- W empik go
Niemiecki. Gramatyka z ćwiczeniami. Wersja mobilna - ebook
Niemiecki. Gramatyka z ćwiczeniami. Wersja mobilna - ebook
Zapomniałeś ważnej konstrukcji językowej? Musisz sobie szybko przypomnieć wzór odmiany? Sięgnij po repetytorium Lingo. Z nim powtórkę z gramatyki niemieckiej będziesz miał szybciej, niż myślisz!
NIEMIECKI. Gramatyka z ćwiczeniami to kolejna pozycja z bestsellerowej serii repetytoriów językowych Wydawnictwa Lingo. Przeznaczona jest dla wszystkich uczących się języka niemieckiego, a zwłaszcza uczniów, studentów, maturzystów i osób przygotowujących się do egzaminów językowych. Seria repetytoriów Lingo przygotowana została przez uznanych specjalistów-filologów i praktyków-nauczycieli, przy współpracy native spkeakerów.
Główne zalety repetytorium:
- zgodności z wymaganiami na egzaminach: Nowa Matura, Zertifikat Deutsch, Zertifikat Deutsch für den Beruf, Goethe-Zertifikat B2
- wszystkie istotne zagadnienia gramatyki niemieckiej od części mowy, przez czasy, składnię zdania złożone, po mowę zależną
- przejrzysty układ oraz staranna szata graficzna
- ćwiczenia ułatwiające opanowanie materiału, zawsze z kluczem
- test sprawdzający na końcu
- tabele
- dla początkujących i zaawansowanych
Repetytorium obejmuje poziomy A1, A2 i B1 oraz przygotowuje do B2 zgodnie z klasyfikacją ESOKJ Rady Europy.
Wersja mobilna na smarftony i tablety została wzbogacona m.in. o interaktywny spis treści, hipertekstowe linki przy każdym ćwiczeniu odsyłające do klucza do ćwiczeń. Udostępnia też cały zakres typowych funkcjonalności dla formatów mobilnych (wyszukiwanie, skalowalność, zakładki) zachowując istotne dla pozycji edukacyjnej zalety szaty graficznej książki papierowej.
Kategoria: | Niemiecki |
Zabezpieczenie: |
Watermark
|
ISBN: | 978-83-7892-002-1 |
Rozmiar pliku: | 2,6 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Niniejsze repetytorium powstało z myślą o tych osobach, których przygoda z językiem niemieckim trwa już od pewnego czasu.
Książka przeznaczona jest zarówno dla uczniów szkół średnich jak i studentów oraz osób przygotowujących się do certyfikatu na poziomie B1 (aczkolwiek niektóre omawiane tematy umiejscawiane są na poziomie B2). Po nasze repetytorium mogą sięgnąć także wszyscy ci, którzy odczuwają potrzebę usystematyzowania, pogłębienia lub po prostu przypomnienia sobie wybranych zagadnień gramatyki niemieckiej.
Książkę tworzy 16 rozdziałów, z których każdy kończy się testem obejmującym materiał danej jednostki. Pod testem znajduje się klucz rozwiązań.
Większość rozdziałów podzielona jest dodatkowo na mniejsze podrozdziały, na końcu których znajdują się ćwiczenia pozwalające skontrolować stopień opanowania danego tematu. Klucz do wszystkich ćwiczeń zamieszczony jest w przedostatniej części podręcznika. Zanim więc przystąpi się do testu sprawdzającego, warto spróbować swych sił w „starciu z mniej wymagającym przeciwnikiem”.
Swoistym ukoronowaniem nauki będzie przejście przez egzamin końcowy obejmujący całą omawianą wcześniej tematykę. Zaś umiejętność praktycznego zastosowania poznanych reguł gramatycznych można zweryfikować, dokonując tłumaczenia zdań znajdujących się w ostatniej części – „Gramatyka w działaniu…”
Z nadzieją, że nasze repetytorium ułatwi jakże przecież trudną pracę, jaką jest opanowywanie języka obcego, życzymy sukcesów w nauce!
Autor wraz z zespołem Lingo1. Rodzajnik Der Artikel
W języku niemieckim występują rodzajniki określone – der, die, das oraz rodzajniki nieokreślone – ein, eine, ein.
Rodzajniki określają liczbę, rodzaj i przypadek rzeczownika, do którego się odnoszą.
Rodzajników nie tłumaczy się na język polski, aczkolwiek w pewnych przypadkach możliwe jest użycie słów „pewien”, „pewna”, „jakiś”, itp. w odniesieniu do rodzajników nieokreślonych oraz „ten”, „ta”, itp. w odniesieniu do rodzajników określonych.
1.1. Rodzajnik określony Der bestimmte Artikel
- Rodzajnika określonego używa się w odniesieniu do osób i przedmiotów znanych lub uprzednio wymienionych.
Np.:
Der Mann, von dem du erzählt hast. (Mężczyzna, o którym opowiadałeś.)
Das ist die Lehrerin unserer Tochter. (To jest nauczycielka naszej córki.
Der Bundeskanzler fliegt morgen in die USA. (Kanclerz leci jutro do USA.)
- Przed liczebnikami porządkowymi i przymiotnikami w stopniu najwyższym.
Np.:
Fahren Sie bitte in den zweiten Stock. (Proszę pojechać na drugie piętro.)
Das ist das älteste Gebäude in unserer Stadt. (To jest najstarszy budynek w naszym mieście.)
- Przed rzeczownikami opisującymi kogoś lub coś jedynego.
Np.:
Der Rektor (rektor), die Chefin (szefowa), die Hauptstadt (stolica), itp.
- Przed nazwami gór, jezior, mórz, rzek.
Np.:
Die Alpen (Alpy), der Bodensee (Jezioro Bodeńskie), das Mittelmeer (Morze Śródziemne), der Rhein (Ren), itd.
Deklinacja rodzajnika określonego Die Deklination des bestimmten Artikels
l. poj. – Singular
l. mn. – Plural
r. m. – Maskulinum
r. ż. – Femininum
r. n. – Neutrum
r. m., r. ż., r. n.
M. – Nominativ
der
die
das
die
D. – Genitiv
des
der
des
der
C. – Dativ
dem
der
dem
den
B. – Akkusativ
den
die
das
die
Ćwiczenia Übungen
1. Wpisz odpowiedni rodzajnik określony. Zwróć uwagę na właściwy rodzaj, przypadek i liczbę.
Klucz
1. ________ Beamte hat ________ Ausländer geholfen.
