. Prace budowlane postępowały bardzo szybko i w roku 1983 podczas obchodów złotego jubileuszu parafii ksiądz biskup Jan Czerniak poświęcił nowy dom katechetyczny. Powstanie nowego domu znacznie rozwiązało problem z organizacją lekcji religii przy parafii.

W tym samym roku (1983) nieznani sprawcy włamali się do kościoła i ukradli puszkę pozłacaną oraz sukienkę Matki Bożej Ostrobramskiej z bocznego ołtarza.

W dniu 27 kwietnia 1987 r. w mątewskim kościele na uroczystej Eucharystii pod przewodnictwem Prymasa Polski księdza kardynała Józefa Glempa spotkali się kapłani, którzy obchodzili jubileusz 40 i 45 lat kapłaństwa.

Po wielu latach pracy duszpasterskiej i chorobie zmarł, 5 września 1989 r. proboszcz parafii ksiądz kanonik Józef Matuszak. Nowym proboszczem został ksiądz Eugeniusz Michalczak, który pracował w tej parafii zaledwie kilkanaście miesięcy. Po nim z dniem, 28 czerwca 1990 r. dekretem księdza Prymasa proboszczem parafii został ksiądz Ireneusz Piszczek, który duszpasterzował aż do śmierci tj. do 31 marca 1998 r. W tym czasie zainicjował i przeprowadził wiele remontów oraz modernizacji m.in. rozpoczął budowę nowego Domu Parafialnego z myślą o przyjmowaniu pielgrzymów. Ożywił istniejące grupy i wspólnoty parafialne, a także założył wraz z katechistami Drogę Neokatechumenalną.

Z dniem, 27 czerwca 1998 r. na mocy dekretu księdza arcybiskupa Henryka Muszyńskiego nowym proboszczem został ksiądz Adam Walendowski.

Tablica pamiątkowa z misji ewangelizacyjnych na krzyżu przed kościołem mątewskim. Fot. B. Grabowski.
Historię parafii tego okresu zamyka uroczystość 70 lat istnienia kościoła i parafii, która odbyła się w rocznicę konsekracji kościoła, 8 grudnia 2001 r. Mszę św. celebrował i słowo Boże wygłosił ksiądz biskup Stanisław Gądecki. Po Mszy św. ksiądz biskup poświęcił nową salę w domu parafialnym.

Budowę domu parafialnego wraz z mieszkaniem dla wikariusza ukończono we wrześniu 2004 r. Dom otrzymał nazwę: „Pod okiem Opatrzności”.

Cmentarz parafialny w Mątwach, fot. B. Grabowski.
W marcu 2005 r. zostało wykonane nowe ogrodzenie wokół cmentarza parafialnego. A rok później (2006) nastąpiła adaptacja prezbiterium w kościele do aktualnych wymogów liturgicznych wraz z wykonaniem nowej posadzki w prezbiterium.

W 2007 r. nastąpiła wymiana parkanu wokół kościoła i przyległego terenu wraz z plebanią.

W latach 2008—2009 wykonano remont wieży kościoła, który obejmował m.in. wymianę konstrukcji zawieszenia dzwonów, wymianę schodów komunikacyjnych wewnątrz wieży oraz wykonanie nowej konstrukcji dachowej i pokrycie jej blachą miedzianą.

W niedzielę, 8 listopada 2009 r. po Mszy św. został poświęcony nowy krzyż, który znajduje się na szczycie wieży kościoła.

W latach 2000—2010 w parafii odbywały się w Wielki Piątek Misteria Drogi Krzyżowej z udziałem młodzieży ze Szkół Katolickich w Inowrocławiu oraz parafian, przygotowywane przez Akcję Katolicką.

Jesienią 2010 r. został wykonany remont kaplicy cmentarnej oraz wymieniony dach wraz z konstrukcją na budynku gospodarczym należącym do cmentarza parafialnego.

Uroczystość Objawienia Pańskiego (Trzech Króli) w parafii pw. Opatrzności Bożej w Mątwach-Inowrocław 2019 r. Fot. ze zbiorów parafii.
W dniu, 31 marca 2012 r. w czasie uroczystej Mszy św. odpustowej ksiądz biskup Bogdan Wojtuś wprowadził do kościoła relikwie świętego Jana Pawła II. Relikwiarz w którym znajdują się relikwie pierwszego stopnia tj. włosy papieża został umieszczony w bocznym ołtarzu.

