Na wodach północy - ebook

1

Oto widzicie mężczyznę.

Z podwórca Clappisonów wychodzi na Sykes Street i węszy w nasyconym powietrzu – terpentyna, mączka rybna, gorczyca, grafit, smołowane jak co dzień dna statków, poranny odór szczyn po świeżo opróżnionych nocnikach. Mężczyzna jednokrotnie prycha, drapie się po porastającej głowę szczecinie, poprawia spodnie w kroku. Obwąchuje sobie palce, a potem kolejno niespiesznie wkłada je do ust, ssąc najostatniejsze resztki, by w pełni wykorzystać to, za co zapłacił. U wylotu Charterhouse Lane skręca na północ, w Wincolmlee, mija tawernę De La Pole, mija wytwórnię świec z olbrotu, tłocznię oleju lnianego. Nad dachami magazynów widzi kołyszące się grotmaszty i bezanmaszty, słyszy pokrzykiwania dokerów i łomoczące u pobliskiego bednarza pobijaki. Jego ramię ociera się o wygładzoną czerwoną cegłę, mimo przebiega pies, przejeżdża wóz wysoko załadowany nieobrobionym drewnem. On zaś ponownie wciąga powietrze, przesuwa językiem po nierównym obmurowaniu zębów. Wyczuwa nowe prag­nienie, nikłe, acz uporczywe, narastający wymóg, który, świerzbiąc, domaga się spełnienia. Jego okręt wypływa o brzasku, ale przedtem zostało jeszcze coś do zrobienia. Wodzi dookoła wzrokiem, zastanawiając się przez chwilę, co też może to być. Rejestruje różowy zapach krwi dochodzący z masarni, plugawe rozkołysanie kobiecych spódnic. Myśli o mięsie – zwierzęcym, ludzkim – lecz pomyślawszy raz jeszcze, decyduje, że to nie ten rodzaj udręki, jeszcze nie, ten jest łagodniejszy, nie nęka aż tak dotkliwie.

Odwraca się i rusza w drogę powrotną do tawerny. O tak wczesnej porze knajpa jest prawie pusta. W palenisku gore słaby ogień, czuć zapach smażeniny. Mężczyzna przetrząsa kieszenie, ale znajduje tylko chlebowe okruchy, nóż bosmański i półpensową monetę.

– Rum – życzy sobie.

Przesuwa samotną półpensówkę po kontuarze. Spojrzawszy na nią, szynkarz kręci głową.

– Wypływam z samego rana – wyjaśnia mężczyzna. – Na „Ochotniku”. Skrypt dłużny wam wystawię.

Szynkarz prycha.

– Wyglądam wam na idiotę? – pyta.

Przybyły wzrusza ramionami i myśli przez chwilę.

– No to orzeł albo reszka. Ten oto solidny nóż za kapkę waszego rumu.

Kładzie na kontuarze nóż bosmański, który szynkarz podnosi i uważnie ogląda. Otwiera ostrze i sprawdza je opuszką kciuka.

– Lepszego nie znajdziecie – zachwala mężczyzna. – Ni razu żem się na nim nie zawiódł.

Szynkarz wyjmuje z kieszeni szylinga. Pokazuje go. Rzuca monetą i mocno ją przyklepuje. Obaj się przyglądają. Szynkarz kiwa głową, zabiera nóż i chowa go do kieszeni kamizelki.

– A teraz, z łaski swojej, wypierdalajcie.

Oblicze mężczyzny ani drgnie. Nie widać po nim złości ani zaskoczenia. Jakby utrata noża była częścią szerszego, bardziej złożonego planu, wiadomego jemu i tylko jemu. Po chwili klient się pochyla, zzuwa marynarskie buty i stawia je na kontuarze jeden obok drugiego.

– Rzucajcie jeszcze raz – mówi.

Szynkarz przewraca oczami i się odwraca.

– Na chuj mi wasze buciory – odpowiada.

– Nóż żeście wzięli – przypomina mężczyzna. – Za późno, by się wycofać.

– Na chuj mi jakieś buciory – powtarza szynkarz.

– Nie możecie się wycofać.

– Mogę, kurwa, robić, co mi się żywnie podoba – ucina szynkarz.

Z drugiego końca lady obserwuje ich oparty o kontuar Szetlandczyk. Ma na sobie wełnianą czapeczkę i płócienne, lepiące się od brudu spodnie. Jego oczy są przekrwione, rozbiegane i pijane.

– Ja wam postawię – mówi – tylko weźcie, kurwa, zawrzyjcie jadaczkę.

Mężczyzna mierzy go wzrokiem. Walczył ongiś z Szet­landczykami pod Warwick i Peterhead. Jako wojacy bystrością nie grzeszyli, ale upór mieli i niełatwo szło jednego z drugim wykończyć. Ten tutaj ma wciśnięty za pas pordzewiały wielorybniczy nóż, a w sobie jakąś nieugiętość i irytację. Po chwili przybyły kiwa głową.

– Wdzięczny będę niezmiernie – oświadcza. – Cała noc na dziwkach, to i w gardle zaschło.

Szetlandczyk daje znać barmanowi, a ów z demonstracyjną niechęcią nalewa drugiego drinka. Mężczyzna zdejmuje z kontuaru marynarskie buty, zabiera alkohol i przenosi się na ławę przy ogniu. Po kilku minutach kładzie się, podciąga kolana pod brodę i zasypia. Gdy ponownie się budzi, Szetlandczyk siedzi przy narożnym stole i rozmawia z dziwką. Jest ciemnowłosa, tłusta, ma plamistą twarz i zielonkawe zęby. Mężczyzna ją rozpoznaje, lecz nie może sobie przypomnieć jej imienia. Betty? – zastanawia się. A może Hatty? Albo Esther?

