Miecz i korona. Mistrz intryg - ebook

DRAMATIS PERSONAE

Postaci historyczne występujące w powieści

Staufowie:

Konrad Stauf, antykról, pretendent do tronu, następnie król

Gertruda Sulzbach, jego małżonka

hrabia Gebhard II Sulzbach, brat królowej Gertrudy i jeden z zaufanych króla

Fryderyk II Stauf, książę Szwabii (Jednooki), starszy brat Konrada

Agnieszka z Saarbrücken, jego druga żona

Fryderyk III, syn Fryderyka II z pierwszego małżeństwa z Judytą z Welfów (później cesarz Fryderyk I Rudobrody¹)

Leopold Babenberg, brat Konrada, margrabia Austrii (później książę Bawarii)

Henryk Babenberg, również brat Konrada i następca Leopolda jako książę Bawarii (Henryk Jasomirgott)

Świeccy sojusznicy Staufów:

Dypold z Vohburga, margrabia Nordgau i pan Egerlandu

Kunegunda z Beichlingen, jego małżonka

Adela, córka Dypolda i pasierbica Kunegundy

Markward z Grumbach, zaufany Konrada

Bernhard, hrabia Plötzkau

Kunegunda, jego żona

hrabia Henryk Wolfratshausen

hrabia Sizzo Schwarzburg

Swen, syn króla Danii

Welfowie:

Henryk Pyszny, książę Saksonii i Bawarii, margrabia Toskanii, pretendent do tronu

Gertruda, córka cesarza Lotara z Supplinburga i cesarzowej Rychezy

Henryk, ich syn (później Henryk Lew)

Świeccy sojusznicy Welfów:

Rycheza z Northeimu, cesarzowa wdowa, wdowa po Lotarze z Supplinburga, królu niemieckim i cesarzu rzymskim, teściowa Henryka Pysznego

Bruno z Haigerloch, dawniej biskup Strasburga, uczony i doradca Rychezy

Fryderyk Sommerschenburg, palatyn Saksonii

hrabia Zygfryd z Boyneburga

hrabia Adolf II Holsztyński

hrabia Rudolf Stade

Askańczycy:

Albrecht Ballenstedt, margrabia Marchii Północnej, hrabia Ballenstedt, krótko książę Saksonii (później margrabia Brandenburgii)

Zofia z Winzenburga, jego małżonka

Otto, Herman, Adalbert, Dytryk, Zygfryd, Henryk i Bernard, ich synowie

Hedwiga, ich córka

Eilika Ballenstedt, matka Albrechta

Świeccy sojusznicy Askańczyków:

Herman, hrabia Winzenburga, brat Zofii

Otto, hrabia Hillersleben, zaufany wasal Albrechta

Wettynowie:

Konrad Wettyn, margrabia Miśni i Łużyc (później Konrad Wielki)

Ludgarda z Ravensteinu, jego małżonka

Otto, ich najstarszy syn (później Otto Bogaty)

Dytryk, ich drugi syn (później Dytryk z Landsbergu)

Dedo, Henryk, Fryderyk (kolejni synowie)

Oda, Berta, Gertruda, Adela, Agnieszka, Zofia (córki)

Matylda z Seeburga (siostra Konrada)

Werner z Brehny, marszałek Konrada

Radebot z Miśni, ministeriał

Ludowingowie:

landgraf Ludwik I Turyński

landgraf Ludwik Żelazny, jego syn

Słowianie:

Niklot, książę Obodrzyców w Meklemburgii

Przybysław, zwany Henrykiem, książę (wcześniej król) Brandenburgii i Szpandawy²

Petryssa, jego żona

Jaksa, jego bratanek³ (przyszły książę Kopanicy⁴)

Duchowieństwo:

Albero z Montreuil, arcybiskup Trewiru

Otto, biskup Fryzyngi, przyrodni brat Konrada Staufa

opat Wibald Stablo, królewski kanclerz (później także opat Corvey)

Anzelm, biskup Hawelbergu

Konrad z Kwerfurtu, arcybiskup Magdeburga

Arnold, proboszcz katedry w Kolonii, kanclerz

arcybiskup Arnold z Kolonii, arcykanclerz Italii

Bernard z Clairvaux, opat Clairvaux i kaznodzieja wypraw krzyżowych

Beatrycze II z Winzenburga, ksieni fundacji kwedlinburskiej, przyrodnia siostra Zofii, żony Albrechta Niedźwiedzia

Godebot (zm. 1140) i Rajnward (od 1140), biskupi Miśni

Adalbert z Saarbrücken, arcybiskup Moguncji (zm. 1141)

Markolf, arcybiskup Moguncji (1141–1142)

Postaci fikcyjne:

Lucjan, grajek, szpieg i pisarz z Miśni

Hanka, jego żona

Chrystian, ich syn

Józefa, uzdrowicielka z Miśni, zwana „starą znachorką”

Ulryk Lauterstein, zaufany króla

Edwin, stolnik miśnieńskiCesarzowa wdowa

Rycheza z Northeimu

Breitenwang w Tyrolu, 4 grudnia 1137 roku

Cesarz nie żyje!

Od wielu godzin czekali na ten okrzyk w śniegu i na lodowatym wietrze. Setki mężów w zbrojach, wielu najszlachetniejszych z Rzeszy, zgromadziło się przed nędzną chatą, w której umierał Lotar z Supplinburga.

Klękali teraz rząd za rzędem, wbijając miecze przed sobą w śnieg, opuszczali głowy i odmawiali modlitwę. Niektórzy płakali. Lecz ich oblicza nie wyrażały zgrozy czy smutku, a jedynie gorycz.

Czyżby Bóg ich opuścił? Mimo że wyruszyli na tę wojnę dla Niego i dla Jego przedstawiciela na ziemi, papieża?

Pokonana armia musiała wycofać się z Italii i w środku zimy przedzierać przez Alpy wraz z rannymi i chorymi. Szalała wśród nich zaraza. A teraz, dopełniając klęski całej wyprawy, umarł cesarz. W zasypanej śniegiem wiosce Breitenwang, pośród górskiej dziczy.

Tak myślało wielu z klęczących mężów.

Aż naszło ich nieuchronne pytanie.

Kto zostanie następcą Lotara?

W chacie przy zwłokach męża siedziała cesarzowa Rycheza. Choć była otulona podszytą wiewiórczym futrem opończą, trzęsła się z zimna. Mnisi ułożyli szczupłe ciało Lotara na grubo ciosanym stole. Wicher szalał wokół nędznej chaty, kule gradu uderzały o belkowany dach. Otwory okienne zostały dla ochrony przed mrozem i wiatrem zapchane słomą i nie wpuszczały ani odrobiny światła. Jednak płomienie świec migotały w przeciągu, rzucając wokół roztańczone cienie.

Rycheza była przerażona. Odejście męża tak ją bolało, że miała ochotę krzyczeć, płakać i rwać sobie włosy z głowy. Lecz jej strach dotyczył przede wszystkim obrzydliwości, które musiała uczynić jeszcze tego samego dnia.

Daremnie starała się przepędzić koszmarne widoki, które jawiły jej się przed oczami: jak nagie ciało męża, z którym spędziła całe życie, zostaje wepchnięte do olbrzymiego kotła z wrzącą wodą i gotuje się w niej, aż mięso odchodzi od kości…

Precz, precz z takimi obrazami! Teraz potrzebowała wszystkich sił, by zapewnić swojemu zięciowi tron.

Wiedziała, kto zwróci się przeciwko niemu, może nawet wyciągając broń. Niektórzy z nich stali tuż obok niej w tej maleńkiej chatce, inni gromadzili się już bez wątpienia na zewnątrz niczym sępy, by sięgnąć po koronę.

