-
W empik go
Módlcie się nieustannie. Autorzy wczesnochrześcijańscy o modlitwie ustawicznej - ebook
Format ebooka:
EPUB
Format
EPUB
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najpopularniejszych formatów e-booków na świecie.
Niezwykle wygodny i przyjazny czytelnikom - w przeciwieństwie do formatu
PDF umożliwia skalowanie czcionki, dzięki czemu możliwe jest dopasowanie
jej wielkości do kroju i rozmiarów ekranu. Więcej informacji znajdziesz
w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Format
MOBI
czytaj
na czytniku
czytaj
na tablecie
czytaj
na smartfonie
Jeden z najczęściej wybieranych formatów wśród czytelników
e-booków. Możesz go odczytać na czytniku Kindle oraz na smartfonach i
tabletach po zainstalowaniu specjalnej aplikacji. Więcej informacji
znajdziesz w dziale Pomoc.
Multiformat
E-booki w Virtualo.pl dostępne są w opcji multiformatu.
Oznacza to, że po dokonaniu zakupu, e-book pojawi się na Twoim koncie we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego tytułu.
Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na karcie produktu.
Multiformat
E-booki sprzedawane w księgarni Virtualo.pl dostępne są w opcji
multiformatu - kupujesz treść, nie format. Po dodaniu e-booka do koszyka
i dokonaniu płatności, e-book pojawi się na Twoim koncie w Mojej
Bibliotece we wszystkich formatach dostępnych aktualnie dla danego
tytułu. Informacja o dostępności poszczególnych formatów znajduje się na
karcie produktu przy okładce. Uwaga: audiobooki nie są objęte opcją
multiformatu.
czytaj
na tablecie
Aby odczytywać e-booki na swoim tablecie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. Bluefire
dla EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na czytniku
Czytanie na e-czytniku z ekranem e-ink jest bardzo wygodne i nie męczy
wzroku. Pliki przystosowane do odczytywania na czytnikach to przede
wszystkim EPUB (ten format możesz odczytać m.in. na czytnikach
PocketBook) i MOBI (ten fromat możesz odczytać m.in. na czytnikach Kindle).
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
czytaj
na smartfonie
Aby odczytywać e-booki na swoim smartfonie musisz zainstalować specjalną
aplikację. W zależności od formatu e-booka oraz systemu operacyjnego,
który jest zainstalowany na Twoim urządzeniu może to być np. iBooks dla
EPUBa lub aplikacja Kindle dla formatu MOBI.
Informacje na temat zabezpieczenia e-booka znajdziesz na karcie produktu
w "Szczegółach na temat e-booka". Więcej informacji znajdziesz w dziale
Pomoc.
Czytaj fragment
Pobierz fragment
Pobierz fragment w jednym z dostępnych formatów
LUB
24,99 zł za tytuł
Tytuł dostępny w abonamencie Empik Go już od 24,99 zł / 30 dni
Sprawdź
Słuchaj i czytaj w abonamencie Go Standard już za 24,99 zł / 30 dni. Subskrypcja Go Standard daje możliwość dodania do biblioteki 3 dowolne tytuły w danym okresie rozliczeniowym (30 dni). Wybierasz z ponad 200 tys. audiobooków, ebooków i podcastów.
Módlcie się nieustannie. Autorzy wczesnochrześcijańscy o modlitwie ustawicznej - ebook
Dojrzała modlitwa cechuje się ciągłością. W istocie modlący się nigdy nie kończy swojej modlitwy. Jest w nim trwałe odniesienie do Boga, nawet jeśli nie wypowiada słów na głos lub w myśli.
Biblijne wezwanie do modlitwy ciągłej obejmują wszystkie rodzaje modlitwy: uwielbienie, dziękczynienie, przebłaganie i prośbę.
Kształtująca się w pierwszych wiekach tradycja monastyczna stworzyła przebogatą duchowość modlitwy ustawicznej. Książka zawiera teksty greckich i łacińskich pisarzy chrześcijańskiej starożytności, którzy komentowali biblijne słowa zachęty do nieprzerwanej modlitwy. Kluczem wyboru były przede wszystkim słowa św. Pawła – nieustannie się módlcie (1 Tes 5, 17).
Z zebranych tekstów wyłania się zarys patrystycznej teologii modlitwy ciągłej, ujęty w obszernym wstępie do niniejszej antologii. Refleksja układa się w trzy podstawowe i praktyczne zagadnienia:
• Jak zachować ciągłość modlitwy w czasie?
• Jak zachować ciągłość modlitwy w duchu?
• Jakie skutki przynosi modlitwa ciągła?
Lektura książki pomaga w praktykowaniu modlitwy, otwiera spojrzenie na jej ważne aspekty, niekiedy całkiem zapomniane i nieznane.
| Kategoria: | Wiara i religia |
| Zabezpieczenie: |
Watermark
|
| ISBN: | 978-83-8043-925-2 |
| Rozmiar pliku: | 1,2 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
PRZYPISY
1 Por. Ps 34(33), 2: _Będę błogosławił Pana w każdej sytuacji_; Ps 55(54), 18: _Wieczorem, rano i w południe narzekam i jęczę, a głosu mego wysłucha_; Ps 119(118), 164: Siedem razy dziennie Cię wysławiałem za Twoje sprawiedliwe wyroki.
2 Por. Mt 7, 8: Każdy, kto prosi, otrzymuje; Łk 18, 1–2: Powiedział im też przypowieść o tym, że zawsze powinni się modlić i nie ustawać: W pewnym mieście żył sędzia itd.; Łk 11, 9: chociażby nie wstał i nie dał z tego powodu, że jest jego przyjacielem, to z powodu jego natręctwa wstanie i da mu, ile potrzebuje, i dodaje: A ja wam powiadam: Proście, a będzie wam dane; Mk 11, 24–25: A kiedy stajecie do modlitwy, wierzcie, że otrzymacie, a stanie się wam.
3 Por. Łk 6, 12.
4 Por. 1 Tes 5, 16–18: Zawsze się radujcie, nieustannie się módlcie, w każdych okolicznościach dziękujcie; Rz 12, 8: W modlitwie bądźcie wytrwali; Ef 6, 18: Módlcie się zresztą nieustannie, poddając się działaniu Ducha. I nad tym właśnie czuwajcie z całą wytrwałością i błaganiem; Kol 4, 2: Trwajcie gorliwie na modlitwie, czuwając podczas niej wśród dziękczynienia.
5 Por. Bazyli Wielki, _Reguły moralne_, 56, 1; nt. nauki Bazylego o modlitwie ciągłej zob. G. Filoramo, _Mnēmē Theu. Preghiera Continua in Basilio_, w: _La preghiera nel tardo antico,_ Roma 1999, s. 179–187.
