Nim nadejdzie mróz - ebook

Prolog

Jo­ne­stown, li­sto­pad 1978

My­śli ko­tło­wa­ły mu się w gło­wie jak chmu­ra roz­ża­rzo­nych igieł. Ból był nie do wy­trzy­ma­nia. De­spe­rac­ko usi­ło­wał upo­rząd­ko­wać my­śli, chcąc w ten spo­sób od­zy­skać spo­kój. Co naj­bar­dziej go drę­czy­ło? Nie mu­siał za­sta­na­wiać się nad od­po­wie­dzią. Do­brze ją znał. To był strach. Pa­nicz­ny lęk, że Jim spu­ści psy i każe im go wy­tro­pić, jak­by był dzi­ką zwie­rzy­ną. Choć wła­ści­wie do­kład­nie tak się w tej chwi­li czuł. Naj­bar­dziej bał się psów Jima. Przez całą dłu­gą noc z 18 na 19 li­sto­pa­da, kie­dy nie miał już sił dłu­żej biec i skrył się pod zbu­twia­łym pniem po­wa­lo­ne­go drze­wa, zda­wa­ło mu się, że sły­szy zbli­ża­ją­ce się be­stie.

Jim nig­dy ni­ko­mu nie da­ru­je, po­my­ślał. Czło­wiek, za któ­rym kie­dyś zde­cy­do­wa­łem się po­dą­żyć, gdyż zda­wał się od stóp do głów prze­peł­nio­ny bez­gra­nicz­ną mi­ło­ścią do Boga, oka­zał się kimś zu­peł­nie in­nym. Nie­po­strze­że­nie zmie­nił się we wła­sny cień lub też stał się wcie­lo­nym dia­błem, przed któ­rym za­wsze tak gor­li­wie prze­strze­gał. Na­raz stał się nie­zno­szą­cym sprze­ci­wu de­mo­nem, któ­ry od­wo­dzi nas od po­słu­szeń­stwa Bogu. To, co kie­dyś bra­łem za mi­łość, oka­za­ło się nie­na­wi­ścią w naj­czyst­szej po­sta­ci. Po­wi­nie­nem był wcze­śniej to do­strzec, w koń­cu w za­cho­wa­niu Jima co­raz czę­ściej da­wa­ło się wy­chwy­cić nie­po­ko­ją­ce sy­gna­ły. Niby prze­ka­zy­wał nam praw­dę, lecz nie od razu, prze­my­cał ją ni­czym ja­kiś pod­stęp, stop­nio­we ob­ja­wie­nie. Jed­nak ani ja, ani nikt inny nie miał od­wa­gi usły­szeć tego, co do­cho­dzi­ło do na­szych uszu, tego, co Jim ukry­wał mię­dzy sło­wa­mi. Sam je­stem so­bie wi­nien, bo nie chcia­łem zro­zu­mieć. Kie­dy gro­ma­dził nas na swo­ich ka­za­niach lub wy­sy­łał do każ­de­go z nas wia­do­mo­ści, mó­wił nie tyl­ko o tym, że mamy być przy­go­to­wa­ni na na­dej­ście Sądu Osta­tecz­ne­go. Da­wał nam wy­raź­nie do zro­zu­mie­nia, że w każ­dej chwi­li win­ni­śmy być go­to­wi na śmierć.

Prze­rwał roz­my­śla­nia i wy­tę­żył słuch w ciem­no­ści. Czyż­by z od­da­li do­bie­ga­ło szcze­ka­nie psów? Naj­wy­raź­niej za­cie­kłe zwie­rzę­ta uja­da­ły w jego gło­wie, strach po­wo­do­wał, że wciąż je gdzieś sły­szał. Sko­ło­wa­ny, po­grą­żo­ny w pa­ni­ce umysł znów pchnął jego my­śli ku wy­da­rze­niom z Jo­ne­stown. Sta­rał się to ogar­nąć, zro­zu­mieć. Jim był ich prze­wod­ni­kiem, przy­wód­cą, pa­ste­rzem. Po­dą­ża­jąc za nim, do­tar­li w to miej­sce aż z Ka­li­for­nii, po tym jak lo­kal­ne wła­dze i me­dia urzą­dzi­ły im pie­kło, któ­re­go już nie mo­gli wy­trzy­mać. To wła­śnie tu, w Gu­ja­nie, mie­li speł­nić ma­rze­nie o wol­nym ży­ciu w bli­sko­ści z Bo­giem i na­tu­rą. I rze­czy­wi­ście, na po­cząt­ku wszyst­ko było tak, jak prze­po­wie­dział Jim. Zgod­nie uzna­li, że od­na­leź­li utra­co­ny raj. Po­tem jed­nak coś się zmie­ni­ło. Być może nie mo­gli urze­czy­wist­nić swo­ich wiel­kich snów w Gu­ja­nie? Może byli tu za­gro­że­ni tak samo jak w Ka­li­for­nii? Naj­wy­raź­niej, by móc żyć w Bogu i zbu­do­wać przy­stań, któ­rą so­bie obie­ca­li, mu­sie­li nie tyl­ko opu­ścić kraj, ale i do­cze­sny świat. „Wi­dzia­łem to w mo­ich my­ślach – po­wie­dział pew­ne­go dnia Jim. – Tym ra­zem dane mi było zaj­rzeć dużo głę­biej niż kie­dy­kol­wiek wcze­śniej. Zbli­ża się Dzień Sądu. Je­śli mamy nie dać się wcią­gnąć w wir po­twor­no­ści, być może bę­dzie­my mu­sie­li umrzeć. Tyl­ko śmierć nas wy­zwo­li”.

Mie­li po­peł­nić zbio­ro­we sa­mo­bój­stwo. Pew­ne­go dnia Jim sta­nął na pla­cu mo­dlitw i oznaj­mił im swo­ją de­cy­zję, uspo­ka­ja­jąc, że w jego sło­wach nie ma nic prze­ra­ża­ją­ce­go. W pierw­szej ko­lej­no­ści ro­dzi­ce mie­li po­dać dzie­ciom roz­pusz­czo­ny w wo­dzie cy­ja­nek, któ­ry Jim prze­cho­wy­wał w du­żych pla­sti­ko­wych po­jem­ni­kach, pod klu­czem, na ty­łach swo­je­go domu. Na­stęp­nie za­ży­li­by tru­ci­znę do­ro­śli, a je­śli w de­cy­du­ją­cym mo­men­cie ktoś by się za­wa­hał i stra­cił wia­rę, z po­mo­cą miał przyjść sam Jim lub je­den z jego po­moc­ni­ków. Za­opa­trzy­li się w broń, na wy­pa­dek gdy­by tru­ci­zna się skoń­czy­ła. Jim oso­bi­ście miał do­pil­no­wać, by wszy­scy opu­ści­li ten świat, za­nim on przy­sta­wi broń do swo­jej skro­ni.

Męż­czy­zna le­żał pod pniem, cięż­ko dy­sząc w tro­pi­kal­nym upa­le. Wciąż na­słu­chi­wał, czy z od­da­li nie do­bie­ga szcze­ka­nie psów. Ogrom­nych, czer­wo­no­okich po­two­rów, któ­rych wszy­scy tak bar­dzo się bali. Jim oznaj­mił kie­dyś, że sko­ro zde­cy­do­wa­li się na ży­cie w jego zgro­ma­dze­niu, na dłu­gą wę­drów­kę z Ka­li­for­nii i prze­pro­wadz­kę te od­lud­ne te­re­ny, nie mie­li in­ne­go wyj­ścia jak tyl­ko da­lej po­dą­żać dro­gą, któ­rą wy­zna­czył im Bóg. A kon­kret­nie tą, któ­rą Jim War­ren Jo­nes uznał za naj­od­po­wied­niej­szą.

Wte­dy jego sło­wa do­da­wa­ły nam otu­chy, roz­my­ślał. Nikt tak jak Jim nie po­tra­fił spra­wić, że sło­wa „śmierć”, „sa­mo­bój­stwo”, „cy­ja­nek” i „broń”, za­miast bu­dzić prze­ra­że­nie, brzmia­ły pięk­nie i skła­nia­ły do głę­bo­kiej re­flek­sji.