Parafia może pochwalić się wieloma powołaniami kapłańskimi i zakonnymi: śp. ksiądz Apolinary Spajer, ksiądz Ryszard Kwiatkowski, ksiądz Stanisław Jędrzejewski, a także siostry: Elżbieta Wędzińska, Justyna Dombek, M. Lidia Zielińska, Scholastyka Łucja Czarnecka, Xymena Małgorzata Latawiec, Monika Helt.

Budową i administracją, a także pracą duszpasterską w parafii mątewskiej zajmowali się: ksiądz Bogdan Gordon inicjator budowy kościoła — proboszcz parafii pw. św. Mikołaja w Inowrocławiu, ksiądz Stanisław Dąbrowski 1931—1939 kościół zamieniony na magazyn (II wojna światowa), ksiądz Kazimierz Grabianka 1945—1951, ksiądz Stanisław Gierszewski 1951—1967, ksiądz Józef Matuszak 1967—1989, ksiądz Eugeniusz Michalczak 1989—1990, ksiądz Ireneusz Piszczek 1990—1998, ksiądz Adam Walendowski 1998- 2018. Aktualnie proboszczem parafii jest ksiądz Artur Sreberski, rezydentem ksiądz Jerzy Kozłowski.

Przy parafii rzymskokatolickiej pw. Opatrzności Bożej w Inowrocławiu (ulica Mątewska) działa cmentarz, który został utworzony w 1932 r. i jest najmniejszym, najbardziej oddalonym od centrum cmentarzem Inowrocławia. Na nekropolii pochowano około 600 żołnierzy radzieckich. W centralnej części cmentarza stoi drewniany krzyż. Przy grobie księdza Stanisława Gierszewskiego (1907—1967) — proboszcza mątewskiej parafii w latach 1951—1967, znajduje się drewniany krzyż.

Kolędnicy mątewscy. W dniach: 27, 28 i 29.12.2019 r. orszak odwiedził Tupadły, ulice Mątew oraz Szymborze. Wśród przebierańców dostrzec można było aniołki, pastuszków, śmierć, diabłów, Kujawianki i turonia. Fot. ze zbiorów parafii.
Proboszczami parafii mątewskiej od chwili jej powstania byli: ksiądz Stanisław Dąbrowski (1931 — 1939), ksiądz Kazimierz Grabianka (1945 -1951), ksiądz Stanisław Gierszewski (1951 — 1967), ksiądz Józef Matuszak (1967 — 1989), ksiądz Eugeniusz Michalczak (1989 — 1990), ksiądz Ireneusz Piszczek (1990 — 1998). Od 27 czerwca 1998 roku proboszczem był ksiądz Adam Walendowski. Obecnie od 2018 r., duszpasterzem parafii mątewskiej jest ksiądz Artur Sreberski

KSIĄDZ STANISŁAW DĄBROWSKI (1932—1939) urodzony 10.04.1902 r. w Rosko. Święcenia Kapłańskie przyjął 22.05.1926 r. w Gniezno. Zmarł w Poznaniu w 1969 r. Pochowany został w Czerniejewie. Wikariusz w bydgoskiej parafii pw. Św. Trójcy (1926 r.), administrator w inowrocławskiej parafii pw. Opatrzności Boskiej (1932 r.), proboszcz w Mątwach od 21 lutego 1933 r., a także proboszcz parafii Czerniejewskiej (1946—1969 r.).

Urodził się dnia 10.04.1902 r. w Rosku powiat Czarnków. Rodzicami jego byli Bolesław Franciszek Dąbrowski — organista i Pelagia z domu Kruger. Naukę rozpoczął w Szkole Powszechnej w Rosku. następnie uczęszczał do Gimnazjum w Czarnkowie. Od 1 kwietnia 1918 r. był uczniem Państwowego Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu. W latach gimnazjalnych był członkiem Towarzystwa Tomasza Zana.