Sztywna od zimna wstała i wyprostowała się pomimo ciążącej jej tuszy. Jej głos zabrzmiał zdecydowanie, kiedy zwracała się do mężczyzn, którzy towarzyszyli umierającemu władcy w jego ostatnich godzinach. Było wśród nich pół tuzina biskupów i arcybiskupów.

– Natychmiast rozesłać gońców z wiadomością, że Lotar, z łaski Bożej zwycięski król Niemiec i cesarz rzymski, po dwunastu latach, trzech miesiącach i dwunastu dniach błogosławionego panowania został czwartego grudnia roku Pańskiego tysiąc sto trzydziestego siódmego wezwany przed oblicze Pana.

Ponadsześćdziesięcioletniego cesarza przy życiu utrzymywała jednie myśl o powrocie do domu. Jednak droga przez przełęcz Brenner i szalejąca wśród jego wojsk zaraza odebrały mu resztki sił. Dziś wydał swe ostatnie tchnienie – w tej chatce, gdzie zapach hojnie palonego kadzidła przytłumił odór kozła, który mieszkał za przegrodą na tyłach chaty i przenikliwie meczał.

Rycheza z Northeimu wyprostowała się jeszcze bardziej, choć bolały ją stawy.

– Niech dzwony biją w całym kraju! Niech wierni odmawiają modlitwy o spokój duszy czcigodnego zmarłego! – rozkazała. – Żaden poddany nie powinien się lękać, że mogłyby nadejść niespokojne, groźne czasy. Zgodnie z wolą naszego ukochanego cesarza Lotara jego następcą zostanie książę Saksonii i Bawarii, margrabia Toskanii. Wy, szlachetni panowie, jesteście świadkami, że mój cesarski małżonek przekazał insygnia władzy nad Rzeszą swojemu dziedzicowi i zięciowi z rodu Welfów: Henrykowi Pysznemu.

Cesarzowa powiodła władczym spojrzeniem od jednej twarzy do drugiej, by nie dopuścić do pojawienia się jakiegokolwiek sprzeciwu. Nie mogła okazać ani krzty słabości.

Przed chwilą była jeszcze cesarzową, potężną i szanowaną za swą mądrość niewiastą, której schlebiano i o której przychylność zewsząd zabiegano.

Teraz była wdową po cesarzu: grubą, niemal pięćdziesięcioletnią i dręczoną bólami. I już wkrótce, może nawet dziś, pojawią się ludzie, którzy będą chcieli ją uciszyć – bo jest niewiastą.

Wyłącznie Lotarowi zawdzięczała to, że mogła z nim współrządzić. A teraz on leżał martwy na surowych deskach. Komu mogła zaufać? I czy jej nieopanowany, łatwo wpadający w złość zięć nie zirytuje kolejnych książąt, zamiast zdobyć ich poparcie?

– Wyruszymy rano i będziemy towarzyszyć czcigodnemu zmarłemu w drodze do domu – mówiła dalej Rycheza. – Wolą cesarza było, by miejscem jego ostatecznego spoczynku stał się klasztor Königslutter. Należy powiadomić benedyktynów, by przygotowali ceremonię. – Głęboko odetchnęła, charcząc przy tym i czując kłucie w piersi. – A teraz wyjdźcie, wszyscy! Chcę się w samotności pożegnać z moim mężem.

Mężczyźni, kłaniając się i odmawiając cicho modlitwy, opuścili chatę, w której umarł cesarz. Gdy ostatni z nich znalazł się w wiszących krzywo na skórzanych zawiasach drzwiach, Rycheza zawołała do niego:

– Magistrze Brunonie, waść zostaje!

Oblicze chudego uczonego z rzadką bródką nie okazywało żadnego poruszenia. Ukłonił się, wrócił do najciemniejszego kąta chaty i cierpliwie czekał.

Bruno z Haigerloch był jednym z najbardziej znienawidzonych ludzi w cesarstwie. Mimo to Rycheza wybrała go na swojego doradcę i zaufanego. Postarała się nawet o to, by otrzymał z powrotem urząd biskupa Strasburga, który odebrano mu z powodu różnych uchybień. Wkrótce i tak go znów utracił przez wzgląd na oskarżenia o brutalność i fałszywe święcenia.

Jednak magister wiedział, że cesarzowa wdowa go potrzebuje. A wkrótce będzie go potrzebować bardziej niż kiedykolwiek. W niecierpiącej zwłoki sprawie, która wymaga największej dyskrecji i jest tak odstręczająca, że nikt inny się jej nie podejmie.

Nagle ucichło wycie wiatru. Do wnętrza chaty docierały przytłumione przez śnieg głosy tuzinów gońców wyruszających w drogę. Konie rżały, szczękał metal, wykrzykiwano rozkazy.

Wypełniano polecenie cesarzowej wdowy.

Rycheza mocniej otuliła opończą swe masywne kształty i opadła na stołek. Cały czas wpatrywała się w nieruchome ciało wysokiego, imponującego nawet po śmierci mężczyzny, którego żoną była przez niemal cztery dekady.

Lotar z Supplinburga nigdy nie czynił jej zarzutu z tego, że przez pierwsze piętnaście lat pozostawali małżeństwem bezdzietnym. Nie płodził bękartów ani nie odtrącił jej jako bezpłodnej, co inni władcy uczyniliby na jego miejscu bez zastanowienia. Pozwalał jej nawet uczestniczyć w rządzeniu, a jej słowo szanować musieli najwięksi w Rzeszy.

Gdy książęta Szwabii zbuntowali się przeciwko jej mężowi i obwołali swoim królem Konrada ze Staufów, choć Rzesza miała już władcę, to ona prowadziła negocjacje po latach zaciekłej wojny i skłoniła buntowników do poddania się.

Rycheza z nostalgią wspomniała dzień sprzed ponad dwudziestu lat, gdy nadworny lekarz ku zdumieniu wszystkich potwierdził jej ciążę. To musiał być cud. Ona i Lotar już dawno stracili nadzieję na dziedzica.

Jednak zamiast upragnionego syna powiła dziewczynkę. I znów z ust jej męża nie padła żadna skarga. Wydał swą jedyną córkę za najpotężniejszego księcia Rzeszy, Henryka Pysznego z rodu Welfów. A teraz zięć Rychezy zostanie cesarzem, a jej córka Gertruda cesarzową.

Lecz najpierw musi spełnić inne ostatnie życzenie Lotara.

Rychezę przeszedł dreszcz, gdy odwróciła wzrok od zmarłego i popatrzyła na kopcącą łojówkę, którą zostawiła rodzina sołtysa, zanim kłaniając się w pas, oddała swe domostwo wielkim państwu.

Wokół głowy zmarłego paliły się delikatne woskowe świece z cesarskiego dworu. Rycheza nie mogła jednak znieść widoku tak bliskiej jej twarzy, zdając sobie sprawę, co się z nią zaraz stanie.

Lotar był królem niemieckim i cesarzem rzymskim. Mając świadomość, że liczy sobie już ponad sześćdziesiąt wiosen, oraz w obliczu trudów kampanii wojennej i przeprawy przez Alpy zimą poczynił odpowiednie przygotowania i podjął decyzje na wypadek swojej śmierci. Odbył spowiedź i uzyskał odpuszczenie grzechów. W ostatniej godzinie towarzyszyli mu żona, zięć, spowiednik i zaufani. To właśnie nazywa się „piękną śmiercią”.