6 Por. Teodoret z Cyru, _Interpretatio in Psalmos_, in Ps. 15, 1.
7 Por. Cyryl Aleksandryjski, _Commentarii in Lucam_, in 3, 21.
8 Por. Beda Czcigodny, _In Lucae evangelium expositio_, VI 21.
9 Por. Orygenes, _Homilie do Księgi Kapłańskiej_, VI 6 (tytuły pism przetłumaczonych na język polski podajemy w języku polskim).
10 Por. Beda Czcigodny, _In primam partem Samuhelis libri_, I 1.
11 Jan Kasjan, _Rozmowy z ojcami,_ IX 7, ŹMon 28, s. 383; nt. modlitwy nieustannej wg Jana Kasjana zob. J. Levko, _Incessant Prayer and John Cassian_, „Diakonia” 28/2 (1995), s. 71–90; L. McMahon, _O God, come to my assistance: a journey with Cassian’s prayer_, „Journal of Spiritual Formation and Soul Care” 5/1 (2012), s. 135–143.
12 Pseudo-Makary, _Homiliae_, LIII 3.
13 Natknęliśmy się na przyczynkowy artykuł, ukazujący panoramę myśli patrystycznej nt. modlitwy nieprzerwanej: A. Guillaumont, _Le problème de la prière continuelle dans le monachisme ancien_, w: H. Limet, J. Ries (eds.), _L'expérience de la prière dans les grandes religions_, Louvain-La-Neuve 1980, s. 285–294. Całościowe ujęcie, ale w odniesieniu do monastycyzmu, przedstawia M. Marx, _Incessant prayer in ancient monastic literature_, Roma 1946. Opracowania dotyczące poszczególnych autorów podajemy w innych przypisach.
14 Por. _Apophthegmata Patrum. Collectio systematica_ (wersja grecka), XII 27.
15 Por. Hezychiusz z Jerozolimy, _Commentarius brevis_, in Ps. 118, 147.
16 Por. _Jak należy przebywać w celi,_ 22.
17 Por. _Apoftegmaty Ojców Pustyni. Kolekcja systematyczna_ (wersja łacińska), XII 6.
18 Por. _Apoftegmaty Ojców Pustyni. Kolekcja alfabetyczna_, Epifaniusz, 3.
19 Por. _Jak należy przebywać w celi_, 22.
20 Por. Jan Chryzostom, _De Anna,_ IV 4–5.
21 Jan Chryzostom (?), _De precatione_, I, PG 50, 778.
22 Por. Izydor z Sewilli, _Etymologiarum sive Originum libri_, VI 19, 59.
23 Por. Klemens Rzymski, _List do Kościoła w Koryncie_, XL1–2.
24 _Physiologus_, 14.
25 Por. _Konstytucje Apostolskie_, II 59.
26 _Katechizm Kościoła Katolickiego_, 2698.
27 Por. Jan Kasjan, _De institutis coenobiorum_, III 3, 8.
28 Por. Tertulian, _O modlitwie_, 25; Orygenes, _O modlitwie_, 12, 2.
29 Por. _Didache_, VIII 2–3.
30 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 4.
31 Por. Izydor z Sewilli, _Etymologiarum sive Originum libri_, VI 19, 59.
32 D. Brzeziński, _Publiczna modlitwa Kościoła w starożytności chrześcijańskiej_, w: H. Sobeczko (red.), _Mirabile laudis canticum. Liturgia Godzin: dzieje i teologia_, Opole 2008, s. 65.
33 Por. tamże, s. 66.
34 Por. Tertulian, _O modlitwie_, 25.
35 Por. Jan Kasjan, _De institutis coenobiorum_, III 3, 8.
36 Por. Hieronim, _Listy_, 22, 36: „horam tertiam, sextam, nonam, diluculum quoque et vesperam nemo qui nesciat”.
37 Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164.
38 Por. D. Brzeziński, _Publiczna modlitwa Kościoła w starożytności chrześcijańskiej_, dz. cyt., s. 74.
39 Por. Augustyn z Hippony, _Sermones_, 114A, MiAg 1, s. 233.
40 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 3–5.
41 Por. tamże, 37, 3.5.
42 Por. tamże, 37, 5.
43 Por. Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164.
44 Por. Jan Kasjan, _De institutis coenobiorum_, III 3, 8.
45 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 3.
46 Por. Jan Chryzostom, _Expositiones in Psalmos_, in Ps. 5, 4.
47 Por. Cyryl Aleksandryjski, _Expositio in Psalmos_, in Ps. 5, 4.
48 Grzegorz Wielki, _Moralia_, I, XXXV 49, ŹMon 39, s. 134.
49 Por. Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164.
50 Por. Euzebiusz z Cezarei, _Commentaria in Psalmos_, in Ps. 87, 14.
51 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 3; Teodor Studyta, _Catechesis magna_, A. Papadopoulos, s. 853.
52 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 3; Teodor Studyta, _Catechesis magna_, ed. A. Papadopoulos, s. 853.
53 Por. np. Izydor z Sewilli, _Etymologiarum sive Originum libri_, VI 19, 59; Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164; Teodor Studyta, _Catechesis magna_, ed. A. Papadopoulos, s. 853.
54 Por. Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164.
55 Por. Izydor z Sewilli, _Etymologiarum sive Originum libri_, VI 19, 59.
56 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 4; w BH mowa o zarazie w południe, a nie demonie.
57 Por. Teodor Studyta, _Catechesis magna_, ed. A. Papadopoulos, s. 853.
58 Por. Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164.
59 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 4; Izydor z Sewilli, _Etymologiarum sive Originum libri_, VI 19, 59.
60 Por. Teodor Studyta, _Catechesis magna_, ed. A. Papadopoulos, s. 853.
61 Por. D. Wiąckiewicz, _Od Pachomiusza do Benedykta_, SThV 1 (2018), s. 184.
62 Por. Jan Kasjan, _De institutis coenobiorum_, III 3, 8.
63 Por. Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164.
64 Por. Teodor Studyta, _Catechesis magna_, ed. A. Papadopoulos, s. 853.
65 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 4.
66 Por. Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164.
67 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 5.
68 Por. Izydor z Sewilli, _Etymologiarum sive Originum libri_, VI 19, 59.
69 Por. Hieronim ze Strydonu, _Tractatus LIX in Psalmos_, in Ps. 89.
70 Hieronim, _Listy_, 22, 36, ŹMT 54, s. 108.
71 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 5.