Do­pa­dły go dresz­cze. Jim cho­dził wko­ło i wi­dział wszyst­kich za­bi­tych, po­my­ślał. Zo­rien­tu­je się, że mnie nie ma i spu­ści psy. Za­drżał na myśl o tym, co może go spo­tkać. Wszyst­kich za­bi­tych. Z oczu po­cie­kły mu łzy. Do­pie­ro w tej chwi­li na­praw­dę zro­zu­miał, co tam się wy­da­rzy­ło. Ma­ria i mała, one rów­nież zgi­nę­ły. Nie chciał w to uwie­rzyć. Szep­ta­li z Ma­rią po no­cach, oba­wia­li się, że ten dzień kie­dyś na­dej­dzie. Wy­glą­da­ło na to, że Jim tra­ci ro­zum. Nie był już tym, któ­ry kie­dyś po­rwał ich obiet­ni­cą zba­wie­nia. Za­pew­niał, że je­śli przy­łą­czą się do utwo­rzo­nej przez nie­go Świą­ty­ni Ludu, ich ży­cie zy­ska sens. Kie­dyś żar­li­we sło­wa Jima były dla nich praw­dzi­wą otu­chą. Za­pew­niał, że je­dy­ną dro­gą do szczę­ścia jest za­tra­ce­nie się w Bogu, w Chry­stu­sie, wia­ra w to, co ich cze­ka, gdy ziem­skie ży­cie do­bie­gnie koń­ca. Te sło­wa szyb­ko stra­ci­ły moc. Ma­ria pierw­sza po­wie­dzia­ła na głos: „Spoj­rze­nie Jima sta­ło się roz­bie­ga­ne. On wca­le już na nas nie pa­trzy. Spo­glą­da gdzieś obok, a jego oczy są zim­ne, zu­peł­nie jak­by prze­stał nam do­brze ży­czyć”.

Szep­ta­li no­ca­mi, za­sta­na­wia­jąc się, czy nie uciec. Jed­nak każ­de­go na­stęp­ne­go po­ran­ka do­cho­dzi­li do wnio­sku, że nie mogą po­rzu­cić ży­cia, któ­re sami so­bie wy­bra­li. Jim z pew­no­ścią wkrót­ce znów bę­dzie taki jak kie­dyś. Praw­do­po­dob­nie prze­cho­dzi kry­zys, któ­ry nie­ba­wem po­ko­na. W koń­cu był naj­sil­niej­szy z nich wszyst­kich. Gdy­by nie on, nie ży­li­by w miej­scu mimo wszyst­ko przy­po­mi­na­ją­cym raj.

Męż­czy­zna prze­rwał roz­my­śla­nia, od­ga­nia­jąc owa­da, któ­ry na­tręt­nie kle­ił się do jego spo­co­nej twa­rzy. Dżun­gla była go­rą­ca, bu­cha­ła parą, in­sek­ty przy­peł­za­ły ze wszyst­kich stron. Ja­kaś ga­łąź do­ty­ka­ła jego nogi. Po­de­rwał się, my­śląc, że to wąż. W Gu­ja­nie było wie­le ga­tun­ków ja­do­wi­tych węży. Za­le­d­wie w cią­gu ostat­nich trzech mie­się­cy trzy oso­by z ko­lo­nii zo­sta­ły uką­szo­ne przez gady. Jed­nej z nich po­tęż­nie spu­chła noga, któ­ra po­tem sta­ła się nie­bie­sko­czar­na, i w koń­cu pę­kła skó­ra, a z rany wy­pły­nę­ła cuch­ną­ca ciecz. Inna uką­szo­na oso­ba, pew­na ko­bie­ta z Ar­kan­sas, umar­ła. Po­cho­wa­li ją na ma­łym cmen­ta­rzu przy ko­lo­nii, a Jim pod­czas po­grze­bu wy­gło­sił jed­no ze swo­ich wspa­nia­łych ka­zań, przy­po­mi­na­ją­ce te, z któ­ry­mi kie­dyś przy­był do San Fran­ci­sco wraz ze swym ko­ścio­łem, Świą­ty­nią Ludu, i szyb­ko zy­skał ogrom­ną po­pu­lar­ność jako pło­mien­ny ka­zno­dzie­ja.

W pa­mię­ci męż­czy­zny tkwi­ło pew­ne wspo­mnie­nie, sil­niej­sze niż co­kol­wiek, co go do­tąd spo­tka­ło. Pew­ne­go dnia był tak wy­cień­czo­ny przez al­ko­hol, nar­ko­ty­ki i wy­rzu­ty su­mie­nia po­wo­do­wa­ne świa­do­mo­ścią, że opu­ścił có­recz­kę, że nie chciał już dłu­żej żyć. Uznał, że wła­śnie tego dnia po­wi­nien umrzeć, rzu­cić się pod cię­ża­rów­kę lub po­ciąg, a kie­dy bę­dzie już po wszyst­kim, z pew­no­ścią nikt nig­dy za nim nie za­tę­sk­ni. To wła­śnie pod­czas ostat­nie­go spa­ce­ru po mie­ście, kie­dy za­mie­rzał po­że­gnać się z ludź­mi, któ­rym i tak było obo­jęt­ne, czy żyje, przy­pad­kiem na­tknął się na sie­dzi­bę Świą­ty­ni Ludu. „To był znak od Boga – po­wie­dział mu póź­niej Jim. – Bóg cię zo­ba­czył i uznał, że zo­sta­niesz jed­nym z wy­bra­nych, jed­nym z tych, któ­rzy do­stą­pią ła­ski ży­cia w bli­sko­ści z Pa­nem”. Nig­dy póź­niej nie umiał od­po­wie­dzieć so­bie na py­ta­nie, dla­cze­go wszedł do tego bu­dyn­ku przy­po­mi­na­ją­ce­go ko­ściół, jaka siła go tam za­cią­gnę­ła. Na­wet w chwi­li, gdy wszyst­ko się skoń­czy­ło i ukry­wał się pod zbu­twia­łym drze­wem, cze­ka­jąc, aż psy Jima go w koń­cu od­naj­dą i roz­szar­pią na strzę­py.

Miał świa­do­mość, że po­wi­nien ru­szyć się z miej­sca, kon­ty­nu­ować uciecz­kę, lecz ja­kaś jego część nie chcia­ła opu­ścić kry­jów­ki. Poza tym nie mógł prze­cież zo­sta­wić Ma­rii i dziew­czyn­ki. Raz już po­rzu­cił swo­je ży­cie i wła­sne dziec­ko. Nie mógł po­zwo­lić, by znów tak się sta­ło.

Co się wła­ści­wie wy­da­rzy­ło? Sta­rał się upo­rząd­ko­wać my­śli. Ran­kiem tego dnia wszy­scy wcze­śnie wsta­li, jak za­wsze. Ze­bra­li się na pla­cu mo­dli­twy przed do­mem Jima i cze­ka­li. Jed­nak drzwi po­zo­sta­ły za­mknię­te, jak to zresz­tą zda­rza­ło się dość czę­sto ostat­ni­mi cza­sy. Po­mo­dli­li się więc sami, dzie­wię­ciu­set dwu­na­stu do­ro­słych i trzy­sta dwa­dzie­ścio­ro dzie­ci, a po­tem ro­ze­szli się i za­ję­li co­dzien­ną pra­cą. Nie miał­by szans prze­żyć, gdy­by z sa­me­go rana nie wy­brał się wraz z dwo­ma in­ny­mi męż­czy­zna­mi na po­szu­ki­wa­nie za­gi­nio­nych krów. Kie­dy że­gnał się z Ma­rią i dziec­kiem, nie miał po­ję­cia, co nie­ba­wem wy­da­rzy się w ko­lo­nii. Do­pie­ro gdy zna­leź­li się po dru­giej stro­nie wą­wo­zu sta­no­wią­ce­go gra­ni­cę ko­lo­nii z la­sem desz­czo­wym, do­tar­ło do nie­go, że sta­ło się ja­kieś nie­szczę­ście.

Na od­głos wy­strza­łów sta­nę­li jak wry­ci. Zda­wa­ło im się, że sły­szą też ja­kieś krzy­ki, choć trud­no było wy­chwy­cić po­je­dyn­cze dźwię­ki wśród świer­go­tu pta­ków. Spoj­rze­li na sie­bie, po czym pu­ści­li się bie­giem w stro­nę ko­lo­nii. Po chwi­li męż­czy­zna od­dzie­lił się od to­wa­rzy­szy, nie ma­jąc pew­no­ści, czy tam­ci, za­miast le­cieć z po­wro­tem, nie za­czę­li ucie­kać. Wy­biegł spo­mię­dzy drzew, wdra­pał się na ogro­dze­nie oka­la­ją­ce upra­wy Świą­ty­ni Ludu i ze­sko­czył po dru­giej stro­nie. W ko­lo­nii pa­no­wa­ła ab­so­lut­na ci­sza. Nikt nie zbie­rał owo­ców, wo­kół nie było ży­wej du­szy. Ru­szył w stro­nę naj­bliż­szych do­mów i wkrót­ce zro­zu­miał, że sta­ło się coś po­twor­ne­go. Jim w koń­cu wy­szedł z domu. Wresz­cie otwo­rzył drzwi, lecz za­miast spoj­rzeć na lu­dzi z mi­ło­ścią, wbił w nich spoj­rze­nie ki­pią­ce nie­na­wi­ścią.

