Natychmiastowe Przebudzenie - ebook

3. Na czym umysł powinien się skupić i zatrzymać?

Powinien skupić się na niezatrzymywaniu i tam zatrzymać.

Czym jest niezatrzymywanie?

Oznacza to niepozwalanie umysłowi na zatrzymywanie się dłużej na czymkolwiek.

Ale co to znaczy?

Niezatrzymywanie się na niczym oznacza, iż umysł nie zajmuje się dobrem i złem, istnieniem i nieistnieniem, wewnątrz i zewnątrz albo czymś pomiędzy, pustką i niepustką, skupieniem i roztargnieniem. To niezatrzymywanie się na niczym jest stanem, w którym umysł powinien się zatrzymać; o tych, którzy to osiągnęli, mówi się, że posiadają niezatrzymujący się umysł – innymi słowy, posiadają umysł buddy!

Do czego podobny jest umysł?

Umysł nie posiada koloru, takiego jak zielony czy żółty, czerwony czy biały; nie jest ani długi, ani krótki; nie znika ani nie pojawia się; jest wolny zarówno od czystości, jak i nieczystości, a jego trwanie nigdy się nie kończy. Jest całkowitym bezruchem. Taka więc jest forma i kształt naszego pierwotnego umysłu, który jest również naszym pierwotnym ciałem – buddakają⁹!

W jaki sposób to ciało lub umysł postrzega? Czy jest w stanie postrzegać oczami, uszami, nosem, zmysłem dotyku i świadomością?

Nie, nie posiada on kilku różnych rodzajów percepcji.

W takim razie jaki rodzaj percepcji ma miejsce, skoro jest on inny od wszystkich tu wymienionych?

Jest to percepcja przy pomocy twojej własnej natury (svabhava). W jaki sposób? To dzięki temu, że twoja własna natura jest zasadniczo czysta i całkowicie nieporuszona, jej niematerialna i nieruchoma „substancja” jest zdolna do takiej percepcji¹⁰.

Jednak, skoro tej czystej „substancji” nie można znaleźć, skąd ta percepcja pochodzi?

Możemy porównać to do czystego lustra, które, chociaż nie zawiera żadnych form, może mimo to „postrzegać” wszystkie formy. Dlaczego? Tylko dlatego, że jest wolne od procesów umysłowych. Jeśli wy, uczniowie Drogi, posiadalibyście umysły bez skazy¹¹, nie stwarzałyby one ułudy i znikłoby ich przywiązanie do subiektywnego ego oraz obiektywnych zewnętrznych przedmiotów; wtedy czystość powstałaby sama z siebie i bylibyście zdolni do takiej percepcji. Sutra Dharmapada mówi: „Ustanowić się pośrodku doskonałej pustki w jednej chwili jest naprawdę znakomitą mądrością”!

4. Według Rozdziału Ciało Wadżry z Sutry Mahaparinirwany „ diamentowe ciało¹² jest niepostrzegalne, a jednak jasno postrzega; jest wolne od rozróżniania, a jednak nie ma nic, czego by nie obejmowało”. Co to oznacza?

Jest niepostrzegalne, ponieważ jego własna natura jest bezforemną, nieuchwytną „substancją”, stąd jego niepostrzegalność; i, skoro jest nieuchwytna, można zaobserwować, że „substancja” ta jest dogłębnie nieruchoma i ani pojawiająca się, ani znikająca. Chociaż nie znajduje się poza naszym światem, nie ma na nią wpływu świata strumień; jest suwerenna i samorządna, co jest powodem, dla którego tak jasno postrzega. Jest wolna od rozróżniania w tym, że jej własna natura jest pozbawiona formy i zasadniczo niepodzielna. Jej obejmowanie wszystkiego oznacza, że ta niepodzielna „substancja” jest obdarzona funkcjami tak licznymi, jak ziarna piasku w Gangesie; i, jeśliby wszystkie zjawiska miałyby jednocześnie zostać rozróżnione, objęłaby je wszystkie bez wyjątku. W Pradżnia Gacie napisane jest:

„Pradżnia, nie wiedząc, wie wszystko;

Pradżnia, nie widząc, widzi wszystko”.

5. Istnieje sutra, która mówi, że niepostrzeganie niczego w kategoriach istnienia i nieistnienia jest prawdziwym wyzwoleniem. Co to znaczy?

Kiedy osiągamy czystość umysłu, to jest to coś, o czym można powiedzieć, że istnieje. Kiedy tak się dzieje, nasze pozostawanie wolnym od jakiejkolwiek myśli o osiągnięciu nazywa się niepostrzeganiem niczego jako istniejącego; podczas gdy osiągnięcie stanu, w którym żadne myśli ani nie powstają, ani nie trwają, a my nie jesteśmy świadomi ich nieobecności, nazywa się niepostrzeganiem niczego jako nieistniejącego. Dlatego napisane jest: „Niepostrzeganie niczego w kategoriach istnienia i nieistnienia, itd”. Sutra Surangama mówi: „Postrzeżenia użyte jako fundament przy budowaniu pozytywnych pojęć są przyczyną całej ułudy (awidja)¹³; postrzeżenie, że nie ma niczego do postrzeżenia – oto nirwana, znana również jako wyzwolenie”.