72 Por. np. Nicetas z Remezjany, _O czuwaniach sług Boga._
73 Por. _Wykaz odpustów. Normy i nadania_, Katowice 2012, s. 31.
74 Por. Mariusz Wiktoryn, _Commentarii in Epistulas Pauli_, II, in Eph. 6, 18.
75 Por. Teodoret z Cyru, _Interpretatio in XIV epistulas sancti Pauli,_ in Eph. 6, 18.
76 Por. Augustyn z Hippony, _Objaśnienia Psalmów_, in Ps. 32, 3, II 1; podobnie in Ps. 32, 4, II 2; Dydym Ślepiec, _Commentarii in Psalmos_, in Ps. 33, 2.
77 Por. Orygenes (?), _Selecta in Psalmos_, in Ps. 1, 2.
78 Por. Jan Chryzostom, _De Anna_, IV 4–5.
79 Por. Jan Chryzostom (?), _De pseudoprophetis_, 12; Hieronim, _Listy_, 22, 36.
80 Hieronim, _Listy_, 22, 36, ŹMT 54, s. 108.
81 Por. Bazyli Wielki, _Homilia in martyrem Julittam_, 3.
82 Por. _Reguła Mistrza_, L 47–52.
83 Por. _Apoftegmaty Ojców Pustyni. Kolekcja alfabetyczna_, Antoni, 1.
84 Por. Atanazy Aleksandryjski, _Żywot św. Antoniego_, 3.
85 Jan Klimak, _Drabina raju_, IV 41, W. Polanowski, s. 132.
86 Por. Jan Kasjan, _Rozmowy z ojcami_, XXIV 10–12.
87 Por. tamże_,_ X 14.
88 Por. S. Columba, _„Working the Earth of the Heart”. The Messalian Controversy in History, Texts, and Language to AD 431_, Oxford 1991.
89 Por. np. _Apoftegmaty Ojców Pustyni. Kolekcja alfabetyczna_, Lucjusz; _Vita Pachomii_, ed. F. Halkin, s. 69.
90 Por. Palladiusz, _Historia dla Lausosa_, XX.
91 Por. Augustyn z Hippony, _De haeresibus_, 57.
92 Por. Prosper z Akwitanii, _De gratia Dei_, XI 2.
93 Tertulian, _Zachęta do czystości_, 10, PSP 29, s. 176.
94 Por. Fulgencjusz z Ruspe, _De veritate praedestinationis et gratiae Dei,_ II 28.
95 Por. Pseudo-Makary, _Homiliae_, LIII 3.
96 Por. Jan z Karpatos, _Capita theologica_, 104.
97 Por. Jan Kasjan, _Rozmowy z ojcami_, X 14.
98 Por. Marek Eremita, _De paenitentia_, 7; Izajasz Abba, _Asceticon_, VII 4.
99 Por. G.M. de Durand, SCh 445, s. 124–127 (przyp.).
100 W. Patrin, _Nauka św. Marka Eremity o cnocie_, CollTh 89/1 (2019), s. 94.
101 Por. M. Belda, _La preghiera continua secondo san Massimo il Confessore_, „Annales Theologici” 26/2 (2012), s. 305–322.
102 Por. Orygenes, _Homilie o Księdze Rodzaju_, XI 4.
103 Por. Orygenes (?), Homilia do 1 Sm 1, 1 – 2, 6.
104 Bazyli Wielki, _Homilia in martyrem Julittam_, 3.
105 Por. tamże, 4.
106 Por. Grzegorz Wielki, _Listy_, VII 33.
107 Por. Beda Czcigodny, _In Lucae evangelium expositio_, V 17.
108 Por. Beda Czcigodny, _Homeliarum Evangelii libri_, II 22; tenże, _In Cantica canticorum_, III 4; Hieronim ze Strydonu, _Tractatus LIX in Psalmos_, in Ps. 1, 76; Hilary z Poitiers, _Tractatus super Psalmos_, in Ps. 1, 12; Fulgencjusz z Ruspe, _Epistulae_, II 26.
109 Beda Czcigodny, _In Marci Evangelium expositio_, III 9.
110 Por. Efrem Syryjski (?), _Institutio ad monachos,_ K. Phrantzolas, 5, s. 346 (nt. tożsamości autora zob. nota przy tekstach Efrema w antologii); Grzegorz z Nyssy, _O celu życia i prawdziwej ascezie_, 85.
111 Por. Efrem Syryjski (?), _Institutio ad monachos,_ K. Phrantzolas, 5, s. 346.
112 Por. tamże; Grzegorz z Nyssy, _O celu życia i prawdziwej ascezie_, 85.
113 Por. Efrem Syryjski (?), _Institutio ad monachos,_ K. Phrantzolas, 5, s. 346.
114 Por. Por. Grzegorz z Nyssy, _O celu życia i prawdziwej ascezie_, 85.
115 Bazyli Wielki, _Reguły krótsze_, 261, ŹMon 6, s. 396n.
116 Por. Bazyli Wielki, _Epistulae_, 223, 2.
117 Por. _Apoftegmaty Ojców Pustyni. Kolekcja alfabetyczna_, Agaton, 9.
118 Pseudo-Makary, _Opuscula_, II 3.
119 Por. Efrem Syryjski (?), _Institutio ad monachos_, K. Phrantzolas, 5, s. 347n.
120 Por. Mariusz Wiktoryn, _Commentarii in Epistulas Pauli_, II, in Eph. 6, 18.
121 Por. Jan Chryzostom, _De Anna_, II 2.
122 Por. Jan Kasjan, _Rozmowy z ojcami_, X 7–14; Augustyn z Hippony, _Epistulae_, 130, 20.
123 Ignacy Antiocheński, _List do Kościoła w Efezie_, X 1, BOK 1, s. 116.
124 Por. Chromacjusz z Akwilei, _Homilie o Ew. wg św. Mateusza_, 28, 3.
125 Por. Augustyn z Hippony, _Epistulae_, 188, 2.
126 Por. Chromacjusz z Akwilei, _Homilie o Ew. wg św. Mateusza_, 28, 5.
127 Por. Orygenes, _O modlitwie_, 22, 5.
128 Por. Izaak Syryjczyk, _Orationes ascetici_, XXIII 19; LVI 20.
129 Por. Grzegorz Palamas, _Pro hesychastis_, II, 1, 30–31.
130 Por. Ambroży z Mediolanu, _O sakramentach_, VI 12.
131 Por. Barsanufiusz i Jan, _Listy_, 710.
132 _Apophthegmata Patrum. Collectio systematica_ (wersja grecka), XII 20.
133 Pseudo-Makary, _Sermones_, XI 1.
134 Dydym Aleksandryjski, _Commentarii in Psalmos_, in Ps. 33, 2.
135 Tamże: αὐτὸς ὁ πόθος προσευχή ἐστιν.
136 Tamże.
137 Tamże.
138 Por. Orygenes (?), _Selecta in Psalmos_, PG 12, 1196 = tenże, _Excerpta in Psalmos_, PG 17, 108: Ἐπιθυμία πιθυμία γὰρ διανοίας ἀγαθῆς ἐνεργής ἐστι προσευχὴ.