Męż­czy­zna po­czuł, że ła­pie go skurcz, więc ostroż­nie zmie­nił po­zy­cję. Nie prze­sta­wał na­słu­chi­wać, w każ­dej chwi­li spo­dzie­wa­jąc się ata­ku psów. Jed­nak wszyst­kim, co sły­szał, było cy­ka­nie świersz­czy i ci­chy ło­pot skrzy­deł noc­nych pta­ków prze­la­tu­ją­cych nad gło­wą. Co ta­kie­go zo­ba­czył w ko­lo­nii? Bie­gnąc przez opu­sto­sza­łe pola, uczy­nił do­kład­nie to, co za­wsze do­ra­dzał im Jim. Je­dy­ną moż­li­wo­ścią, by czło­wiek do­stą­pił ła­ski Pana, było po­wie­rze­nie Mu ca­łe­go swo­je­go ży­cia. Tak wła­śnie zro­bił. Mo­dląc się żar­li­wie, od­dał swo­je ży­cie w ręce Boga. „Pa­nie spraw, by Ma­ria i dziew­czyn­ka były całe i zdro­we, co­kol­wiek się tu wy­da­rzy­ło”. Lecz Bóg go nie wy­słu­chał. Męż­czy­zna pa­mię­tał, że w tam­tej chwi­li, po­wo­do­wa­ny de­spe­ra­cją po­my­ślał, że być może to wła­śnie Pan prze­mó­wił do nich po­przez Jima, że to On roz­pę­tał strze­la­ni­nę, któ­rą usły­sze­li z dru­giej stro­ny wą­wo­zu.

Bie­gnąc przez Jo­ne­stown, przez chwi­lę miał wra­że­nie, że za­raz uj­rzy Boga i pa­sto­ra Ji­ma­War­re­na Jo­ne­sa sto­ją­cych na­prze­ciw­ko sie­bie, by od­dać ostat­nie dwa strza­ły. Boga tam jed­nak nie zo­ba­czył. Był tyl­ko Jim Jo­nes, a jego za­mknię­te w klat­kach psy uja­da­ły jak osza­la­łe. Wszę­dzie wo­kół le­ża­ły cia­ła za­bi­tych męż­czyzn, ko­biet i dzie­ci. Wy­glą­da­ły zu­peł­nie tak, jak­by po­wa­li­ła je na zie­mię ja­kaś osza­la­ła pięść, któ­ra ude­rzy­ła pro­sto z nie­ba. Jim Jo­nes zaś i jego naj­bliż­si współ­pra­cow­ni­cy, sze­ściu bra­ci, któ­rzy za­wsze mu to­wa­rzy­szy­li, jako po­moc­ni­cy i ochro­nia­rze, cho­dzi­li po­śród le­żą­cych i do­bi­ja­li dzie­ci czoł­ga­ją­ce się w stro­nę mar­twych ro­dzi­ców. Bie­gał mię­dzy zwło­ka­mi, w pa­ni­ce szu­ka­jąc ciał Ma­rii i dziew­czyn­ki. Nie mógł ich nig­dzie zna­leźć.

To wła­śnie wte­dy, kie­dy za­czął wo­łać Ma­rię, zo­ba­czył go Jim. Od­wró­ciw­szy się, uj­rzał, że pa­stor wy­mie­rzył w nie­go broń. Sta­li w od­le­gło­ści dwu­dzie­stu me­trów, dzie­li­ły ich tru­py le­żą­ce na bru­nat­nej zie­mi. Zgi­nę­li wszy­scy, zna­jo­mi i przy­ja­cie­le, ich cia­ła były po­wy­krę­ca­ne przed­śmiert­ny­mi drgaw­ka­mi. Jim ob­jął kol­bę pi­sto­le­tu obie­ma dłoń­mi i na­ci­snął spust. Chy­bił. Za­nim zdą­żył od­dać dru­gi strzał, męż­czy­zna rzu­cił się do uciecz­ki. Sły­szał śmi­ga­ją­ce za sobą kule, ale ja­kimś cu­dem żad­na go nie tra­fi­ła. Z od­da­li do­bie­gły go prze­kleń­stwa roz­wście­czo­ne­go Jima. Pę­dził, aż wo­kół zro­bi­ło się ciem­no. Do­pie­ro wte­dy za­trzy­mał się i wczoł­gał pod zwa­lo­ny pień. Nie miał po­ję­cia, czy ma­sa­krę prze­żył ktoś jesz­cze. Gdzie jest Ma­ria i dziew­czyn­ka?, my­ślał. Dla­cze­go tyl­ko mnie uda­ło się prze­żyć? Czy czło­wiek może ujść cało w dniu Sądu Osta­tecz­ne­go? Ni­cze­go nie poj­mo­wał. Miał jed­nak pew­ność, że to, cze­go wła­śnie do­świad­czył, nie było snem.

W koń­cu nad­szedł świt. Upał buch­nął nad drze­wa­mi jak go­rą­ca para. Wów­czas męż­czy­zna zro­zu­miał, że Jim nie spu­ści psów. Ostroż­nie wy­szedł spod pnia, po­trzą­snął zdrę­twia­ły­mi no­ga­mi i ru­szył przed sie­bie. Zmie­rzał pro­sto do ko­lo­nii. Był śmier­tel­nie zmę­czo­ny, do­ku­czał mu głód i po­twor­ne pra­gnie­nie. Za­ta­czał się. Wo­kół pa­no­wa­ła zu­peł­na ci­sza. Psy też nie żyją, po­my­ślał. Jim za­po­wie­dział, że nikt nie oca­le­je. Na­wet psy. Męż­czy­zna prze­szedł przez ogro­dze­nie i za­czął biec. Już po chwi­li na­tknął się na le­żą­ce na zie­mi cia­ła, naj­wy­raź­niej tych, któ­rzy pró­bo­wa­li ucie­kać. Strze­lo­no im w ple­cy.

Prze­bie­gł­szy jesz­cze ka­wa­łek, na­gle się za­trzy­mał. U jego stóp le­ża­ło twa­rzą do zie­mi cia­ło męż­czy­zny. Po­wo­li się schy­lił i ostroż­nie, na drżą­cych no­gach, ob­ró­cił je na ple­cy. Jim zo­ba­czył twarz. W jego spoj­rze­niu nie było już nie­na­wi­ści. Znów pa­trzy mi pro­sto w oczy, po­my­ślał. Na­wet nie mru­ga, przy­szła mu do gło­wy bez­sen­sow­na myśl. Mar­twi nie mru­ga­ją. Po­czuł na­głą chęć, żeby ude­rzyć Jima, kop­nąć go w twarz. Nie zro­bił tego. Był ostat­nim ży­ją­cym po­śród se­tek za­bi­tych. Za­czął szu­kać da­lej i cho­dził tak dłu­go, aż zna­lazł cia­ła Ma­rii i dziew­czyn­ki.

Wi­dać było, że Ma­ria pró­bo­wa­ła ucie­kać. Upa­dła na twarz, gdy tra­fił ją w ple­cy śmier­tel­ny strzał. Dziew­czyn­kę trzy­ma­ła na rę­kach. Męż­czy­zna kuc­nął przy zwło­kach, pła­kał. Te­raz nie ma już nic, po­my­ślał. Jim za­mie­nił raj w pie­kło.

Zo­stał przy ich cia­łach dłu­go, nad oko­li­cą za­czął krą­żyć he­li­kop­ter. Wów­czas wstał i od­szedł. Przy­po­mniał so­bie, co po­wie­dział kie­dyś Jim, jesz­cze za do­brych cza­sów, za­raz po przy­by­ciu do Gu­ja­ny. „Praw­dę o czło­wie­ku da się po­znać za po­mo­cą wę­chu, wzro­ku i słu­chu. W czło­wie­ku czai się dia­beł, ale on za­wsze śmier­dzi siar­ką. Kie­dy po­czu­jesz za­pach siar­ki, pod­nieś krzyż”.

Nie wie­dział, co go cze­ka. Oba­wiał się każ­de­go na­stęp­ne­go dnia. Nie miał po­ję­cia, jak wy­peł­nić wiel­ką pust­kę, jaka po­zo­sta­ła po Bogu i Ji­mie Jo­ne­sie.1

Tuż po dzie­wią­tej wie­czo­rem 21 sierp­nia 2001 roku ze­rwał się wiatr. Fale zmarsz­czy­ły ta­flę je­zio­ra Ma­re­bo, le­żą­ce­go w ko­tli­nie, u po­łu­dnio­we­go zbo­cza wzgó­rza Ro­me­le. Męż­czy­zna sto­ją­cy w cie­niu przy pla­ży uniósł dłoń, by spraw­dzić, z któ­rej stro­ny wie­je. Po chwi­li stwier­dził z za­do­wo­le­niem, że tego dnia jest sprzy­ja­ją­cy wiatr z po­łu­dnia. Do­szedł do wnio­sku, że wy­brał od­po­wied­nie miej­sce, by zwa­bić zwie­rzę­ta, któ­re miał za­miar zło­żyć w ofie­rze.