Życzył sobie zostać pochowany w opactwie Königslutter na południe od Brunszwiku. Od lat na jego polecenie włoscy mistrzowie rozbudowywali tamtejszy kościół na podobieństwo katedr w Akwizgranie i Kwedlinburgu, by stał się imponującym grobowcem dla jego rodziny. Kościół nie był jeszcze gotowy, ale pewnego dnia i ona, Rycheza, spocznie tam na wieczny odpoczynek u boku męża.

Teraz jednak Königslutter było odległe o setki mil trudnych do pokonania górskich ścieżek pokrytych głębokim śniegiem. Zwykłe metody balsamowania nie zdołają nawet w zimie aż na tak długo powstrzymać rozkładu ciała.

W koszmarny sposób przekonano się o tym przed dwoma laty po śmierci króla Anglii Henryka, najmłodszego syna Wilhelma Zdobywcy. Nie tylko na dworach opowiadano sobie straszliwe opowieści o obrzydliwym fetorze, jaki unosił się ze zwłok podczas podróży z Normandii do miejsca pochówku w Londynie. Od wsi do wsi wędrowali grajkowie i śpiewali dla rozrywki makabryczne pieśni o tym wydarzeniu, zawsze znajdując żądną sensacji ciżbę.

By uniknąć takiej hańby, Lotar wydał sekretne rozkazy na wypadek, gdyby śmierć zastała go z dala od Königslutter.

Musieli rozpocząć procedurę już natychmiast, zanim zwłoki zesztywnieją.

– Magistrze Brunonie.

Uczony i były biskup Strasburga zbliżył się usłużnie i pokłonił.

– Czy wszystko jest przygotowane?

– Oczywiście, Wasza Wysokość – zapewnił i wsunął dłonie w rękawy szaty. – Ze względu na należny szacunek nie podzielimy zwłok, tylko będziemy je gotować w całości. Przez sześć godzin, aż ciało odejdzie od kości. Tu, w tej chacie, przy udziale kilku dyskretnych pomocników.

Głos Brunona brzmiał tak spokojnie, jakby rozmawiali o pogodzie. Jednak Rycheza aż zesztywniała z grozy.

– Gdy ciało odejdzie, kości zostaną zabalsamowane stosownymi ingrediencjami i połączone ze sobą zgodnie z naturalnym układem – kontynuował niewzruszony magister. – Głowę owiniemy cienką skórą, a szkielet zostanie odziany w piękne szaty i buty, założymy też ostrogi i ołowianą koronę pogrzebową. Nikt nie zauważy, że wieziemy jedynie kościec. Pani cesarski małżonek zachowa swą godność. Tak jak sobie tego życzył.

Uczony jeszcze głębiej wsunął dłonie w rękawy szaty i ponownie się pokłonił.

– Zaczynajcie więc! – rozkazała cesarzowa wdowa.

Znów na próżno starała się odsunąć sprzed oczu wizję gotowanego godzinami ciała swojego zmarłego małżonka. Skąd w ogóle magister zamierzał wytrzasnąć na tym pustkowiu wystarczająco wielki kocioł, by nie trzeba było rozczłonkować zwłok?

Nie, żadnych obrazów, żadnych szczegółów!

Wstała pośpiesznie, powodując, że świece mocniej zamigotały. Kozioł za przegrodą meczał ogłuszająco.

Ogarnięta nagle lękiem Rycheza zastukała w zmurszałe drzwi, wywołując chmurę kurzu i drobnych drzazg.

Otworzył dowódca straży przybocznej cesarza. Przed drzwiami zgodnie z poleceniem czekały damy dworu, milczące i drżące z zimna.

– Zaprowadźcie mnie na modlitwę do kościoła! – rozkazała Rycheza, a jej oddech zmienił się w biały obłoczek.

Musiała natychmiast stąd zniknąć, mając na względzie to, co miało się w tej chacie zaraz odbyć – razem ze swoim dworem.

Pomodlą się. To może pomóc.Twórca królów

Albero z Trewiru i Konrad Stauf

obóz wojskowy w Breitenwang, 4 grudnia 1137 roku

Książę Henryk Pyszny stanął przed czekającymi na śniegu panami na szeroko rozstawionych nogach i zahaczył kciuki o pas.

– Nasz świętej pamięci cesarz wyznaczył mnie na swojego następcę i dziedzica. Na znak tegoż przekazał mi cesarskie insygnia Rzeszy. Oczekuję od was hołdu! – zażądał donośnym głosem.

Wywołał tym ciche, ale gniewne szepty. Tylko ze względu na zmarłego nikt nie zaprotestował głośno. Panowie mieli także na uwadze to, że księciu Welfowi towarzyszyło w tej wyprawie tysiąc pięciuset rycerzy, o wiele więcej niż któremukolwiek z pozostałych książąt.

Chudy biskup Hawelbergu⁵ przerwał szepty i zawołał do wszystkich wyraźnie:

– Hołd w tej smutnej godzinie powinniśmy jako pobożni chrześcijanie złożyć pamięci naszego cesarza. Pomódlmy się za pokój jego duszy. Nowemu królowi złożymy hołd po jego wyborze. Tak jak nakazuje obyczaj.

To, że sprzeciwił mu się otwarcie akurat Anzelm z Hawelbergu, świadczyło o zupełnym braku umiaru w żądaniu Henryka, biskup bowiem należał do doradców jego teściowej, cesarzowej.

Książę Saksonii z gniewem w oczach popatrzył na duchownego. Choć pękał ze złości, nie mógł odrzucić tak pobożnego argumentu. Przede wszystkim dlatego, że padł z ust biskupa, który dopiero co prowadził w Konstantynopolu w imieniu Lotara rozmowy o sojuszu z cesarzem Bizancjum. Jeśli Henryk chciał rządzić bez przeszkód, potrzebował pokoju z cesarstwem wschodniorzymskim.

Welf miał na końcu języka cyniczną ripostę: Co jest warte słowo biskupa, który nie objął nawet swego biskupstwa, bo dwa lata temu pogańscy Słowianie odbili je i nadal bez przeszkód utrzymują? Może Henryk powinien zadbać o to, by tak pozostało, kiedy już zostanie królem.

– Pomódlmy się zatem o pokój duszy mego teścia! A po mojej koronacji ze szczególną uwagą i radością przyjmę hołd od was, Anzelmie z Hawelbergu! – zadrwił jednak i odszedł, powiewając opończą.

Wymieniono znaczące spojrzenia i powoli zaczęto się rozchodzić. Tu i tam mężczyźni łączyli się w grupki i kierowali do namiotów rozstawionych na zdeptanym tysiącami stóp śniegu.

Niewielka kotlina, w której leżała wieś Breitenwang, nie mogła pomieścić powracającej do domu armii. Większość szlachciców wolała nie kwaterować w chłopskich chatach, by nie dzielić lokum ze zwierzętami i robactwem. Na każdym wolnym miejscu stanęły więc namioty. Wyglądało na to, że wkrótce zasypie je śnieg, jeśli nadal będzie tak gęsto padał. Płócienne płachty już się uginały pod jego ciężarem.

Niby mimochodem strojnie odziany arcybiskup Trewiru odezwał się do stojącego obok niego jasnowłosego, około czterdziestoletniego mężczyzny, którego twarz skamieniała po słowach Welfa.

Konrad ze Staufów, młodszy brat księcia Szwabii i władca wschodniej Frankonii, był w fatalnym humorze.

Co arcybiskup bez skrępowania zignorował.