Z chwilą wybuchu Powstania Wielkopolskiego wstąpił do wojska i wziął udział w walkach w Poznaniu. Po paru miesiącach służby wojskowej wrócił do Gimnazjum i 22 marca 1921 r. zdał maturę. Po maturze wstąpił do Seminarium Duchownego w Poznaniu, w którym studiował do 1925 r. Ostatni rok studiów teologicznych odbył w Seminarium Duchownym w Gnieźnie. W czasie studiów teologicznych w Seminarium Duch.

W Poznaniu był członkiem chóru katedralnego. W tym czasie również pełnił funkcję organisty w kaplicy Seminarium Duchownego. Święcenia kapłańskie otrzymał w Gnieźnie 22 maja 1926 roku.

Na pierwszą placówkę jako wikariusz został skierowany do Bydgoszczy. Na tym stanowisku pracował do 30 maja 1932 r. Był patronem KSMZ — oraz chóru kościelnego im. Moniuszki, a z czasem został prezesem chórów kościelnych okręgu bydgoskiego. Dnia 1 lipca 1932 r. został powołany na stanowisko administratora nowej parafii w Mątwach pod Inowrocławiem. Ukończył tam budowę kościoła, założył cmentarz parafialny, oraz zbudował plebanię.

W listopadzie 1939 r. został aresztowany przez Gestapo. Przebywał przez pewien czas w więzieniu w Inowrocławiu, w styczniu 1940 r. został wywieziony do Lądku do klasztoru Księży Salezjanów. Przebywał tam do listopada 1940 r. — po czym został zwolniony z nakazem objęcia pracy w parafiach Szubin, Kcynia, Żnin, Samoklęski. W roku 1945 zamieszkał w Szubinie i pełnił tam funkcję proboszcza po zakończeniu wojny. W październiku 1946 r. objął probostwo w Czerniejewie. Przez dłuższy okres dojeżdżał również do Pawłowa. W 1967 r. zachorował poważnie na serce ale przebywał dalej w Czerniejewie. Zmarł w Szpitalu Miejskim im. Strusia w Poznaniu, dnia 15.01.1969 r. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Czerniejewie.

KSIĄDZ KAZIMIERZ GRABIANKA urodził się w 1912 r. Święcenia kapłańskie przyjął w 1935 r. Był wikariuszem w bydgoskiej parafii pw. Najświętszego Serca Jezusa (1937 r.), a następnie pełnił posługę jako proboszcz Mątwach od 1945 do 31.08.1951 r.

KSIĄDZ STANISŁAW GIERSZEWSKI urodził się w 1907 r. Święcenia kapłańskie przyjął w 1931 r. Zmarł 19.07.1967 r. Został pochowany w Inowrocławiu. Był wikariuszem w parafii Graboszewo (1936 r.), a także proboszczem parafii mątewskiej od 1.09.1951 r.

KSIĄDZ JÓZEF MATUSZAK urodził się w Konarsku w 1918 r. Święcenia kapłańskie przyjął 22.02.1942 r. Zmarł 5.09.1989 r. w Inowrocławiu. Był administratorem parafii w Mąkowarsku od 15.02.1946 r., a także proboszczem mątewskiej parafii pw. Opatrzności Bożej od 1.11.1967 do 1989 r.

KSIĄDZ EUGENIUSZ MICHALCZAK urodził się 2.12.1931 r. Święcenia kapłańskie przyjął 15.06.1957 r. Zmarł 23.09.2003 r. Pochowany w Wilkowyjach. Paterek parafii pw. Matki Boskiej Bolesnej (1966 — ) — rektor kapl. Publ. Był także proboszczem w Inowrocławiu na Mątwach od września 1989 — czerwca 1990 r.

KSIĄDZ IRENEUSZ PISZCZEK urodził się w 1933 r. Święcenia kapłańskie przyjął 11.06.1960 r. Zmarł 31.03.1998 r. Wikariusz Dąbrowy Wielkiej parafia pw. Matki Boskiej Królowej Polski, Proboszcz w Inowrocławiu — Mątwy od 28.06.1990 do 31.03.1998 r.

KSIĄDZ ADAM WALENDOWSKI urodził się 27.05.1960 r. w Pleszew. Święcenia kapłańskie przyjął 1.06.1985 r. w Gniezno. Duszpasterz diecezjalny Gniezno od 1985 do 1987 r. Wikariusz w Bydgoszczy parafia pw. Św Piotra i Pawła od 1987 do 1989, proboszcz w Janikowie od 1989 r., a także proboszcz parafii mątewskiej od 27.06.1998 r.