Usiadł na du­żym ka­mie­niu, roz­ście­liw­szy na nim gru­by swe­ter. Nie chciał zmar­z­nąć. Księ­życ był w ostat­niej kwa­drze, a otu­la­ją­ca nie­bo war­stwa chmur była tak gę­sta, że nie prze­pusz­cza­ła żad­ne­go świa­tła. Wę­go­rzo­we ciem­no­ści, po­my­ślał. Tak na­zy­wał taką noc mój szwedz­ki ko­le­ga, z któ­rym ba­wi­łem się w dzie­ciń­stwie. W sierp­nio­wych ciem­no­ściach za­czy­na­ją wę­dro­wać wę­go­rze. To wła­śnie wte­dy naj­ła­twiej dają się zła­pać w sie­ci. Wpa­da­ją w pu­łap­kę.

Męż­czy­zna na­słu­chi­wał w sku­pie­niu. Po chwi­li jego wy­czu­lo­ny słuch wy­ła­pał do­bie­ga­ją­cy z od­da­li po­mruk sil­ni­ka sa­mo­cho­du ja­dą­ce­go dro­gą. Poza tym wo­kół pa­no­wa­ła kom­plet­na ci­sza. Pod­niósł z zie­mi la­tar­kę i za­czął mu­skać po­wierzch­nię je­zio­ra stru­mie­niem świa­tła. Wkrót­ce do­strzegł, że za­czę­ły nad­pły­wać. Na tle ciem­nej wody zo­ba­czył dwie po­wo­li ro­sną­ce pla­my. Po kil­ku chwi­lach spo­dzie­wał się uj­rzeć ich jesz­cze wię­cej.

Wy­łą­czył la­tar­kę i sta­rał się od­gad­nąć, któ­ra jest go­dzi­na, wy­tę­ża­jąc umysł, któ­ry uda­ło mu się ujarz­mić i wy­szko­lić do roli swe­go od­da­ne­go współ­pra­cow­ni­ka. Trzy mi­nu­ty po dzie­sią­tej, oce­nił w my­ślach, po czym pod­niósł rękę i spoj­rzał na ze­ga­rek. Wska­zów­ki świe­ci­ły w ciem­no­ści. Nie po­my­lił się. Ja­sne, że się nie po­my­lił. Za pół go­dzi­ny wszyst­ko mia­ło być już go­to­we, nie bę­dzie mu­siał dłu­żej cze­kać. Na­uczył się, że nie tyl­ko lu­dzie dążą do punk­tu­al­no­ści. Moż­na jej było na­uczyć rów­nież zwie­rzę­ta. Przy­go­to­wa­nie tego, co mia­ło na­stą­pić wie­czo­rem, za­ję­ło mu trzy mie­sią­ce. Stwo­rze­nia, któ­re za­mie­rzał zło­żyć w ofie­rze, przy­zwy­cza­jał do swo­jej obec­no­ści po­wo­li i me­to­dycz­nie. Stał się ich przy­ja­cie­lem.

To był wła­śnie jego naj­więk­szy dar. Po­tra­fił na­wią­zać przy­jaźń z każ­dym. Nie tyl­ko z ludź­mi, ale i ze zwie­rzę­ta­mi. Grał rolę przy­ja­cie­la, choć nikt nie miał po­ję­cia, co tak na­praw­dę my­śli. Znów za­pa­lił la­tar­kę. Ja­sne pla­my były licz­niej­sze i więk­sze, zbli­ża­ły się do pla­ży. Wkrót­ce nie bę­dzie już mu­siał cze­kać. Skie­ro­wał stru­mień świa­tła na pia­sek, oświe­tla­jąc dwie pusz­ki z ben­zy­ną w sprayu i roz­sy­pa­ne ka­wał­ki chle­ba. Po chwi­li wy­łą­czył la­tar­kę i cze­kał.

Gdy na­de­szła pora, przy­stą­pił do dzia­ła­nia, spo­koj­nie i me­to­dycz­nie, do­kład­nie tak, jak to wcze­śniej za­pla­no­wał. Ła­bę­dzie wy­szły na pla­żę i za­czę­ły zja­dać okru­chy, zu­peł­nie nie za­uwa­ża­jąc obec­no­ści czło­wie­ka. Być może wie­dzia­ły, że tam jest, ale przy­wy­kły do nie­go i uzna­ły, że im nie za­gra­ża. Męż­czy­zna znów zga­sił la­tar­kę. Nie po­trze­bo­wał już świa­tła, za­ło­żył oku­la­ry z nok­to­wi­zo­rem. Pta­ków było sześć, trzy pary. Dwa z nich usia­dły, a po­zo­sta­łe spo­koj­nie czy­ści­ły so­bie pió­ra lub szu­ka­ły okru­chów na pia­sku.

W koń­cu nad­szedł czas na dzia­ła­nie. Męż­czy­zna wstał, wziął pusz­ki z ben­zy­ną i ostroż­nie spry­skał mgieł­ką pa­li­wa każ­de­go pta­ka. Za­nim ucie­kły, zdo­łał wy­rzu­cić opróż­nio­ną pusz­kę i pod­pa­lić stru­mień ben­zy­ny z dru­gie­go po­jem­ni­ka. Pió­ra ła­bę­dzi za­pło­nę­ły na­tych­miast. Zwie­rzę­ta w pa­ni­ce rzu­ci­ły się do uciecz­ki, de­spe­rac­ko ude­rza­jąc skrzy­dła­mi nad po­wierzch­nią je­zio­ra. Wy­glą­da­ły jak ogni­ste kule. Męż­czy­zna od­pro­wa­dził je wzro­kiem, sta­ra­jąc się za­cho­wać w pa­mię­ci ob­raz i pisk od­da­la­ją­cych się, pło­ną­cych pta­ków, za­nim runą do wody, któ­ra z sy­kiem zga­si pło­mie­nie. Brzmią zu­peł­nie jak ze­psu­te trąb­ki, po­my­ślał. Tak wła­śnie za­pa­mię­tam ich ostat­ni krzyk.

Wszyst­ko od­by­ło się bar­dzo szyb­ko. Pod­pa­lił ła­bę­dzie w nie­ca­łą mi­nu­tę, za­raz po­tem pta­ki rzu­ci­ły się do uciecz­ki, chwi­lę ło­po­ta­ły pło­ną­cy­mi skrzy­dła­mi nad ta­flą je­zio­ra, po czym wo­kół znów zro­bi­ło się ciem­no. Męż­czy­zna był za­do­wo­lo­ny. Wszyst­ko po­szło zgod­nie z pla­nem. Chciał, żeby ten wie­czór wy­glą­dał do­kład­nie tak; miał być nie­śmia­łym po­cząt­kiem.

Wrzu­cił pusz­ki po ben­zy­nie do wody, zwi­nął swe­ter i spa­ko­wał go do ple­ca­ka. Na ko­niec po­świe­cił wo­kół la­tar­ką, żeby spraw­dzić, czy cze­goś nie za­po­mniał. Upew­niw­szy się, że nie zo­sta­wił żad­nych śla­dów, wy­jął z kie­sze­ni te­le­fon. Ku­pił go parę dni wcze­śniej w Ko­pen­ha­dze, chcąc mieć pew­ność, że nie do­pro­wa­dzi do nie­go ża­den trop. Wy­stu­kał nu­mer i cze­kał.

Kie­dy wresz­cie ktoś ode­brał, męż­czy­zna po­pro­sił o po­łą­cze­nie z po­li­cją. Roz­mo­wa była krót­ka. Roz­łą­czyw­szy się, ci­snął te­le­fon do wody, za­ło­żył ple­cak i znik­nął w ciem­no­ści.

Tym­cza­sem wiatr za­czął wiać w kie­run­ku za­chod­nim i sta­wał się co­raz bar­dziej po­ry­wi­sty.2

Był ko­niec sierp­nia. Lin­da Ca­ro­li­ne Wal­lan­der za­sta­na­wia­ła się, czy ma jesz­cze ja­kieś ce­chy upodob­nia­ją­ce ją do ojca, któ­rych nie jest świa­do­ma, choć wkrót­ce skoń­czy trzy­dzie­ści lat i po­win­na już do­brze wie­dzieć, kim jest. Pró­bo­wa­ła go o to py­tać, cza­sem na­wet sta­ra­ła się siłą wy­do­być z nie­go od­po­wiedź, on jed­nak od­po­wia­dał wy­mi­ja­ją­co i wma­wiał jej, że jest naj­bar­dziej po­dob­na do jego wła­sne­go ojca. „Roz­mo­wa o po­do­bień­stwach”, jak Lin­da zwy­kła ją na­zy­wać, nie­rzad­ko koń­czy­ła się sprzecz­ką, a cza­sem na­wet ostrą kłót­nią. Jed­nak awan­tu­ry ga­sły rów­nie szyb­ko, jak wy­bu­cha­ły, a o więk­szo­ści z nich Lin­da pręd­ko za­po­mi­na­ła. Na do­da­tek spo­strze­gła, że oj­ciec rów­nież do nich nie wra­cał.

