Nauka kontemplacji - ebook

Wpro­wa­dze­nie

„Tych kil­ka stron tek­stu ab­so­lut­nie nie aspi­ru­je do za­stąpie­nia trak­ta­tów o du­cho­wo­ści, nie ma na­wet słu­żyć za wpro­wa­dze­nie do cho­ćby naj­bar­dziej ele­men­tar­ne­go z dzieł po­świ­ęco­nych temu te­ma­to­wi. Pod­jęli­śmy tu je­dy­nie pró­bę okre­śle­nia zgod­nie z du­chem tra­dy­cji chrze­ści­ja­ńskiej i na­uką św. To­ma­sza, i to w naj­prost­szy spo­sób, kie­run­ków naj­istot­niej­szych, któ­re zda­ją się od­po­wia­dać ży­ciu du­cho­we­mu osób ży­jących w świe­cie i po­świ­ęca­jących się dzie­łom umy­słu”.

Oto fra­za otwie­ra­jąca trak­ta­cik za­ty­tu­ło­wa­ny O ży­ciu mo­dli­twą z 1922 roku, czy­li już w pierw­szym wy­da­niu (nie­ko­mer­cyj­nym). Było rze­czą na­tu­ral­ną, że po­my­śla­ny jako wy­tycz­ne dla Koła Stu­diów To­mi­stycz­nych (któ­re Ma­ri­ta­ino­wie wła­śnie za­kła­da­li), za­adre­so­wa­ny zo­stał w pierw­szej ko­lej­no­ści i wprost do in­te­lek­tu­ali­stów: stąd też pierw­sza część, wszak kró­ciut­ka, na te­mat „ży­cia in­te­lek­tu­al­ne­go i mo­dli­twy”.

Jed­nak bądźmy czuj­ni: isto­tą i ce­lem ksi­ążecz­ki jest oczy­wi­ście ży­cie du­cho­we jako ta­kie (któ­re­go omó­wie­nie od­naj­dzie­my w jej dru­giej części), czy­li to cen­trum ży­cia ludz­kie­go, w któ­rym do­ko­nu­je się jed­no­cze­nie z Bo­giem i gdzie za­sa­dą jest Duch Boży oraz mi­ło­ść ca­ri­tas (fr. cha­ri­té). Wkrót­ce więc dzie­ło, wy­wa­żo­ne i czy­tel­ne, roz­prze­strze­ni­ło się poza kręgi to­mi­stycz­ne.

Z in­te­lek­tu­al­ne­go grun­tu, na któ­rym wzra­sta­ło, wy­ni­ka jego bez­oso­bo­wy styl, ogra­ni­czo­ny do isto­ty. Stąd też pierw­sze wy­da­nie na ryn­ku ksi­ęgar­skim (1925 r.) uka­za­ło się bez na­zwi­ska au­to­ra. Pierw­sze tłu­ma­cze­nia – an­giel­skie i nie­miec­kie w 1928 roku, a ja­po­ńskie i ho­len­der­skie w 1931 – nie­zwłocz­nie uzu­pe­łni­ły jed­nak ten brak, po­da­jąc na­zwi­ska au­to­rów: Ja­cqu­es’a i Ra­ïs­sy Ma­ri­ta­inów. Z ko­lei w no­wym fran­cu­skim, opa­trzo­nym na­zwi­ska­mi au­to­rów wy­da­niu z 1933 roku Ja­cqu­es Ma­ri­ta­in za­pro­po­no­wał na­stępu­jącą notę zna­mio­nu­jącą pew­ne po­sze­rze­nie tre­ści:

„Du­szom głębo­kim często trud­no jest łączyć ak­tyw­no­ść wy­ni­ka­jącą z obo­wi­ąz­ku sta­nu – przede wszyst­kim pra­cę in­te­lek­tu­al­ną – z ży­ciem du­cho­wym (w któ­rym dążą do jed­no­ści z Bo­giem), w taki spo­sób, aby jed­na sfe­ra nie przy­no­si­ła uszczerb­ku dru­giej. Praw­dę mó­wi­ąc, pro­blem znacz­nie by się upro­ścił, a na­wet znik­nąłby zu­pe­łnie, jak się wy­da­je, gdy­by samo ży­cie du­cho­we było wy­star­cza­jąco pod­da­ne ini­cja­ty­wie Bo­żej, skut­kiem cze­go po­ru­sze­nie, w któ­rym Bóg udzie­la się du­szy mo­dlącej, prze­no­si­ło­by się na dzia­ła­nie i pra­cę, sta­jąc się w ten spo­sób jak­by na­rzędziem kon­tem­pla­cji. Au­to­rzy ni­niej­szej ksi­ążecz­ki pod­jęli pró­bę wy­od­ręb­nie­nia naj­wa­żniej­szych za­sad ż y c i a m o d l i t w ą zgod­nie z du­chem tra­dy­cji chrze­ści­ja­ńskiej i św. To­ma­sza, pi­sząc mo­żli­wie naj­mniej oso­bi­ście, wła­śnie w na­dziei oszczędze­nia nie­któ­rym tru­du po­szu­ki­wa­nia tej pro­stej dro­gi”.