Szetlandczyk woła kucającego w drzwiach chłopca, wręcza mu monetę i każe sobie przynieść tacę małży od handlarza rybami na Bourne Street. Chłopak jest szczupły, ma dziewięć albo dziesięć lat, ciemne oczy i jasnobrązową skórę. Mężczyzna prostuje się na ławce i nabija fajkę ostatnimi okruchami tytoniu. Zapaliwszy ją, rozgląda się wokół. Obudził się wypoczęty i gotów. Czuje rozluźnione mięśnie pod skórą, zaciskające się i rozkurczające w piersi serce. Szetlandczyk usiłuje kobietę pocałować, ale zostaje odtrącony pazernym piskiem. Hester, przypomina sobie mężczyzna. Kobieta ma na imię Hester, mieszka w bezokiennym pokoju na James Square, w którym znajduje się łóżko z żelazną ramą, a poza nim dzbanek, miednica i gumowa gruszka do wypłukiwania spermy. Mężczyzna dźwiga się i podchodzi do stołu, przy którym oboje siedzą.

– Postawcie jeszcze jednego – namawia.

Szetlandczyk obrzuca go przelotnym spojrzeniem zmrużonych oczu, po czym kręci głową i powraca do Hester.

– Jednego jedynego i tyleście mnie widzieli.

Choć Szetlandczyk nie zwraca na niego uwagi, mężczyzna nie rusza się z miejsca. Wyczekuje z cierpliwością człowieka tępawego i niemającego wstydu. Czuje, jak jego serce nabrzmiewa i się kurczy, wdycha normalny smród tawerny: pierdnięcia, dym fajkowy, woń rozlanego piwa. Hester podnosi na niego wzrok i chichocze. Zęby ma bardziej szare niż zielone, język barwy świńskiej wątroby. Szetlandczyk wyjmuje zza pasa wielorybniczy nóż i kładzie go na blacie. Wstaje.

– Prędzej weznę i ci jaja urżnę, niż coś jeszcze postawię – mówi.

Szetlandczyk jest chudy jak tyczka i gibki. Włosy i brodę wysmarowane ma foczym łojem, jedzie od niego kubrykiem. Mężczyzna zaczyna pojmować, co będzie musiał uczynić – z wolna rozpoznaje charakter bieżących żądz i formę, jaką powinno przybrać ich zaspokojenie. Hester znowu chichocze. Szetlandczyk podnosi nóż i przykłada chłodne ostrze do kości jarzmowej mężczyzny.

– Mogę ci też urżnąć kinola i rzucić go, kurwa, wieprzkom na dworze.

Rozbawia go ten pomysł, a Hester śmieje się razem z nim.

Spokój mężczyzny jest niezmącony. Wyczekiwana chwila jeszcze nie nadeszła. To jedynie nudne, ale konieczne interludium, pauza. Szynkarz sięga po drewnianą lagę i skrzypi zawiasami szynkwasu.

– Jesteś pan – mówi, pokazując palcem – jebanym bumelantem, a do tego kłamliwą pizdą. Wynocha mi stąd.

Mężczyzna spogląda na zegar ścienny. Ledwie minęło południe. Zostało mu szesnaście godzin na zrobienie tego, co musi zrobić – cokolwiek to jest. Na ponowne zaspokojenie. Tym świerzbiącym łaknieniem wyraża swe pragnienia ciało, ono przemawia do niego to szeptem, to mamrotaniem, to krzykiem. Zew, który nigdy nie milknie, a gdy w końcu ucichnie, on będzie wiedział, że nareszcie umarł, że jakiś chuj koniec końców go ukatrupił, i taki będzie kres.

Daje nagły krok ku Szetlandczykowi, by tamten poznał, że się go nie boi, po czym znów się odsuwa. Zwraca spojrzenie na szynkarza i unosi podbródek.

– Wsadźcie se tę pałę w przeruchany odbyt – proponuje.

Szynkarz pokazuje mu drzwi. W progu mężczyzna mija chłopca niosącego cynową tacę z małżami, wonnymi i parującymi. Przez chwilę na siebie patrzą, a on czuje żywszy puls nieuniknionego.

Wraca wzdłuż Sykes Street. Nie myśli o „Ochotniku”, który stoi teraz w doku i na którym przez ostatni tydzień harował, ładując go i trymując, ani o czekającym go pieprzonym sześciomiesięcznym rejsie. Skupia się wyłącznie na chwili obecnej – Grotto Square, łaźnie tureckie, dom aukcyjny, powrozownia, kocie łby pod stopami, agnostyczne yorkshirskie niebiosa. Natura nie poskąpiła mu cierpliwości i opanowania. Będzie czekał, skoro trzeba zaczekać. Natrafia na murek i na nim siada. Gdy głodnieje, ssie kamyk. Upływa godzina. Przechodnie go zauważają, ale nie próbują nawiązać rozmowy. Wkrótce nadejdzie czas. Mężczyzna obserwuje, a cienie się wydłużają. Przelotny deszcz pada i ustaje, gdy chmury jak dreszcze suną po zwilgotniałym niebie. Dostrzega ich wreszcie, już prawie o zmierzchu. Hester śpiewa balladę, Szetlandczyk w jednej ręce niesie butlę grogu, a drugą niezgrabnie prowadzi kobietę. Patrzy, jak skręcają w Hodgson’s Square. Odczekuje chwilę, po czym obiega róg i dostaje się na Caro­line Street. Uznaje, że zrobiło się wystarczająco ciemno, choć noc jeszcze nie zapadła. Okna Tabernacle się jarzą, w powietrzu czuć zapach pyłu węglowego i podrobów. Pierwszy dociera do Fiche’s Alley i kryje się w niej. Podwórzec jest pusty, nie licząc sznura z pokrytym kopciem praniem i ostrego amoniakowego zapachu końskich szczyn. Mężczyzna stoi w ciemnym otworze drzwiowym, w ręce ściska pół cegłówki. Gdy Hester i Szetlandczyk wkraczają na dziedziniec, dla pewności chwilę odczekuje, po czym wyłania się i mocno wali cegłówką w tył głowy marynarza.