6. Co oznacza „nic do postrzeżenia”?

Bycie zdolnym do obserwowania mężczyzn, kobiet i wszystkich innych rodzajów form, pozostając tak wolnym od zamiłowania i niechęci, jakby w ogóle nie byli oni widziani – oto co oznacza „nic do postrzeżenia”.

To, co ma miejsce, kiedy stajemy w obliczu różnego rodzaju kształtów i form, nazywa się percepcją. Czy możemy mówić o percepcji, kiedy przed nami nie znajduje się nic?

Tak.

Kiedy coś się przed nami znajduje, wynika z tego, że to postrzegamy, jednak jak może zachodzić percepcja, jeśli nie znajduje się przed nami zupełnie nic?

Mówimy teraz o tego rodzaju percepcji, która jest niezależna od istnienia czy też nieistnienia jakiegoś przedmiotu. Jak to możliwe? Ponieważ natura percepcji jest wieczna, kontynuujemy nasze postrzeganie niezależnie od występowania przedmiotów czy też ich braku¹⁴. Stąd dochodzimy do zrozumienia faktu, że podczas gdy przedmioty w naturalny sposób pojawiają się i znikają, natura percepcji nic takiego nie czyni; tak samo rzecz się ma z wszystkimi naszymi zmysłami.

Kiedy na coś patrzymy, czy ta obserwowana rzecz istnieje obiektywnie w sferze percepcji, czy też nie?

Nie, nie istnieje.

Kiedy nie widzimy niczego, czy występuje wtedy brak czegoś obiektywnego w sferze percepcji?

Nie, nie występuje.

7. Kiedy powstają dźwięki, ma miejsce słyszenie. Kiedy żadne dźwięki nie powstają, czy słyszenie wciąż trwa, czy też nie?

Tak, trwa.

Kiedy powstają dźwięki, wynika z tego, że je słyszymy, jednak czy może zachodzić słyszenie wtedy, gdy dźwięki nie występują?

Mówimy teraz o tego rodzaju słyszeniu, które jest niezależne od istnienia czy też nieistnienia jakiś dźwięków. Jak to możliwe? Ponieważ natura słyszenia jest wieczna, kontynuujemy nasze słyszenie niezależnie od występowania dźwięków czy też ich braku.

Jeśli tak rzeczywiście jest, w takim razie kto, albo co, słyszy?

To twoja własna natura słyszy i to twój wewnętrzny postrzegający wie.

Jeśli chodzi o bramę nagłego oświecenia, to jaka jest jej doktryna, jej cel, jej substancja i jej funkcja¹⁵?

Powstrzymywanie się od myślenia (nien) jest jej doktryną; nie pozwalanie na powstawanie niewłaściwych myśli jej celem; czystość jej substancją, a mądrość jej funkcją.

Powiedzieliśmy, że jej doktryną jest powstrzymywanie się od myślenia, jednak jeszcze nie przyjrzeliśmy się bliżej znaczeniu tego terminu. Mamy się powstrzymywać od myślenia o czym?

Oznacza to, że mamy się powstrzymywać od niewłaściwego myślenia, ale nie od właściwego myślenia.

Czym jest właściwe i niewłaściwe myślenie?

Myślenie w kategoriach istnienia i nieistnienia nazywane jest niewłaściwym myśleniem, podczas gdy niemyślenie w tych kategoriach jest właściwym myśleniem. Podobnie, myślenie w kategoriach dobra i zła jest niewłaściwe, podczas gdy niemyślenie w tych kategoriach jest właściwym myśleniem. To samo odnosi się do wszystkich innych kategorii przeciwieństw – smutku i radości, początku i końca, akceptacji i odrzucenia, „lubię” i „nie lubię”, niechęci i zamiłowania; wszystkie one nazywamy niewłaściwym myśleniem, podczas gdy powstrzymywanie się od myślenia w tych kategoriach nazywamy właściwym myśleniem.

Proszę zdefiniuj właściwe myślenie .

Znaczy ono myślenie jedynie o bodhi (oświeceniu).

Czy bodhi jest czymś uchwytnym?

Nie, nie jest.

Jak więc możemy myśleć jedynie o bodhi, jeśli nie jest ono uchwytne?

To jest tak, jakby bodhi było jedynie określeniem czegoś, co tak naprawdę nie jest uchwytne, czegoś, co nigdy nie było i nigdy nie będzie osiągnięte. Będąc nieuchwytnym, nie można o nim myśleć, i to właśnie niemyślenie o nim jest nazywane właściwym myśleniem o bodhi jako o czymś, o czym nie należy myśleć – zakłada się, że twój umysł nie zatrzymuje się zupełnie na niczym. Określenie „o czym nie należy myśleć” jest podobne różnym rodzajom niemyślenia wyżej wymienionym, z których wszystkie są jedynie nazwami, używanymi dla wygody w pewnych okolicznościach – wszystkie pochodzą z jednej substancji, w której nie istnieją żadne różnice ani różnorodności. Po prostu bycie świadomym umysłu, który nie opiera się na absolutnie niczym, oznacza bycie pozbawionym myśli, i ktokolwiek osiąga ten stan, w naturalny sposób zostaje wyzwolony.