Nie­mniej po­śród wszyst­kich kłót­ni, ja­kie od­by­li tego lata, była jed­na, o któ­rej nie mo­gła za­po­mnieć. Za­czę­ło się od dro­bia­zgu. Lin­da po­czu­ła się na­gle tak, jak­by za­czę­ła od­kry­wać daw­no wy­par­te z pa­mię­ci wspo­mnie­nia z dzie­ciń­stwa i z cza­sów, kie­dy była na­sto­lat­ką. Pew­ne­go lip­co­we­go dnia przy­je­cha­ła do Ystad ze Sztok­hol­mu i nie­mal od razu po­sprze­cza­ła się z oj­cem o jed­no ta­kie wspo­mnie­nie. Kie­dyś, kie­dy była małą dziew­czyn­ką, wy­bra­li się na wy­ciecz­kę na Born­holm. Byli we tro­je: oj­ciec, mat­ka Lin­dy, Mona, i ona sama, wów­czas sze­ścio- lub sied­mio­let­nia. Po­wo­dem kłót­ni był idio­tycz­ny szcze­gół, czy tam­te­go dnia wia­ło, czy nie. Za­czę­li roz­ma­wiać o wy­ciecz­ce w cza­sie ko­la­cji, sie­dząc na lek­kim wie­trze na wą­skim bal­ko­nie. Oj­ciec twier­dził, że pod­czas tam­tej wy­pra­wy Lin­da cier­pia­ła na cho­ro­bę mor­ską i zwy­mio­to­wa­ła mu na kurt­kę. Ona na­to­miast pa­mię­ta­ła coś in­ne­go. Błę­kit­ne, bez­chmur­ne nie­bo i gład­ką ta­flę wody. Wy­ciecz­ki nie mo­gły im się po­my­lić, po­nie­waż od­by­li wspól­nie tyl­ko jed­ną wy­pra­wę na Born­holm. Mona nie prze­pa­da­ła za mor­ski­mi po­dró­ża­mi i oj­ciec Lin­dy do­kład­nie za­pa­mię­tał swo­je zdzi­wie­nie, kie­dy zde­cy­do­wa­ła się im to­wa­rzy­szyć.

Tam­te­go wie­czo­ru, po ab­sur­dal­nej kłót­ni, któ­ra i tak do ni­cze­go nie do­pro­wa­dzi­ła, Lin­da nie mo­gła za­snąć. Za po­nad dwa ty­go­dnie mia­ła za­cząć pra­cę jako aspi­rant w ko­men­dzie po­li­cji w Ystad. Od­by­ła szko­le­nie w Sztok­hol­mie i chęt­nie za­czę­ła­by pra­co­wać od razu. Wcze­śniej spę­dza­ła lato, snu­jąc się bez­czyn­nie tu i tam, oj­ciec zaś nie mógł do­trzy­mać jej to­wa­rzy­stwa, po­nie­waż wy­ko­rzy­stał już więk­szość wol­ne­go w maju. Wio­sną my­ślał, że kupi dom, i za­pla­no­wał urlop na maj, żeby się prze­pro­wa­dzić. Chciał za­miesz­kać w Svar­te, na po­łu­dnie od dro­gi kra­jo­wej, tuż nad sa­mym mo­rzem, jed­nak w ostat­niej chwi­li, kie­dy zo­sta­ła już wpła­co­na za­licz­ka, wła­ści­ciel­ka domu, sa­mot­na eme­ry­to­wa­na na­uczy­ciel­ka, do­szła do wnio­sku, że nie może od­dać swo­ich uko­cha­nych krza­ków róż i ro­do­den­dro­nów w ręce męż­czy­zny mó­wią­ce­go tyl­ko o tym, gdzie po­sta­wi budę dla psa, któ­re­go do­pie­ro so­bie kupi. Ze­rwa­ła umo­wę, i choć po­śred­nik na­ma­wiał ojca Lin­dy, by się na to nie go­dził albo przy­najm­niej za­żą­dał od­szko­do­wa­nia, on już zdą­żył w my­ślach po­że­gnać się z do­mem, w któ­rym nie dane mu było za­miesz­kać.

Przez resz­tę urlo­pu, przy nie­sprzy­ja­ją­cej wietrz­nej i desz­czo­wej au­rze, pró­bo­wał zna­leźć inny dom. Każ­dy ko­lej­ny oka­zy­wał się jed­nak albo za dro­gi, albo nie był taki, o ja­kim ma­rzył przez wie­le lat, miesz­ka­jąc przy Ma­ria­ga­tan w Ystad. W koń­cu od­pu­ścił i za­czął się za­sta­na­wiać, czy kie­dy­kol­wiek wy­pro­wa­dzi się z mia­sta. Lin­da tym­cza­sem koń­czy­ła ostat­nie kur­sy w szko­le po­li­cyj­nej. Oj­ciec wy­brał się do niej na week­end i ja­dąc z po­wro­tem, prze­wiózł część rze­czy, któ­re za­mie­rza­ła za­brać do domu. We wrze­śniu mia­ła do­stać miesz­ka­nie, a do tego cza­su chcia­ła za­trzy­mać się u nie­go, w swo­im daw­nym po­ko­ju.

Kie­dy wró­ci­ła do Ystad, na­tych­miast za­czę­li so­bie dzia­łać na ner­wy. Lin­da mia­ła do ojca pre­ten­sje, bo uwa­ża­ła, że mógł­by po­cią­gnąć za kil­ka sznur­ków i za­ła­twić jej wcze­śniej­sze przy­ję­cie do pra­cy. Raz na­wet roz­ma­wiał o tym ze swo­ją sze­fo­wą, Lisą Hol­gers­son, ale ona nie była w sta­nie mu po­móc. Mło­dzi aspi­ran­ci byli rzecz ja­sna bar­dzo po­trzeb­ni, po­li­cja jak za­wsze po­trze­bo­wa­ła rąk do pra­cy, bra­ko­wa­ło jed­nak do­dat­ko­wych pie­nię­dzy na wy­na­gro­dze­nia. Lin­da nie mo­gła więc roz­po­cząć służ­by wcze­śniej niż 10 wrze­śnia, nie­za­leż­nie od tego, jak bar­dzo by się przy­da­ła.

Spę­dza­jąc lato w ro­dzin­nym mie­ście, od­świe­ży­ła dwie przy­jaź­nie, któ­re za­nie­dba­ła, gdy prze­sta­ła być na­sto­lat­ką. Pew­ne­go dnia przy­pad­kiem spo­tka­ła na ryn­ku Zebę, a ra­czej „Ze­brę”, bo tak ją wszy­scy na­zy­wa­li w szko­le. Lin­da w pierw­szej chwi­li jej nie po­zna­ła. Daw­na przy­ja­ciół­ka prze­far­bo­wa­ła czar­ne wło­sy na rudo i na do­da­tek ścię­ła je bar­dzo krót­ko. Zeba była z po­cho­dze­nia Iran­ką i cho­dzi­ła z Lin­dą do tej sa­mej kla­sy. Z cza­sem ich dro­gi się ro­ze­szły. Tam­te­go lip­co­we­go dnia, gdy przy­pad­kiem na sie­bie wpa­dły, Zeba pcha­ła przed sobą dzie­cię­cy wó­zek. Po­szły na kawę.

Ze­bra skoń­czy­ła kurs bar­mań­ski, ale po­tem za­szła w cią­żę z Mar­ku­sem, któ­ry był daw­nym zna­jo­mym Lin­dy. Pa­mię­ta­ła, że chło­pak uwiel­biał eg­zo­tycz­ne owo­ce i już w wie­ku dzie­więt­na­stu lat za­ło­żył przy po­łu­dnio­wym wjeź­dzie do Ystad szkół­kę ogrod­ni­czą. Jego zwią­zek z Ze­brą po ja­kimś cza­sie się roz­padł, mie­li jed­nak syna.

Roz­ma­wia­ły dłu­go, aż mały za­czął tak gło­śno pła­kać, że mu­sia­ły wyjść na uli­cę. Po tym przy­pad­ko­wym spo­tka­niu obie­ca­ły so­bie po­zo­stać w kon­tak­cie, Lin­da za­uwa­ży­ła, że sta­ła się mniej nie­cier­pli­wa w po­rów­na­niu z cza­sa­mi, gdy zna­ła świat wy­łącz­nie z per­spek­ty­wy nie­wiel­kie­go mia­stecz­ka.