Kość miękko ustępuje. Tryska cienki strumyk krwi i rozlega się dźwięk, jakby pękł mokry kij. Szetlandczyk bez zmysłów wali się na twarz, łamiąc zęby i nos na kocich łbach. Zanim Hester ma szansę wrzasnąć, mężczyzna przykłada jej do gardła wielorybniczy nóż.

– Wypatroszę cię, kurwa twoja mać, jak dorsza – obiecuje.

Kobieta spogląda na niego dzikim wzrokiem i unosi utytłane ręce w geście poddania.

Mężczyzna przeszukuje kieszenie Szetlandczyka, zabiera pieniądze i tytoń, a resztę wyrzuca. Leżący jeszcze słabo oddycha, choć wokół jego twarzy i głowy powiększa się aureola krwi.

– Trzeba ścierwo stąd zabrać, i to już – mówi Hester – albo znajdę się po uszy w gównie.

– To zabieraj – odpowiada mężczyzna. Czuje nieobecną jeszcze przed chwilą lekkość, jak gdyby świat wokół niego otworzył się na oścież.

Dziwka próbuje wlec Szetlandczyka za ramię, ale ten okazuje się zbyt ciężki. Pośliznąwszy się we krwi, kobieta upada na bruk. Śmieje się sama z siebie, a następnie zaczyna jęczeć. Mężczyzna otwiera drzwi do szopy na węgiel i za pięty wciąga Szetlandczyka do środka.

– Jutro mogą go sobie znaleźć – powiada. – Ja będę już daleko.

Hester wstaje chwiejnie, wciąż pijana, i podejmuje się niemożliwego zadania wytarcia spódnic z błota. Mężczyzna odwraca się, by odejść.

– Dajże szylinga lub dwa, co, złociutki? – woła za nim Hester. – Za te kłopoty, coś mnie ich narobił.

Wytropienie dzieciaka zajmuje mu godzinę. Nazywa się Albert Stubbs, sypia w ceglanym przepuście pod mostem północnym, żyje na ościach i obierkach, a także z okazjonalnych miedziaków, które zarabia jako chłopiec na posyłki dla moczymordów, w oczekiwaniu na zaokrętowanie zabijających czas w obskurnych tawernach.

Mężczyzna proponuje mu posiłek. Pokazuje ukradzione Szetlandczykowi pieniądze.

– Powiedz, na co masz ochotę – zachęca. – Kupię ci.

Chłopiec niczym zwierzę zaskoczone w leżu niemo odpowiada spojrzeniem. Mężczyzna zauważa, że dzieciak wcale nie cuchnie – pośród całego tego brudu udało mu się pozostać czystym, niezbrukanym, jakby naturalnie ciemna pigmentacja chroniła go przed grzechem, a nie – jak sądzą niektórzy – była tego grzechu świadectwem.

– Trudno się na ciebie napatrzeć – mówi mu.

Chłopiec prosi o rum, więc mężczyzna wręcza mu wyjętą z kieszeni śliską, w połowie pustą butelkę. W miarę picia oczy młodego stają się z lekka szkliste, znika też gdzieś jego czupurna rezerwa.

– Nazywam się Henry Drax – klaruje mu mężczyzna najłagodniej, jak umie. – Jestem harpunnikiem. Z pierwszym brzaskiem wypływam na „Ochotniku”.

Chłopiec kiwa głową bez zainteresowania, jakby wszystko to było mu wiadome od dawien dawna. Włosy ma matowe i bure, lecz skórę nadzwyczaj czystą – lśni w bladej poświacie księżyca niczym wypolerowane drewno tekowe. Ponieważ chłopak nie nosi butów, podeszwy stóp ma sczerniałe i zrogowaciałe. Draxa ogarnia potrzeba dotknięcia go – może policzka, może szczytu ramienia. Myśli, że byłby to sygnał, sposób na rozpoczęcie.

– Widziałem was wcześniej w tawernie – przypomina sobie chłopak. – Wtedyście nie mieli pieniędzy.

– Poprawiło mi się w życiu – wyjaśnia Drax.

Chłopak ponownie kiwa głową i wypija jeszcze trochę rumu. Może bliżej mu do dwunastej wiosny, myśli Drax, jeno nie wyrósł, zresztą jak wielu z nich. Wyciąga rękę i odejmuje butelkę od ust młodego.

– Powinieneś coś zjeść – oświadcza. – Chodź ze mną.

Bez słów podążają Wincolmlee i Sculcoates, mijają gospodę Whalebone, składowisko drewna. Zachodzą do piekarni Fletchera, po czym Drax czeka, aż chłopak łapczywie pochłonie mięso w cieście.

Skończywszy, młodziak wyciera usta, odcharkuje flegmę z głębi gardła i wypluwa ją do rynsztoka. Nagle wydaje się starszy niż przedtem.

– Znam miejsce, do którego możemy pójść – mówi, wskazując drugą stronę drogi. – O tam, spojrzyjcie, zara za szkutnikiem.

Drax z miejsca pojmuje, że musi to być zasadzka. Jeśli pójdzie z ciemnoskórym chłopakiem za warsztat szkutniczy, zostanie obity do krwi i obrabowany ze wszystkiego jak ostatnia pizda. Dziwi się, że młody aż tak się na nim nie poznał. W pierwszej chwili czuje do niego pogardę za tę chybioną ocenę, ale zaraz potem o wiele przyjemniejszą, jakby wzbierał w nim i budził dreszcz nowy koncept, rodzącą się wściekłość.

– Dymać to my. My – podkreśla łagodnie. – Ale nigdy, przenigdy nas.

– Wiem o tym – odpowiada tamten. – Rozumiem.