8. Co oznacza „działać podobnie buddom”?

Oznacza to całkowite powstrzymywanie się od działania, co nazywa się również właściwym, albo świętym, działaniem. Jest to bardzo podobne do tego, o czym mówiliśmy wcześniej, ponieważ oznacza niedziałanie jakby rzeczy naprawdę istniały lub nie, i niedziałanie wynikające z niechęci, zamiłowania i całej reszty. Wielki Kanon Klasztornych Zasad mówi: „Mędrcy nie działają tak jak inne istoty, ani też inne istoty nie działają tak jak mędrcy”.

9. Co oznacza właściwe postrzeganie?

Oznacza postrzeżenie, że nie ma niczego do postrzegania.

Ale co to znaczy?

Znaczy to obserwowanie różnych rodzajów form, nie będąc przez nie kalanym dzięki temu, iż nie powstają przy tym w umyśle żadne uczucia niechęci czy też zamiłowania. Osiągnięcie tego stanu nazywa się uzyskaniem Oka Buddy, co tak naprawdę znaczy właśnie to, i nic innego. Jeśli wachlarz najrozmaitszych form wzbudzi w tobie zamiłowanie lub niechęć, nazywa się to postrzeganiem ich tak, jakby posiadały obiektywną egzystencję, co implikuje posiadanie oka zwykłej osoby, ponieważ w rzeczy samej zwykli ludzie nie posiadają innego rodzaju oka. Tak samo jest ze wszystkimi innymi organami zmysłów.

10. Kiedy powiedziałeś, że mądrość jest funkcją, co rozumiałeś przez mądrość?

Wiedzę, że urzeczywistnienie pustki wszystkich przeciwieństw zapewnia wyzwolenie, i że bez tego urzeczywistnienia nigdy wyzwolenia się nie osiągnie. Oto co nazywamy mądrością albo odróżnianiem tego, co właściwe od tego, co niewłaściwe. Inną nazwą na to jest poznanie funkcji „substancji”. Co do nierzeczywistości przeciwieństw, to właśnie mądrość nieodłączna od „substancji” jest tym, co czyni poznanym fakt, że urzeczywistnienie ich pustki oznacza wyzwolenie, i że nie może być na ten temat żadnych wątpliwości. Oto co rozumiemy przez funkcję. Mówiąc w ten sposób o nierzeczywistości przeciwieństw, odnosimy się do nieistnienia takich relatywności jak „jest” i „nie jest”, dobro i zło, zamiłowanie i niechęć itd.

W jaki sposób można przejść przez bramę naszej szkoły?

Poprzez dana paramitę.

Według Buddy, Ścieżka Bodhisattwy obejmuje sześć paramit. Dlaczego więc wspominasz tylko o jednej? Proszę wyjaśnij, dlaczego ta jedna dostarcza wystarczających środków do przejścia przez bramę.

Ludziom pogrążonym w ułudzie nie jest dane zrozumieć, że pozostałe pięć paramit pochodzi z dana paramity, i że poprzez jej praktykowanie wypełniane są wszystkie pozostałe.

Dlaczego nazywa się ją dana paramitą?

Dana oznacza porzucenie.

Porzucenie czego?

Porzucenie dualizmu przeciwieństw.

To znaczy?

To znaczy całkowite porzucenie idei dotyczących dualistycznej natury dobra i zła, istnienia i nieistnienia, zamiłowania i niechęci, pustki i niepustki, skupienia i roztargnienia, czystości i nieczystości. Porzucając je wszystkie, osiągamy stan, w którym wszystkie przeciwieństwa postrzegane są jako puste. Rzeczywista praktyka dana paramity powoduje osiągnięcie tego stanu bez żadnej myśli takiej jak „teraz widzę, że wszystkie przeciwieństwa są puste”, albo „teraz porzuciłem je wszystkie”. Możemy również nazwać to jednoczesnym odcięciem miriadów rodzajów współwystępujących przyczyn, ponieważ właśnie wtedy, kiedy zostaną one odcięte, cała natura Dharmy staje się pusta; ta pustka natury Dharmy oznacza nie zatrzymywanie się umysłu zupełnie na niczym. Kiedy ten stan zostanie osiągnięty, ani jedna forma nie będzie mogła być rozróżniona. Dlaczego? Ponieważ nasza własna natura jest niematerialna i nie zawiera żadnej rzeczy . To, co nie zawiera żadnej rzeczy, jest prawdziwą rzeczywistością, wspaniałą formą tathagaty. W Sutrze Diamentowej powiedziane jest: „Tych, którzy porzucili wszystkie formy, nazywa się buddami (oświeconymi)”.

Mimo wszystko Budda mówił o SZEŚCIU paramitach, dlaczego więc teraz mówisz, że wszystkie one mogą zostać wypełnione przez tą jedną? Proszę, podaj jakiś tego powód.