139 Bazyli Wielki, _Homilia in martyrem Julittam_, 3.
140 Por. Jan Chryzostom, _De Anna_, II 2.
141 Por. Jan Chryzostom, _Expositiones in Psalmos_, in Ps. 119, 4.
142 _Apophthegmata Patrum. Collectio systematic_a (wersja grecka), XII 20.
143 Augustyn z Hippony, _Objaśnienia Psalmów_, in Ps. 37, 14 (BH: 38, 10), PSP 38, s. 50n.
144 Tenże, _Sermones_, 80, 7.
145 Por. tenże, _Sermones_, 152, 1.
146 Por. tenże, _Objaśnienia Psalmów_, in Ps. 32, II 1.
147 Por. tenże, _Sermones_, 56, RBén 68, s. 28.
148 Tenże, _Objaśnienia Psalmów_, in Ps. 118, 2, PSP 41, s. 291n.
149 Por. tenże, _Epistulae_, 130, 18–20; M. Belda, _La preghiera continua secondo Sant’Agostino_, „Annales Theologici” 10/2 (1996), s. 349–379.
150 Por. Ambroży z Mediolanu, _De Cain et Abel_, II 6, 21.
151 Orygenes (?), _Selecta in Psalmos_, in Ps. 1, 2.
152 Hieronim, _Listy_, 22, 36, ŹMT 54, s. 108.
153 Bazyli Wielki, _Homilia in martyrem Julittam_, 4; Orygenes (?), _Selecta in Psalmos_, in Ps. 1, 2.
154 Barsanufiusz i Jan, _Listy_, 87, ŹMon 69, s. 226.
155 Maksym Wyznawca, _Capita de caritate_, II 61–62.
156 Por. _Jak należy przebywać w celi_, 17, ŹMon 56, s. 211n.
157 Fulgencjusz z Ruspe, _Fragmenta IV ex opusculis ad Eugippium_, fragm. 1.
158 Por. tamże.
159 Por. Izaak Syryjczyk, _Orationes ascetici_, XIII 2.
160 Por. Efrem Syryjski (?), _De oratione,_ K. Phrantzolas, 5, s. 133–136.
161 Por. Piotr Chryzolog, _Collectio sermonum_, 108.
162 Por. Dydym Aleksandryjski, _Commentarii in Psalmos_, in Ps. 33, 4.
163 Por. Beda Czcigodny, _In Marci Evangelium expositio_, III 9.
164 Por. Ambrozjaster, _Commentarius in Pauli epistulas_, in 1 Thess. 5, 17–18.
165 Por. Hieronim, _Dialogi przeciw pelagianom_, II 16.
166 Por. Pseudo-Firmikus Maternus, _Consultationes Zacchei christiani et Apollonii philosophi,_ III 6, 3.
167 Por. Hilary z Poitiers, _Tractatus super psalmos_, Aleph, 15: in Ps. 118, 7–8.
168 Por. Cyryl Aleksandryjski, _Expositio in Psalmos_, in Ps. 4, 2.
169 Ambroży z Mediolanu, De Cain et Abel, II 6, 21; por. M. Belda, _La preghiera continua secondo Sant’Ambrogio_, w: _La preghiera nel tardo antico_, Roma 1999, s. 275–287.
170 Por. Grzegorz z Nyssy, _O celu życia i prawdziwej ascezie_, 85.
171 Por. Efrem Syryjski (?), _De patientia et consummatione huius saeculi_, K. Phrantzolas, 4, s. 174.
172 Ambroży z Mediolanu, _De Cain et Abel_, II 6, 22.
173 Por. Atanazy Aleksandryjski (?), _Sermo pro iis qui saeculo renuntiarunt_, PG 28, 1409.
174 Por. _Apophthegmata Patrum. Collectio systematica_ (wersja grecka), XII 24.
175 Por. Ewagriusz z Pontu, _O praktyce ascetycznej_, 49, ŹMon 18, s. 241; Jan Damasceński (?), _De virtutibus et vitiis_, PG 95, 92.
176 Por. Jan Kasjan, _Rozmowy z ojcami_, X 14.
177 Por. Maksym Wyznawca, _Capita de caritate_, III 87.
178 Por. Jan z Karpatos, _Capita theologica sive centurium secundum_, 105.
179 Por. Efrem Syryjski (?), _Institutio ad monachos_, K. Phrantzolas, 5, s. 345n.
180 Por. Roman Melodos (?), _Cantica dubia_, 63, 13.
181 Por. Orygenes, _Homilie o Księgach Liczb_, XIV 2; Ewagriusz z Pontu, _O modlitwie_, 76.
182 Por. Augustyn z Hippony, _Epistulae_, 130, 18–20; _Antologia modlitwy wczesnochrześcijańskiej_, Lublin 1993, s. 110–112.
183 Por. _Pasterz Hermasa_, 88, 6–7.
184 _Pasterz Hermasa_, 90, 1, BOK 1, s. 277.
185 Por. _Pasterz Hermasa_, 90, 1–2.
186 Por. Dydym Aleksandryjski, _Commentarii in Psalmos_, in Ps. 33, 2.
187 Por. Augustyn z Hippony, _Sermones_, LXXX 2–5_._
188 _Apoftegmaty Ojców Pustyni. Kolekcja systematyczna_ (wersja łacińska), XII12, ŹMon 9, s. 231.
189 Por. Efrem Syryjski (?), _Consilium de vita spiritali ad monachum novitium_, 54.
190 Por. Jan Chryzostom (?), _De paenitentia_, 7.
191 Por. Pseudo-Makary, _Homiliae_ (collectio HA), LVI 1.
192 Barsanufiusz i Jan_, Listy_, 258, ŹMon 69, s. 437; nt. ich nauki o modlitwie ciągłej zob. B. Bitton-Ashkelony, _Demons and prayers_, „Vigiliae christianae” 57/2 (2003), s. 209–217.