KSIĄDZ ARTUR SREBERSKI urodził się 3.03.1972 r. w Żninie, syn Zdzisława i Sabiny z domu Kaszak; wikariusz w parafii pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Kruszwicy, zwolniony z obowiązków w czerwcu 2013 r. i mianowany administratorem parafii pw. św. Urszuli Ledóchowskiej w Lubostroniu i NMP Różańcowej w Jabłowku. Proboszcz parafii pw. Opatrzności Bożej w Mątwach od 2018 r.

KSIĄDZ JERZY KOZŁOWSKI rezydent parafii mątewskiej, urodził się 15 grudnia 1950 r. Wyświęcony został 8 czerwca 1974 r. w Gnieźnie. Pracował jako wikariusz w Bydgoszczy w parafii Przemienienia Pańskiego. Dekretem archidiecezji ksiądz Jerzy został zwolniony z obowiązków rezydenta w parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Giewartowie i mianowany rezydentem w parafii pw. Opatrzności Bożej w Inowrocławiu.

Marcin Andrzejewski — architekt kościoła

MARIAN ANDRZEJEWSKI urodził się 21 stycznia 1882 r. w Poznaniu zmarł 20 stycznia 1962 r. tamże. Był polskim architektem i inżynierem, który zasłynął ze swoich projektów zarówno w Wielkopolsce, jak i na Kujawach. Ojciec, Konstanty był mistrzem kominiarskim, matka Franciszka pochodziła z Ginterów. Studia budowlane ukończył w Berlinie i Hanowerze. Był żonaty z Łucją Linder. Członek Wydziału Technicznego PTPN, także sekretarz w latach 1912—1945, brał udział w obradach Delegacji Architektów Polskich w Hotelu Bazar. Prezes Wydziału Architektów Stowarzyszenia Techników Polskich. Prezes Koła Architektów w Poznaniu. Członek Saep-u. Doradca architektoniczny Kurii Arcybiskupiej. Nauczał po 1945 r. w Szkole Inżynierskiej zakładu Budownictwa Przemysłowego. Na emeryturę przeszedł w 1961 r. Zmarł w 1961 r. w Poznaniu, spoczywa na cmentarzu — na Junikowie w Poznaniu. W Inowrocławiu znany z projektów sakralnych: kościół garnizonowy 1927—1928 i Opatrzności Bożej na Mątwach. Do ciekawszych prac należą: pałac w Czaczu, Pomnik na placu Wolności w Poznaniu, pałac w Żurawieńcu, browar Huggerów, olejarnia w Szamotułach, fabryka opon Stomil w Dębicy, osiedle Vesty w Poznaniu, Urząd Wojewódzki w Toruniu. Zajmował się także odbudową Poznania po zniszczeniach wojennych. Projektował kościół w Poznaniu, Łowyniu, Skórzewie, Międzychodzie, Ostrowie Tumskim, Odolanowie — Górce, Modrzu i wiele innych.

Jubileusz 75-lecia budowy i konsekracji kościoła pw. Opatrzności Bożej w Mątwach

W 2006 r. w parafii pw. Opatrzności Bożej w Mątwach odbyły się uroczystości z okazji przypadającego w tym roku jubileuszu 75-lecia budowy i konsekracji kościoła parafialnego. Historia parafii rozpoczęła się w czerwcu 1930 r., kiedy w Mątwach będących wtedy przedmieściem Inowrocławia, rozpoczęła się budowa okazałej świątyni. Jej inspiratorem był ksiądz Bogdan Gordon, proboszcz parafii pw. Świętego Mikołaja. W budowę kościoła, która zakończyła się w listopadzie 1931 r., włączyła się cała społeczność dzielnicy. Projektodawcą nowego kościoła był inżynier Marian Andrzejewski z Poznania. Świątynia została zbudowana na planie krzyża greckiego, a stylem nawiązuje do baroku. Kościół w całości został wybudowany z cegły. Wszystkie prace wykonano ręcznie a koszt budowy wyniósł 220 tysięcy ówczesnych złotych. Nowa świątynia otrzymała trzy dzwony z sygnaturką ufundowane przez dyrektora cukrowni Leona Nehringa. Dzwony o wadze 690, 426 i 297 kg wykonano w Gdańsku.