2. Ich muss ________ Chef anrufen.
3. ________ Schaffner kontrolliert ________ Fahrscheine.
4. ________ Lehrerin antwortet ________ Schüler.
5. Das war wohl ________ teuerste Auto.
6. ________ Fenster ________ Hauses lassen sich nicht öffnen.
7. ________ Hauptstadt von Portugal heißt Lissabon.
8. ________ Rhein gehört zu ________ längsten Flüssen in Europa.
9. Ich habe ________ Bodensee noch nicht gesehen.
10. ________ Mittelmeer ist größer als ________ Ostsee.
1.2. Rodzajnik nieokreślony Der unbestimmte Artikel
- Rodzajnika nieokreślonego używa się w odniesieniu do osób i przedmiotów nieznanych, niekonkretnych, uprzednio niewymienianych – wspomina się o nich pierwszy raz.
Np.:
Auf der Bank sitzt eine Frau. (Na ławce siedzi kobieta.)
So viele Kräne wie in einem Hafen. (Tyle dźwigów ile w porcie.)
Ein neues Auto kostet etwa 30 000 Zl. (Nowy samochód kosztuje około 30 000 zł.)
- W zdaniach, w których występuje zwrot es gibt (jest, są).
Np.:
In der Nähe gibt es eine Tankstelle. (W pobliżu jest stacja benzynowa.)
Gibt es hier ein Restaurant? (Czy jest tu restauracja?)
- W liczbie mnogiej rodzajnik nieokreślony nie występuje.
Np.:
Kleine Kinder stellen viele Fragen. (Małe dzieci stawiają dużo pytań.)
Deklinacja rodzajnika nieokreślonego Die Deklination des unbestimmten Artikels
l. poj. – Singular
r. m. – Maskulinum
r. ż. – Femininum
r. n. – Neutrum
M. – Nominativ
ein
eine
ein
D. – Genitiv
eines
einer
eines
C. – Dativ
einem
einer
einem
B. – Akkusativ
einen
eine
ein
Ćwiczenia Übungen
2. Wpisz właściwy rodzajnik nieokreślony. Zwróć uwagę na właściwy rodzaj i przypadek.
Klucz
1. Unsere Firma sucht ________ Ingenieurin.
2. Ich möchte noch ________ Tasse Kaffee.
3. Haben Sie vielleicht ________ Zimmer zu vermieten?
4. ________ Mann hat mir geholfen.
5. Gibt es hier ________ Geschäft?
6. Mein Chef sucht nach ________ neuen Wohnung.
7. Wir brauchen ________ Dosenöffner.
8. Hättest du ________ Schmerztablette für mich?
9. Unsere Tochter möchte auch ________ Hund haben.
10. Ich muss unbedingt ________ Zeitung kaufen.
2a. Wpisz właściwy rodzajnik określony lub nieokreślony. Zwróć uwagę na właściwy przypadek, rodzaj i liczbę.
Klucz
1. Mein Vater will ________ Couch kaufen. ________ Couch muss aber preiswert sein.
2. ________ Museum ist noch bis nächsten Mittwoch geschlossen.
3. Und dann habe ich ________ Frau nach dem Weg gefragt.
4. Gibt es hier ________ Cafe?
5. ________ Nordsee ist nicht so groß wie ________ Mittelmeer.
6. Ich denke, dass Sie mit ________ Direktor sprechen sollten.
7. Vielleicht machen wir ________ Party, einverstanden?
8. Wie heißt ________ Hauptstadt von Lichtenstein?
9. Katja ist ________ Frau seines Lebens.
10. ________ guter Arzt könnte ihm noch helfen.
1.3. Pomijanie rodzajnika Der Null-Artikel
- Nie używa się żadnego rodzajnika przed imionami i nazwiskami.
Np.:
Monika fliegt erst am Dienstag. (Monika leci dopiero we wtorek.)
Müllers sind noch nicht gekommen. (Müllerowie jeszcze nie przyszli.)
- Przed nazwami kontynentów, krajów i miast.
Np.:
Warst du schon in Afrika? (Czy byłeś już w Afryce?)
Hamburg gehört zu den größten Städten Deutschlands. (Hamburg należy do największych miast Niemiec.)
Wyjątek 1: należy użyć odpowiedniego rodzajnika określonego, jeśli imię, nazwisko, nazwa kontynentu, kraju lub miasta są połączone z przydawką.
Np.:
das schöne Polen (piękna Polska), der tapfere Karl (dzielny Karol), itd.
Wyjątek 2: należy użyć rodzajnika określonego przed nazwami krajów rodzaju męskiego i żeńskiego oraz występujących w liczbie mnogiej. Do najważniejszych wyjątków należą:
der Irak (Irak), der Iran (Iran), die Türkei (Turcja), die Schweiz (Szwajcaria), die Slowakei (Słowacja), die Ukraine (Ukraina), die Niederlande (Holandia), die Vereinigten Staaten/die USA (USA).
- Rodzajnik jest pomijany przy tzw. rzeczownikach materiałowych w znaczeniu ogólnym.
Np.:
Die Hose ist aus Baumwolle. (Spodnie są z bawełny.)
Die Spielzeuge sind aus Holz. (Zabawki są z drewna)
Haben wir noch Butter? (Mamy jeszcze masło?)
- Po wyrazach określających ciężar, ilość lub miarę.
Np.:
Ich habe ein Kilo Bananen gekauft. (Kupiłem kilogram bananów.)
Sie haben 2 Liter Wein getrunken. (Oni wypili 2 litry wina.)
- Po liczebnikach głównych.
Np.:
Ich muss noch 3 Briefe schreiben. (Muszę napisać jeszcze 3 listy.)
Unsere Wohnung hat 4 Zimmer. (Nasze mieszkanie ma 4 pokoje.)
- Rodzajnik nie jest używany, jeśli rzeczownik jest poprzedzony zaimkiem dzierżawczym.
Np.:
Das ist meine Katze. (To jest mój kot.)Gefällt dir unser Haus? (Czy podoba ci się nasz dom?)
- Rodzajnik jest również pominięty przy określeniach zawodów lub funkcji.
Np.:
Sein Vater ist Polizist. (Jego ojciec jest policjantem.)
Deine Ausbildung als Pilot war nicht besonders billig. (Twoje kształcenie w zawodzie pilota nie było szczególnie tanie.)