Sutra Pytań Brahmy mówi: „Starzec Dżalawidja przemówił do Brahmy tymi słowy: »O bodhisattwach, którzy porzucili wszystkie skalania (klesa), można powiedzieć, że wypełnili dana paramitę; nie będąc przez nic omamieni, można o nich powiedzieć, że wypełnili sila paramitę, znaną również jako przestrzeganie wskazań; nie będąc przez nic ranieni, można o nich powiedzieć, że wypełnili ksanti paramitę, znaną również jako praktykowanie cierpliwości; nie lgnąc do niczego, można o nich powiedzieć, że wypełnili wirja paramitę, znaną również jako praktykowanie oddania i gorliwości; nie zatrzymując się na niczym, można o nich powiedzieć, że wypełnili dhjana paramitę, znaną również jako praktykowanie dhjany i samadhi; nie mówiąc lekceważąco o niczym, można o nich powiedzieć, że wypełnili pradżnia paramitę, znaną również jako praktykowanie mądrości. Razem nazywa się je sześcioma metodami«”. Będę mówił teraz o tych sześciu metodach w sposób, który znaczy dokładnie to samo: pierwsza powoduje porzucenie; druga – niepowstawanie ; trzecia – niemyślenie; czwarta – pozostawanie poza formami; piąta – nietrwałość ; i szósta – nieoddawanie się lekceważącej mowie. Zajmując się przemijającymi potrzebami, dajemy tym sześciu metodom różne nazwy tylko dla ułatwienia sprawy, ponieważ, kiedy docieramy do tej wspaniałej zasady obecnej w nich wszystkich, nie znajdujemy tam żadnych różnic. Musicie więc tylko zrozumieć, że dzięki jednemu jedynemu aktowi porzucenia porzucone zostaje WSZYSTKO; i że niepowstawanie oznacza niepowstawanie czegokolwiek. Ci, którzy utracili swoją drogę, nie posiadają intuicyjnego rozumienia tej prawdy; dlatego właśnie mówią o metodach, jakby różniły się one między sobą. Głupcy grzęzną w wielości metod i nie znajdują uwolnienia od koła narodzin i śmierci. Zaklinam was, uczniów, abyście praktykowali drogę porzucenia i nic innego, ponieważ nie tylko doprowadza ona do doskonałości pięć pozostałych paramit, lecz również miriady innych dharm (metod).

11. Na czym polegają „trzy metody treningu na tym samym poziomie”, i co oznacza wykonywanie ich na tym samym poziomie?

Są to dyscyplina (winaja), koncentracja (dhjana) i mądrość (pradżnia)¹⁶.

Proszę, wyjaśnij je jedna po drugiej.

Dyscyplina wymaga nieskazitelnej czystości¹⁷. Koncentracja wymaga uspokojenia waszych umysłów, tak że pozostajesz całkowicie nieporuszony przez otaczające zjawiska. Mądrość oznacza, że spokój twojego umysłu nie jest zakłócony przez twoje myślenie o tym spokoju, że twoja czystość nie jest skażona myśleniem o tej czystości, i że, pośrodku wszystkich tych par przeciwieństw takich jak dobro i zło, jesteś w stanie je rozróżniać, nie będąc przez nie kalanym i osiągając w ten sposób stan doskonałego nieskrępowania i wolności od jakichkolwiek zależności. Co więcej, jeśli zdasz sobie sprawę z tego, że dyscyplina, koncentracja i mądrość są takie same w tym, że ich substancja jest nieuchwytna, i dlatego są niepodzielne i w rzeczywistości są jednym – co rozumie się przez trzy metody treningu wykonywane na tym samym poziomie.

12. Kiedy umysł spoczywa w stanie czystości, czy nie wywołuje to jakiegoś przywiązania do czystości?

Jeśli, osiągając stan czystości, powstrzymujesz się od myślenia „teraz mój umysł spoczywa w czystości”, wtedy takie przywiązanie nie wystąpi.

Kiedy umysł spoczywa w stanie pustki, czy nie spowoduje to jakiegoś przywiązania do pustki?

Jeśli myślisz o swoim umyśle jako o spoczywającym w stanie pustki, wtedy takie przywiązanie wystąpi.

Kiedy umysł osiąga stan niezatrzymywania się na niczym, i dłużej przebywa w tym stanie, czy nie wywołuje to jakiegoś przywiązania do niezatrzymywania się na niczym?

Dopóki twój umysł skupia się wyłącznie na pustce, nie ma tam nic, do czego mógłby się przywiązać. Jeśli chcesz bardzo jasno zrozumieć ten niezatrzymujący się umysł, wtedy, podczas siedzenia w medytacji, musisz być świadomy wyłącznie swojego umysłu i nie wolno ci wydawać żadnych sądów – to znaczy musisz unikać oceniania w kategoriach dobra, zła czy też czegokolwiek innego. Wszystko, co minęło, jest przeszłością, dlatego nie siedź , myśląc o niej i ją osądzając; ponieważ, kiedy samo z siebie zanika myślenie o przeszłości, można powiedzieć, że żadnej przeszłości już nie ma. Wszystkiego, co zdarzy się w przyszłości, jeszcze tutaj nie ma, dlatego nie kieruj ku niej swoich nadziei i pragnień; ponieważ, kiedy samo z siebie zanika myślenie o przyszłości, można powiedzieć, że nie ma wtedy żadnej przyszłości¹⁸. Wszystko, co jest teraźniejsze, jest właśnie tutaj; po prostu bądź świadom swojego nieprzywiązania do niczego – nieprzywiązania w znaczeniu nie pozwalania, aby w twoim umyśle zagościło zamiłowanie lub niechęć, ponieważ, kiedy samo z siebie zanika myślenie o teraźniejszości, można powiedzieć, że nie ma żadnej teraźniejszości. Kiedy nie ma żadnego lgnięcia do żadnego z tych trzech czasów, można uznać je za nieistniejące.