193 Marek Eremita, _De paenitentia_, 7.
194 Por. Izydor z Sewilli, _Sententiae_, III 19, 5.
195 Por. Atanazy Aleksandryjski (?), _Sermo pro iis qui saeculo renuntiarunt_, 6.
196 Por. Jan Kasjan, _De institutis coenobiorum_, VIII 13.
197 Ewagriusz z Pontu, _Capita discipulorum Evagrii_, 168.
198 Por. Jan Kasjan, _Rozmowy z ojcami_, IX 6.
199 Por. Pseudo-Atanazy, _Sermo pro iis qui saeculo renuntiarunt_, 5–6.
200 Por. Barsanufiusz i Jan, _Listy_, 848.
201 Por. Jan Chryzostom, _De Anna_, IV 4–5.
202 Por. Teodor Studyta, _Catechesis magna_, ed. A. Papadopoulos, s. 854.
203 Por. Ambrozjaster, _Commentarius in Pauli epistulas_, in Eph. 6, 18.
204 Por. Jan Damasceński (?), _De octo spiritibus nequitiae (fragm.)_, PG 95, 84.
205 Por. Grzegorz z Nyssy, _Homilie o Modlitwie Pańskiej_, I 1.
206 Ewagriusz z Pontu, _Do mnichów mieszkających we wspólnotach_, 37, ŹMon 18, s. 316.
207 Orygenes, _Homilie o Księdze Rodzaju_, X 1, ŹMT 64, s. 114.
208 Por. Teodoret z Cyru, _Interpretatio in XIV epistulas s. Pauli_, in Eph. 6, 18.
209 Por. Pseudo-Atanazy, _Vita s. Syncleticae_, 19.
210 Por. Jan Chryzostom (?), _Admonitiones spirituales_, PG 62, 743.
211 Por. Jan z Karpatos, _Capita theologica sive centurium secundum_, 106.
212 Por. Ewagriusz z Pontu, _Scholia in Psalmos_, in Ps. 56 (55), 7; Orygenes (?), _Fragmenta in Psalmos_, in Ps. 56, 4.
213 Por. Jan Chryzostom, _In epistulam ad Romanos homiliae_, VIII 6. Ten walor modlitwy nieprzerwanej był chętnie podejmowany przez mesalian, którzy wyolbrzymiali rolę modlitwy, zdolnej wypędzić demonów, a pomniejszali znaczenie sakramentów świętych pod tym względem (por. S. Columba, _„Working the Earth of the Heart”_, s. 60).
214 Por. Atanazy Aleksandryjski, _Epistulae festales_, III 5.
215 Por. Anastazy Synaita, _Quaestiones et responsiones_, aneks 1, sekcja 2.
216 Por. Arnobiusz Młodszy, _Commentarii in Psalmos_, in Ps. 17.
217 Por. Cyryl Aleksandryjski, _Commentarii in Lucam_, in Luc. 11, 8; por. in Luc. 18, 1.
1 Por. Ps 34(33), 2: _Będę błogosławił Pana w każdej sytuacji_; Ps 55(54), 18: _Wieczorem, rano i w południe narzekam i jęczę, a głosu mego wysłucha_; Ps 119(118), 164: Siedem razy dziennie Cię wysławiałem za Twoje sprawiedliwe wyroki.
2 Por. Mt 7, 8: Każdy, kto prosi, otrzymuje; Łk 18, 1–2: Powiedział im też przypowieść o tym, że zawsze powinni się modlić i nie ustawać: W pewnym mieście żył sędzia itd.; Łk 11, 9: chociażby nie wstał i nie dał z tego powodu, że jest jego przyjacielem, to z powodu jego natręctwa wstanie i da mu, ile potrzebuje, i dodaje: A ja wam powiadam: Proście, a będzie wam dane; Mk 11, 24–25: A kiedy stajecie do modlitwy, wierzcie, że otrzymacie, a stanie się wam.
3 Por. Łk 6, 12.
4 Por. 1 Tes 5, 16–18: Zawsze się radujcie, nieustannie się módlcie, w każdych okolicznościach dziękujcie; Rz 12, 8: W modlitwie bądźcie wytrwali; Ef 6, 18: Módlcie się zresztą nieustannie, poddając się działaniu Ducha. I nad tym właśnie czuwajcie z całą wytrwałością i błaganiem; Kol 4, 2: Trwajcie gorliwie na modlitwie, czuwając podczas niej wśród dziękczynienia.
5 Por. Bazyli Wielki, _Reguły moralne_, 56, 1; nt. nauki Bazylego o modlitwie ciągłej zob. G. Filoramo, _Mnēmē Theu. Preghiera Continua in Basilio_, w: _La preghiera nel tardo antico,_ Roma 1999, s. 179–187.
6 Por. Teodoret z Cyru, _Interpretatio in Psalmos_, in Ps. 15, 1.
7 Por. Cyryl Aleksandryjski, _Commentarii in Lucam_, in 3, 21.
8 Por. Beda Czcigodny, _In Lucae evangelium expositio_, VI 21.
9 Por. Orygenes, _Homilie do Księgi Kapłańskiej_, VI 6 (tytuły pism przetłumaczonych na język polski podajemy w języku polskim).
10 Por. Beda Czcigodny, _In primam partem Samuhelis libri_, I 1.
11 Jan Kasjan, _Rozmowy z ojcami,_ IX 7, ŹMon 28, s. 383; nt. modlitwy nieustannej wg Jana Kasjana zob. J. Levko, _Incessant Prayer and John Cassian_, „Diakonia” 28/2 (1995), s. 71–90; L. McMahon, _O God, come to my assistance: a journey with Cassian’s prayer_, „Journal of Spiritual Formation and Soul Care” 5/1 (2012), s. 135–143.
12 Pseudo-Makary, _Homiliae_, LIII 3.
13 Natknęliśmy się na przyczynkowy artykuł, ukazujący panoramę myśli patrystycznej nt. modlitwy nieprzerwanej: A. Guillaumont, _Le problème de la prière continuelle dans le monachisme ancien_, w: H. Limet, J. Ries (eds.), _L'expérience de la prière dans les grandes religions_, Louvain-La-Neuve 1980, s. 285–294. Całościowe ujęcie, ale w odniesieniu do monastycyzmu, przedstawia M. Marx, _Incessant prayer in ancient monastic literature_, Roma 1946. Opracowania dotyczące poszczególnych autorów podajemy w innych przypisach.
14 Por. _Apophthegmata Patrum. Collectio systematica_ (wersja grecka), XII 27.
15 Por. Hezychiusz z Jerozolimy, _Commentarius brevis_, in Ps. 118, 147.
16 Por. _Jak należy przebywać w celi,_ 22.
17 Por. _Apoftegmaty Ojców Pustyni. Kolekcja systematyczna_ (wersja łacińska), XII 6.
18 Por. _Apoftegmaty Ojców Pustyni. Kolekcja alfabetyczna_, Epifaniusz, 3.
19 Por. _Jak należy przebywać w celi_, 22.
20 Por. Jan Chryzostom, _De Anna,_ IV 4–5.
21 Jan Chryzostom (?), _De precatione_, I, PG 50, 778.
22 Por. Izydor z Sewilli, _Etymologiarum sive Originum libri_, VI 19, 59.
23 Por. Klemens Rzymski, _List do Kościoła w Koryncie_, XL1–2.
24 _Physiologus_, 14.