Wyjątek: jeśli określenie zawodu jest poprzedzone przydawką, należy użyć odpowiedniego rodzajnika nieokreślonego lub określonego.
Np.:
Sie ist eine gute Lehrerin. (Ona jest dobrą nauczycielką.)
Das ist die neue Assistentin unseres Chefs. (To jest nowa asystentka naszego szefa.)
- Nie używa się rodzajników w wielu przysłowiach, stałych zwrotach i wyrażeniach przyimkowych.
Np.:
Aller Anfang ist schwer. (Wszelkie początki są trudne.)
Das kommt nicht in Frage. (To nie wchodzi w rachubę.)
Ich habe Zeit. (Mam czas.)
Auf Landstraßen darf man 90 km/h fahren. (Na drogach krajowych wolno jeździć 90 km/h.)
Ćwiczenia Übungen
3. Wpisz właściwy rodzajnik określony (zwróć uwagę na właściwy przypadek, rodzaj i liczbę) lub pozostaw wolne miejsce.
Klucz
1. ________ Hafen in Hamburg ist wirklich sehenswert.
2. Unser ________ Haus ist zwar klein aber gemütlich.
3. Wohnst du immer noch in ________ Stuttgart?
4. Im Sommer fahren wir in ________ Schweiz.
5. ________ Hund unseres Nachbarn ist schon alt.
6. Auf dem Parkplatz stehen jetzt nur 12 ________ Autos.
7. ________ Altstadt hat uns besonders gut gefallen.
8. Ich möchte nach ________ Italien fahren.
9. ________ neue Sekretärin unseres Chefs ist wirklich hübsch.
10. ________ Sohn von Frau Berg ist ________ Arzt.
11. Möchtest du noch ________ Wein?
12. Wir waren im Oktober in ________ Niederlanden.
13. Rysy ist ________ höchste Berg in Polen.
14. Hast du morgen ________ Zeit?
15. Wart ihr schon in ________ neuen Kino?
3a. Wpisz właściwy rodzajnik nieokreślony (zwróć uwagę na właściwy przypadek i rodzaj) lub pozostaw wolne miejsce.
Klucz
1. Ich möchte lieber in ________ anderen Stadt wohnen.
2. Wir müssen schon nach ________ Hause fahren.
3. Er sucht ________ guten Rechtsanwalt.
4. Haben Sie ________ Kinder?
5. Trauringe sind aus ________ Gold.
6. Vor allem müssen wir ________ Hotel finden.
7. Unsere Mitarbeiter wollen ________ Sportverein gründen.
8. Sein Vater ist ________ Lehrer.
9. Wir möchten gerne ________ Katze haben.
10. Er kommt aus ________ Schweden.
11. Wir brauchen noch ________ Brot und ________ Butter.
12. Sie möchte ________ netten Ausländer kennen lernen.
13. ________ blaues Kleid würde ihr besser gefallen.
14. Das ist sein ________ Auto.
15. Diese Halskette ist aus ________ echtem Silber.
1.4. Test sprawdzający Test
Wpisz właściwy rodzajnik określony lub nieokreślony (zwróć uwagę na właściwy rodzaj, przypadek i liczbę) albo pozostaw wolne miejsce.
1. Es war einmal ________ alter Bauer.
2. Das ist wohl ________ schönste Haus in der Stadt.
3. Ich brauche ________ neuen Wagen. ________ Wagen darf höchstens 15 000 € kosten.
4. ________ Außenminister fliegt morgen in ________ USA.
5. Meine ________ Schwester ist 20 Jahre alt.
6. Ich habe ________ Chefin um Versetzung gebeten.
7. Frau Braun hat ________ Hund. Sie muss ________ Hund dreimal täglich füttern.
8. Morgen kommt ________ Gast. ________ Gast bleibt bei uns 2 ________ Tage.
9. Man hat ________ Bundeskanzlerin sehr herzlich empfangen.
10. Wollt ihr wirklich ________ Iran besichtigen?
11. Ich will meiner Freundin ________ Geschenk kaufen, leider weiß ich nicht, was sie haben möchte.
12. Am liebsten esse ich ________ Brot mit ________ Butter und ________ Schinken.
13. ________ Parlament hat sich schon damit beschäftigt.
14. ________ Weg war leider zu lang.
15. Er hat 3 ________ Hemden und 2 ________ Hosen gekauft.
16. Ich brauche noch ein Kilo ________ Kirschen.
17. Sie sollten sich an ________ Rektor wenden.
18. Gibt es hier ________ Bibliothek?
19. Er hat ________ Fieber.
20. Wir haben unseren Urlaub in ________ Türkei verbracht.
21. Hast du gestern mit ________ Claudia gesprochen?
22. ________ Flugverkehr nach Hannover und Hamburg wird ab sofort eingestellt.
23. Ihr Kind möchte ________ neues Fahrrad.
24. Sie müssen in ________ dritten Stock laufen, ________ einzige Fahrstuhl ist leider kaputt.
25. Ich war noch nicht in ________ Portugal.
26. Entschuldigen Sie bitte, wo ist ________ Hauptpost?
27. Vielleicht schenken wir ihm ________ Buch?
28. Sie telefoniert mit ________ Herrn Fuchs.
29. Ich konnte nicht kommen, ich hatte ________ Grippe.
30. Wir suchen nach ________ Wohnung am Stadtrand.
Uwaga:
- Jeśli pojawiły się błędy w punktach 2, 4, 6, 9, 13, 14, 17, 22, 24, 26, a także w punktach 3, 7, 8, zajrzyj jeszcze raz do podrozdziału 1.1.
- Jeśli stwierdzasz pomyłki w punktach 1, 3, 7, 8, 11, 18, 23, 27, 30, zajrzyj jeszcze raz do podrozdziału 1.2.
- Jeśli widzisz błędy w punktach 4, 5, 8, 10, 12, 15, 16, 19, 20, 21, 25, 28, 29, zajrzyj ponownie do podrozdziału 1.3.