Drugą stronę drogi spowija głęboki cień. Stoją tam wysokie na dziesięć stóp drewniane wierzeje, z których obłazi zielona farba, stoi ceglany mur, a dalej widnieje usłane gruzem przejście. Jest nieoświetlone i poza chrzęszczeniem buciorów Draxa oraz sporadycznym gruźliczym pokasływaniem chłopaka nie towarzyszą im tu żadne dźwięki. Żółty księżyc niczym przeżuty kęs tkwi w zwężonym gardle nieba. Minutę później otwiera się przed nimi dziedziniec w połowie zawalony połamanymi beczkami i przerdzewiałymi obręczami.

– Tamtędy – wskazuje drogę chłopak. – To już niedaleko.

Na jego twarzy maluje się wiele mówiąca skwapliwość. Jeśli Drax miał przedtem jakieś wątpliwości, to właśnie się rozwiały.

– Chodź no tu – każe chłopakowi.

Ów marszczy brwi i raz jeszcze pokazuje, że właśnie tędy chce go poprowadzić. Drax zastanawia się, ilu kompanów młodego czeka pod pracownią szkutnika i jakiej broni zamierzają przeciw niemu dobyć. Ciekawi go, czy rzeczywiście wygląda na skończonego fiuta, który pozwoli się okraść dzieciarni. Czy właśnie takie wrażenie robi obecnie na wyczekującym świecie?

– Podejdź no – nakazuje ponownie.

Chłopak wzrusza ramionami i idzie przed siebie.

– Zrobimy to teraz – zarządza Drax. – Tu i teraz. Nie będę czekał.

Chłopak przystaje i kręci głową.

– Nie – oponuje. – Lepiej na podwórzu szkutnika.

Mrok wokół warsztatu czyni dzieciaka nieskazitelnym, myśli Drax, przekształca jego urodę w posągowe piękno. Gdy tam stoi, nie wygląda jak zwykły chłopiec, ale jak pogański bożek, wykuty w hebanie totem. Zdaje się nieziszczalnym ideałem chłopięctwa.

– Masz mnie za jakąś pizdę czy co? – pyta Drax.

Chłopiec marszczy czoło, ale już po chwili obdarza go zwodniczym, obłudnym uśmiechem. Żadna nowość, myśli Drax, bywało tak wcześniej, będzie jeszcze nieraz, w innych miejscach, o innych porach. Ciało ma swoje monotonne prawidła, regularne potrzeby: trzeba je żywić, obmywać, opróżniać kiszki.

Chłopak muska jego łokieć i ponownie wskazuje tę samą drogę. Do szkutnika. W zasadzkę. Drax słyszy skrzeczenie przelatującej mewy, rejestruje intensywne zapachy smoły i farby olejnej, gwiaździste skupisko Wielkiego Wozu. Chwyta małego czarnucha za włosy, uderza go, potem jeszcze raz i znów – dwu-, trzy-, czterokrotnie, szybko, bez wahania czy skrupułów – aż jego knykcie stają się ciepłe i ciemnieją od krwi, a bezwładny chłopak wiotczeje i traci przytomność. Jest chudy, kościsty, waży nie więcej od teriera. Drax go obraca i ściąga mu portki. Dokonywany akt nie niesie przyjemności ani ulgi, co tylko zwiększa zajadłość mężczyzny. Podstępnie odebrano mu coś żywego, nienazwanego wprawdzie, lecz nie mniej przez to rzeczywistego.

Ołowiane i grafitowe chmury przesłaniają tarczę księżyca w pełni, słychać turkot żelaznych obręczy na kołach wozu, dziecięce kwilenie kota w rui. Drax wykonuje prędkie ruchy, jeden poprzedza kolejny, są beznamiętne i precyzyjne, automatyczne, ale nie mechaniczne. Chwyta się świata niczym pies wbijający zęby w kość – wszystko jest przed nim odsłonięte, nie ma rzeczy odrębnych od jego niepohamowanych plebejskich łaknień. To, czym był mały czarnuch, już nie istnieje, przepadło z kretesem, a powstałą pustkę zapełniło coś zupełnie innego, całkowicie odmiennego. Podwórzec stał się ołtarzem nikczemnej magii, przesiąkniętych krwią transmutacji, a oto Henry Drax: ich nieokiełznany, bezbożny animator.2

Po trzydziestu latach przemierzania pokładu rufowego Brownlee uważa się za niezłego znawcę ludzkich charakterów, ale ten nowy typek, Sumner, irlandzki lekarz pokładowy przybyły prosto z buntowniczego Pendżabu, to doprawdy złożony przypadek. Jest niski, wątłej postury, ma irytująco kpiarski wyraz twarzy, do którego dochodzi to nieszczęsne chromanie, no i mówi jakąś barbarzyńsko pokręconą angielszczyzną rodem z krainy torfowisk. Ale Brownlee czuje, że mimo rozlicznych, oczywistych wad facet się nada. Już w samej niezgrabności i obojętności tego młodego człowieka, w przyjętym przez niego nastawieniu, by nie zadowalać, jest coś, co Brownleego – który być może widzi w nim siebie młodszego i uboższego o troski życia – dziwnie przyciąga.

– To jaka historia wiąże się z tą nogą? – pyta, na zachętę kiwając własną stopą.

Siedzą w kajucie kapitańskiej „Ochotnika”, piją brandy i omawiają zbliżający się rejs.

– Kula z muszkietu sipaja – wyjaśnia Sumner. – Cały jej impet wzięła na siebie moja kość piszczelowa.

– W Delhi to było? Po oblężeniu?

Sumner kiwa głową.

– Pierwszego dnia ataku, nieopodal Bramy Kaszmirskiej.

Brownlee przewraca oczami i cicho gwiżdże z uznaniem.

– Widzieliście, jak zginął Nicholson?

– Nie, ale potem, kiedy już nie żył, widziałem jego ciało. Na wzgórzu.

– Niezwykły był to mąż, Nicholson. Wielki bohater. Ponoć czarnuchy czciły go jak Boga.

Sumner wzrusza ramionami.

– Miał pasztuńskiego strażnika przybocznego. Kawał chłopa imieniem Khan. Sypiał przed namiotem, żeby Nicholsona chronić. Fama głosiła, że się pieścili.