Kie­dy wra­ca­ła do domu na Ma­ria­ga­tan, na­gle za­czął pa­dać deszcz. Schro­ni­ła się w skle­pie z ubra­nia­mi i cze­ka­jąc, aż przej­dzie ule­wa, szu­ka­ła w książ­ce te­le­fo­nicz­nej nu­me­ru te­le­fo­nu do Anny We­stin. Coś w niej drgnę­ło, gdy wresz­cie go zna­la­zła. Nie kon­tak­to­wa­ła się z Anną od nie­mal dzie­się­ciu lat. Ich wiel­ka przy­jaźń zo­sta­ła bru­tal­nie prze­rwa­na, gdy ma­jąc po sie­dem­na­ście lat, za­ko­cha­ły się w tym sa­mym chło­pa­ku. Kie­dy jed­nej i dru­giej prze­szło, bez­sku­tecz­nie pró­bo­wa­ły od­no­wić zna­jo­mość. W koń­cu uzna­ły, że wszyst­ko się mię­dzy nimi skoń­czy­ło, i prze­sta­ły się ze sobą kon­tak­to­wać. Przez ostat­nie lata Lin­da pra­wie wca­le nie my­śla­ła o An­nie. Jed­nak spo­tka­nie z Ze­brą obu­dzi­ło w niej daw­ne wspo­mnie­nia i Lin­da ucie­szy­ła się, wi­dząc, że Anna wciąż miesz­ka w Ystad, i to bli­sko Ma­ria­ga­tan, tuż przy po­łu­dnio­wo-wschod­nim wy­jeź­dzie z mia­sta.

Za­dzwo­ni­ła do Anny tego sa­me­go wie­czo­ru i spo­tka­ły się kil­ka dni póź­niej. Po­tem wi­dy­wa­ły się parę razy w ty­go­dniu, cza­sem na­wet we trzy, choć naj­czę­ściej tyl­ko Lin­da z Anną, któ­ra miesz­ka­ła sama i utrzy­my­wa­ła się z uni­wer­sy­tec­kie­go sty­pen­dium. Pla­no­wa­ła zo­stać le­kar­ką, choć pie­nią­dze le­d­wie wy­star­cza­ły jej na opła­ce­nie stu­diów.

Po kil­ku spo­tka­niach Lin­da do­szła do wnio­sku, że Anna, o ile to w ogó­le moż­li­we, sta­ła się jesz­cze bar­dziej nie­śmia­ła niż za szkol­nych cza­sów. Oj­ciec po­rzu­cił ją i jej mat­kę, kie­dy Anna mia­ła pięć lub sześć lat. Po­tem już nig­dy się z nimi nie kon­tak­to­wał. Te­raz mat­ka Anny prze­nio­sła się na wieś, w po­bli­żu Löde­rup, nie­da­le­ko miej­sca, w któ­rym miesz­kał dzia­dek Lin­dy. On spę­dził na wsi dłu­gie lata, ma­lu­jąc wciąż te same ob­ra­zy.

Anna wy­da­wa­ła się za­do­wo­lo­na, że przy­ja­ciół­ka ode­zwa­ła się do niej po la­tach i za­mie­rza­ła znów za­miesz­kać w Ystad. Lin­da zaś moc­no czu­ła, że po­win­na z nią po­stę­po­wać nie­zwy­kle ostroż­nie. Anna mia­ła w so­bie ja­kąś kru­chość, zda­wa­ło się, że bar­dzo ła­two ją spło­szyć. Lin­da wie­dzia­ła, że nie może się do niej zbyt­nio zbli­żyć. Tak czy in­a­czej, spo­tka­nia z Ze­brą, jej syn­kiem i Anną po­mo­gły Lin­dzie prze­trwać cią­gną­ce się w nie­skoń­czo­ność lato. Cze­ka­ła, aż wresz­cie bę­dzie mo­gła pójść na ko­men­dę, sta­wić się u pani Lund­berg, gru­bej ma­ga­zy­nier­ki, po­kwi­to­wać od­biór mun­du­ru i resz­ty wy­po­sa­że­nia.

Przez całe lato oj­ciec pra­co­wał nie­mal bez prze­rwy. Nie­ste­ty śledz­two w spra­wie se­rii bru­tal­nych na­pa­dów na ban­ki oraz urzę­dy pocz­to­we w Ystad i oko­li­cach ni­cze­go nie wy­ka­za­ło. Co ja­kiś czas Lin­da sły­sza­ła od nie­go re­la­cje o kra­dzie­żach środ­ków wy­bu­cho­wych. Ak­cje te ob­li­czo­ne były na dużą ska­lę i wy­glą­da­ły na do­brze za­pla­no­wa­ną ope­ra­cję. Kie­dy oj­ciec za­sy­piał, Lin­da prze­glą­da­ła jego no­tat­nik oraz akta, któ­re czę­sto przy­no­sił do domu. Jed­nak za każ­dym ra­zem, gdy pró­bo­wa­ła się cze­goś od nie­go do­wie­dzieć, od­po­wia­dał wy­mi­ja­ją­co. Nie pra­co­wa­ła jesz­cze w po­li­cji. Mu­sia­ła za­cze­kać z py­ta­nia­mi do wrze­śnia.

Lato po­wo­li do­bie­ga­ło koń­ca. Pew­ne­go sierp­nio­we­go dnia oj­ciec wró­cił do domu wcze­snym po­po­łu­dniem i za­ko­mu­ni­ko­wał, że za­dzwo­nił do nie­go po­śred­nik. Miał do za­ofe­ro­wa­nia dom, któ­ry jak twier­dził, z pew­no­ścią mu się spodo­ba. Nie­ru­cho­mość znaj­do­wa­ła się nie­opo­dal wy­brze­ża Moss­by, nad zbo­czem wpa­da­ją­cym do mo­rza. Za­py­tał, czy Lin­da wy­bie­rze się tam z nim, żeby obej­rzeć dom. Zgo­dziw­szy się, za­dzwo­ni­ła do Ze­bry i prze­ło­ży­ła za­pla­no­wa­ne na ten dzień spo­tka­nie. Wsia­dła do na­le­żą­ce­go do ojca peu­ge­ota i po­je­cha­li na za­chód. Po­po­łu­dniem mo­rze było zu­peł­nie sza­re, za­po­wia­da­ło zbli­ża­ją­cą się je­sień.3

Dom był pu­sty i pod­upa­dły. Wiatr zrzu­cił kil­ka da­chó­wek, a jed­na z ry­nien obe­rwa­ła się do po­ło­wy. Bu­dy­nek stał na nie­wiel­kim wzgó­rzu, skąd roz­po­ście­rał się wi­dok na mo­rze. We­dług Lin­dy miej­sce spra­wia­ło nie­przy­ja­zne wra­że­nie. To z pew­no­ścią nie jest dom, w któ­rym mój oj­ciec od­naj­dzie spo­kój, po­my­śla­ła. Tu­taj tym bar­dziej do­pad­ną go za­tru­wa­ją­ce mu ży­cie de­mo­ny. Od razu za­czę­ła się za­sta­na­wiać, co naj­bar­dziej mu do­ku­cza­ło. Sta­ra­ła się usze­re­go­wać w my­ślach jego ciem­ne stro­ny, na pierw­szym miej­scu umie­ści­ła sa­mot­ność, po­tem sta­le ro­sną­cą nad­wa­gę i nie­do­łęż­nie­ją­ce cia­ło. W koń­cu po­rzu­ci­ła te roz­my­śla­nia i przyj­rza­ła się ojcu, któ­ry cho­dził po domu, za­glą­da­jąc we wszyst­kie za­ka­mar­ki. Wiatr szu­miał ci­cho, jak­by z na­my­słem, w ko­ro­nach wy­so­kich bu­ków ro­sną­cych wo­kół domu. W od­da­li roz­cią­ga­ło się mo­rze. Zmru­żyw­szy oczy, Lin­da do­strze­gła nie­wiel­ki sta­tek. Kurt Wal­lan­der za­trzy­mał się i po­pa­trzył na cór­kę.

– Je­steś do mnie po­dob­na, kie­dy mru­żysz oczy w ten spo­sób.

– Tyl­ko wte­dy?

Obe­szli dom do­ko­ła. Z tyłu na­tknę­li się na szcząt­ki prze­gni­łej skó­rza­nej ka­na­py. Spo­śród sprę­żyn wy­sko­czył na­gle nor­nik i uciekł w pa­ni­ce, cho­wa­jąc się w tra­wie. Kurt ro­zej­rzał się, krę­cąc gło­wą.

– Dla­cze­go wła­ści­wie chcę prze­pro­wa­dzić się na wieś?

– Chcesz, że­bym za­da­ła ci ta­kie py­ta­nie? Do­brze. Dla­cze­go chcesz się prze­pro­wa­dzić na wieś?

– Za­wsze ma­rzy­łem o tym, żeby zbu­dziw­szy się rano, móc wyjść przed dom i wy­si­kać się na tra­wę.

Lin­da spoj­rza­ła na nie­go z roz­ba­wie­niem.

– Tyl­ko dla­te­go?

– A czy moż­na mieć lep­szy po­wód? Je­dzie­my?

– Ro­zej­rzyj­my się jesz­cze tro­chę.

Tym ra­zem Lin­da obej­rza­ła dom z więk­szą uwa­gą, zu­peł­nie jak­by to ona mia­ła za­miar go ku­pić, a to­wa­rzy­szą­cy jej oj­ciec wy­stę­po­wał w roli po­śred­ni­ka. Wę­szy­ła wo­kół jak czuj­ny zwierz.