Klucz – Lösungsschlüssel2. Rzeczownik Das Substantiv
Rzeczownik odmienia się przez liczby oraz przypadki (Nominativ/mianownik/, Genitiv/dopełniacz/, Dativ/celownik/, Akkusativ/biernik/) i występuje – podobnie jak w języku polskim – w trzech rodzajach: męskim (maskulin), żeńskim (feminin) lub nijakim (neutral). Ponieważ rodzaje gramatyczne w obu językach pokrywają się tylko częściowo i ponieważ w przypadku wielu niemieckich rzeczowników niemożliwe jest ustalenie jednoznacznej reguły przesądzającej o ich rodzaju, zaleca się naukę rzeczownika zawsze z odpowiednim rodzajnikiem określonym (por. rozdz. 1. Rodzajnik – Der Artikel).
Pytania do poszczególnych przypadków:
Nominativ – wer? was? (kto? co?) Genitiv – wessen? (czyj/a/e?)
Dativ – wem? (komu?) Akkusativ – wen? was? (kogo? co?)
Następujące grupy rzeczowników występują tylko w liczbie pojedynczej:
- tzw. rzeczowniki materiałowe, np.:
das Eis (lód), das Holz (drewno), der Tee (herbata), itd.
- nazwy zbiorowe, np.:
das Gebirge (góry), das Gemüse (warzywa), das Gepäck (bagaż), das Personal (personel), das Publikum (publiczność), itd.
- pojęcia abstrakcyjne oraz rzeczowniki tworzone z bezokoliczników, np.:
der Bedarf (zapotrzebowanie, potrzeba), der Durst (pragnienie), das Wetter (pogoda), das Essen (jedzenie), das Lesen (czytanie), itd.
Wyłącznie w liczbie mnogiej występują:
- niektóre nazwy geograficzne, np.:
die Anden (Andy), die Karpaten (Karpaty), die USA, itd.
- rzeczowniki opisujące grupy ludzi, np.:
die Eltern (rodzice), die Großeltern (dziadkowie), die Leute (ludzie), itd.
- inne rzeczowniki, np.:
die Ferien (ferie), die Kenntnisse (wiedza, znajomość rzeczy, umiejętność), die Kosten (koszta), itd.
Rzeczowniki odmieniają się wg trzech (opisanych w poniższych podrozdziałach) deklinacji. Deklinację rzeczownika rozpoznaje się wg:
- końcówki dopełniacza (Genitiv) liczby pojedynczej
- końcówki mianownika (Nominativ) liczby mnogiej
Oprócz w/w istnieje również tzw. deklinacja przymiotnikowa, wg której odmienia się rzeczowniki tworzone w oparciu o przymiotniki lub imiesłowy.
Np.:
reisend (podróżując) – der Reisende (podróżny), die Reisende (podróżna)fremd (obcy) – der Fremde (obcy mężczyzna), die Fremde (obca kobieta)
W deklinacji przymiotnikowej obowiązują te same zasady, co w przypadku odmiany przymiotnika (por. rozdz. 4. Przymiotnik – Das Adjektiv).
Uwaga: wszystkie rzeczowniki piszemy zawsze dużą literą.
2.1. Deklinacja mocna Die starke Deklination
Wg deklinacji mocnej odmieniamy rzeczowniki rodzaju męskiego, żeńskiego i nijakiego.
Cechy charakterystyczne:
- dopełniacz liczby pojedynczej (Genitiv Singular) rodzaju męskiego i nijakiego – końcówka -s lub -es (w przypadku rzeczowników jednosylabowych oraz kończących się na -s, -ß, -x, -tz, -z)
- dopełniacz liczby pojedynczej rodzaju żeńskiego – brak końcówki
- mianownik liczby mnogiej (Nominativ Plural) rodzaju męskiego i nijakiego – końcówka -e, -er lub brak końcówki; możliwy przegłos (Umlaut)
- mianownik liczby mnogiej rodzaju żeńskiego – końcówka -e lub brak końcówki; zawsze przegłos (Umlaut)
Uwaga: celownik (Dativ) liczby mnogiej otrzymuje zawsze końcówkę -n (patrz wzory odmiany).
Wzory odmiany
der Tisch, -es, -e (stół) die Wand, --, ¨ -e (ściana) das Buch, -es, ¨ -er (książka)
L. pojedyncza (Singular)
M. (Nom.)
der Tisch
die Wand
das Buch
D. (Gen.)
des Tisches
der Wand
des Buches
C. (Dat.)
dem Tisch
der Wand
dem Buch
B. (Akk.)
den Tisch
die Wand
das Buch
L. mnoga (Plural)
M. (Nom.)
die Tische
die Wände
die Bücher
D. (Gen.)
der Tische
der Wände
der Bücher
C. (Dat.)
den Tischen
den Wänden
den Büchern
B. (Akk.)
die Tische
die Wände
die Bücher
--------------------------- ------------------------------ ------------------------------
der Onkel, -s, -- (wujek) die Tochter, --, ̈ -- (córka) das Kind, -es, -er (dziecko)
--------------------------- ------------------------------ ------------------------------
L. pojedyncza (Singular)
M. (Nom.)
der Onkel
die Tochter
das Kind
D. (Gen.)
des Onkels
der Tochter
des Kindes
C. (Dat.)
dem Onkel
der Tochter
dem Kind
B. (Akk.)
den Onkel
die Tochter
das Kind
L. mnoga (Plural)
M. (Nom.)
die Onkel
die Töchter
die Kinder
D. (Gen.)
der Onkel
der Töchter
der Kinder
C. (Dat.)
den Onkeln
den Töchtern
den Kindern
B. (Akk.)
die Onkel
die Töchter
die Kinder
Uwaga: niewielka grupa rzeczowników pochodzenia obcego otrzymuje w liczbie mnogiej końcówkę -s. Do grupy tej należą m.in. das Auto, das Büro, das Foto, das Hotel, der Park i in. Rzeczowniki te nie otrzymują w celowniku liczby mnogiej (Dativ Plural) końcówki -n.
Ćwiczenia Übungen
1. Odmień poniższe rzeczowniki przez przypadki i liczby.
Klucz
1. der Lehrer, -s, --
2. das Fenster, -s, --
3. die Mutter, --, ¨ -
4. der Park, -s, -s
5. der Zug, -es, ¨ -e
6. die Hand, --, ¨ -e
7. der Fisch, -es, -e
8. der Mann, -es, ¨ -er
9. das Haus, -es, ¨ -er
10. das Jahr, -es, -e
2.2. Deklinacja słaba Die schwache Deklination
Wg deklinacji słabej odmieniamy rzeczowniki rodzaju męskiego i żeńskiego.