– Czy nie rozstawiliście waszych namiotów gdzieś blisko, Wasza Książęca Mość? – zapytał żwawo duchowny. – Mam wrażenie, że mój obóz jest niemal milę stąd. Bądźcie tak dobrzy i użyczcie niedołężnemu starcowi miejsca przy ogniu i kubka gorącego korzennego wina!

Konrad uprzejmie skinął głową i zapraszającym gestem wskazał odpowiedni kierunek. Straż przyboczna torowała jemu i arcybiskupowi drogę przez tłum rycerzy, zbrojnych, giermków i koni. Wszyscy na prawo i lewo kłaniali się przechodzącym.

Na szczęście obóz Staufów rzeczywiście znajdował się dość blisko, co nadało prośbie arcybiskupa odrobinę wiarygodności.

Albero z Trewiru liczył już sobie niemal sześć krzyżyków, lecz był człowiekiem światowym i walecznym, w żadnej mierze nie zniedołężniałym, choć od czasu do czasu podpierał się podczas chodzenia, gdy czuł nagły, powracający ból w plecach. Zabrał na tę wyprawę ponad pięć tuzinów rycerzy wraz z giermkami i knechtami, częściej też nosił zbroję niż ornat, a jedno i drugie zawsze strojne. Uwielbiał rozkosze stołu i błyskotliwe konwersacje, podczas których wyróżniał się humorem. Czekająca go rozmowa nie zapowiadała się jednak wesoło.

Konrad Stauf zaprowadził gościa do swojego wystawnego namiotu, gdzie w misach żarzyły się węgle, a ziemię przykryto futrami, by nie marzły stopy. Kazał nalać grzanego wina, które doprawiono miodem i cennymi przyprawami. Nie odesłał służącego, by nie wzbudzić podejrzeń. Albero pochodził z Montreuil i znał francuski. Służący nie zrozumieją ani słowa z ich rozmowy.

– Pilnujcie, by nikt nie podsłuchiwał! – rozkazał Stauf dowódcy straży. Ten przytaknął i wyszedł, skłoniwszy się przedtem panu oraz jego czcigodnemu gościowi.

Swojemu najbliższemu zaufanemu, rycerzowi o szpakowatych włosach, nakazał Konrad spojrzeniem, by pilnował wejścia do namiotu.

Albero podszedł do ognia, ściągnął z dłoni rękawiczki z jeleniej skóry i rozpostarł palce nad żarzącymi się węglami.

– Zachwyt wobec perspektywy objęcia tronu przez żądnego władzy Welfa był niemal namacalny – zagaił z sarkazmem rozmowę. – Welf staje się waszym najlepszym orędownikiem, nawet sobie tego nie uświadamiając. Cóż to było za wystąpienie! – Arcybiskup pokręcił głową z udawanym niedowierzaniem. – Zauważyliście ponure spojrzenia innych książąt? Czy też raczej byliście zbyt pochłonięci własnym oburzeniem? – zapytał uszczypliwie.

– Nawet gdyby miał być najlepszym kandydatem do tronu, to musiałby być na tę godność wybrany! – odparł ponuro Konrad po francusku. – Wybrany przez czterdziestu szlachetnych mężów z najważniejszych rodów. Dziesięciu Franków, dziesięciu Szwabów, dziesięciu Saksończyków i dziesięciu Bawarczyków. Czy to nie Lotar wprowadził na nowo ten obyczaj, kosztem mojego brata? Zasada wolnego wyboru króla zamiast dziedzicznego prawa? Poza tym ojciec może przekazać tytuł synowi, a nie zięciowi. Jednak Lotar się tym nie przejął, sam wyznaczył swojego następcę i wydając ostatnie tchnienie, postawił nas przed faktem dokonanym!

Wściekły Stauf wbił wzrok w swój puchar, choć nie wypił nawet łyka.

– Fakty dokonane stworzymy my – zapewnił go arcybiskup Trewiru spokojnym tonem, zajmując miejsce na wyłożonym owczą skórą siedzisku. Skosztował parującego wina i z lubością przymknął oczy. Zaraz potem jednak nagle się wyprostował i rzucił swemu rozmówcy wyzywające spojrzenie. – Pod warunkiem, że wreszcie zdecydujecie się zrealizować nasz plan! To wy zgodnie z prawem jesteście pretendentem do tronu. To wy jesteście najlepszym kandydatem w wyborach. Wasz brat oczywiście nie wchodzi w rachubę.

Fryderyk Stauf stracił oko w wojnie przeciwko Lotarowi. Zgodnie z prastarą tradycją król nie mógł mieć okaleczonego ciała.

– Przed dwunastu laty Lotar z Supplinburga podstępem pozbawił waszego brata przynależnego mu prawa. Nikt nie będzie miał nam za złe, jeśli i my chwycimy się podstępu. Tym razem się uda. Wszystko zależy tylko od was! – przekonywał Staufa Albero. – Zdecydujcie się teraz, Wasza Wysokość, a ja natychmiast rozpocznę dyskretnie gromadzić waszych sojuszników. Poza tym jeszcze dziś poślę zaufanego do Würzburga, gdzie na powrót cesarza czekają ci książęta, którzy nie wyruszyli z nami do Italii. Jeszcze żaden z nich nie wie, że sytuacja tak drastycznie się zmieniła.

Konrad Stauf stał bez ruchu. Tylko nerwowe postukiwanie palca o puchar zdradzało jego niepokój.

W słowach arcybiskupa nie było dla niego nic nowego czy niespodziewanego. Każdy brał pod uwagę możliwość, że leciwy cesarz nie przeżyje tej wyprawy, nawet sam Lotar. Podobnie stronnictwo tych, którzy pragnęli, by tron objął Stauf.

Dziś musiał się zdecydować. Tu i teraz, w tym namiocie.

– Korona leży u waszych stóp. Musicie tylko się schylić i ją podnieść. A może się lękacie? – prowokował arcybiskup, gdy jego gospodarz nadal milczał.

Konrad uchodził za odważnego i doświadczonego wojownika, toteż jego wahanie irytowało Alberona. Czy ja naprawdę muszę nieść psa na polowanie, bo jemu nie chce się przedzierać przez bagno? – pomyślał ponuro, nie okazując jednak w żaden sposób zniecierpliwienia. Wiem, co jest najlepsze dla cesarstwa, i nie zawaham się, by zrobić wszystko, co po temu niezbędne.

– Spójrzcie na mnie! – zażądał Konrad od zaskoczonego biskupa Trewiru, rozkładając ramiona. – Jeśli chodzi o dziedziczenie, nikt nie miałby większych praw do tronu ode mnie. Jeśli chodzi o cechy, jakie musi mieć król i cesarz, to pochodzę ze szlachetnego rodu, jestem ceniony jako władca i wojownik i szczerze wielbię Boga. Pielgrzymowałem do Ziemi Świętej. Dziewięć miesięcy po ślubie żona urodziła mi syna. Syna! I powije mi kolejnych. Gdy wybierano mnie na króla – niemal równo dziesięć lat temu – większość książąt Rzeszy głosowała na mnie. Ale i tak wzgardzono mną jako uzurpatorem i mnie wygnano. Nasz bunt się nie powiódł, a mój brat i ja musieliśmy się ukorzyć. Boso i w pokutniczych strojach przed całym dworem. – Konrad opuścił ręce i spojrzał duchownemu w twarz. – Jesteście mądrym człowiekiem, zaufanym papieża. Powiedzcie mi, Alberonie z Montreuil: czy to ambicja mną kieruje? A może pragnienie zemsty? To byłby grzech. Tak, przyznaję: od lat chcę zmazać hańbę i zaprowadzić wreszcie swój ród na jego prawowite miejsce. – Zawahał się i zmarszczył czoło. – Ale czy to, co planujemy, będzie też najlepsze dla cesarstwa? Czy nie wywołamy kolejnej wojny? Czy nie ryzykuję drugą klęską?