Jeśli twój umysł zacznie gdzieś się błąkać, nie podążaj za nim; wtedy twój błąkający się umysł sam z siebie błąkać się przestanie. Jeśli twój umysł będzie chciał gdzieś dłużej pozostać, nie podążaj za nim i nie zatrzymuj się tam, wtedy same skończą się poszukiwania przez twój umysł miejsca, w którym chciałby się zatrzymać. W ten sposób wejdziesz w posiadanie niezatrzymującego się umysłu – umysłu, który pozostaje w stanie niezatrzymywania się. Jeśli jesteś w pełni wewnętrznie świadomy swojego niezatrzymującego się umysłu, odkryjesz, że istnieje jedynie fakt zatrzymywania się, bez niczego, na czym można by się zatrzymać albo nie zatrzymać. Ta pełna wewnętrzna świadomość umysłu niezatrzymującego się na niczym znana jest jako posiadanie jasnego postrzeżenia swojego własnego umysłu albo, innymi słowy, posiadanie jasnego postrzeżenia swojej własnej natury. Umysł, który na niczym się nie zatrzymuje, jest umysłem buddy, umysłem tego, który już jest wyzwolony, umysłem bodhi, niezrodzonym umysłem; nazywane to jest również urzeczywistnieniem faktu, że natura wszystkich form jest nierzeczywista. To właśnie sutry nazywają „cierpliwym urzeczywistnieniem niezrodzonego”¹⁹. Jeśli tego jeszcze nie urzeczywistniłeś, musisz wciąż dokładać starań, musisz zwiększyć swoje wysiłki. Wtedy, kiedy twoje działania nareszcie zostaną ukoronowane sukcesem, osiągniesz rozumienie pochodzące z wewnątrz – rozumienie wywodzące się z umysłu, który nigdzie stale nie przebywa, co oznacza umysł wolny zarówno od ułudy, jak i rzeczywistości. Umysł niepokojony zamiłowaniem i niechęcią jest pogrążony w ułudzie; umysł wolny od obu jest rzeczywisty, a umysł w ten sposób uwolniony osiąga stan, w którym przeciwieństwa są postrzegane jako puste, dzięki czemu uzyskuje się wolność i wyzwolenie.

13. Czy mamy dokładać starań tylko w czasie siedzącej medytacji, czy też również wtedy, kiedy chodzimy i coś robimy?

Kiedy mówiłem teraz o dokładaniu starań, nie chodziło mi jedynie o czas medytacji siedzącej; ponieważ, obojętnie czy chodzicie, stoicie, siedzicie, leżycie czy też robicie cokolwiek innego, musicie nieprzerwanie nie szczędzić trudów. Oto co nazywamy nieustannym przebywaniem .

14. Sutra Vaipula mówi: „Z pięciu rodzajów dharmakaji²⁰, pierwszy jest dharmakają absolutu; drugi dharmakają zasług; trzeci dharmakają natury Dharmy²¹, czwarty dharmakają nieskończonych manifestacji; i piąty dharmakają pustki”. Która z nich jest naszym własnym ciałem?

Zrozumieć fakt, iż umysł jest nieprzemijający, to posiąść dharmakaję natury buddy. Zrozumieć fakt, iż wszystkie miriady form zawarte są w umyśle, to posiąść dharmakaję zasług. Zrozumieć fakt, iż umysł nie jest umysłem, to posiąść dharmakaję prawdziwej natury wszystkiego. Nauczać żyjące istoty według ich indywidualnych możliwości nawrócenia się, to posiąść dharmakaję nieskończonych manifestacji. Zrozumieć fakt, iż umysł jest pozbawiony formy i nieuchwytny, to posiąść dharmakaję pustki. Jeśli rozumiesz znaczenie tego wszystkiego, wtedy wiesz, że nie ma nic do osiągnięcia. Urzeczywistnienie faktu, że nie istnieje nic, czego można by się uchwycić, co można by osiągnąć – oto osiągnięcie dharmakaji Dharmy Buddy²². Każdy, komu się wydaje, że może to osiągnąć, chwytając coś albo trzymając się czegoś, jest pełen samozakłamania – jest aroganckim człowiekiem o fałszywych i heretyckich poglądach. Sutra Nirdesa Wimalakirtiego mówi: „Śariputra zapytał dewakanji²³: »Co takiego uzyskałaś? Jakie osiągnięcie dało ci taką moc przemawiania?« Na co dewakanja odpowiedziała: »To dzięki temu, iż nie uzyskałam ani nie osiągnęłam niczego, udało mi się osiągnąć ten stan. Według Dharmy Buddy ktoś, kto uzyskuje i osiąga rzeczy jest osobą zakłamaną«”.

15. Sutry mówią nie tylko o samjak sambodhi (całkowitym oświeceniu), ale również o cudownym oświeceniu, które leży nawet poza tym pierwszym. Proszę, wyjaśnij te terminy.

Samjak sambodhi jest urzeczywistnieniem tożsamości formy i pustki. Cudowne oświecenie jest urzeczywistnieniem nieobecności przeciwieństw, lub też możemy powiedzieć, iż oznacza ono stan ani oświecenia, ani nie-oświecenia.

Czy te dwa rodzaje oświecenia naprawdę się różnią, czy też nie?

Używamy ich nazw w zależności od tymczasowych potrzeb, jednak w swojej substancji są one jednym, nie będąc ani dwoistymi, ani różnymi od siebie. Ta jedność i identyczność charakteryzuje WSZYSTKIE zjawiska, jakiegokolwiek rodzaju by nie były.