Dnia 8 grudnia 1931 r. w święto Niepokalanego Poczęcia NMP biskup Antoni Laubitz z Gniezna dokonał konsekracji kościoła. Na mocy dekretu Prymasa Polski Kardynała Augusta Hlonda określono granice nowej parafii.

Kroniki parafialne podkreślają najistotniejsze wydarzenia z dziejów parafii. I tak 9 grudnia 1956 r. w obecności biskupa Lucjana Bernackiego z Gniezna uroczyście świętowano jubileusz 25-lecia kościoła i parafii pw. Opatrzności Bożej w Mątwach. W dniach 21 i 22 maja 1960 r. wizytację kanoniczną przeprowadził Sługa Boży Kardynał Stefan Wyszyński Prymas Polski. Dnia 29 listopada 1970 r. po raz pierwszy w kościele została odprawiona msza święta w języku polskim. Natomiast w 1978 r. cała parafia przeżywała czas nawiedzenia Maryi w kopii Jasnogórskiego Obrazu. Uroczystej mszy świętej przewodniczył ksiądz biskup Jan Michalski.

W dniu 1 maja 1983 r. odbyły się uroczystości związane ze złotym jubileuszem parafii. Podczas uroczystości ksiądz biskup Jan Czerniak poświęcił nowy Dom Katechetyczny, w którym rozpoczęła się katechizacja. W grudniu 1983 r. nieznani sprawcy dokonali włamania do kościoła. Złodzieje skradli puszkę pozłacaną oraz sukienkę Matki Bożej Ostrobramskiej z bocznego ołtarza. W dniach 8—9 września 1992 r. parafia przeżywała uroczystość peregrynacji relikwii św. Wojciecha. Splendoru uroczystościom dodała obecność żołnierzy z jednostki wojskowej w Inowrocławiu. Dnia 9 grudnia 2001 r. uroczystej Eucharystii z okazji 70-lecia istnienia kościoła i parafii przewodniczył Ksiądz Biskup Stanisław Gądecki. Po mszy świętej Ksiądz Biskup poświęcił nową salę w budującym się domu parafialnym. Z tej okazji wydany został folder zawierający historię i czasy współczesne parafii.

W parafii płaszczyznę aktywności świeckich wypełniają Wspólnota Żywego Różańca, Koło Wspierania Powołań Kapłańskich, Droga Neokatechumenalna, Akcja Katolicka, Eucharystyczny Ruch Młodych, ministranci, lektorzy, męska służba liturgiczna oraz schola parafialna. Parafia od 2000 r. organizuje Misterium Męki Pańskiej, które wpisało się na stałe w panoramę wydarzeń kulturalnych naszego miasta i jest doskonałą lekcją religii oraz świetnym widowiskiem, w którym czynnie udział biorą nie tylko mieszkańcy Mątew.

Na przestrzeni 75 lat dzięki inicjatywie duszpasterzy i wsparciu parafian dokonano wiele modernizacji w świątyni oraz rozbudowano zaplecze gospodarcze i upiększano teren wokół świątyni. Zadbano też, by parafia posiadała własny cmentarz. W ostatnim czasie podjęto wiele inicjatyw gospodarczo — administracyjnych i duszpasterskich. Tegorocznym darem jubileuszowym jest odnowienie i przebudowanie prezbiterium oraz położenie nowej posadzki.

Kulminacją obchodów jubileuszu 75-lecia była uroczysta msza święta, której przewodniczył biskup Bogdan Wojtuś z Gniezna. Uczestniczyli w niej księża z okolicznych parafii i zaproszeni goście z prezydentem Inowrocławia Ryszardem Brejzą na czele oraz parafianie. Po mszy świętej jej uczestnicy poczęstowani zostali słodkościami i otrzymali pamiątkowy informator jubileuszowy.

„To ważne w życiu naszej wspólnoty wydarzenie jest dobrą okazją, aby podsumować miniony czas i spojrzeć w przyszłość podejmując konkretne działania na rzecz rozwoju duchowego i ekonomicznego parafii” — powiedział ksiądz Adam Walendowski, proboszcz jubileuszowej parafii.