Arcybiskup niecierpliwie machnął dłonią, na której pysznił się złoty pierścień o charakterystycznym kształcie z ciemnobłękitnym szafirem.

– Wojna jest nieunikniona. Pytanie brzmi, jak krwawa będzie i ile potrwa. Czy naprawdę wierzycie, że pod panowaniem Henryka Pysznego mogą nastać spokojne czasy? – zapytał ironicznie. – Bylibyście głupcem, a ja powinienem natychmiast opuścić ten namiot. – Albero skrzywił się z pogardą. – Ten człowiek przechwala się przy każdej okazji, że jego ziemie sięgają od morza do morza, od Danii po Sycylię, odkąd teść nadał mu także księstwo Saksonii i Toskanię. Żaden książę nie powinien władać takimi połaciami. Poza tym ma zaledwie dwadzieścia siedem lat, jest niepohamowany i nie zna umiaru. Przede wszystkim jednak był tak głupi, że podczas tej wyprawy nie tylko śmiertelnie obraził większość wysoko urodzonych panów, w tym mnie, lecz nawet Jego Świątobliwość papieża. Powiedzcie więc otwarcie, Konradzie ze Staufów: chcecie, by na cesarskim tronie zasiadł ktoś taki? – Nie doczekawszy się odpowiedzi, arcybiskup z uporem kontynuował: – Czyż Lotar nie uchodził za Króla Pokoju? A ile wojen prowadziliśmy za jego rządów? Rozejrzycie się! – Albero prawą ręką zatoczył półokrąg, by wskazać zasypany śniegiem wojskowy obóz. – Wracamy właśnie z Apulii, gdzie walczyliśmy z Normanami, zabijając ich albo odcinając im uszy i nosy. Mimo to nie byliśmy w stanie zepchnąć króla Rogera na południe. Samozwańczy rzekomy papież Anaklet⁶ wciąż okupuje Rzym i uniemożliwia prawdziwemu papieżowi dostęp do Świętego Miasta. Będziemy więc musieli wkrótce znów ruszyć przez Alpy. A na wschodnich granicach cały czas trwać będą wojny ze Słowianami. Dopiero co synowie Wirikinda⁷ napadli na Marchię Północną. Obalili swojego ojca, który przeszedł na chrześcijaństwo, i teraz w Hawelbergu znów oddają cześć bożkom. Biskup Hawelbergu od lat nie może objąć własnego biskupstwa. Słowianie wykorzystają każdą okazję, by się zbuntować. Może nawet tak jak przed stu pięćdziesięciu laty, gdy dołączyli do Związku Wieletów i nas pokonali. Wystarczy im tylko przywódca, który zjednoczy wszystkie plemiona. Już od dawna znowu panują na szerokim pasie ziemi między naszym cesarstwem a Polską, nad Hawelą, Szprewą, Odrą i Jeziorem Morzyckim⁸. To tyle, jeśli mowa o waszej pierwszej obawie. Wojna jest nieunikniona. Jednak pod panowaniem Henryka będzie o wiele krwawsza. Lista jego przeciwników jest nieskończona. A on jest zbyt arogancki, by zawrzeć pokój, bo tego nie da się zrobić, nie idąc na ustępstwa. – Albero wypił łyk wciąż parującego grzanego wina i uśmiechnął się cynicznie. – Lecz chwała wam, że troszczycie się o pokój cesarstwa. Jeśli chodzi o drugą waszą obawę: bez wątpienia było to dla was i dla waszego brata niezwykłe upokorzenie, kiedy musieliście paść cesarzowi do stóp. Zaufajcie mi jednak. Tego rodzaju zdarzeniom przypisuje się często i niepotrzebnie nadmierną wagę. – Arcybiskup przeczesał dłonią falujące siwe włosy i zaczął z wyraźną przyjemnością wymieniać: – Przed wami Lotar rzucił się do stóp cesarzowi Henrykowi Piątemu, błagając go o wybaczenie. Henryk z kolei po tym, jak zagrabił tron ojca, musiał pójść wobec papieża na takie ustępstwa, że chyba wolałby wytarzać się przed nim w pyle. A o cesarzu Henryku Czwartym, waszym dziadku ze strony matki, i jego pokutnej wyprawie do Canossy ludzie będą sobie opowiadać jeszcze przez wiele lat. Znaleźliście się zatem w doborowym towarzystwie. I nie musieliście trzy dni stać boso w śniegu. Liczy się tylko to, że tym gestem, choć w tamtym momencie wydawał wam się bolesny, zachowaliście potęgę i włości swojego rodu. Czyli to wy wyszliście z tego zwycięsko. – Albero z Trewiru opróżnił swój puchar. – Papież chce jako króla was. Możecie być tego pewni po tych wszystkich afrontach, na jakie Welf pozwolił sobie wobec Jego Świątobliwości. Papież Innocenty mianował mnie swoim legatem w krajach niemieckich i życzy sobie, bym wszelkimi możliwymi sposobami doprowadził do objęcia przez was tronu. Wasz najzagorzalszy wróg, arcybiskup Moguncji, przeniósł się niedawno do wieczności, podobnie arcybiskup Kolonii. To daje nam pewne… szczególne możliwości. – Jowialny uśmiech na twarzy Alberona ustąpił wyrazowi okrutnego zdecydowania. – Zaufajcie Bogu i zaufajcie mojemu planowi! Jest tak misternie utkany, że rzekomy następny król nawet się nie zorientuje, kiedy znajdzie się w cieniu. Wystarczy, że nie damy cesarzowej wdowie żadnej sposobności, by doprowadzić do złożenia przysięgi jej zięciowi przez wschodnich książąt. Należy więc za wszelką cenę nie dopuścić do zjazdu książąt w Kwedlinburgu. A potem to my stworzymy fakty.

Wszystko było starannie zaplanowane i przygotowane, sprzymierzeńcy i zausznicy biskupa czekali tylko na sygnał.

– Za wszelką cenę? – odparł ostro Konrad. – Mam oprzeć swoje panowanie na łotrostwie, jakie planujecie? Czy to się w ogóle da pogodzić z honorem rycerskim?

Duchowny wydał z siebie jęk zniecierpliwienia i przewrócił oczami.

– Wasza Wysokość, powiedzcie mi jedno: czy wy chcecie tego tronu? – Biskup zrobił znaczącą pauzę, lecz nie doczekał się odpowiedzi. – W takim razie spójrzcie w oczy tej prawdzie, że jeszcze nikt nigdy nie zdołał objąć go bez winy. Pomijając królów dzieci, którym niezwykle rzadko dane było długie życie, a co za tym idzie – długie panowanie. Kto chce władać, musi tego naprawdę pragnąć – i to pragnąć za wszelką cenę. Musi wywalczyć sobie tron wszelkimi sposobami. Uczyńcie to, uczyńcie dla dobra cesarstwa! Albo poddajcie się rządom Welfów. Wtedy jednak sugerowałbym wam, byście udali się na wygnanie. I obawiam się, że nawet tam mogłaby was dosięgnąć nagła śmierć. – Przyglądając się minie Konrada, dorzucił sarkastycznie: – Jeśli podejmiecie walkę teraz, nie będziecie nawet musieli brudzić sobie rąk i znów ryzykować skazaniem na banicję. To weźmie na siebie margrabia Marchii Północnej wraz z przyjaciółmi. Albrecht Niedźwiedź. – Arcybiskup Trewiru skrzywił ironicznie usta. – Wojownik starej daty. Tylko on nie będzie się bał przeciwstawić najpotężniejszemu księciu cesarstwa. Niedźwiedź nienawidzi Welfa. I pragnie księstwa Saksonii. A księstwo możecie dać mu wy, gdy tylko zostaniecie królem…

…i odbierzecie je Welfowi… pod pretekstem, który my spreparujemy – dodał już w myślach Albero.