Cechy charakterystyczne:
- dopełniacz liczby pojedynczej (Genitiv Singular) rodzaju męskiego – końcówka -n lub -en. Uwaga: końcówka ta występuje także w celowniku i bierniku liczby pojedynczej (por. wzory odmiany)
- dopełniacz liczby pojedynczej rodzaju żeńskiego – brak końcówki
- mianownik liczby mnogiej rodzaju męskiego i żeńskiego – końcówka -n lub -en
Wzory odmiany
------------------- ----------------- ------------------
der Herr, -n, -en der Hase, -n –n die Frau, -, -en
(pan) (zając) (pani)
------------------- ----------------- ------------------
L. pojedyncza (Singular)
M. (Nom.)
der Herr
der Hase
die Frau
D. (Gen.)
des Herrn
des Hasen
der Frau
C. (Dat.)
dem Herrn
dem Hasen
der Frau
B. (Akk.)
den Herrn
den Hasen
die Frau
L. mnoga (Plural)
M. (Nom.)
die Herren
die Hasen
die Frauen
D. (Gen.)
der Herren
der Hasen
der Frauen
C. (Dat.)
den Herren
den Hasen
den Frauen
B. (Akk.)
die Herren
die Hasen
die Frauen
Ćwiczenia Übungen
2. Odmień poniższe rzeczowniki przez przypadki i liczby.
Klucz
1. der Junge, -n, -n
2. die Antwort, --, -en
3. die Lampe, --, -n
4. der Polizist, -en, -en
5. die Bank, --, -en
6. der Psychologe, -n, -n
7. der Zeuge, -n, -n
8. der Student, -en, -en
9. der Tourist, -en, -en
10. der Nachbar, -n, -n
2.3. Deklinacja mieszana Die gemischte Deklination
Nazwa deklinacji bierze się z faktu, iż liczba pojedyncza tworzona jest na podobieństwo deklinacji mocnej, zaś liczba mnoga deklinacji słabej. Wg deklinacji mieszanej odmieniamy rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego.
Cechy charakterystyczne:
- dopełniacz liczby pojedynczej (Genitiv Singular) rodzaju męskiego i nijakiego – końcówka -s lub -es
- mianownik liczby mnogiej (Nominativ Plural) rodzaju męskiego i nijakiego – końcówka -n lub -en
Wzory odmiany
--------------------- --------------------- ------------------
der Lektor, -s, -en der Staat, -es, -en das Auge, -s, -n
(lektor) (państwo) (oko)
--------------------- --------------------- ------------------
L. pojedyncza (Singular)
M. (Nom.)
der Lektor
der Staat
das Auge
D. (Gen.)
des Lektors
des Staates
des Auges
C. (Dat.)
dem Lektor
dem Staat
dem Auge
B. (Akk.)
den Lektor
den Staat
das Auge
L. mnoga (Plural)
M. (Nom.)
die Lektoren
die Staaten
die Augen
D. (Gen.)
der Lektoren
der Staaten
der Augen
C. (Dat.)
den Lektoren
den Staaten
den Augen
B. (Akk.)
die Lektoren
die Staaten
die Augen
Uwaga: kilka rzeczowników „nie mieści się” w żadnej z wyżej opisywanych deklinacji. Do najważniejszych należą: der Buchstabe (litera), der Gedanke (myśl), der Glaube (wiara), der Name (nazwisko, nazwa), der Wille (wola) oraz das Herz (serce). M.in. otrzymują one w dopełniaczu l. poj. końcówkę -ns, rzeczownik das Herz końcówkę -ens.
Wzór odmiany rzeczowników rodz. męskiego oraz rzeczownika das Herz.
---------------------- ---------------------
der Gedanke, -ns, -n das Herz, -ens, -en
---------------------- ---------------------
L. pojedyncza (Singular)
M. (Nom.)
der Gedanke
das Herz
D. (Gen.)
des Gedankens
des Herzens
C. (Dat.)
dem Gedanken
dem Herzen
B. (Akk.)
den Gedanken
das Herz
L. mnoga (Plural)
M. (Nom.)
die Gedanken
die Herzen
D. (Gen.)
der Gedanken
der Herzen
C. (Dat.)
den Gedanken
den Herzen
B. (Akk.)
die Gedanken
die Herzen
Ćwiczenia Übungen
3. Odmień poniższe rzeczowniki przez przypadki i liczby.
Klucz
1. das Ohr, -(e)s, -en
2. das Hemd, -es, -en
3. der Name, -ns, -n
4. der Typ, -s, -en
5. der Buchstabe, -ns, -n
6. der Motor, -s, -en
7. der See, -s, -n
8. das Insekt, -s, -en
9. das Bett, -(e)s, -en
10. der Schmerz, -es, -en
2.4. Test sprawdzający Test
Wpisz podany w nawiasie rzeczownik we właściwej formie.
1. Wir müssen noch _______________ streichen. (die Wand, --, ¨ -e; – Pl.)
2. Hast du _______________ den Aufsatz gegeben? (der Lektor, -s, -en)
3. Auf _______________ wäre ich nicht gekommen. (der Gedanke, -ns, -n)
4. Die Tochter _______________ wird morgen 18 Jahre alt. (unser Nachbar, -n, -n)
5. Januar ist der erste Monat _______________ . (das Jahr, -es, -e)
6. Viele _______________ müssen im Sommer zu Hause bleiben. (das Kind, -(e)s, -er; – Pl.)
7. Auf diese Frage gibt’s zwei _______________ . (die Antwort, --, -en; – Pl.)
8. Im Zimmer stehen: zwei _______________, ein _______________ und ein _______________ . (der Stuhl, -(e)s, - ¨ -e; – Pl., das Bett, -es, -en, der Tisch -es, -e)
9. Man sollte _______________ die Weihnachtsgeschenke kaufen. (der Mitarbeiter, -s, --; - Pl.)
10. Ich habe zum ersten Mal _______________ gehört. (die Geschichte, --, -n)
Przetłumacz. W przypadku wątpliwości, do której deklinacji należy dany rzeczownik, skorzystaj ze słownika.
1. Rozmawialiśmy już z profesorem. __________________________________________________________________.
2. Kupiliście już te fotele? __________________________________________________________________.
3. Jedziemy nad morze czy nad jezioro? __________________________________________________________________.
4. Zadzwoń do pana Fischera! __________________________________________________________________.
5. Wszystkie parki w tym mieście są przepiękne.__________________________________________________________________.
6. Oba pokoje zostały już sprzątnięte. __________________________________________________________________.
7. Wielu żołnierzy zostało rannych. __________________________________________________________________.
8. Jutro odwiedzimy naszych dziadków, musimy jeszcze kupić prezent dla babci. __________________________________________________________________.