O Jubileuszu parafii Mątewskiej pisał również redaktor Przewodnika Katolickiego — Marcin Makohoński

„Już za kilka dni (8.12) w parafii pw. Opatrzności Bożej w Inowrocławiu odbędą się uroczystości z okazji przypadającego w tym roku jubileuszu 75-lecia budowy i konsekracji kościoła parafialnego. To ważne w życiu naszej wspólnoty wydarzenie jest stosowną okazją, by dokonać pewnego podsumowania oraz spojrzeć w przyszłość i pomyśleć wspólnie o tym, co jeszcze musimy zrobić…

Już za kilka dni (8.12) w parafii pw. Opatrzności Bożej w Inowrocławiu odbędą się uroczystości z okazji przypadającego w tym roku jubileuszu 75-lecia budowy i konsekracji kościoła parafialnego. — To ważne w życiu naszej wspólnoty wydarzenie jest stosowną okazją, by dokonać pewnego podsumowania oraz spojrzeć w przyszłość i pomyśleć wspólnie o tym, co jeszcze musimy zrobić — mówił ksiądz Adam Walendowski, proboszcz parafii. — Przywołując pamięć o budowniczych naszej świątyni, dobroczyńcach i ludziach zatroskanych o jej piękno, chcemy też zastanowić się, jak my, żyjący dziś i tutaj, dbamy o naszą świątynię i jak rozumiemy naszą przynależność do wspólnoty parafialnej oraz wynikające z tego zobowiązania.

Parafia pw. Opatrzności Bożej w Inowrocławiu obejmuje swoim obszarem południową część miasta, a jej granice pokrywają się zasadniczo z administracyjnymi granicami osiedla Mątwy. Ta oddalona od centrum Inowrocławia dzielnica, która dopiero przed II wojną światową została włączona do miasta (1936 r.), zawdzięcza swoją nazwę tragicznemu wydarzeniu, które zapisało się na kartach polskiej historii. Tam, gdzie dziś znajdują się obrzeża Inowrocławia, 13 lipca 1666 r. rozegrała się krwawa bitwa, w której szlachta dowodzona przez Jerzego Lubomirskiego dosłownie wymordowała blisko 4 tysiące żołnierzy króla Jana Kazimierza. Pamięć o tym wydarzeniu była przekazywana z pokolenia na pokolenie, choć — jak to bywa z tego typu relacjami — do rzeczywistych opisów bardzo szybko wdarły się pewne drastyczne obrazy, a nawet przekłamania, które miały podkreślić tragizm historii. Opowiadając zatem o wspomnianej bitwie, mówiono między innymi o tym, że krew poległych żołnierzy zmąciła się z wodami pobliskiej Noteci, zmieniając jej barwę na wielokilometrowym odcinku. Opierając się na tym przekazie, zaczęto wkrótce nazywać miejsce bitwy — Mątwami. I tak już zostało…

W drugiej połowie XIX wieku podinowrocławskie Mątwy zaczęły się przekształcać z małej wioski w duże — jak na owe czasy — osiedle robotnicze, a bezpośrednim impulsem tych zmian było najpierw powstanie cukrowni (1879 r.), a później fabryki sody (1882 r.).

Rozwój wspomnianych zakładów i zapotrzebowanie na siłę roboczą sprawiły, że coraz więcej robotników oraz ich rodzin osiedlało się w Mątwach. W latach dwudziestych XX wieku zrodziła się myśl budowy kościoła oraz powołania samodzielnej parafii. Wkrótce potem, z inicjatywy księdza Bogdana Gordona, proboszcza parafii pw. św. Mikołaja w Inowrocławiu, zawiązał się komitet budowy świątyni na Mątwach. W czerwcu 1930 roku rozpoczęto pierwsze prace budowlane. Autorem projektu nowego kościoła był inż. Marian Andrzejewski z Poznania. Świątynia została zbudowana na planie krzyża greckiego, w stylu nawiązującym do budowli barokowych. W dzieło budowy zaangażowani byli wszyscy mieszkańcy Mątew. Oszacowane na 220 tysięcy ówczesnych złotych polskich koszty budowy zostały pokryte po części przez tutejszą cukrownię i zakłady sodowe oraz — jak ujmują to kronikarskie zapisy — „z ofiar dyrektorów, urzędników, rzemieślników i robotników”.