– Potrzebujemy cesarskich insygniów. – Konrad sięgnął po ostatni argument.

Albero wiedział już, że wygrał. Ukrył jednak uczucie triumfu i z udawaną obojętnością wzruszył ramionami.

– Welf je odda, gdy nadejdzie czas. A jeśli nie: czym jest korona? Grudą złota i garścią szlachetnych kamieni… Każdy choć trochę uzdolniony złotnik chętnie zrobi wam nową, i to ładniejszą.

Konrad Stauf wzdrygnął się i zapatrzył w pustkę, jakby ujrzał ducha. Jego zaufany stojący w wejściu do namiotu zauważył to i on też wydał się w najwyższym stopniu zaniepokojony.

Konrad odetchnął głęboko i podjął decyzję.

– Poślijcie swego gońca do Niedźwiedzia, Wasza Ekscelencjo! I róbcie tu oraz w Würzburgu to, co możecie dla naszej sprawy. Niech Bóg nam sprzyja!

Arcybiskup Trewiru wstał z uśmiechem, by opuścić namiot.

– Będzie nam sprzyjał, mój przyjacielu. Będzie.

Konrad popatrzył za duchownym nieruchomym i ponurym wzrokiem.

Ta decyzja mogła przynieść jemu i jego rodowi wielką chwałę albo całkowite zniszczenie. Co nim powodowało? Ambicja? Pragnienie zemsty? A może przekonanie, że jest lepszym kandydatem do tronu?

Na dany znak podszedł do niego siwowłosy rycerz, który trzymał wartę przy wejściu do namiotu. Był to najbliższy zaufany i doradca Konrada, jego wieloletni towarzysz broni, kompan zarówno w zwycięstwach, jak i w porażkach. Człowiek skromnego pochodzenia, którego książę podniósł do stanu rycerskiego w uznaniu dla jego odwagi – również odwagi wyrażania wobec niego nieprzyjemnych prawd. Miał szczupłą, opanowaną twarz i szarozielone oczy. Z powodu starej rany powłóczył lekko prawą nogą.

– Zaufajcie Bogu! – zachęcił swego księcia Ulryk Lauterstein. – Zaufajcie Bogu i arcybiskupowi Trewiru. To potężny człowiek i… – szukał odpowiedniego słowa, aż ostrożnie dokończył: – …niezwykle pomysłowy dyplomata. Nawet papież jest po waszej stronie! – Po chwili jednak Ulryk zmarszczył brwi i dodał sceptycznie: – Lecz czego w zamian zażąda? Jeśli Kościół wyniesie was na tron, to nie dla Bożej chwały, lecz w zamian za przywileje. Ziemię, władzę i posłuszeństwo.

– Dobrze to sobie przemyślałem! – odparł ostro Konrad. – Nie będę królem klechów jak Lotar. Królestwo i Kościół muszą mieć równe prawa. Lecz to kościoły potrzebują opieki króla, i ja o to zadbam.

Ulryk pokiwał głową w zamyśleniu, a potem odchrząknął.

– Ze względu na przysięgę, jaką wam złożyłem, że będę bronić was w walce i radzić, tam gdzie inni będą wam schlebiać…

– Jakiegoż to kolejnego ostrzeżenia chcecie mi tym razem udzielić, Ulryku? – wpadł mu ironicznie w słowo Konrad.

Siwowłosy rycerz ściszył głos.

– Zaklinam was: zaufajcie Bożej sprawiedliwości i sobie samemu. Lecz wymażcie ze swej pamięci ostatnią noc! – Spojrzał w oblicze swego księcia i poruszony zawołał cicho: – Nie posłuchacie przecież podszeptów wiedźmy, która za pół feniga gotowa powiedzieć to, co tylko zechcecie usłyszeć? Jej słowa to kłamstwo i oszustwo. I mogą sprowadzić na was oskarżenie o pogańskie zabobony, jeśli to się rozniesie.

– Czyż i sławnemu i świątobliwemu Bernardowi z Clairvaux nie przepowiedziano wielkiej przyszłości? – odparł Konrad.

– Uczynił to jasnowidz, członek świętego Kościoła obdarzony łaską boskich wizji – przypomniał z naciskiem Ulryk. – A nie wiedźma, która ciągnie za armią razem z najtańszymi dziwkami i przepowiada długie życie ludziom, którzy giną w walce tego samego dnia.

– Nie chcę tego słuchać. Zostawcie mnie samego! – odpowiedział Konrad.

Ulryk Lauterstein niechętnie wyszedł, skłoniwszy się. Wiedział, że teraz nic nie zdziała. Za to podwójnie cieszył się z tego, że zeszłej nocy poszedł za starą. Dał jej klika fenigów i zagroził śmiercią, jeśli piśnie choćby słówko. W odpowiedzi zaskrzeczała niewzruszona:

– Gdy ogień gaśnie, a runy są zebrane, tako i słowa wybrzmiewają i zostają zapominane.

Może lepiej było ją zabić? Stara zdawała się na tyle sprytna, by natychmiast zniknąć i milczeć, nawet bez jego gróźb…

Jednak Konrad jej przepowiedni nie zapomni. Tym bardziej teraz, po słowach arcybiskupa.

Konrad zdawał sobie oczywiście sprawę z tego, że Ulryk ma rację. To, że zeszłej nocy potajemnie kazał sprowadzić do swojego namiotu tę na wpół ślepą starowinę, było wyrazem jego głębokiej niepewności przed podjęciem rozstrzygającej decyzji. W obozie poszeptywano, że jej przepowiednie zawsze się sprawdzają, nawet jeśli czasami inaczej, niż się spodziewano. To była chuda, odziana w łachmany niewiasta, która cuchnęła potem i gorzkimi ziołami. Nigdy wcześniej nie przyszłoby mu na myśl, żeby coś takiego zrobić. Nawet by tego nie rozważał.

Rzuciła na ziemię kilka kości z wyrytymi runami, długo im się przyglądała, a potem zmierzyła go przenikliwym spojrzeniem. Jedno z jej oczu przesłaniała mleczna mgła, drugie było świetliście niebieskie.

A potem wymamrotała owe zagadkowe słowa, po których zapragnął tylko się jej pozbyć. Zaproponował jej srebro jako zapłatę, lecz ona odmówiła.

– Cóż ja pocznę ze srebrem, szlachetny panie?

Poprosiła za to o zabitego gołębia i otrzymała go.

Gdy tylko wyszła, uznał, że jest głupcem.

Aż do teraz.

Aż do chwili, gdy Albero z Trewiru oznajmił: „Zrobimy wam nową koronę, i to ładniejszą”.

Dreszcz przeszedł Konradowi po plecach, bo słowa staruchy znów zabrzmiały mu w głowie:

– Nosić będziecie koronę, lecz nie Lotarową.

Czy ta kobieta naprawdę ma wgląd w przyszłość?

Konrad mimowolnie pomyślał o dwóch pozostałych przepowiedniach wiedźmy.

– Poprowadzicie armię do środka świata, a mimo to nie osiągnięcie swego celu – brzmiała druga.