Brownlee kręci głową i się uśmiecha. W londyńskim „The Times” przeczytał o Nicholsonie wszystko: jak przeprowadził swoich ludzi przez skwierczący upał, ani razu się nie spociwszy i nie poprosiwszy o wodę, jak ongiś rozciął zbuntowanego sipaja na dwoje jednym czystym ciosem swej potężnej szabli. Zdaniem Brownleego bez ludzi takich jak Nicholson – nieugiętych, surowych, w razie konieczności okrutnych – Imperium sczezłoby dawno temu. A gdyby nie było Imperium, kto kupowałby olej? Kto kupowałby fiszbin?

– Zazdrość – odpowiada. – Zwykła zawiść ludzka. Nicholson to wielki bohater. Z tego, co słyszałem, czasami może zbyt srogi. No ale czego innego się spodziewać?

– Widziałem, jak raz powiesił człowieka tylko za to, że ten się do niego uśmiechnął, a nieszczęsnemu draniowi nawet wargi nie drgnęły.

– Trzeba wytyczać granice, Sumner – stwierdza Brownlee. – Dbać o utrzymanie cywilizacyjnych standardów. Bywa, że ogień musimy zwalczać ogniem. Czarnuchy w końcu zabijały kobiety i dzieci, gwałciły je, podrzynały gardziołka. Coś takiego wymaga słusznej pomsty.

Sumner kiwa głową i przelotnie zerka w dół, na swoje czarne spodnie poszarzałe na nakolannikach, na niewypastowane, sięgające za kostkę buty. Brownlee zastanawia się, czy jego nowy lekarz pokładowy jest cynikiem, czy sentymentalistą, a może nawet (czy to w ogóle możliwe?) po trosze jednym i drugim.

– O, tego to było pod dostatkiem – odpowiada Sumner, podnosząc na niego wzrok i szczerząc zęby. – Pod dostatkiem słusznej pomsty. Tak, tak, w rzeczy samej.

– Zatem… czemuście wyjechali z Indii? – pyta Brownlee, wiercąc się lekko na wyściełanej ławie. – Czemu odeszli z Sześćdziesiątego Pierwszego? Nie chodziło o nogę?

– O nogę? Nie, broń Boże. Nogą byli zachwyceni.

– Więc o co?

– Los się do mnie uśmiechnął. Pół roku temu nieoczekiwanie zszedł mój wuj Donal i pozostawił mi gospodarstwo mleczne w Mayo – pięćdziesiąt akrów, krowy, mleczarnia. Warte nie mniej niż tysiąc gwinei, więcej zapewne, a bez wątpienia dość, żebym kupił sobie śliczny mały domek w środkowej części kraju i otworzył wygodną, szanowaną praktykę w spokojnym a zamożnym miejscu – Bognor, Hastings, może Scarborough. Cieszy mnie oddychanie słonym powietrzem, lubię też przechadzki.

Brownlee ma poważne wątpliwości, czy cnotliwe wdowy ze Scarborough, Bognor lub Hastings życzyłyby sobie, by ich schorzeniami zajmował się nikczemnego wzrostu kuternoga z nieobjętego panowaniem Korony rejonu Irlandii, ale tej akurat opinii nie wymawia głośno.

– To jakim cudem siedzicie ze mną – pyta zamiast tego – na statku wielorybniczym wypływającym na Grenlandię? Znaczy, taki sławny irlandzki obszarnik jak wy…

Sumner uśmiecha się, słysząc sarkazm, drapie się po nosie, ale odpuszcza.

– Są pewne komplikacje prawne związane z posiadłością. Znikąd pojawili się tajemniczy krewni z roszczeniami do majątku.

Brownlee wzdycha współczująco.

– Jak zawsze, jak zawsze… – komentuje.

– Powiedziano mi, że sprawa nie zostanie rozstrzygnięta przed upływem roku, a ja przez ten czas nie bardzo mam co z sobą począć, a gdybym nawet miał, nie byłoby mnie na to stać. Wracając od prawników z Dublina, przejeżdżałem przez Liverpool i wtedy w barze hotelu Adelphi wpadłem na waszego pana Baxtera. Nawiązaliśmy rozmowę, a kiedy dowiedział się, że byłem lekarzem wojskowym, a teraz poszukuję intratnego zajęcia, dodał dwa do dwóch i wyszło mu cztery.

– Piekielnie bystry kombinator z tego Baxtera – powiada Brownlee z błyskiem w oku. – Osobiście mu nie ufam. Podejrzewam, że w jego wysychających żyłach płynie jakaś porcja żydowskiej krwi.

– Warunki zaoferował przyzwoite. Nie spodziewam się, kapitanie, że wielorybnictwo zrobi ze mnie bogacza, ale zyskam zajęcie przynajmniej do czasu, aż obrócą się tryby sprawiedliwości.

Brownlee pociąga nosem.

– Och, znajdziemy dla was taką czy inną robotę – oświadcza. – Dla chętnych zawsze pracy w bród.

Sumner kiwa głową, dopija brandy i z cichym stuknięciem odstawia szklankę na stół. Zwisająca z powały z ciemnego drewna lampa olejna pozostaje niezapalona i cienie w kątach kajuty pogłębiają się i wydłużają, w miarę jak światło dzienne przygasa, a słońce znika z widoku za żelaznym i czerwonocegłym rozgardiaszem kominów i dachów.

– Do usług, kapitanie – mówi Sumner.

Brownlee przez chwilę usiłuje dociec, cóż to dokładnie może znaczyć, ale dochodzi do wniosku, że absolutnie nic. Baxter nie należy do ludzi, którzy zwierzają się z tajemnic. Jeśli wybrał Sumnera z jakiegoś powodu (poza oczywistymi: taniością i dostępnością), to zapewne tylko dlatego, że Irlandczyk jest spokojny, uległy, a myśli ewidentnie zaprząta mu coś innego.