Uroczysta konsekracja nowego kościoła odbyła się 8 grudnia 1931 r., a aktu tego dokonał bp Antoni Laubitz. Kilka miesięcy później kard. August Hlond erygował parafię pw. Opatrzności Bożej, a jej pierwszym proboszczem mianował ks. Stanisława Dąbrowskiego. Jeszcze w tym samym roku wstawiono do kościoła sosnowe ławki oraz zakupiono ziemię pod cmentarz parafialny. W 1934 r. wybudowano i wyposażono plebanię, a w następnym roku wnętrze kościoła wzbogaciło się o ołtarz główny oraz dwa ołtarze boczne.

Wybuch II wojny światowej przerwał dynamiczny rozwój młodej parafii. Niemieccy okupanci zamienili kościół na magazyn żywności, a plebanię zaadaptowali na przedszkole dla swoich dzieci. Do dziś najstarsi mieszkańcy parafii wspominają odważną postawę ówczesnego dyrektora cukrowni — Leona Nehringa, który uratował przed zagrabieniem kościelne dzwony, a przede wszystkim hojnie wspierał najbiedniejszych mieszkańców Mątew.

Po zakończeniu II wojny światowej proboszczem parafii został mianowany ks. Kazimierz Grabianka, który zapisał się jako odnowiciel zniszczonej świątyni. Jego miejsce zajął w 1951 r. ks. Stanisław Gierszewski. Dzięki jego staraniom wnętrze świątyni wzbogacono o polichromie przedstawiające sceny z Pisma Świętego i historii Polski.

W kolejnych latach, kiedy tutejszymi proboszczami byli: ks. Józef Matuszak (1967—1989) oraz ks. Ireneusz Piszczek (1990—1998), wyremontowano organy, wstawiono witraże oraz założono nową instalację elektryczną. W 1983 r. wybudowano Dom Katechetyczny, który mieści obecnie sale konferencyjne z zapleczem kuchennym, skromną bibliotekę, salkę sportową oraz mieszkanie ks. wikariusza.

Parafia pw. Opatrzności Bożej w Inowrocławiu liczy obecnie około 3600 mieszkańców, a w jej granicach znajduje się południowa część Inowrocławia i trzy okoliczne wioski: Krusza Zamkowa, Przedbojewice i Tupadły. Od czerwca 1998 r. proboszczem parafii jest ks. Adam Walendowski. Minione osiem lat jego posługi upłynęło pod znakiem różnych inicjatyw gospodarczo-administracyjnych i duszpasterskich. W ostatnich latach wspólnym wysiłkiem całej społeczności parafialnej wyremontowano Dom Parafialny, postawiono ogrodzenie na cmentarzu oraz dokonano prac pielęgnacyjnych przy zdobiącej go zieleni.

Wiele zrobiono także przygotowując kościół do przeżywanego w tym roku jubileuszu 75-lecia. Aby dostojnie uczcić tę rocznicę, odnowiono gruntownie prezbiterium świątyni, położono nową posadzkę oraz zmieniono częściowo jej wystrój. To jednak nie koniec prac remontowych przy kościele. W planach jest także odnowienie zewnętrznej szaty świątyni, które musi poprzedzić dokładne osuszenie murów oraz wymiana dachu.

Jedną z ważnych form pracy duszpasterskiej w każdej parafii są małe wspólnoty, ruchy, stowarzyszenia i organizacje katolickie. W parafii na Mątwach tę płaszczyznę aktywności świeckich wypełniają: Wspólnota Żywego Różańca, Koło Wspierania Powołań Kapłańskich, Droga Neokatechumenalna, Akcja Katolicka, Eucharystyczny Ruch Młodych, ministranci i lektorzy, męska służba liturgiczna oraz schola parafialna. Ważną i godną podkreślenia inicjatywą, podejmowaną każdego roku w parafii, jest Misterium Męki Pańskiej, które przechodzi ulicami osiedla. Często organizowane są również pielgrzymki do sanktuariów maryjnych w Polsce.