9. Nie widziałem twoich okularów. __________________________________________________________________.
10. Muszę umyć ręce. __________________________________________________________________.
Uwaga:
- Jeśli widzisz błędy w punktach 1, 5, 6, 8, 9, 12, 13, 15, 16, 18, 20, zajrzyj jeszcze raz do podrozdziału 2.1.
- Jeśli stwierdzasz pomyłki w punktach 4, 7, 10, 13, 14, 17, 19, zerknij ponownie do podrozdziału 2.2.
- Jeżeli pojawiły się błędy w punktach 2, 3, 8, 11, zajrzyj jeszcze raz do podrozdziału 2.3.
Klucz – Lösungsschlüssel4. Przymiotnik Das Adjektiv
Przymiotnik opisuje właściwości osób i rzeczy. Może się odmieniać przez liczby, przypadki i rodzaje. W języku niemieckim występują 3 sposoby odmiany przymiotnika – z rodzajnikiem określonym, nieokreślonym i bez rodzajnika. Przymiotniki (oraz wywodzące się od nich przysłówki) podlegają stopniowaniu – patrz rozdz. 4.4.
Podstawowe zasady odmiany przymiotnika:
- Przymiotnik odmienia się tylko wówczas, jeśli znajduje się przed rzeczownikiem (pełni rolę przydawki).
Np.:
das kleine Haus (mały dom), ein neuer Wagen (nowy samochód), mit dem alten Lehrer (ze starym nauczycielem) itd.
Ale:
Das Haus ist klein. (Dom jest mały.), Der Wagen ist neu. (Samochód jest nowy.), Unser Lehrer ist alt. (Nasz nauczyciel jest stary.)
- Jeśli przed rzeczownikiem występuje więcej niż jeden przymiotnik, to każdy z nich ma taką samą końcówkę.
Np.:
das große, neue Rathaus (duży, nowy ratusz), ein kleiner, molliger Herr (niski, przysadzisty pan)
- Przymiotniki kończące się na -el i -er tracą w odmianie -e.
Np.:
dunkel (ciemny), teuer (drogi)
Ale:
das dunkle Zimmer (ciemny pokój), ein teures Auto (drogi samochód)
- Przymiotnik hoch (wysoki) traci w odmianie -c.
Np.:
das hohe Haus (wysoki dom)
- Przymiotniki zakończone na -a (np.: lila/liliowy/, rosa/różowy/) nie odmieniają się.
- Przymiotniki utworzone od nazw miast mają zawsze końcówkę -er, pisze się je dużą literą i nie odmienia się ich.
Np.:
Bonner (boński), Berliner (berliński), Dortmunder (dortmundzki), itd.
4.1. Odmiana przymiotnika po rodzajniku określonym Die Deklination mit dem bestimmten Artikel
Tabela odmiany przymiotnika po rodzajniku określonym
liczba pojedyncza
liczba mnoga
r. męski
r. żeński
r. nijaki
r. m. r. ż. r. n.
Nom.
der blaue
die blaue
das blaue
die blauen
Gen.
des blauen
der blauen
des blauen
der blauen
Dat.
dem blauen
der blauen
dem blauen
den blauen
Akk.
den blauen
die blaue
das blaue
die blauen
W ten sam sposób odmienia się również przymiotniki po:
dieser, diese, dieses; diese (ten, ta, to; te, ci)
jeder, jede, jedes; alle (każdy, każda, każde; wszyscy, wszystkie)
jener, jene, jenes; jene (tamten, tamta, tamto; tamci, tamte)
solcher, solche, solches; solche (taki, taka, takie; tacy, takie)
welcher, welche, welches; welche (który, jaki, która, jaka, które, jakie,; którzy, jacy, które, jakie)
beide (obaj, obie, oboje) – dot. liczby mnogiej
Ćwiczenia Übungen
1. Wpisz podany w nawiasie przymiotnik we właściwej formie.
Klucz
1. Jeder ________________ Mitarbeiter muss an der Schulung teilnehmen. (neu)
2. Hast du schon dieses ________________ Gebäude gesehen? (groß)
3. Die Wände des ________________ Hauses sind nicht mehr _______________ . (alt, weiß)
4. Der ________________ Rock und die ________________ Bluse passen gut zusammen. (blau, schwarz)
5. Wir mussten wieder mit dem ________________, ________________ Flugzeug fliegen. (alt, klein)
6. Dieses ________________ Buch wurde schon mehrmals gelesen. (interessant)
7. Ich habe Angst vor dem ________________ Hund unseres Nachbarn. (gefährlich)
8. Manche Politiker sprechen über das ________________ und das ________________ Europa. (neu, alt)
9. Er hat alle ________________ Frauen fotografiert. (schön)
10. Du hättest doch dem ________________ Mann helfen sollen. (arm)
4.2. Odmiana przymiotnika po rodzajniku nieokreślonym Die Deklination mit dem unbestimmten Artikel
Tabela odmiany przymiotnika po rodzajniku nieokreślonym
liczba pojedyncza
r. męski
r. żeński
r. nijaki
Nom.
ein blauer
eine blaue
ein blaues
Gen.
eines blauen
einer blauen
eines blauen
Dat.
einem blauen
einer blauen
einem blauen
Akk.
einen blauen
eine blaue
ein blaues
W ten sam sposób odmienia się również przymiotniki po zaimkach dzierżawczych i przeczeniu kein.
Uwaga: po zaimkach dzierżawczych i kein w liczbie mnogiej przymiotnik ma zawsze końcówkę -en (por. tabela odmiany przymiotnika po rodzajniku określonym).
Ćwiczenia Übungen
2. Wpisz podany w nawiasie przymiotnik we właściwej formie.
Klucz
1. Entschuldigung, gibt es hier ein ________________ Restaurant? (gut)
2. Die Zusammenarbeit mit unserem ________________ Englischlehrer war viel besser. (alt)
3. So ein gut ________________ Mann, ich muss ihn unbedingt kennen lernen. (aussehend)
4. Hast du irgendwo meine ________________ Handschuhe gesehen? (grau)
5. Er braucht keinen ________________ Mantel. (neu)
6. Wir haben nach einem ________________ Auto gesucht. (preiswert)
7. Das war wirklich ein ________________ Mensch. (gut)
8. Unser Chef mag keine ________________ Ideen. (ausgefallen)
9. Ich hab‘ das von einer ________________ Frau erfahren. (unbekannt)
10. Dort wächst kein ________________ Baum mehr. (grün)
4.3. Odmiana przymiotnika bez rodzajnika Die Deklination ohne Artikel
liczba pojedyncza
liczba mnoga
r. męski
r. żeński
r. nijaki
r. m. r. ż. r. n.