– Powiem wam, że na statku wielorybniczym lekarz z zasady nie ma dużo roboty. Jak ktoś zachoruje, to albo wydobrzeje sam z siebie, albo się gdzieś zaszyje, by skonać. Tak przynajmniej mówi mi doświadczenie. Mikstury nie robią wielkiej różnicy.

Sumner unosi brwi, ale wydaje się nieporuszony tym zdawkowym lekceważeniem jego profesji.

– Powinienem sprawdzić apteczkę – oznajmia bez większego entuzjazmu. – Może przed postawieniem żagli trzeba będzie ją uzupełnić albo coś wymienić.

– Znajdziecie ją w swojej kajucie. Na Clifford Street, przy Freemason’s Hall jest apteka. Kupcie, co wam po­­trzebne, a rachunek każcie przesłać panu Baxterowi.

Obaj mężczyźni wstają od stołu. Sumner wyciąga rękę, a Brownlee krótko ją ściska. Przez chwilę spoglądają na siebie, jak gdyby w nadziei, że uzyskają odpowiedź na jakieś tajemne pytanie, którego trwoga lub nieufność nie pozwalają zadać głośno.

– Domyślam się, że Baxter nie będzie zachwycony – mówi wreszcie Sumner.

– Chuj z Baxterem – odpowiada mu Brownlee.

Pół godziny później Sumner siedzi zgarbiony na swojej koi i ślini czubkiem języka ogryzek ołówka. Jego kajuta ma rozmiary dziecięcego grobowca i – choć rejs jeszcze się nie rozpoczął – już unosi się w niej skisły i odrobinę fekalny zapach. Sumner sceptycznie zagląda do apteczki i zaczyna sporządzać listę zakupów: „woda amoniakalna”, notuje, „sól glauberska”, „wyciąg z ckliwicy”. Co jakiś czas odkorkowuje którąś butelkę i wącha jej zaschnięte wnętrze. O połowie zgromadzonych tu specyfików nigdy nie słyszał. Traganek? Gwajakol? Londyński spirytus? Nie dziwota, że zdaniem Brownleego „mikstury” nie działają. Większość tego chłamu jest, kurwa, szeks­pirowska. „Laudanum”, zapisuje przy jajecznym blasku lampy tranowej, „piołun”, „pigułki opium”, „kalomel”. Czy wielorybnicy często będą łapać trypra? Możliwe, że nie, w końcu na północnym kole podbiegunowym wielu dziwek raczej nie uświadczysz. Sądząc jednak po przechowywanych w apteczce zasobach soli gorzkiej i oleju rycynowego, zaparcia okażą się niebłahym problemem. Lancety, jak spostrzega, mają swoje lata, co do jednego są pordzewiałe i stępione. Będzie musiał kazać je naostrzyć, zanim zabierze się do upuszczania krwi. Chyba dobrze, że zabrał własne skalpele i nowiutką piłę do kości.

Po chwili zamyka apteczkę i z powrotem wpycha ją pod koję, obok poobijanego cynowego kufra, który przytachał z sobą aż z Indii. Z przyzwyczajenia, odruchowo i nie spoglądając w dół, kołacze zabezpieczającą go kłódką, klepie się też po kieszeni kamizelki, by sprawdzić, czy nadal ma klucz. Uspokojony wstaje, opuszcza kajutę i wąską zejściówką wydostaje się na pokład. Czuje zapach pokostu, strużyn z drewna, dymu fajkowego. Do dziobowej części ładowni transportowane są na linach beczki z wołowiną i wiązki klepek, ktoś wbija młotkiem gwoździe w dach kambuza, a na górze, na takielunku, zwisa kilku mężczyzn z rozkołysanymi garncami smoły. Obok przebiega gończy, mieszaniec charta z owczarkiem szkockim, i przystaje raptownie, by się wylizać. Sumner zatrzymuje się przy bezanmaszcie i przesuwa spojrzeniem po kei. Nikogo nie rozpoznaje. Świat jest przeogromny, powiada sobie, on zaś, Sumner, to jedynie drobniutki, niewart zapamiętania punkcik w tym bezmiarze. Z jakąż łatwością może w nim przepaść i ulecieć z pamięci! Myśl ta, zwykle dla każdego mało radosna, jakoś go cieszy. Zaplanował wszak, że się rozpłynie, zagubi, i dopiero później, po dłuższym czasie odtworzy. Schodzi po trapie, odnajduje drogę do apteki na Clifford Street, wręcza listę. Właściciel – łysy, o ziemistej cerze, z widocznymi brakami w uzębieniu – studiuje spis, a następnie podnosi wzrok.

– Toż to się kupy nie trzyma – mówi. – Nie na rejs wielorybniczy. Za dużo tego.

– Za wszystko płaci Baxter. Możecie przesłać rachunek bezpośrednio do niego.

– A widział tę listę?

Wewnątrz sklepu panuje mrok. Brązowawe siarkowe powietrze jest gęste od woni mazideł. Opuszki palców łysego aptekarza poplamiła jakaś jaskrawopomarańczowa substancja chemiczna, a jego paznokcie są powykrzywiane i zrogowaciałe. Pod podwiniętymi rękawami koszuli Sumner dostrzega błękitny zarys starego tatuażu.

– Jasne, jeszcze będę zawracał Baxterowi dupę takimi pierdołami – odpowiada.

– Dupę to on wam obrobi, jak tylko, kurwa, zobaczy ten rachunek. Znam Baxtera i wiem, jaki z piździelca kutwa.

– Po prostu zrealizujcie zamówienie – mówi Sumner.

Mężczyzna kręci głową i wyciera ręce w pstry fartuch.

– Tyle tego nie mogę wam dać – mówi, wskazując kartkę na ladzie. – Ani tego. Jeśli pójdę wam na rękę, nikt mi za to nie zapłaci. Dostaniecie ode mnie standardowy przydział, to wszystko.