25 Por. _Konstytucje Apostolskie_, II 59.
26 _Katechizm Kościoła Katolickiego_, 2698.
27 Por. Jan Kasjan, _De institutis coenobiorum_, III 3, 8.
28 Por. Tertulian, _O modlitwie_, 25; Orygenes, _O modlitwie_, 12, 2.
29 Por. _Didache_, VIII 2–3.
30 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 4.
31 Por. Izydor z Sewilli, _Etymologiarum sive Originum libri_, VI 19, 59.
32 D. Brzeziński, _Publiczna modlitwa Kościoła w starożytności chrześcijańskiej_, w: H. Sobeczko (red.), _Mirabile laudis canticum. Liturgia Godzin: dzieje i teologia_, Opole 2008, s. 65.
33 Por. tamże, s. 66.
34 Por. Tertulian, _O modlitwie_, 25.
35 Por. Jan Kasjan, _De institutis coenobiorum_, III 3, 8.
36 Por. Hieronim, _Listy_, 22, 36: „horam tertiam, sextam, nonam, diluculum quoque et vesperam nemo qui nesciat”.
37 Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164.
38 Por. D. Brzeziński, _Publiczna modlitwa Kościoła w starożytności chrześcijańskiej_, dz. cyt., s. 74.
39 Por. Augustyn z Hippony, _Sermones_, 114A, MiAg 1, s. 233.
40 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 3–5.
41 Por. tamże, 37, 3.5.
42 Por. tamże, 37, 5.
43 Por. Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164.
44 Por. Jan Kasjan, _De institutis coenobiorum_, III 3, 8.
45 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 3.
46 Por. Jan Chryzostom, _Expositiones in Psalmos_, in Ps. 5, 4.
47 Por. Cyryl Aleksandryjski, _Expositio in Psalmos_, in Ps. 5, 4.
48 Grzegorz Wielki, _Moralia_, I, XXXV 49, ŹMon 39, s. 134.
49 Por. Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164.
50 Por. Euzebiusz z Cezarei, _Commentaria in Psalmos_, in Ps. 87, 14.
51 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 3; Teodor Studyta, _Catechesis magna_, A. Papadopoulos, s. 853.
52 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 3; Teodor Studyta, _Catechesis magna_, ed. A. Papadopoulos, s. 853.
53 Por. np. Izydor z Sewilli, _Etymologiarum sive Originum libri_, VI 19, 59; Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164; Teodor Studyta, _Catechesis magna_, ed. A. Papadopoulos, s. 853.
54 Por. Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164.
55 Por. Izydor z Sewilli, _Etymologiarum sive Originum libri_, VI 19, 59.
56 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 4; w BH mowa o zarazie w południe, a nie demonie.
57 Por. Teodor Studyta, _Catechesis magna_, ed. A. Papadopoulos, s. 853.
58 Por. Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164.
59 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 4; Izydor z Sewilli, _Etymologiarum sive Originum libri_, VI 19, 59.
60 Por. Teodor Studyta, _Catechesis magna_, ed. A. Papadopoulos, s. 853.
61 Por. D. Wiąckiewicz, _Od Pachomiusza do Benedykta_, SThV 1 (2018), s. 184.
62 Por. Jan Kasjan, _De institutis coenobiorum_, III 3, 8.
63 Por. Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164.
64 Por. Teodor Studyta, _Catechesis magna_, ed. A. Papadopoulos, s. 853.
65 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 4.
66 Por. Jan Chryzostom (?), _In Psalmum 118 homiliae_, III 4, in Ps. 118, 164.
67 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 5.
68 Por. Izydor z Sewilli, _Etymologiarum sive Originum libri_, VI 19, 59.
69 Por. Hieronim ze Strydonu, _Tractatus LIX in Psalmos_, in Ps. 89.
70 Hieronim, _Listy_, 22, 36, ŹMT 54, s. 108.
71 Por. Bazyli Wielki, _Reguły dłuższe_, 37, 5.
72 Por. np. Nicetas z Remezjany, _O czuwaniach sług Boga._
73 Por. _Wykaz odpustów. Normy i nadania_, Katowice 2012, s. 31.
74 Por. Mariusz Wiktoryn, _Commentarii in Epistulas Pauli_, II, in Eph. 6, 18.
75 Por. Teodoret z Cyru, _Interpretatio in XIV epistulas sancti Pauli,_ in Eph. 6, 18.
76 Por. Augustyn z Hippony, _Objaśnienia Psalmów_, in Ps. 32, 3, II 1; podobnie in Ps. 32, 4, II 2; Dydym Ślepiec, _Commentarii in Psalmos_, in Ps. 33, 2.
77 Por. Orygenes (?), _Selecta in Psalmos_, in Ps. 1, 2.
78 Por. Jan Chryzostom, _De Anna_, IV 4–5.
79 Por. Jan Chryzostom (?), _De pseudoprophetis_, 12; Hieronim, _Listy_, 22, 36.
80 Hieronim, _Listy_, 22, 36, ŹMT 54, s. 108.
81 Por. Bazyli Wielki, _Homilia in martyrem Julittam_, 3.
82 Por. _Reguła Mistrza_, L 47–52.
83 Por. _Apoftegmaty Ojców Pustyni. Kolekcja alfabetyczna_, Antoni, 1.
84 Por. Atanazy Aleksandryjski, _Żywot św. Antoniego_, 3.
85 Jan Klimak, _Drabina raju_, IV 41, W. Polanowski, s. 132.
86 Por. Jan Kasjan, _Rozmowy z ojcami_, XXIV 10–12.
87 Por. tamże_,_ X 14.
88 Por. S. Columba, _„Working the Earth of the Heart”. The Messalian Controversy in History, Texts, and Language to AD 431_, Oxford 1991.
89 Por. np. _Apoftegmaty Ojców Pustyni. Kolekcja alfabetyczna_, Lucjusz; _Vita Pachomii_, ed. F. Halkin, s. 69.
90 Por. Palladiusz, _Historia dla Lausosa_, XX.
91 Por. Augustyn z Hippony, _De haeresibus_, 57.
92 Por. Prosper z Akwitanii, _De gratia Dei_, XI 2.
93 Tertulian, _Zachęta do czystości_, 10, PSP 29, s. 176.
94 Por. Fulgencjusz z Ruspe, _De veritate praedestinationis et gratiae Dei,_ II 28.
95 Por. Pseudo-Makary, _Homiliae_, LIII 3.
96 Por. Jan z Karpatos, _Capita theologica_, 104.
97 Por. Jan Kasjan, _Rozmowy z ojcami_, X 14.
98 Por. Marek Eremita, _De paenitentia_, 7; Izajasz Abba, _Asceticon_, VII 4.
99 Por. G.M. de Durand, SCh 445, s. 124–127 (przyp.).
100 W. Patrin, _Nauka św. Marka Eremity o cnocie_, CollTh 89/1 (2019), s. 94.
101 Por. M. Belda, _La preghiera continua secondo san Massimo il Confessore_, „Annales Theologici” 26/2 (2012), s. 305–322.