Nom.
blauer
blaue
blaues
blaue
Gen.
blauen
blauer
blauen
blauer
Dat.
blauem
blauer
blauem
blauen
Akk.
blauen
blaue
blaues
blaue
Uwaga: w taki sam sposób odmienia się przymiotnik po: einige (niektórzy, kilkoro), mehrere (większość), viele (wielu), wenige (niewielu). Dotyczy to tylko liczby mnogiej.
Ćwiczenia Übungen
3. Wpisz podany w nawiasie przymiotnik we właściwej formie.
Klucz
1. Ich trinke ________________ Tee am liebsten. (schwarz)
2. In dieser Bäckerei kann man immer ________________ Brot kaufen. (frisch)
3. Der Ring ist aus ________________ Gold. (echt)
4. ________________ Wohnungen sind nicht mehr so teuer wie voriges Jahr. (neu)
5. Die Bilder von Picasso haben fast immer ________________ Preise erreicht. (hoch)
6. Man hat ________________ Wein angeboten. (französisch)
7. Sehr ________________ Damen und Herren. (geehrt)
8. Wir haben viele ________________ Kunden gewonnen. (neu)
9. Laut ________________ Berichten sind mindestens 12 Menschen ums Leben gekommen. (letzt…)
10. So ________________ Raum erweckt immer Angst in mir. (dunkel)
4.4. Stopniowanie przymiotnika Die Komparation des Adjektivs
Przymiotnik może występować w 3 stopniach – równym, wyższym i najwyższym.
- Stopień wyższy tworzy się przez dodanie do przymiotnika w stopniu równym końcówki -er.
- Stopień najwyższy tworzy się przez dodanie do przymiotnika w stopniu równym końcówki -ste. Przed przymiotnikiem w stopniu najwyższym używa się prawie zawsze odpowiedniego rodzajnika określonego.
Np.:
klein – kleiner – der, die, das kleinste (mały/a/e, mniejszy/a/e, najmniejszy/a/e)
billig – billiger – der, die, das billigste (tani/a/e, tańszy/a/e, najtańszy/a/e)
hell – heller – der, die, das hellste (jasny/a/e, jaśniejszy/a/e, najjaśniejszy/a/e)
W większości przymiotników jednosylabowych w stopniu wyższym i najwyższym zachodzi przegłos – a : ä, o : ö, u : ü
Np.:
jung – jünger – der, die, das jüngste (młody/a/e, młodszy/a/e, najmłodszy/a/e)
warm – wärmer – der, die, das wärmste (ciepły/a/e, cieplejszy/a/e, najcieplejszy/a/e)
Przymiotniki kończące się na -el i -er tracą w stopniu wyższym samogłoskę e.
Np.:
dunkel – dunkler (ciemny/a/e, ciemniejszy/a/e), teuer – teurer (drogi/a/e, droższy/a/e)
Przymiotniki kończące się na: -d, -sch, -t, -tz, -z otrzymują w stopniu najwyższym głoskę e.
Np.:
kalt – der, die, das kälteste (zimny/a/e, najzimniejszy/a/e), hübsch – der, die, das hübscheste (ładny/a/e, najładniejszy/a/e).
- Przymiotniki stopniowane nieregularnie:
gern – lieber – der, die, das liebste (chętny/a/e…)
gut – besser – der, die, das beste (dobry/a/e…)
hoch – höher – der, die, das höchste (wysoki/a/e…)
nah – näher – der, die, das nächste (bliski/a/e…)
viel – mehr – der, die, das meiste (dużo…)
Przymiotnik w porównaniach:
- Po stopniu równym używamy słówka wie – so teuer wie... (tak drogi jak...
- Po stopniu wyższym – als – teurer als... (droższy niż...)
- Po stopniu najwyższym – von – das... teuerste von allen (najdroższe ze wszystkich)
W przypadku konieczności odmiany przymiotnika w stopniu wyższym lub najwyższym najpierw pojawia się końcówka stopnia a po niej końcówka deklinacyjna.
Np.:
ein schöneres Auto (ładniejszy samochód)
Er hat den billigsten Hut gekauft. (Kupił najtańszy kapelusz.)
Uwaga: jeśli przymiotnik w stopniu najwyższym występuje po rzeczowniku, to używamy wtedy uniwersalnej formy am + stopień najwyższy danego przymiotnika.
Np.:
am schnellsten, am billigsten, am teuersten, itd.
Ćwiczenia Übungen
4. Wpisz podany w nawiasie przymiotnik w stopniu wyższym lub najwyższym. Zwróć uwagę na odpowiednią końcówkę deklinacyjną (jeśli będzie konieczna).
Klucz
1. Heute ist es viel ________________ als gestern. (kalt)
2. Ich bin hier ________________ von uns allen. (jung)
3. Morgen müssen wir ein bisschen ________________ bleiben. (lang)
4. Sein Onkel verdient immer noch ________________ als er. (viel)
5. Es gibt eine ________________ Möglichkeit. (gut)
6. Hat sie wirklich alle Aufgaben ________________ von allen Teilnehmern gemacht? (schnell)
7. Der Montblanc ist der ________________ Berg in Europa. (hoch)
8. Der Februar ist der ________________ Monat im Jahr. (kurz)
9. Ich glaube, das Leben auf dem Lande ist ________________ als in der Stadt. (ruhig)
10. Das ist eines der ________________ Bücher, die ich je gelesen habe. (gut)
4.5. Rekcja przymiotnika Die Rektion des Adjektivs
Przymiotniki (i przysłówki) mogą wymagać, podobnie jak czasowniki (por. rozdz. 3.10.), użycia określonego przypadku albo przyimka.
Np.:
Claudia ist ihrer Mutter ähnlich. (Claudia jest podobna do swojej matki.)
Der Tisch ist nur einen Meter lang. (Stół ma tylko metr długości.)