Sumner się pochyla, przyciskając brzuch do wypolerowanej lady.

– Dopiero co wróciłem z kolonii – wyjaśnia. – Z Delhi.

Łysy facet wzrusza ramionami na tę wieść. Wsadza w prawe ucho palec wskazujący i hałaśliwie w nim wierci.

– Mogę wam, wiecie, sprzedać ładną laskę z brzeziny na to chromanie – proponuje. – Główka może być z kości słoniowej albo z kła kaszalota, wybór należy do was.

Nie odpowiedziawszy mu, Sumner odsuwa się od lady i rozpoczyna oględziny sklepiku, jakby nagle znalazł mnóstwo wolnego czasu i nie wiedział, jak go spożytkować. Ściany boczne zastawione są wszelkimi rodzajami bani, butelek i tantalusów, wypełnionych cieczami, maściami i proszkami. W dużym żółciejącym lustrze za kontuarem odbija się bezwłose verso głowy łysielca. Po jednej stronie zwierciadła ciągnie się szereg drewnianych kwadratowych szuflad, każda z pojedynczą mosiężną gałką na środku i opatrzona plakietką, po drugiej – rząd półek podpierających cykl scen przedstawianych przez wypchane zwierzęta, upozowane melodramatycznie i bojowo. Są między nimi sowa płomykówka, zamarła w akcie pożerania myszy polnej, jaźwiec toczący nieustającą wojnę z fretką, laokooński gibon duszony przez pończosznika.

– Samiście je zrobili? – pyta Sumner.

Odczekawszy chwilę, mężczyzna potakuje ruchem głowy.

– Jestem najlepszym wypychaczem w mieście – oznajmia. – Każdy wam to powie.

– A co największego zdarzyło wam się wypchać? Ale to takiego największego? Tylko prawdę mówcie.

– Morsa robiłem – rzuca łysy od niechcenia. – Niedźwiedzia polarnego. Statki przywożą je z Grenlandii.

– Wypchaliście niedźwiedzia polarnego? – upewnia się Sumner.

– Ano wypchałem.

– Niedźwiedzia… Kurwa mać! – zdumiewa się Sumner z uśmiechem. – To dopiero warto by było zobaczyć!

– Zrobiłem go stojącego na tylnych nogach – opowiada łysy – z okrutnymi pazurami drapiącymi polarne powietrze, o tak. – Unosi upomarańczowione ręce, a rysy twarzy marszczy w zastygłe warczenie. – Na zamówienie Firbanka, bogatego drania, co mieszka w tym wielkim domu na Charlotte Street. Wciąż powinien go mieć w swojej ogromnej sieni, zaraz obok stojaka z kła kaszalota na kapelusze.

– A wieloryba, na ten przykład, byście wypchali? – pyta Sumner.

Łysy mężczyzna kręci głową i śmieje się z tego pomysłu.

– Wieloryba nie da się wypchać – odpowiada. – Już sam rozmiar czyni to niemożliwym, a poza tym za szybko się rozkłada. Zresztą, co zdrowy na umyśle człowiek robiłby, kurwa, z wypchanym wielorybem?

Sumner kiwa głową i znowu się uśmiecha. Łysy chichocze z własnego konceptu.

– Zrobiłżem mnóstwo szczupaków – kontynuuje chełp­liwie. – Wydrozwierzy na masę, a raz ktoś mi przyniósł dziobaka.

– Co wy na to, żebyśmy pozmieniali nazwy? – proponuje Sumner. – Na rachunku? Zapiszcie to jako piołun. Albo kalomel, jeśli wolicie.

– Kalomel już jest na liście.

– No to niech będzie piołun, dajmy piołun.

– Możemy wpisać siny kamień – sugeruje mężczyzna. – Niektórzy lekarze okrętowi biorą tego niezły zapas.

– To z jednego zróbmy siny kamień, a z drugiego piołun.

Mężczyzna krótko kiwa głową i dokonuje w myślach błyskawicznych obliczeń.

– Butelka nalewki piołunowej – powiada – i trzy uncje sinego kamienia. Powinno się wyrównać.

Odwraca się, zaczyna otwierać szuflady i zdejmować flaszki z półek. Sumner opiera się o ladę i obserwuje go przy pracy – ważącego, odsypującego, rozdrabniającego, korkującego.

– A samiście kiedyś wypłynęli? – pyta. – Na połów wielorybów.

Nie podnosząc wzroku znad swojego zajęcia, aptekarz kręci głową.

– Niebezpieczne to grenlandzkie rzemiosło – mówi. – Wolę siedzieć w domu, gdzie jest ciepło, sucho, a ryzyko gwałtownej śmierci o wiele mniejsze.

– Rozsądny z was człek, jak widzę.

– Tylko ostrożny. To i owo w życiu widziałem.

– Powiedziałbym, że także szczęśliwy – dodaje Sumner, ponownie rozglądając się po zapyziałym sklepiku. – Bo szczęśliwi, którzy tyle mają do stracenia.

Mężczyzna podnosi wzrok, by sprawdzić, czy z niego nie zadrwiono, ale na twarzy Sumnera maluje się szczerość i tylko szczerość.

– Wiele to nie jest – mówi – jakby porównać z niektórymi.

– Ale zawsze coś.

Aptekarz kiwa głową, zabezpiecza paczkę kawałkiem szpagatu i przesuwa ją po kontuarze.

– Solidna stara łajba ten „Ochotnik” – powiada. – Pola lodowe zna jak własną kieszeń.

– A Brownlee? Słyszałem, że jest na bakier z fortuną.

– Baxter mu ufa.

– W rzeczy samej – przytakuje Sumner, podnosi pakunek, wciska go pod pachę i schyla się, by pokwitować. – A jakie mamy zdanie o panu Baxterze?

– Naszym zdaniem jest bogaty – odpowiada aptekarz. – Gdzie jak gdzie, ale w tych okolicach głupi się nie bo­gacą.

