Myślenie pytajne. Teoria i kształcenie - ebook

Publikacja dla nauczycieli różnych przedmiotów, pedagogów różnych specjalności, trenerów twórczości, psychologów szkolnych i trenerów grupowych, animatorów kultury – dla wszystkich tych, którym bliskie jest odkrywanie świata wraz z wychowankami. Zawiera oryginalną i pierwszą tak rozwiniętą w polskiej pedagogice teoretyczną koncepcję myślenia pytajnego jako twórczej kompetencji poznawczej, którą warto rozwijać u uczniów we wszystkich kategoriach wieku.

W części metodycznej czytelnik znajdzie modele lekcji twórczego myślenia pytajnego oraz Dydaktyczny Kodeks Nauczyciela Stymulującego Myślenie Pytajne Uczniów, będący rejestrem zasad pomocy uczniom w rozwoju myślenia pytajnego, nie tylko w klasie szkolnej. Zamieszczono tu także czterdzieści wybranych ćwiczeń (dla wszystkich poziomów kształcenia) wraz ze zwięzłymi zasadami prowadzenia tego typu zajęć. Na końcu autorzy proponują Inwentarz Klasy Przyjaznej Myśleniu Pytajnemu Uczniów.

*

Rozwijanie myślenia w szkole jest zaniedbane. Publikacja pozwoli zbudować fundament dla modelu edukacji konstruktywistycznej, prorozwojowej, w której język (w szczególności pytania stawiane przez uczniów i nauczycieli) pełni funkcję pośrednika pomiędzy uczeniem się a rozwojem. Dostarcza ona teoretycznego wsparcia nauczycielom i pedagogom zainteresowanym problemem, a także pokazuje drogowskazy, możliwości rozwiązań poprzez prezentację m.in. treningu myślenia pytajnego. Otwiera nauczycielom przestrzeń dla podejmowania innowacyjnych rozwiązań, dostarczając im narzędzi.

Z recenzji prof. dr hab. Ewy Filipiak

W serii ukazały się:

E. Płóciennik, Rozwijanie mądrości dziecka. Koncepcja i wskazówki metodyczne

E. Płóciennik, Rozwijanie mądrości w praktyce edukacyjnej. Scenariusze zajęć w przedszkolu i szkole podstawowej

E. Płóciennik, Rozwijanie mądrości w praktyce edukacyjnej. Scenariusze zajęć dla młodzieży

E. Płóciennik, Mądrość dziecka. Predyspozycje – przejawy – perspektywy wspierania

J. Sternberg, L. Jarvin, E. L. Grigorenko, Mądrość, inteligencja i twórczość w nauczaniu. Jak zapewnić uczniom sukces

A. Pobojewska, Edukacja do samodzielności. Warsztaty z dociekań filozoficznych. Teoria i metodyka

I. Czaja-Chudyba, Myślenie krytyczne w edukacji. Metodyka kształcenia w szkole podstawowej

Wprowadzenie – Dlaczego myślenie pytajne? 7

Część pierwsza. Podstawy teoretyczne myślenia pytajnego 15

1. Pojęcie myślenia pytajnego 17

2. Myślenie pytajne a twórczość 25

3. Myślenie pytajne a mądrość 37

4. Pytanie – istota, teorie, typologie 57

4.1. Co to jest pytanie? 57

4.2. Filozoficzne teorie pytań 59

4.3. Struktura pytania 69

4.4. Rodzaje pytań 73

4.5. Pytania dydaktyczne 85

4.6. Pytania twórcze 87

4.7. Źródła pytań 92

5. Pytanie jako „rusztowanie dla poznania”, czyli o znaczeniu pytań w rozwoju poznawczym 105

6. Rozwój myślenia pytajnego w życiu człowieka 115

6.1. Pytania dzieci i warunki ich rozwoju 116

6.2. Zmiany w myśleniu pytajnym w okresie adolescencji i dorosłości 122

6.3. Inhibitory rozwoju myślenia pytajnego 129

7. Zdolności i poziomy myślenia pytajnego 141

Część druga. Kształcenie twórczego myślenia pytajnego 147

8. Szkoła jako przestrzeń dla pytań nauczycieli i uczniów 149

8.1. Pytania nauczycieli 150

8.2. Pytania uczniów 164

8.3. Lekcja myślenia pytajnego – modele i procedury 174

8.3.1. Model lekcji myślenia pytajnego Alane Jordan Starko 175

8.3.2. Model lekcji myślenia pytajnego Roberta Fishera 185

8.3.3. Inne strategie rozwijania myślenia pytajnego 193

8.3.4. Zasady rozwijania myślenia pytajnego 200

Część trzecia. Trening twórczego myślenia pytajnego 203

Założenia, cele i struktura ćwiczeń 205

1. Naprawdę?! Zdolność dziwienia się i dostrzegania oraz odkrywania problemów 211

2. Co jest czym czego? Zdolność formułowania i redefiniowania pytań i problemów 227

3. A gdyby tak…? Ćwiczenia stymulujące zdolność twórczego spekulowania i hipotetyzowania 239

4. Zasady prowadzenia treningu 249

Zamiast zakończenia – Inwentarz Klasy Przyjaznej Myśleniu Pytajnemu Uczniów 253

Bibliografia 255

Aneks. Lista pytań twórczych 271

Indeks osobowy 275

Indeks rzeczowy 281

O Autorach 287