Nowe wy­da­nie za­wie­ra­ło po­nad­to „wa­żną po­sze­rza­jącą notę o po­wo­ła­niu wszyst­kich dusz, o ile nie do kon­tem­pla­cji w jej ty­po­wych po­sta­ciach, to przy­naj­mniej do ży­cia mi­stycz­ne­go, zde­fi­nio­wa­ne­go jako ży­cie pod­da­ne trwa­łej wła­dzy da­rów Du­cha Świ­ęte­go”. Jak wia­do­mo, w cza­sach, gdy ży­cie du­cho­we zo­sta­ło za­kwe­stio­no­wa­ne, Ma­ri­ta­ino­wie bez resz­ty za­an­ga­żo­wa­li się na dro­gach chrze­ści­ja­ńskiej kon­tem­pla­cji; tym się cha­rak­te­ry­zu­je za­sad­ni­cza część ich dzie­ła i świa­dec­two ży­cia1. Tu rów­nież na­le­ży do­pa­try­wać się ta­jem­ni­cze­go jądra, z któ­re­go pły­nie moc ich pro­mie­nio­wa­nia.

W 1959 roku, na­wi­ązu­jąc do za­sad­ni­czej tre­ści dzie­łka O ży­ciu mo­dli­twą, rap­tem na jed­nej stro­nie, tym ra­zem zre­da­go­wa­nej przez Ra­ïs­sę, zdo­ła­li zmie­ścić jego często po­wie­la­ne stresz­cze­nie: „Tak na­praw­dę kon­tem­pla­cja nie jest dana wy­łącz­nie kar­tu­zom, kla­ry­skom, kar­me­li­tan­kom… Jest nie­jed­no­krot­nie skar­bem osób ukry­tych przed świa­tem – zna­nych wy­łącz­nie w wąskim kręgu, ich kie­row­ni­kom, kil­ku przy­ja­cio­łom. Nie­kie­dy skarb ten jest po­nie­kąd ukry­ty przed ob­da­ro­wa­ny­mi du­sza­mi, któ­re nim po pro­stu żyją, bez wi­zji, bez cu­dów, ale z ta­kim ogniem mi­ło­ści do Boga i bli­źnie­go, że do­bro dzie­je się wo­kół nich po ci­chu, bez zbęd­ne­go za­afe­ro­wa­nia. To wła­śnie po­win­na so­bie uświa­do­mić na­sza epo­ka, jak rów­nież po­znać dro­gi, po któ­rych kon­tem­pla­cja udzie­la się w świe­cie, w ta­kiej czy in­nej for­mie, znaj­du­jąc go­ści­nę u licz­nych dusz, któ­re jej pra­gną (często o tym nie wie­dząc) i któ­re czu­ją ku niej po­wo­ła­nie, cho­ćby w mgli­sty spo­sób. Wiel­ką po­trze­bą na­szych cza­sów w za­kre­sie ży­cia du­cho­we­go jest po­sta­wie­nie kon­tem­pla­cji na ludz­kich dro­gach”.

Ra­ïs­sa pod­kre­śla da­lej zna­cze­nie dok­try­ny du­cho­wej Te­re­sy z Li­sieux i pod­su­mo­wu­je: „Świ­ęta Te­re­sa od Dzie­ci­ąt­ka Je­zus po­ka­za­ła, że du­sza może dążyć do do­sko­na­łej mi­ło­ści, idąc dro­gą, na któ­rej nie uka­zu­ją się wiel­kie zna­ki opi­sy­wa­ne przez św. Jana od Krzy­ża i św. Te­re­sę z Ávi­li, naj­częściej spo­ty­ka­ne w za­ko­nach. Dla­te­go, jak sądzi­my, wła­śnie św. Te­re­sa w nie­zwy­kły spo­sób przy­go­to­wy­wa­ła w swo­im kar­me­lu szer­sze niż kie­dy­kol­wiek wcze­śniej roz­prze­strze­nia­nie się ta­kie­go ży­cia zjed­no­czo­ne­go z Bo­giem, któ­re jest dla świa­ta ko­niecz­ne, by nie ule­gł za­tra­ce­niu”.

René Mo­ugel

Nota wy­daw­cy fran­cu­skie­go

W pier­wot­nych wy­da­niach ty­tu­ły roz­dzia­łów za­pi­sa­ne były po ła­ci­nie i w wi­ęk­szo­ści za­czerp­ni­ęte z Bi­blii; po­dob­nie jak tych kil­ka ła­ci­ńskich cy­ta­tów zdo­bi­ących tekst, zo­sta­ły one prze­tłu­ma­czo­ne, o ile zna­cze­nia nie wy­ja­śnia bez­po­śred­ni kon­tekst lub pa­ra­fra­za. Wpro­wa­dzi­li­śmy rów­nież ty­tu­ły dla trzech pierw­szych not znaj­du­jących się na ko­ńcu ksi­ążki.

1 Por. Au cen­tre du re­no­uve­au spi­ri­tu­el de no­tre si­èc­le, przed­mo­wa Je­ana-Mi­gu­ela Gar­ri­gu­es’a do prze­ło­żo­ne­go przez Ra­ïs­sę Ma­ri­ta­in trak­ta­tu Les dons du Sa­int-Esprit Je­ana de Sa­int-Tho­ma­sa, Pier­re Téqui, Pa­ryż 1997.