102 Por. Orygenes, _Homilie o Księdze Rodzaju_, XI 4.
103 Por. Orygenes (?), Homilia do 1 Sm 1, 1 – 2, 6.
104 Bazyli Wielki, _Homilia in martyrem Julittam_, 3.
105 Por. tamże, 4.
106 Por. Grzegorz Wielki, _Listy_, VII 33.
107 Por. Beda Czcigodny, _In Lucae evangelium expositio_, V 17.
108 Por. Beda Czcigodny, _Homeliarum Evangelii libri_, II 22; tenże, _In Cantica canticorum_, III 4; Hieronim ze Strydonu, _Tractatus LIX in Psalmos_, in Ps. 1, 76; Hilary z Poitiers, _Tractatus super Psalmos_, in Ps. 1, 12; Fulgencjusz z Ruspe, _Epistulae_, II 26.
109 Beda Czcigodny, _In Marci Evangelium expositio_, III 9.
110 Por. Efrem Syryjski (?), _Institutio ad monachos,_ K. Phrantzolas, 5, s. 346 (nt. tożsamości autora zob. nota przy tekstach Efrema w antologii); Grzegorz z Nyssy, _O celu życia i prawdziwej ascezie_, 85.
111 Por. Efrem Syryjski (?), _Institutio ad monachos,_ K. Phrantzolas, 5, s. 346.
112 Por. tamże; Grzegorz z Nyssy, _O celu życia i prawdziwej ascezie_, 85.
113 Por. Efrem Syryjski (?), _Institutio ad monachos,_ K. Phrantzolas, 5, s. 346.
114 Por. Por. Grzegorz z Nyssy, _O celu życia i prawdziwej ascezie_, 85.
115 Bazyli Wielki, _Reguły krótsze_, 261, ŹMon 6, s. 396n.
116 Por. Bazyli Wielki, _Epistulae_, 223, 2.
117 Por. _Apoftegmaty Ojców Pustyni. Kolekcja alfabetyczna_, Agaton, 9.
118 Pseudo-Makary, _Opuscula_, II 3.
119 Por. Efrem Syryjski (?), _Institutio ad monachos_, K. Phrantzolas, 5, s. 347n.
120 Por. Mariusz Wiktoryn, _Commentarii in Epistulas Pauli_, II, in Eph. 6, 18.
121 Por. Jan Chryzostom, _De Anna_, II 2.
122 Por. Jan Kasjan, _Rozmowy z ojcami_, X 7–14; Augustyn z Hippony, _Epistulae_, 130, 20.
123 Ignacy Antiocheński, _List do Kościoła w Efezie_, X 1, BOK 1, s. 116.
124 Por. Chromacjusz z Akwilei, _Homilie o Ew. wg św. Mateusza_, 28, 3.
125 Por. Augustyn z Hippony, _Epistulae_, 188, 2.
126 Por. Chromacjusz z Akwilei, _Homilie o Ew. wg św. Mateusza_, 28, 5.
127 Por. Orygenes, _O modlitwie_, 22, 5.
128 Por. Izaak Syryjczyk, _Orationes ascetici_, XXIII 19; LVI 20.
129 Por. Grzegorz Palamas, _Pro hesychastis_, II, 1, 30–31.
130 Por. Ambroży z Mediolanu, _O sakramentach_, VI 12.
131 Por. Barsanufiusz i Jan, _Listy_, 710.
132 _Apophthegmata Patrum. Collectio systematica_ (wersja grecka), XII 20.
133 Pseudo-Makary, _Sermones_, XI 1.
134 Dydym Aleksandryjski, _Commentarii in Psalmos_, in Ps. 33, 2.
135 Tamże: αὐτὸς ὁ πόθος προσευχή ἐστιν.
136 Tamże.
137 Tamże.
138 Por. Orygenes (?), _Selecta in Psalmos_, PG 12, 1196 = tenże, _Excerpta in Psalmos_, PG 17, 108: Ἐπιθυμία πιθυμία γὰρ διανοίας ἀγαθῆς ἐνεργής ἐστι προσευχὴ.
139 Bazyli Wielki, _Homilia in martyrem Julittam_, 3.
140 Por. Jan Chryzostom, _De Anna_, II 2.
141 Por. Jan Chryzostom, _Expositiones in Psalmos_, in Ps. 119, 4.
142 _Apophthegmata Patrum. Collectio systematic_a (wersja grecka), XII 20.
143 Augustyn z Hippony, _Objaśnienia Psalmów_, in Ps. 37, 14 (BH: 38, 10), PSP 38, s. 50n.
144 Tenże, _Sermones_, 80, 7.
145 Por. tenże, _Sermones_, 152, 1.
146 Por. tenże, _Objaśnienia Psalmów_, in Ps. 32, II 1.
147 Por. tenże, _Sermones_, 56, RBén 68, s. 28.
148 Tenże, _Objaśnienia Psalmów_, in Ps. 118, 2, PSP 41, s. 291n.
149 Por. tenże, _Epistulae_, 130, 18–20; M. Belda, _La preghiera continua secondo Sant’Agostino_, „Annales Theologici” 10/2 (1996), s. 349–379.