Jaki to miało sens? Środkiem świata była Jerozolima. Od niemal czterdziestu lat znajdowała się w rękach chrześcijan. Czyżby świętemu miastu groziło niebezpieczeństwo?

A na koniec wiedźma zaskrzeczała:

– Wiele lat będziecie panować, dłużej niż Lotar. Lecz młody sokół, którego nazywać będą Rudobrodym, przyćmi niegdyś całą waszą sławę. Przez niego zostaniecie zapomniani.Niedźwiedź

margrabia Albrecht z Ballenstedt

Prignitz na granicy Marchii Północnej i ziem Słowian między Brandenburgiem¹⁴ i Schwerinem¹⁵, początek 1138 roku

Aaach!

Albrecht Niedźwiedź, wysoki i barczysty margrabia Marchii Północnej, z głośnym okrzykiem zamachnął się mieczem. Jednym ruchem ściął głowę klęczącemu przed nim przywódcy słowiańskich wojowników.

– To was, pogańska zgrajo, nauczy, żeby nie napadać na moje ziemie! – pomstował, gdy krew zabitego parowała na śniegu, barwiąc go czerwienią. – Idźcie do diabła z tymi waszymi bożkami o trzech obliczach! – Ciężko dysząc, opuścił miecz. – Spalić wioskę! – rozkazał.

Marszałek margrabiego podszedł bliżej i odchrząknął.

– Ta wieś należy do was, mój książę.

Niedźwiedź zamrugał. Dopiero teraz opadała z niego bitewna gorączka.

Przesunął wzrokiem po zniszczonej osadzie, której mieszkańcy uciekli przed napaścią Słowian do lasu. Zwęglone resztki domostw na skraju wioski jeszcze się tliły, chaty w środku zostały splądrowane lub zniszczone. Wszędzie leżeli zabici, którym jego ludzie zabierali teraz buty i broń. Schwytani Słowianie – czy też Wenedowie, jak zwykli ich nazywać chrześcijanie – zostali spędzeni razem i skrępowani. Ciężko ranny jeniec wrzeszczał z bólu i rzucał przekleństwami w swoim języku, aż któryś z rycerzy Albrechta podciął mu gardło, czy to z gniewu, czy z litości. Wrzaski natychmiast ustały.

– Poślijcie paru ludzi do lasu do wieśniaków, by im przekazali, że mogą wrócić i odbudować swe domy – zmienił rozkaz margrabia Marchii Północnej.

Marszałek przekazał dalej polecenia, a potem odciął skrawek opończy zabitego słowiańskiego dowódcy i podał go księciu, by ten mógł oczyścić swój miecz.

Albrecht Niedźwiedź, krzepki niespełna czterdziestolatek, wypuszczał miecz z rąk tylko wtedy, gdy ten musiał trafić do kowala. Wielokrotnie przetarł ostrze kawałkiem wilczego futra, a potem odrzucił je precz i wsunął broń do pochwy. Jej wnętrze wyłożone było kozią skórą, która usunie resztę krwi z żelaza.

Od tygodni wraz z pospolitym ruszeniem walczył na wschodnim pograniczu, słowiańscy wojownicy wkroczyli bowiem na jego teren szerokim frontem, by odzyskać swoje dawne ziemie.

Na ścieżce prowadzącej do wsi pojawił się konny posłaniec. Śnieg tłumił odgłos kopyt, ale zarówno wierzchowiec, jak i jeździec mocno odznaczali się na białym tle krajobrazu. Margrabia uśmiechnął się z ulgą, gdy rozpoznał twarz tego człowieka, gdyż zapowiadała dobre wieści.

Cóż za pamiętny dzień! Najpierw w krwawej bitwie pokonali atakujących Wenedów, a teraz…

Albrecht wolał nie kończyć tej myśli, dopóki nie usłyszy słów posłańca. Mógł zapeszyć. Pośpiesznie się przeżegnał.

Posłaniec błyskawicznie zsiadł z konia i podbiegł do swego księcia. Rycerze ze straży przybocznej natychmiast go przepuścili, bo podobnie jak ich władca liczyli na wiadomość, którą mógł mieć do przekazania.

– Wasza Wysokość, wasza małżonka przekazuje wam swe uniżone pozdrowienia – rzucił niemal bez tchu, opadając na kolano.

– Tak, i…? – zapytał niecierpliwie Niedźwiedź.

– Macie syna! Wasza małżonka urodziła wam kolejnego potomka! – zawołał młody rycerz i rozpromienił się, jakby jemu samemu urodził się syn.

– Czy księżna i dziecko są w dobrym zdrowiu?

– Tak, dzięki Bogu! – zapewnił posłaniec.

– Chwała niech będzie Panu! – zawołał z ulgą Albrecht.

Jego marszałek kazał ludziom wznieść wiwat na cześć nowo narodzonego syna księcia, jego siódmego potomka, a potem razem odmówili modlitwę.

Szczęśliwy Askańczyk dziękował Bogu za Zofię z Winzenburga. Jako młody chłopak nie przypuszczał, że jakakolwiek kobieta poza jego matką będzie odgrywać w jego życiu znaczącą rolę. Pomijając oczywiście to, że urodzi mu synów. A Zofia robiła to niemal rok w rok. Zdążył już mocno zapragnąć córeczki. Jednej, którą mógłby rozpieszczać, która uczyłaby się śpiewać i uśmiechać, a nie walczyć mieczem i włócznią. I która nie kłóciłaby się – w przeciwieństwie do synów, gdy dorosną – o schedę po nim. Może następnym razem Zofia powije dziewczynkę. Dałby jej na imię Hedwiga.

Lecz choć ich małżeństwo zostało zwyczajowo zaaranżowane i do ślubu właściwie się nie znali, Zofia stała się wkrótce dla niego kimś więcej niż matką jego synów. Ku zaskoczeniu samego księcia oraz jego ludzi, którzy za każdym razem zdumiewali się, jak delikatny staje się ten dziki wojownik, gdy rozmawia ze swoją małżonką.

– Natychmiast wyruszamy! – rozkazał Albrecht Niedźwiedź marszałkowi. – Pozostaną tu dwa tuziny ludzi, którzy zajmą się rannymi i jeńcami. Wymieńcie pogańskich Wenedów na naszych albo zabierzcie ich na najbliższy targ niewolników.

Handel niewolnikami był zabroniony wśród chrześcijan, lecz plemiona słowiańskie trzymały niewolników, a nieochrzczeni jeńcy byli i przez chrześcijan bez zastanowienia sprzedawani w niewolę.

– A z resztą wyruszymy do zamku mojego najbliższego wasala i tam upijemy się do cna, za zwycięstwo, za zdrowie mojej żony i narodziny mojego najmłodszego syna – kontynuował margrabia.

Rozkazy te ludzie księcia przyjęli okrzykami radości, przynajmniej ci, który mieli mu towarzyszyć.

Lecz margrabia natychmiast ograniczył perspektywę zabawy:

– O świcie ruszamy dalej do Ballenstedt.

Pierwszy wsiadł na konia i od razu zaczął przeliczać, ile godzin potrzebuje, by zobaczyć Zofię i swoich synów. Otto, jego pierworodny, miał już niemal dziesięć lat i wkrótce znajdzie się na dworze któregoś z sojuszników księcia, gdzie będzie się uczył na pazia, a następnie na rycerza. Reszta była jeszcze za mała, by odsyłać ich z domu.

Już siedząc w siodle, margrabia dostrzegł zbliżającego się galopem kolejnego gońca.

Twarz księcia natychmiast się zachmurzyła. Czyżby ten jeździec wiózł złe wieści z połogu? Czyżby chłopczyk umarł, zanim ojciec zdążył go zobaczyć? A może to jego żona?

