Międzypokoleniowe uczenie się nauczycieli. Studium przypadków - ebook

Główną inspiracją do napisania tej książki była jedna z tez współczesnej pedeutologii mówiąca, że nie jest możliwe pełne przygotowanie zawodowe nauczyciela, ponieważ uczenie się nieustannie towarzyszy wykonywaniu tego zawodu.

Dotąd prowadzone były badania nad wzajemnym uczeniem się nauczycieli, ich wewnątrzszkolnym doskonaleniem zawodowym i międzypokoleniowym uczeniem się, ale nie zajmowano się problematyką międzypokoleniowego uczenia się nauczycieli w środowisku szkoły, która jest miejscem pracy większości z nich. Autor publikacji podjął więc próbę ukazania dotychczasowego stanu wiedzy na temat międzypokoleniowego uczenia się nauczycieli oraz przedstawił koncepcję i wyniki własnych badań w tym zakresie.

Odmienność doświadczeń wywoływała wzajemne zaciekawienie i sprzyjała międzypokoleniowemu uczeniu się. Badani nauczyciele, wypowiadając się na temat ich międzypokoleniowego uczenia się, podkreślali, że w relacjach z nauczycielami z innych pokoleń uczyli się „interpretować szkołę z perspektywy ucznia” oraz postrzegać ją z szerszej temporalnej perspektywy niż tylko zakreślonej przez czas ich pracy w placówce. Poznając minione już uwarunkowania pracy w zawodzie nauczyciela, mogli lepiej i bardziej krytycznie rozumieć siebie i świadomiej antycypować przyszłość zawodową.

Z Zakończenia

Wstęp 9

Rozdział I. Uczenie się 13

Wprowadzenie 13

1. Pojęcie „uczenie się” i rola uczenia się w edukacji 14

2. Podstawowe założenia wybranych teorii uczenia się 23

2.1. Behawiorystyczna teoria uczenia się 25

2.2. Poznawcze ujęcie uczenia się 30

2.3. Teoria społecznego uczenia się Alberta Bandury 34

2.4. Andragogiczna teoria uczenia się w ujęciu Malcolma S. Knowlesa 39

2.5. Transformatywne uczenie się według Jacka Mezirowa 43

2.6. Uczenie się jako element kultury edukacji Jeromego Brunera 47

2.7. Teoria trzech wymiarów uczenia się Knuda Illerisa 56

Podsumowanie 75

Rozdział II. Nauczyciel w szkole jako dorosły uczący się w miejscu pracy 77

Wprowadzenie 77

1. Nauczyciel jako zawód 78

1.1. Zawód nauczyciela w ujęciu normatywnym 79

1.2. .Zawód nauczyciela w ujęciu empirycznym 84

1.3. Zawód nauczyciela w ujęciu humanistycznym 88

2. Uczenie się nauczycieli w miejscu pracy 91

3. Międzypokoleniowe uczenie się nauczycieli 97

Podsumowanie 104

Rozdział III. Podstawy metodologiczne badań własnych 107

Wprowadzenie 107

1. Przyjęty cel badań i jego uzasadnienie 108

2. Przedmiot badań i problematyka badawcza 110

3. Jakościowe podejście badawcze 111

4. Dobór próby badawczej 112

5. Organizacja i przebieg badań 114

Podsumowanie 115

Rozdział IV. Międzypokoleniowe uczenie się nauczycieli w szkole podstawowej i gimnazjum 117

Wprowadzenie 117

1. Ogólna charakterystyka badanych 118

2. Sylwetki nauczycieli 119

2.1. Przypadek 1 (P1) – Piotr Brzeziński 119

2.2. Przypadek 2 (P2) – Agnieszka Tomczak 122

2.3. Przypadek 3 (P3) – Elżbieta Szymańska 126

2.4. Przypadek 4 (P4) – Anna Kruszyńska 131

2.5. Przypadek 5 (P5) – Marta Świeboda 135

2.6. Przypadek 6 (P6) – Michał Mistrzak 140

2.7. Przypadek 7 (P7) – Lidia Zamborska 144

2.8. Przypadek 8 (P8) – Beata Nowicka 148

2.9. Przypadek 9 (P9) – Krystyna Kaczmarek 153

3. Wymiary międzypokoleniowego uczenia się nauczycieli 158

3.1. „Uczyłam się tego, czego mi brakowało” – poznawczy wymiar międzypokoleniowego uczenia się 158

3.2. „Młodzi mnie ożywiają, dodają energii” – emocjonalny wymiar międzypokoleniowego uczenia się 165

3.3. „Poczucie przynależności do środowiska nauczycielskiego, bezpieczeństwo, osadzenie w szkolnej rzeczywistości i pewność działania…” – społeczny wymiar międzypokoleniowego uczenia się 171

4. Międzypokoleniowo nabywane i rozwijane kwalifikacje nauczycieli 176

4.1. Kwalifikacje intelektualne 177

4.2. Kwalifikacje percepcyjne 180

4.3. Kwalifikacje w zakresie samokontroli 187

4.4. Kwalifikacje indywidualizacyjne 194

4.5. Kwalifikacje społeczne 201

4.6. Kwalifikacje motywacyjne 208

5. Podsumowanie wyników badań 217

6. Wnioski dla praktyki oświatowej 227

Zakończenie 231

Bibliografia 235

Spis rycin i tabel 247