Sumner uśmiecha się i żegna oszczędnym skinieniem głowy.

– Święte słowa – potwierdza.

Rozpadało się. Poprzez wciąż wyczuwalne wonie końskiego nawozu i ubojni przedziera się miłosierny akcent świeżości. Sumner, miast wracać na „Ochotnika”, skręca w lewo i znajduje tawernę. Zamówiwszy rum, udaje się ze szklanką do obskurnej bocznej izby z wygasłym paleniskiem i nie najprzyjemniejszym widokiem na przylegający podwórzec. Jest w niej sam. Rozsupłuje sznurek na paczce od aptekarza, wyjmuje jedną z buteleczek i połowę jej zawartości wlewa do szklanki. Ciemny rum jeszcze bardziej ciemnieje. Sumner wciąga zapach do płuc i wychyla mieszankę jednym długim łykiem.

Siedząc i czekając, aż narkotyk zadziała, myśli sobie, że być może jest wolny. Że kto wie, czy to nie najlepszy sposób, by doszedł do ładu ze swym obecnym stanem. Zdrada, upokorzenie, ubóstwo, niełaska – wszystko to jednak go dręczy. Śmierć rodziców na tyfus, śmierć Williama Harpera z przepicia. Tak wiele źle ukierunkowanych starań, tak wiele zarzuconych. Tyle straconych szans, tyle planów, które nie wypaliły. Ale przynajmniej po tym – po tym wszystkim – wciąż żyje. Zdarzyło się najgorsze – czyż nie? – a on wyszedł z tego bez szwanku. Ciało nadal jest ciepłe i nadal oddycha. Owszem, stał się nikim (lekarz okrętowy na yorkshirskim statku wielorybniczym? Też mi nagroda za cały ten znój!), ale jeśli spojrzeć z innej perspektywy, bycie nikim to zawsze bycie czymś. Czyż nie tak to właśnie wygląda? Nie przegrany tedy, ale oswobodzony? Wolny? A strach, który obecnie odczuwa, to wrażenie ciągłej niepewności, musi być, uznaje Sumner, po prostu zaskakującym skutkiem ubocznym obecnego stanu wyzwolenia.

Doszedłszy do tego wniosku, przez chwilę doznaje bezbrzeżnej ulgi, jakże klarownej i racjonalnej, tak łatwo i szybko osiągniętej, lecz niemalże w tym samym momencie, zanim dana mu jest szansa nacieszenia się tym nowym doświadczeniem, uderza go, że jest to nader czcza odmiana wolności, że wolnością taką radować się może włóczęga najwyżej, ewentualnie dziki zwierz. Skoro on w swym obecnym położeniu jest wolny, wolny jest również ten drewniany stół, przy którym siedzi, wolna jest również ta oto pusta szklanka. A co w ogóle znaczy słowo „wolny”? Określenia takie cienkie są jak papier, mną się i drą pod naporem najmniejszej siły. Liczą się tylko czyny, myśli Sumner po raz dziesięciotysięczny, wyłącznie fakty. Wszystko inne chimerą jest i mgłą. Wypija kolejnego drinka i oblizuje usta. Za dużo myśleć to błąd śmiertelny, upomina się, śmiertelny błąd. Życia nie rozwiążesz jak zagadki, nie skłonisz gadaniem do uległości. Trzeba przez nie przejść, przetrwać je w taki sposób, na jaki człowieka stać.

Odchyla głowę, opiera ją o pobieloną ścianę i kieruje otumaniony wzrok ku wejściu naprzeciwko. Widzi tam stojącego za barem właściciela, słyszy pobrzękiwanie cynowych naczyń, trzask zamykającej się klapy w podłodze. Czuje, jak w jego piersi wzbiera kolejna ciepła fala przejrzystości i ukojenia. To ciało, myśli, nie duch. To krew, jedyna chemia, która się liczy. Po upływie kolejnych kilku minut o wiele pogodniej postrzega i siebie, i świat. Kapitan Brownlee jest mężczyzną, jakich ze świecą szukać. W tej samej kategorii – na swój sposób – mieści się Baxter. Ludzie sumienni, jeden i drugi. Wyznają wiarę w czyn i jego konsekwencje, w schwytanie i nagrodę, w prostą geometrię przyczyny i skutku. Komu dano prawo twierdzić, że są w błędzie? Sumner wbija wzrok w opróżnioną szklankę i rozważa sens ponownego jej napełnienia. Wstać wstanę, myśli, ale czy dam radę się odezwać? Język ma jakiś sflaczały i obcy. Czym więc może się skończyć próba przemówienia? W jakim odezwie się języku, jakie dźwięki wyda? Właściciel, jakby odgadł targające nim rozterki, spogląda w jego kierunku, on zaś salutuje mu pustym naczyniem.

– Natychmiast – mówi szynkarz.

Prosta elegancja tego porozumienia wywołuje na twarzy Sumnera uśmiech – potrzeba odczytana, zaspokojenie zaoferowane. Właściciel wchodzi do bocznej izby z w połowie pełną butelką rumu i nalewa do szklanki po brzegi. Sumner kiwa głową w podzięce i wszystko jest tak, jak powinno być.

Na zewnątrz zrobiło się ciemno, a deszcz ustał. Podwórze emanuje żółtawą poświatą wzbogaconą mętnym gazowym światłem. Spoza ściany dobiegają głośne kobiece śmiechy. Jak długo tu siedziałem? – zastanawia się nagle Sumner. Godzinę? Dwie? Dopija drinka, na powrót supła szpagat na paczce od aptekarza, wreszcie wstaje. Izba jak gdyby znacznie zmalała, od kiedy zobaczył ją po raz pierwszy. W palenisku nadal nie rozpalono, ale ktoś postawił lampę olejną na stołku przy drzwiach. Sumner ostrożnie przechodzi do sąsiedniego pomieszczenia, rozgląda się przez chwilę, chyli czapkę przed paniami i wraca na ulicę.