– Ile kosz­tu­je ten dom? – za­py­ta­ła.

– Czte­ry­sta ty­się­cy ko­ron.

Po­trzą­snę­ła gło­wą zdzi­wio­na.

– Mó­wię po­waż­nie – od­parł oj­ciec.

– Masz tyle pie­nię­dzy?

– Nie, ale mój bank obie­cał przy­jąć mnie z otwar­ty­mi ra­mio­na­mi. Je­stem wia­ry­god­nym klien­tem, po­li­cjan­tem, któ­ry do­brze się spra­wo­wał przez całe ży­cie. Wła­ści­wie tro­chę mi smut­no, że nie­zbyt mi się po­do­ba to miej­sce. Opusz­czo­ny dom spra­wia rów­nie przy­gnę­bia­ją­ce wra­że­nie, co sa­mot­ny czło­wiek.

Po chwi­li wsie­dli do sa­mo­cho­du i od­je­cha­li. Na­gle Lin­da wbi­ła wzrok w dro­go­wskaz, któ­ry mie­li przed sobą. „Wy­brze­że Moss­by”. Oj­ciec spoj­rzał na nią ką­tem oka.

– Chcesz, że­bym skrę­cił? – za­py­tał.

– Tak, je­śli mamy czas.

Na par­kin­gu przy pla­ży sta­ła jed­na przy­cze­pa kem­pin­go­wa. Kiosk był za­mknię­ty. Przed przy­cze­pą na pla­sti­ko­wych krze­słach sie­dzie­li ko­bie­ta i męż­czy­zna, roz­ma­wia­li ze sobą po nie­miec­ku. Mię­dzy nimi stał stół. Gra­li w kar­ty, obo­je w wiel­kim sku­pie­niu. Lin­da i Kurt skie­ro­wa­li się w dół, na pla­żę.

To wła­śnie w tym miej­scu przed pa­ro­ma laty Lin­da oznaj­mi­ła ojcu, jaką pod­ję­ła de­cy­zję. Nie za­mie­rza­ła już zo­stać ta­pi­ce­rem, wy­glą­da­ło na to, że po­że­gna­ła się rów­nież z ma­rze­niem o ak­tor­stwie. Poza tym wła­śnie mi­nął w jej ży­ciu okres nie­spo­koj­nych po­dró­ży po świe­cie. Upły­nę­ło już spo­ro cza­su, od­kąd roz­sta­ła się z pew­nym chło­pa­kiem z Ke­nii, stu­den­tem me­dy­cy­ny w Lund i jej naj­więk­szą mi­ło­ścią, a wspo­mnie­nie o nim za­czy­na­ło po­wo­li bled­nąć. Chło­pak wró­cił do domu, a Lin­da zo­sta­ła w Szwe­cji. Przez pe­wien czas pró­bo­wa­ła zna­leźć ja­kiś po­mysł na sie­bie, ob­ser­wu­jąc mat­kę, Monę. Do­strze­gła w niej jed­nak ko­goś, kto wszyst­ko za­czy­na i robi tyl­ko do po­ło­wy. Mona za­wsze chcia­ła mieć dwo­je dzie­ci, lecz uro­dzi­ła jed­no. My­śla­ła też, że Kurt Wal­lan­der po­zo­sta­nie jej naj­więk­szą mi­ło­ścią do koń­ca ży­cia, a roz­wio­dła się z nim i za­miesz­ka­ła w Mal­mö, gdzie pro­wa­dzi­ła spo­koj­ne ży­cie z dru­gim mę­żem, by­łym gol­fi­stą na eme­ry­tu­rze.

Po tym wszyst­kim Lin­da za­czę­ła in­ten­syw­nie przy­glą­dać się ojcu, ko­mi­sa­rzo­wi kry­mi­nal­ne­mu, któ­ry za­wsze za­po­mi­nał ode­brać ją z lot­ni­ska, kie­dy wra­ca­ła do domu. Nada­ła mu na­wet spe­cjal­ne prze­zwi­sko: Ten-któ­ry-wciąż-za­po­mi­na-że-ist­nie­ję. Choć nig­dy nie miał dla niej cza­su, w pew­nej chwi­li spo­strze­gła, że mimo wszyst­ko to wła­śnie on jest naj­bliż­szą jej oso­bą. Zwłasz­cza od­kąd zmarł jego oj­ciec. Po­czu­ła się wów­czas tak, jak­by od­wró­ci­ła lor­net­kę i za­czę­ła się przy­glą­dać ojcu z miej­sca, któ­re wciąż było bli­sko, ale nie za bli­sko. Pew­ne­go dnia, za­raz po prze­bu­dze­niu, na­gle do­szła do wnio­sku, że chce być taka jak on. Po­sta­no­wi­ła zo­stać po­li­cjant­ką. Przez rok nic mu o tym nie po­wie­dzia­ła, po­dzie­li­ła się swo­imi pla­na­mi je­dy­nie z ów­cze­snym chło­pa­kiem, ale upew­niw­szy się w koń­cu, że tego wła­śnie chce, ze­rwa­ła tam­tą zna­jo­mość, po­je­cha­ła do Ska­nii, za­bra­ła ojca na tę pla­żę i o wszyst­kim mu opo­wie­dzia­ła. Do­sko­na­le pa­mię­ta jego zdzi­wie­nie. Po­pro­sił ją o mi­nu­tę na oswo­je­nie się z tym, co wła­śnie usły­szał i wy­ro­bie­nie so­bie na ten te­mat opi­nii. Wte­dy na­gle do­pa­dły ją wąt­pli­wo­ści. Są­dzi­ła, że oj­ciec ucie­szy się z jej de­cy­zji. Za­pa­mię­ta­ła, że w tam­tej chwi­li, kie­dy na mo­ment od­wró­cił się do niej ple­ca­mi, żeby się za­sta­no­wić, a ona pa­trzy­ła, jak wiatr roz­wie­ra i szar­pie jego rzad­kie wło­sy, była pew­na, że ich spo­tka­nie za­koń­czy się kłót­nią. Gdy się jed­nak od­wró­cił i spoj­rzał na nią z uśmie­chem, wie­dzia­ła, że pod­ję­ła słusz­ną de­cy­zję.

We­szli na pla­żę i sta­nę­li nad wodą. Lin­da czub­kiem buta dłu­ba­ła w śla­dzie po­zo­sta­wio­nym na pia­sku przez koń­ską pod­ko­wę. Kurt Wal­lan­der spo­koj­nie przy­glą­dał się me­wie chwiej­nie utrzy­mu­ją­cej się na wie­trze, tuż nad ich gło­wa­mi.

– I co te­raz o tym my­ślisz? – za­py­ta­ła.

– O czym? O domu?

– O tym, że nie­dłu­go sta­nę przed tobą w mun­du­rze.

– Trud­no mi to so­bie wy­obra­zić, ale chy­ba będę tro­chę zły.

– Zły? – zdzi­wi­ła się Lin­da.

– Dla­te­go, że wiem, jak bę­dziesz się w nim czu­ła. Nie­trud­no jest wło­żyć mun­dur, ale pu­blicz­ne po­ka­za­nie się w nim to coś in­ne­go. Na­gle zda­jesz so­bie spra­wę, że wszy­scy cię wi­dzą. Sta­jesz się po­li­cjan­tem, któ­ry cho­dząc po uli­cach, musi w każ­dej chwi­li być przy­go­to­wa­ny na to, żeby roz­dzie­lić bi­ją­cych się lu­dzi. Po pro­stu wiem, co cię cze­ka.

– Nie boję się.

– Nie mam na my­śli stra­chu. Sta­ram się ci po­wie­dzieć, że od mo­men­tu, w któ­rym zo­sta­niesz po­li­cjant­ką i za­ło­żysz mun­dur, już za­wsze bę­dziesz go mia­ła na so­bie.

Lin­da czu­ła, że oj­ciec ma ra­cję.

– Jak my­ślisz, po­ra­dzę so­bie? – spy­ta­ła.

– Po­ra­dzi­łaś so­bie w szko­le, po­ra­dzisz so­bie i tu. Sama de­cy­du­jesz o tym, czy idzie ci do­brze, czy źle.

Po­wo­li prze­cha­dza­li się po pla­ży. Lin­da oznaj­mi­ła ojcu, że za parę dni bę­dzie mu­sia­ła na krót­ko po­je­chać do Sztok­hol­mu. Lu­dzie z jej roku po­sta­no­wi­li zor­ga­ni­zo­wać uro­czy­sty bal na ko­niec stu­diów, by po raz ostat­ni miło spę­dzić czas, za­nim wszy­scy roz­ja­dą się po kra­ju.