16. Co oznacza fragment Sutry Diamentowej, który mówi, że „nie posiadanie absolutnie niczego, co można by opisać słowami, nazywa się głoszeniem Dharmy”?

Pradżnia (mądrość) jest substancją o absolutnej czystości, która nie zawiera ani jednej rzeczy, której można by się uchwycić. Oto znaczenie „niczego, co można by opisać słowami”. Jednak ta niematerialna i nieruchoma pradżnia jest zdolna do wszelkich stosownych funkcji – funkcji tak licznych, jak piaski Gangesu; dlatego nie istnieje zupełnie nic, czego by nie obejmowała; i to właśnie implikują słowa „głoszenie Dharmy”. Stąd napisane jest, że „nie posiadanie absolutnie niczego, co można by opisać słowami, nazywa się głoszeniem Dharmy”.

: „Jeśli cnotliwy mężczyzna lub kobieta pojmuje, studiuje i recytuje tę sutrę, i jest przez innych pogardzany lub pogardzana, to osoba ta, skazana na doświadczanie złego losu w zapłacie za przeszłe grzechy, i której karmiczne przewinienia są teraz wykorzeniane poprzez pogardę innych, osiągnie annutara samjak sambodhi”. Proszę, wyjaśnij to.

Ten przypadek przypomina człowieka, który, nie spotkawszy oświeconego nauczyciela, dalej nie zbiera dla siebie nic oprócz złej karmy, i dlatego jego czysty pierwotny umysł przesłonięty trzema truciznami wypływającymi z podstawowej ułudy nie może się ukazać w całej pełni, co jest powodem, dla którego nazywamy go godnym pogardy. Następnie, właśnie dlatego, że jest pogardzany w tym życiu, rośnie jego determinacja do rychłego poszukiwania drogi buddów; i stąd pokonana zostaje jego ignorancja, a trzy trucizny²⁴ nie są już więcej stwarzane, w wyniku czego jego pierwotny umysł wspaniale rozbłyska światłem. Chaos jego myśli zostaje w ten sposób opanowany, ponieważ całe zło zostało w nim unicestwione. To fakt bycia pogardzanym doprowadził go do zwycięstwa nad ułudą, końca jego umysłowego chaosu i do – będącego tego naturalną konsekwencją – wyzwolenia. Stąd napisane jest, że bodhi jest osiągalne już w momencie, kiedy podejmujemy decyzję osiągnięcia go – to znaczy W TYM ŻYCIU, a nie w jakichś następnych egzystencjach.

Napisane jest również, że tathagata posiada pięć rodzajów wzroku. Co to są za rodzaje?

Postrzeżenie, że wszystkie formy są czyste (tzn. rzeczywiste), nazywane jest Ziemskim Wzrokiem. Postrzeżenie, że ich substancja jest czysta (rzeczywista), nazywane jest Niebiańskim Wzrokiem. Umiejętność zauważenia najmniejszych różnic pomiędzy formami stanowiącymi nasze otoczenie, jak również najmniejsze gradacje dobra i zła przy jednoczesnym pozostawaniu tak całkowicie przez nie niewzruszonymi, iż pozostajemy doskonale spokojni pośród nich wszystkich²⁵ – oto, co nazywane jest Wzrokiem Mądrości. Postrzeżenie, że nie ma nic do postrzeżenia, nazywane jest Wzrokiem Dharmy. Brak postrzeżenia, a jednak nic nie pozostaje niepostrzeżone – oto, co nazywane jest Wzrokiem Buddy.

Napisane jest również, że istnieje Wielki Wóz (mahajana) i Najwyższy Wóz. Co to są za wozy?

Poprzedni jest Wozem Bodhisattwów, ostatni – Wozem Buddów.

Jakimi środkami można je osiągnąć?

Środkami osiągnięcia Wozu Bodhisattwów są środki mahajany. Osiągnięcie tego wozu i od tej chwili pozostanie tak wolnymi od dyskursywnego myślenia, że nawet pojęcie „środków” już dla was nie istnieją – taka całkowita spokojność²⁶, do której nie można nic dodać ani nic jej ująć, nazywana jest osiągnięciem Najwyższego Wozu, który jest wozem buddów!

17. Sutra Mahaparinirwany mówi: „Nadmiar dhjany (ting) nad mądrością (hui) nie zapewnia przekroczenia zasadniczej ułudy (awidja), podczas gdy nadmiar mądrości nad dhjaną prowadzi do gromadzenia fałszywych poglądów; jednak, kiedy dhjana i mądrość funkcjonują na tym samym poziomie, wtedy jest to tym, co nazywamy wyzwoleniem”. Co to wszystko znaczy?

Mądrość znaczy umiejętność rozróżniania wszystkich rodzajów dobra i zła; dhjana oznacza, że chociaż dokonując tych rozróżnień, pozostajesz całkowicie niewzruszonym przez do nich zamiłowanie czy też niechęć – takie jest wyjaśnienie dhjany i mądrości funkcjonujących na tym samym poziomie.

18. Sutra ta mówi również: „Żadnych słów, nic do powiedzenia – oto co nazywa się dhjaną”. Czy możemy jednak mówić o przebywaniu w dhjanie, podczas gdy jesteśmy zajęci rozmową?