Er war blass vor Wut. (Był blady z wściekłości.)
Manche sind von Gewissensbissen ganz frei. (Niektórzy są całkiem wolni od wyrzutów sumienia.)
- Najważniejsze przymiotniki rządzące dopełniaczem (Genitiv).
bewusst (świadomy/a/e czegoś), sicher (pewny/a/e czegoś), schuldig (winny/a/e czegoś), verdächtig (podejrzany/a/e o coś).
- Najważniejsze przymiotniki rządzące celownikiem (Dativ).
ähnlich (podobny/a/e), behilflich (pomocny/a/e), bekannt (znany/a/e), böse (zły/a/e), dankbar (wdzięczny/a/e), entsprechend (odpowiedni/a/e), fremd (obcy/a/e), gleichgültig (obojętny/a/e), nahe (bliski/a/e), treu (wierny/a/e).
- Najważniejsze przymiotniki rządzące biernikiem (Akkusativ).
alt (stary/a/e), breit (szeroki/a/e), dick (gruby/a/e), hoch (wysoki/a/e), tief (głęboki/a/e), lang (długi/a/e), schwer (cieżki/a/e), weit (daleki/a/e), wert (warty/a/e).
- Najważniejsze przymiotniki z przyimkami (Präpositionen).
abhängig von (zależny/a/e od…), arm an + D (ubogi/a/e w…), begeistert von (zachwycony/a/e czymś), bekannt für (znany/a/e z…), beliebt bei (lubiany/a/e, popularny/a/e), blass vor + D (blady/a/e z…), böse auf + A (zły/a/e na…), besessen von (mający/a/e obsesję na punkcie czegoś), beunruhigt über + A (zaniepokojony/a/e czymś), eifersüchtig auf + A (zazdrosny/a/e o…), entsetzt über + A (przerażony/a/e), erkrankt an + D (chory/a/e na…), frei von (wolny/a/e od…), glücklich über + A (szczęśliwy/a/e z…), interessiert an + D (zainteresowany/a/e czymś), nützlich für (pożyteczny/a/e dla…), stolz auf + A (dumny/a/e z…), schädlich für (szkodliwy/a/e dla…), überzeugt von (przekonany/a/e o…), voll von (pełen/a/e czegoś), zufrieden mit (zadowolony/a/e z…), zurückhaltend gegenüber (powściągliwy/a/e wobec…).
Ćwiczenia Übungen
5. Wpisz podane w nawiasie rzeczowniki lub zaimki osobowe we właściwym przypadku. Jeśli to konieczne, uzupełnij zdanie właściwym przyimkiem.
Klucz
1. Er war ________________ immer sehr behilflich. (wir)
2. Unser Opa ist ________________ erkrankt. (die Lungenentzündung)
3. Ihre Tochter ist erst ________________ alt. (ein Monat)
4. Der Staatsanwalt behauptet, der Mann sei ________________ schuldig. (der Mord)
5. Sei bitte nicht böse ________________ . (ich)
6. Der Chef war heute ________________ des Teams sehr zufrieden. (die Arbeit)
7. Sein Schicksal ist ________________ jetzt gleichgültig. (ich)
8. Süßigkeiten sind leider ________________ schädlich. (unsere Zähne)
9. Sie ist ________________ nicht mehr fremd. (wir)
10. Ich bin nicht überzeugt ________________ seiner Theorie. (die Richtigkeit)
4.6. Test sprawdzający Test
Wpisz podany w nawiasie przymiotnik w odpowiedniej formie.
1. Ist er wirklich ________________ als unser Nachbar ? (reich)
2. Wo hast du so ein ________________ Kleid gekauft? (schön)
3. Alle ________________ Zigaretten wurden beschlagnahmt. (unverzollt)
4. Dieses Gebäude ist ________________ von allen. (hoch)
5. Das ist mein ________________ Taschenrechner. (neu)
6. Der ________________ Hauptbahnhof hat auf mich großen Eindruck gemacht. (Berliner)
7. Der ________________ Rock passt zu deiner ________________ Bluse. (grün, weiß
8. Seit gestern arbeite ich mit einem ________________ , ________________ Mann zusammen. (nett, jung)
9. Heute haben wir keine ________________ Informationen bekommen. (neu)
10. Ich denke, das ist die ________________ Lösung unseres Problems. Es sei denn, du findest eine ________________. (gut)
11. Jeden ________________ Tag verbringt er bei seiner Freundin. (frei)
12. Zu welchem Zweck brauchst du das ________________ Wörterbuch? (alt)
13. Der Flugverkehr wird wegen ________________ Nebels eingestellt. (dicht)
14. Wir brauchen dringend ein ________________ Auto als deines. (schnell)
15. Kauf bitte auch ________________ Obst! (frisch)
16. Der Regen war zu ________________ , als dass man einen Spaziergang hätte machen können. (stark)
17. Hier, im ________________ Haus fühle ich mich nicht so wohl wie in einem ________________. (groß, kleiner…)
18. Das war die ________________ Entscheidung meines Lebens! (dumm)
19. Sei mir nicht ________________! (böse)
20. Bier trinke ich ________________ als Wein. (gern)
Uzupełnij właściwy przyimek.
1. Die Stadt ist ________________ Cafes bekannt.
2. Bist du wirklich ________________ dein Leben glücklich?
3. Er war immer ________________ seine Kinder so stolz.
4. ________________ dem Blick waren wir begeistert.
5. ________________ der Reise nach Sibirien bin ich nicht interessiert.
Uwaga:
- Jeśli stwierdzasz błędy w punktach 3, 7, 10, 11, 12, 17, 18, zerknij znowu do podrozdziału 4.1.
- Jeśli widzisz pomyłki w punktach 2, 5, 7, 8, 9, 10, 14, 17, zajrzyj ponownie do podrozdziału 4.2.
- Jeżeli dostrzegasz niezgodności w punktach 13, 15, popatrz jeszcze raz do podrozdziału 4.3.
- Jeśli wystąpiły błędy w punktach 1, 4, 10, 14, 18, 20, zajrzyj znowu do podrozdziału 4.4.
- Jeśli widzisz błędy w punktach 21 – 25, zerknij do podrozdziału 4.5.
- Jeśli wreszcie pomyłki pojawiły się w punktach 6, 16, 19, spójrz ponownie życzliwym okiem na wprowadzenie do rozdziału.
Klucz – Lösungsschlüssel