– My nie mie­li­śmy żad­ne­go balu – po­wie­dział Kurt. – Wła­ści­wie trud­no po­wie­dzieć, że zdo­by­łem ja­kie­kol­wiek wy­kształ­ce­nie, za­nim za­czą­łem służ­bę. Do dziś nie mogę so­bie przy­po­mnieć, ja­kim wte­dy te­stom pod­da­wa­no lu­dzi ma­ją­cych pra­co­wać w po­li­cji, je­śli w ogó­le były ja­kie­kol­wiek te­sty. Chy­ba po pro­stu cho­dzi­ło o siłę. No, może jesz­cze o to, żeby nie być kom­plet­nym idio­tą. Do­brze pa­mię­tam, że w dniu, w któ­rym do­sta­łem mun­dur, po­szli­śmy na piwo. Nie pi­li­śmy go na uli­cy rzecz ja­sna, ale w domu u ko­le­gi, przy Södra För­stads­ga­tan w Mal­mö.

Kurt Wal­lan­der po­krę­cił gło­wą. Lin­da nie umia­ła od­gad­nąć, czy to wspo­mnie­nie go bawi, czy ra­czej mę­czy.

– Wte­dy jesz­cze miesz­ka­łem w domu. My­śla­łem, że oj­ciec mnie za­bi­je, kie­dy po­ka­za­łem mu się w mun­du­rze.

– Dla­cze­go tak się zło­ścił, że zo­sta­łeś po­li­cjan­tem?

– Zro­zu­mia­łem to do­pie­ro, kie­dy zmarł. Do­tar­ło do mnie, że mnie oszu­kał.

Lin­da za­trzy­ma­ła się, za­sko­czo­na.

– Oszu­kał? – za­py­ta­ła.

Oj­ciec spoj­rzał na nią z uśmie­chem.

– Tak na­praw­dę był z tego za­do­wo­lo­ny. Ale za­miast mi to po pro­stu po­wie­dzieć, dla za­ba­wy trzy­mał mnie w nie­pew­no­ści. Świet­nie mu się to uda­ło, jak wiesz.

– Jak to? Chy­ba nie mó­wisz po­waż­nie.

– Nikt nie znał go le­piej niż ja. Do­brze wiem, że mam ra­cję. Z ojca był ka­wał dra­nia, wspa­nia­łe­go dra­nia. Był je­dy­nym oj­cem-dra­niem, ja­kie­go mia­łem.

Ru­szy­li w stro­nę sa­mo­cho­du. Chmu­ry tro­chę się roz­rze­dzi­ły, a kie­dy za­świe­ci­ło słoń­ce, od razu zro­bi­ło się cie­plej. Gdy prze­cho­dzi­li obok dwoj­ga Niem­ców, tu­ry­ści na­wet nie pod­nie­śli wzro­ku znad kart. Pod­szedł­szy do auta, Kurt spoj­rzał na ze­ga­rek.

– Spie­szysz się do domu? – za­py­tał.

– Spiesz­no mi tyl­ko, żeby wresz­cie za­cząć pra­co­wać. Dla­cze­go o to py­tasz?

– Mu­szę jesz­cze coś spraw­dzić. Opo­wiem ci po dro­dze.

Wy­je­cha­li na szo­sę do Trel­le­bor­ga, po czym skrę­ci­li z niej przy zjeź­dzie do zam­ku Char­lot­ten­lund.

– Wła­ści­wie to nie jest spra­wa, któ­rą się zaj­mu­ję, ale sko­ro je­stem w po­bli­żu, mogę coś spraw­dzić.

– Co ta­kie­go? – spy­ta­ła Lin­da.

– Oko­li­ce je­zio­ra Ma­re­bo.

Dro­ga była wą­ska i wy­bo­ista. Kurt opo­wia­dał rów­nie wol­no, jak je­chał. Lin­da za­sta­na­wia­ła się, czy oj­ciec pi­sze tak samo sła­be ra­por­ty, jak re­fe­ru­je zda­rze­nie, z po­wo­du któ­re­go po­sta­no­wił prze­dłu­żyć wy­ciecz­kę.

Wszyst­ko, co jej opo­wie­dział, brzmia­ło dość pro­sto. Wie­czo­rem, dwa dni temu, dy­żur­ny w Ystad ode­brał zgło­sze­nie. Na po­li­cję za­dzwo­nił męż­czy­zna, któ­ry nie chciał po­dać na­zwi­ska ani po­wie­dzieć, skąd dzwo­ni. Mó­wiąc w ja­kimś nie­okre­ślo­nym dia­lek­cie, oznaj­mił, że nad je­zio­rem Ma­re­bo wi­dzia­no pło­ną­ce ła­bę­dzie. Do­kład­niej­szych in­for­ma­cji męż­czy­zna nie miał lub nie chciał prze­ka­zać. Kie­dy dy­żur­ny za­czął za­da­wać mu py­ta­nia, roz­łą­czył się. Dru­gi raz nie za­dzwo­nił. Roz­mo­wę na­gra­no i za­pro­to­ko­ło­wa­no, ale nikt się tym póź­niej nie za­jął, bo aku­rat w ten wie­czór wszy­scy mie­li mnó­stwo ro­bo­ty przy spra­wie bru­tal­ne­go na­pa­du w Svar­te i dwóch wła­mań w cen­trum Ystad. W koń­cu uzna­no, że ktoś mu­siał mieć przy­wi­dze­nia lub był to po pro­stu głu­pi żart. Je­dy­nie Kurt Wal­lan­der, kie­dy usły­szał tę hi­sto­rię od Mar­tins­so­na, stwier­dził, że brzmi ona na tyle nie­praw­do­po­dob­nie, że na­praw­dę mo­gła się wy­da­rzyć.

– Pło­ną­ce ła­bę­dzie? – zdzi­wi­ła się Lin­da. – Kto mógł­by zro­bić coś po­dob­ne­go?

– Sa­dy­sta. Drę­czy­ciel zwie­rząt.

– I ty w to wie­rzysz?

Kurt za­par­ko­wał sa­mo­chód na po­bo­czu, przy głów­nej dro­dze. Od­po­wie­dział na py­ta­nie do­pie­ro wte­dy, gdy prze­szli przez jezd­nię i skrę­ci­li w ścież­kę wio­dą­cą nad je­zio­ro.

– Ni­cze­go nie na­uczy­li cię w szko­le? Po­li­cjan­ci nie mają w coś wie­rzyć. Oni chcą wie­dzieć. I są za­ra­zem przy­go­to­wa­ni na to, że ab­so­lut­nie wszyst­ko może się wy­da­rzyć. Nie wy­łą­cza­jąc te­le­fo­nów z in­for­ma­cją, że gdzieś pło­ną ła­bę­dzie. Bo po­tem oka­zu­je się, że to praw­da.

Lin­da nie za­da­wa­ła mu wię­cej py­tań. Skrę­ci­li na par­king i szli da­lej, w dół zbo­cza. Trzy­ma­ła się tuż za oj­cem, my­śląc, że ma już na so­bie mun­dur, choć wciąż jesz­cze był nie­wi­dzial­ny.

Obe­szli je­zio­ro, ale nig­dzie nie na­tknę­li się na mar­twe ła­bę­dzie. Żad­ne z nich nie zo­rien­to­wa­ło się, że ktoś ich ob­ser­wu­je, śle­dząc przez lor­net­kę każ­dy krok.Hen­ning Man­kell (ur. 1948) – je­den z naj­po­pu­lar­niej­szych pi­sa­rzy szwedz­kich, dzien­ni­karz i czło­wiek te­atru. Stał się sław­ny dzię­ki kry­mi­na­łom z ko­mi­sa­rzem Kur­tem Wal­lan­de­rem. Cykl ten miał wie­le ekra­ni­za­cji te­le­wi­zyj­nych.

Książ­ki Man­kel­la są pu­bli­ko­wa­ne w czter­dzie­stu dwu kra­jach i ro­ze­szły się w mi­lio­nach eg­zem­pla­rzy. Na­kła­dem W.A.B. uka­za­ło się czter­na­ście jego ty­tu­łów dla do­ro­słych, w tym po­wie­ści spo­za se­rii o Wal­lan­de­rze – Co­média in­fan­til (2008), Chiń­czyk (2009), Po­wrót na­uczy­cie­la tań­ca (2011). W przy­go­to­wa­niu są ko­lej­ne książ­ki au­to­ra, m.in. po­wieść Wło­skie buty.

Pi­sarz otrzy­mał wie­le wy­róż­nień li­te­rac­kich, m.in. Eu­ro­pej­ską Na­gro­dę Li­te­ra­tu­ry Kry­mi­nal­nej „Rip­per Award” (2008). Man­kell od­no­si suk­ce­sy rów­nież jako twór­ca li­te­ra­tu­ry dzie­cię­cej i mło­dzie­żo­wej, za któ­rą zo­stał uho­no­ro­wa­ny Na­gro­dą Astrid Lind­gren (1996). Wy­daw­nic­two W.A.B. opu­bli­ko­wa­ło jego cykl ksią­żek o na­sto­let­nim Jo­elu.