Moja przed chwilą przytoczona definicja dhjany odnosi się do tej nieustającej dhjany, niezakłócanej przez mowę czy też milczenie. Dlaczego? Skoro natura dhjany funkcjonuje nawet wtedy, kiedy jesteśmy zajęci rozmową lub też dokonujemy jakiś rozróżnień, nasza mowa i te rozróżnienia również należą do dhjany. Podobnie, kiedy kontemplujemy formy z umysłem w stanie pustki, pustka ta trwa tak samo podczas obserwowania tych form, jak i wówczas, kiedy ani nie mówimy, ani nie zajmujemy się żadną inną formą dyskursywnej działalności. To samo odnosi się do naszego patrzenia, słyszenia, czucia i świadomości. Dlaczego? Ponieważ nasza natura, będąc pustą, pozostaje nią w każdej sytuacji; jako pusta jest wolna od przywiązań, i to właśnie ta wolność umożliwia jednoczesne funkcjonowanie dhjany i mądrości na tym samym poziomie. Wszyscy bodhisattwowie praktykują tą metodę uniwersalizacji pustki pozwalającą im osiągnąć ostateczny cel. Stąd napisane jest: „Kiedy dhjana i mądrość funkcjonują na tym samym poziomie, wtedy jest to tym, co nazywamy wyzwoleniem”. Dam wam kolejny wyjaśniający to przykład, tak aby przebudzić wasze rozumienie i uspokoić wasze wątpliwości. Weźcie na przykład jasne lustro. Kiedy coś odbija, czy jego jasność migocze? Nie, nie czyni tego. A kiedy nic nie odbija, to czy wtedy jego jasność migocze? Nie. Dlaczego tak jest? Nie migocze ono niezależnie od obecności lub nieobecności przedmiotów, ponieważ posiada właściwość odbijania, nie doświadczając żadnych uczuć. A więc? Kiedy nie występują żadne wrażenia, nie może być ani ruchu, ani braku ruchu. Albo weźcie na przykład światło słoneczne. Czy promienie słoneczne migocą, kiedy świecą na ziemię? Nie! Albo czy też migocą, kiedy nie spotykają na swej drodze ziemi? Również nie. Dlaczego? Ponieważ są pozbawione wrażeń. Fakt, że nie migocą niezależnie od tego, czy spotykają coś na swojej drodze, czy też nie, spowodowany jest ich właściwością świecenia bez odczuwania wrażeń. Cecha umiejętności odbijania (albo świecienia)²⁷ jest właściwością mądrości, podczas gdy cecha doskonałej stałości jest właściwością dhjany. To właśnie praktykowanie tej metody wyrównywania poziomu dhjany i mądrości pozwala bodhisattwom osiągnąć sambodhi (najwyższe oświecenie). Stąd napisane jest: „Kiedy dhjana i mądrość funkcjonują na tym samym poziomie, wtedy jest to tym, co nazywamy wyzwoleniem”. Jednak, kiedy mówiłem teraz o braku wrażeń, miałem na myśli wolność od zwykłych wrażeń, a nie wrażeń świętych.

Czym one się różnią?

Zwykłe wrażenia to te uwikłane w dualizm uczuć; święte wrażenia należą do urzeczywistnienia pustki przeciwieństw.

19. Sutra mówi: „Droga słów i mowy zostaje odcięta; ustaje aktywność umysłu”. Co to znaczy?

Słowa i mowa mają za zadanie odsłonić znaczenie Dharmy; jednak, kiedy już znaczenie zostało zrozumiane, mowa zostaje porzucona. Znaczenie jest niematerialne; to, co niematerialne jest tao (prawdą), a tao jest niewyrażalne. Stąd „droga słów i mowy zostaje odcięta”. Przez „ustaje aktywność umysłu” rozumie się, że po faktycznym urzeczywistnieniu znaczenia Dharmy dalsza kontemplacja nie jest konieczna. To, co leży poza naszą kontemplacją, jest niezrodzone. Będąc niezrodzoną, natura wszystkich form jest pusta. Ponieważ ich natura jest pusta, wszystkie ich współwystępujące przyczyny zostają wykorzenione, a wykorzenienie to niesie ze sobą ustanie aktywności umysłu.Przypisy:

9 Buddakaja (ciało buddy) jest innym określeniem dharmakaji – niezróżnicowanego „ciała”, w którym postrzega się buddów i wszystkie inne istoty jako jedne z absolutem. Każdy z nas posiada to „ciało”, jednak, przed osiągnięciem oświecenia, nie jesteśmy tego świadomi.

10 Akt postrzegania, będący funkcją własnej natury każdego, trwa niezależnie od tego, czy występują przedmioty postrzegania, czy też nie.

11 Wu jan można tłumaczyć jako czyste, nieskalane, bez skazy itd. Osobiście preferuję bardziej dosłowne i obrazowe określenie „bez skazy”, ponieważ tak dobrze pasuje do porównania z powierzchnią lustra. Lustro potrafi odbijać obraz każdego rodzaju formy, samo jednak pozostaje idealnie czyste, ponieważ jest ono całkowicie obojętne co odbija. Nasze umysły, kiedy zostaną oczyszczone, będą w podobny sposób odporne na skalania. Należy dodać, że z buddyjskiego punktu widzenia skaza jest skazą, obojętnie czy powstała ona w wyniku czegoś, co nazywamy dobrym, czy też czegoś, co nazywamy złym.