Gdy posłaniec się zbliżył, Albrecht rozpoznał, że nie należy do jego dworu. Gorączkowo zaczął się zastanawiać, czyj to może być goniec. Odzież i broń miał najwyższej jakości, lecz nie zdradzały one przynależności do któregokolwiek dworu. W czyim towarzystwie widział tego człowieka? Władca powinien dobrze zapamiętywać twarze. Książę domyślił się jednak, co zaraz usłyszy.

– Wasza Wysokość! Najczcigodniejszy margrabio Marchii Północnej, hrabio Ballenstedt…

Posłaniec, chudy mężczyzna ze świeżą blizną na prawym policzku, opadł na kolano przed Albrechtem i okazał pierścień o charakterystycznym kształcie, z dużym ciemnoniebieskim kamieniem, który spoczywał w czworokątnej, zwężającej się ku górze oprawie. Była to kopia pierścienia, jaki zwykł nosić arcybiskup Albero z Trewiru.

– Nie tutaj! – polecił natychmiast margrabia.

Posłaniec z ulgą skinął głową, surowo mu bowiem przykazano zachować dyskrecję.

Tak szybko, jak pozwalały na to zaśnieżone trakty, jechali na zachód, pozostawiając za sobą zniszczone i ocalałe wioski.

Kiedy droga stała się wystarczająco szeroka dla dwóch koni, Albrecht przywołał do siebie posłańca arcybiskupa. Ani chorąży i jego towarzysz, którzy jechali na czele, ani rycerze z tyłu nie mogli ich usłyszeć.

– Cesarz nie żyje – oznajmił cicho siwowłosy posłaniec. Sądząc po wieku, dobrym uzbrojeniu, a przede wszystkim powierzonej mu misji, musiał to być bez wątpienia bliski zaufany arcybiskupa.

– Gdzie? Kiedy? Co jeszcze macie mi do przekazania? – dopytywał się margrabia.

– W pewnej wsi w Tyrolu zmogły go trudy podróży. Podczas gdy wy broniliście wschodniej granicy cesarstwa, w Würzburgu na powrót cesarza czekali książęta niebiorący udziału we włoskiej wyprawie, którzy tam właśnie dowiedzieli się o jego śmierci. Ciało zostało przewiezione do Königslutter i pochowane kilka dni temu podczas dość skromnej uroczystości. Wszystko to ominęło mnie przez tutejszą przygraniczną wojnę, bo długo was szukałem.

– Kiedy i gdzie zostanie wybrany nowy król? – zapytał wyraźnie podenerwowany Niedźwiedź.

– Lotar wyznaczył na następcę swojego zięcia Henryka Pysznego i na łożu śmierci przekazał mu cesarskie insygnia.

– Temu nieokrzesanemu Welfowi! – warknął Albrecht Ballenstedt i splunął na śnieg.

– Cesarzowa wdowa zwołała na drugi lutego zgromadzenie książąt w Kwedlinburgu, by wschodni książęta przysięgli posłuszeństwo jej zięciowi. – Zaufany arcybiskupa jeszcze bardziej ściszył głos i nachylił się w siodle w kierunku margrabiego. – Jego Ekscelencja uważa, że wiecie, co należy teraz uczynić.

Posłaniec umilkł i się wyprostował.

Umknął mu wtedy ponury uśmiech, który przebiegł przez oblicze Niedźwiedzia.

Tak, Albrecht wiedział, co należy zrobić. Nikt poza nim nie odważyłby się na coś tak niesłychanego. A on nie mógł się wręcz doczekać, kiedy wymierzy cios.------------------------------------------------------------------------

¹ Inaczej Barbarossa – przydomek, który Fryderykowi nadali Włosi ze względu na jasnorudy zarost (barba rossa – ruda broda) – wszystkie przypisy pochodzą od tłumaczki.

² Szpandawa – gród Hawelan, obecnie dzielnica Berlina Spandau.

³ Rodzaj pokrewieństwa między Jaksą a Przybysławem jest sprawą dyskutowaną przez historyków, dla uproszczenia przyjęto, że Jaksa był bratankiem Przybysława.

⁴ Kopanica lub Kopanik – gród słowiański, obecnie dzielnica Berlina Köpenick.

⁵ Hawelberg (słow. Hawolin lub Hobolin) – miasto nad rzeką Hawelą w środkowych Niemczech w Saksonii-Anhalt.

⁶ Anaklet II – włoski duchowny, benedyktyn, antypapież w latach 1130–1138.

⁷ Wirikind – książę zachodniosłowiańskiego plemienia Hobolan (Hawelan, zwanych także Stodoranami).

⁸ Jezioro Morzyckie – Müritz, drugie pod względem wielkości jezioro Niemiec położone na Pojezierzu Meklemburskim.

⁹ Przeszywanica (gambeson, aketon) – rodzaj stosowanego w średniowieczu miękkiego pancerza w formie grubego wielowarstwowego i pikowanego kaftana wkładanego pod kolczugę lub pełną zbroję.

¹⁰ Judyta Bawarska z rodu Welfów, córka Henryka Czarnego i siostra Henryka Pysznego, była żoną Fryderyka Staufa, brata Konrada.

¹¹ Estrydsenowie – dynastia panująca w Danii, potomkowie Astrydy (Estrydy Małgorzaty), siostry Kanuta Wielkiego.

¹² Dynastia salicka – ród książąt frankońskich panujący w Niemczech w latach 1024–1125 (nazwa pochodzi od Franków salickich).

¹³ Spira (niem. Speyer) – miasto nad Renem w Nadrenii-Palatynacie, jedno z najstarszych miast Niemiec.

¹⁴ Brandenburg (pol. hist. Branibór lub Branibórz) – miasto w Brandenburgii nad rzeką Hawelą, pierwotnie słowiańska Brenna.

¹⁵ Schwerin (słow. Zwierzyn lub Swarzyn) – miasto w Meklemburgii nad Jeziorem Szweryńskim, założone przez Słowian połabskich (Obodrzyców).

¹⁶ Bliaut – wierzchnia szata przypominająca tunikę, noszona od XI do XIII wieku przez kobiety i mężczyzn z wyższych sfer.

¹⁷ Fibula – ozdobna metalowa zapinka do spinania szat.

¹⁸ Krajka – tradycyjny dekoracyjny wyrób w postaci wąskiego, barwnie tkanego paska.

¹⁹ Werben (pol. Wierzbno) – miasto w Saksonii-Anhalt, nad Łebą.

²⁰ Aschersleben – miasto w Saksonii-Anhalt, na przedgórzu gór Harzu, dawna osada słowiańska, od jego łacińskiej nazwy „Askania” pochodzi nazwa założonej przez Albrechta Niedźwiedzia dynastii askańskiej.

²¹ Anhalt – kraina historyczna w środkowych Niemczech, część Saksonii-Anhalt, obejmująca tereny na obu brzegach środkowej Łaby i na wschodnim przedgórzu Harzu. Od średniowiecza do 1918 roku w rękach dynastii askańskiej (zwanej też anhalcką).

²² Groitzsch (pol. Grójec) – miasto w Saksonii, niedaleko Lipska.

²³ Billungowie – wspólna nazwa kilku niemieckich rodów i dynastii panujących w średniowiecznej Saksonii od X do początków XII wieku. Ostatnim męskim potomkiem Billungów był Magnus, który pozostawił po sobie dwie córki, Wulfhildę (wyszła za Henryka IX Czarnego z Welfów) i Eilikę (poślubiła Ottona Bogatego z dynastii askańskiej).