150 Por. Ambroży z Mediolanu, _De Cain et Abel_, II 6, 21.
151 Orygenes (?), _Selecta in Psalmos_, in Ps. 1, 2.
152 Hieronim, _Listy_, 22, 36, ŹMT 54, s. 108.
153 Bazyli Wielki, _Homilia in martyrem Julittam_, 4; Orygenes (?), _Selecta in Psalmos_, in Ps. 1, 2.
154 Barsanufiusz i Jan, _Listy_, 87, ŹMon 69, s. 226.
155 Maksym Wyznawca, _Capita de caritate_, II 61–62.
156 Por. _Jak należy przebywać w celi_, 17, ŹMon 56, s. 211n.
157 Fulgencjusz z Ruspe, _Fragmenta IV ex opusculis ad Eugippium_, fragm. 1.
158 Por. tamże.
159 Por. Izaak Syryjczyk, _Orationes ascetici_, XIII 2.
160 Por. Efrem Syryjski (?), _De oratione,_ K. Phrantzolas, 5, s. 133–136.
161 Por. Piotr Chryzolog, _Collectio sermonum_, 108.
162 Por. Dydym Aleksandryjski, _Commentarii in Psalmos_, in Ps. 33, 4.
163 Por. Beda Czcigodny, _In Marci Evangelium expositio_, III 9.
164 Por. Ambrozjaster, _Commentarius in Pauli epistulas_, in 1 Thess. 5, 17–18.
165 Por. Hieronim, _Dialogi przeciw pelagianom_, II 16.
166 Por. Pseudo-Firmikus Maternus, _Consultationes Zacchei christiani et Apollonii philosophi,_ III 6, 3.
167 Por. Hilary z Poitiers, _Tractatus super psalmos_, Aleph, 15: in Ps. 118, 7–8.
168 Por. Cyryl Aleksandryjski, _Expositio in Psalmos_, in Ps. 4, 2.
169 Ambroży z Mediolanu, De Cain et Abel, II 6, 21; por. M. Belda, _La preghiera continua secondo Sant’Ambrogio_, w: _La preghiera nel tardo antico_, Roma 1999, s. 275–287.
170 Por. Grzegorz z Nyssy, _O celu życia i prawdziwej ascezie_, 85.
171 Por. Efrem Syryjski (?), _De patientia et consummatione huius saeculi_, K. Phrantzolas, 4, s. 174.
172 Ambroży z Mediolanu, _De Cain et Abel_, II 6, 22.
173 Por. Atanazy Aleksandryjski (?), _Sermo pro iis qui saeculo renuntiarunt_, PG 28, 1409.
174 Por. _Apophthegmata Patrum. Collectio systematica_ (wersja grecka), XII 24.
175 Por. Ewagriusz z Pontu, _O praktyce ascetycznej_, 49, ŹMon 18, s. 241; Jan Damasceński (?), _De virtutibus et vitiis_, PG 95, 92.
176 Por. Jan Kasjan, _Rozmowy z ojcami_, X 14.
177 Por. Maksym Wyznawca, _Capita de caritate_, III 87.
178 Por. Jan z Karpatos, _Capita theologica sive centurium secundum_, 105.
179 Por. Efrem Syryjski (?), _Institutio ad monachos_, K. Phrantzolas, 5, s. 345n.
180 Por. Roman Melodos (?), _Cantica dubia_, 63, 13.
181 Por. Orygenes, _Homilie o Księgach Liczb_, XIV 2; Ewagriusz z Pontu, _O modlitwie_, 76.
182 Por. Augustyn z Hippony, _Epistulae_, 130, 18–20; _Antologia modlitwy wczesnochrześcijańskiej_, Lublin 1993, s. 110–112.
183 Por. _Pasterz Hermasa_, 88, 6–7.
184 _Pasterz Hermasa_, 90, 1, BOK 1, s. 277.
185 Por. _Pasterz Hermasa_, 90, 1–2.
186 Por. Dydym Aleksandryjski, _Commentarii in Psalmos_, in Ps. 33, 2.
187 Por. Augustyn z Hippony, _Sermones_, LXXX 2–5_._
188 _Apoftegmaty Ojców Pustyni. Kolekcja systematyczna_ (wersja łacińska), XII12, ŹMon 9, s. 231.
189 Por. Efrem Syryjski (?), _Consilium de vita spiritali ad monachum novitium_, 54.
190 Por. Jan Chryzostom (?), _De paenitentia_, 7.
191 Por. Pseudo-Makary, _Homiliae_ (collectio HA), LVI 1.
192 Barsanufiusz i Jan_, Listy_, 258, ŹMon 69, s. 437; nt. ich nauki o modlitwie ciągłej zob. B. Bitton-Ashkelony, _Demons and prayers_, „Vigiliae christianae” 57/2 (2003), s. 209–217.
193 Marek Eremita, _De paenitentia_, 7.
194 Por. Izydor z Sewilli, _Sententiae_, III 19, 5.
195 Por. Atanazy Aleksandryjski (?), _Sermo pro iis qui saeculo renuntiarunt_, 6.
196 Por. Jan Kasjan, _De institutis coenobiorum_, VIII 13.
197 Ewagriusz z Pontu, _Capita discipulorum Evagrii_, 168.
198 Por. Jan Kasjan, _Rozmowy z ojcami_, IX 6.
199 Por. Pseudo-Atanazy, _Sermo pro iis qui saeculo renuntiarunt_, 5–6.
200 Por. Barsanufiusz i Jan, _Listy_, 848.
201 Por. Jan Chryzostom, _De Anna_, IV 4–5.
202 Por. Teodor Studyta, _Catechesis magna_, ed. A. Papadopoulos, s. 854.
203 Por. Ambrozjaster, _Commentarius in Pauli epistulas_, in Eph. 6, 18.
204 Por. Jan Damasceński (?), _De octo spiritibus nequitiae (fragm.)_, PG 95, 84.
205 Por. Grzegorz z Nyssy, _Homilie o Modlitwie Pańskiej_, I 1.
206 Ewagriusz z Pontu, _Do mnichów mieszkających we wspólnotach_, 37, ŹMon 18, s. 316.
207 Orygenes, _Homilie o Księdze Rodzaju_, X 1, ŹMT 64, s. 114.
208 Por. Teodoret z Cyru, _Interpretatio in XIV epistulas s. Pauli_, in Eph. 6, 18.
209 Por. Pseudo-Atanazy, _Vita s. Syncleticae_, 19.
210 Por. Jan Chryzostom (?), _Admonitiones spirituales_, PG 62, 743.
211 Por. Jan z Karpatos, _Capita theologica sive centurium secundum_, 106.
212 Por. Ewagriusz z Pontu, _Scholia in Psalmos_, in Ps. 56 (55), 7; Orygenes (?), _Fragmenta in Psalmos_, in Ps. 56, 4.
213 Por. Jan Chryzostom, _In epistulam ad Romanos homiliae_, VIII 6. Ten walor modlitwy nieprzerwanej był chętnie podejmowany przez mesalian, którzy wyolbrzymiali rolę modlitwy, zdolnej wypędzić demonów, a pomniejszali znaczenie sakramentów świętych pod tym względem (por. S. Columba, _„Working the Earth of the Heart”_, s. 60).
214 Por. Atanazy Aleksandryjski, _Epistulae festales_, III 5.
215 Por. Anastazy Synaita, _Quaestiones et responsiones_, aneks 1, sekcja 2.
216 Por. Arnobiusz Młodszy, _Commentarii in Psalmos_, in Ps. 17.
217 Por. Cyryl Aleksandryjski, _Commentarii in Lucam_, in Luc. 11, 8; por. in Luc. 18, 1.
więcej..