12 Diamentowe ciało jest jeszcze innym określeniem buddakaji – tego „ciała”, które symbolizuje jedność pierwotnej natury wszystkich istot.

13 Oznacza to pierwotną ignorancję, przyczynę wszystkich naszych wędrówek w kole samsary, która przesłania nam fakt naszej natury buddy i prowadzi ku dualizmowi zamiłowania i nienawiści, dobrego i złego, istnienia i nieistnienia, itd. oświecenie oznacza rozproszenie ciemności tej ignorancji.

14 Patrz przyp.10.

15 Słowa t’i i yung („substancja” i „funkcja”) są krótko zdefiniowane na końcu książki w liście chińskich słów sprawiających szczególne trudności . Te dwa słowa mają ogromną wagę dla naszego zrozumienia chan (zen). „Substancję” często porównuje się do lampy, a „funkcję” do jej światła. Lampa byłaby bezużyteczna, jeśli nie byłaby w stanie funkcjonować, wytwarzając światło; światło nie mogłoby zaistnieć bez lampy. Jak już wyjaśniałem, znaczeniem „substancji” jest niedotykalna i niedefiniowalna Rzeczywistość, która jest prawdziwą naturą wszystkich istot, a „funkcja” określa jej nieskończoną zdolność wytwarzania każdego rodzaju energii, formy itd.

16 W innych miejscach tego tekstu czasami tłumaczyłem ting jako „samadhi”, jednak tercet chieh ting hui tłumaczy się najczęściej jako „dyscyplina, koncentracja i mądrość”.

17 „Czystość” oznacza tu dużo więcej niż czystość moralna implikowana przez ten termin w języku angielskim; oznacza wolność od absolutnie WSZYSTKICH przywiązań i rozróżnień; zostałaby skażona zarówno przywiązaniem do dobra, jak i do zła.

18 Kiedy pamięć i sen na jawie zostają odcięte, przeszłość i przyszłość przestają istnieć. Teraźniejszość istnieje oczywiście w bardziej trwałym znaczeniu niż te pozostałe czasy, jednak jest TERAŹNIEJSZOŚCIĄ tylko w odniesieniu do przeszłości i przyszłości. Stan umysłu osoby oświeconej jest niezależny od związków czasowych.

19 Dosłownie: „urzeczywistnienie »cierpliwej wytrzymałości niezrodzonego« (anutpattikadharmaksanti)”. Ten sanskrycki termin mahajanistyczny oznacza „cierpliwą wytrzymałość ustanowioną w niezakłóconej rzeczywistości poza narodzinami i śmiercią”. Sastra pradżniaparamity definiuje to jako „niezakłócenie przebywające z niezachwianą wiarą w bhutatathatę, który jest wolny od relatywności i nie podlega ani stwarzaniu, ani unicestwieniu”.

20 Dharmakaja jest tym aspektem buddów (jak również, jeśliby tylko to urzeczywistnili, czujących istot), w którym są nierozróżnieni od absolutu. Stąd nie może ona tak naprawdę zostać podzielona na pięć rodzajów. Pięć różnych nazw występujących w tekście są nazwami jednej dharmakaji postrzeganej w związku z pięcioma różnymi funkcjami, albo z pięciu różnych punktów widzenia.

21 Natura Dharmy jest sposobem przetłumaczenia sanskryckiego terminu dharmata, który odnosi się do natury stanowiącej podstawę wszystkich rzeczy i stąd ściśle związanego znaczeniowo, jeśli nie identycznego, ze słowem bhutatathata. To kluczowe pojęcie mahajany wydaje się być prawie nieznane w buddyzmie hinajany.

22 Musi to z pewnością oznaczać po prostu dharmakaję, nie postrzeganą już z różnych punktów widzenia.

23 Dewakanja albo apsara jest rodzajem pomniejszej bogini obdarzonej pięknym głosem.

24 Trzy trucizny, które powoduje pierwotna ignorancja to: niewłaściwe pożądanie, gniew albo namiętność, oraz niewiedza danej osoby na temat jej prawdziwej natury. Z tych trucizn z kolei powstają wszystkie te myśli i działania, które trwale wiążą nas z samsarycznym kołem ponownych narodzin.

25 Ci buddyści, którzy odwracają się od świata i poszukują schronienia w pustce, mają za cel stan, który nie jest tak wzniosły, jak cel stawiany sobie przez wyznawców chan (zen), Wadżrajany i niektórych innych szkół – stan wymagający nie odwracania się od świata, lecz akceptacji świata i całej reszty jako nirwany. Wiąże się z tym pogodna kontemplacja przepływu wciąż zmieniających się form, połączona z wiedzą o tym, że żadna z nich nie jest rzeczywista (nic do postrzeżenia), i ze stanem umysłu niepodatnym na skażenia przez formy.

26 Tzn. nie z umysłami jak kawałki drewna czy kamienia, lecz z umysłami wolnymi od czynienia rozróżnień pomiędzy tym a tamtym, wolnymi od pojęć, idei, osądzania, wartościowania, lubienia, nielubienia itd.

27 W tekście chińskim słowo chao używane jest zarówno w znaczeniu „odbicia” w pierwszym porównaniu, jak i „świecenia” w drugim.